MIĘDZYNARODOWA POZYCJA INWESTYCYJNA POLSKI NA TLE POZOSTAŁYCH KRAJÓW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 378 · 2019

Grzegorz Górniewicz Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku Wydział Finansów i Zarządzania Katedra Finansów

ggorniewicz@wsb.gda.pl

MIĘDZYNARODOWA POZYCJA

INWESTYCYJNA POLSKI NA TLE POZOSTAŁYCH KRAJÓW GRUPY WYSZEHRADZKIEJ

Streszczenie: W ostatnich latach systematycznie wzrastały aktywa i pasywa zagraniczne polskich podmiotów. Świadczy to o rosnącej integracji polskiego rynku finansowego z rynkiem międzynarodowym. Podobne zjawiska występowały także w innych krajach tej części Europy. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna jest zestawieniem zagranicznych aktywów i pasywów podmiotów krajowych. W przypadku Polski, tak jak i pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej, była ona dotychczas zawsze ujemna, co oznacza, że Polska pozostawała dłużnikiem netto. Podstawowym celem artykułu jest zaprezentowanie ilo- ściowych zmian w międzynarodowej pozycji inwestycyjnej Polski w latach 2010-2017 ze szczególnym uwzględnieniem ich przyczyn na tle pozostałych krajów Grupy Wyszehradz- kiej. Jako metodę badawczą zastosowano komparatywną analizę opisową, którą przepro- wadzono przy wykorzystaniu danych statystycznych oraz literatury przedmiotu.

Słowa kluczowe:międzynarodowa pozycja inwestycyjna, inwestycje zagraniczne, zadłużenie zagraniczne, Grupa Wyszehradzka.

JEL Classification: F30.

Wprowadzenie

Na przełomie XX i XXI wieku coraz większą rolę zaczęły odgrywać mię- dzynarodowe przepływy kapitału. Początkowo przyjmowały one przede wszystkim postać kredytów. Później coraz większe znaczenie miały inwestycje zagraniczne (głównie bezpośrednie i portfelowe).

Przedmiotem analizy prezentowanej w tym artykule jest międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski, nazywana również bilansem aktywów i pasywów zagranicznych. Stanowi ona zestawienie zagranicznych aktywów i pasywów

(2)

Grzegorz Górniewicz 122

podmiotów krajowych. Dla Polski była ona dotychczas zawsze ujemna, co oznacza, że Polska pozostawała dłużnikiem netto.

1. Definicja

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna (MPI) jest zestawieniem należności i zobowiązań pomiędzy rezydentami i nierezydentami na konkretny moment (na ogół na koniec roku). Wskazuje ona, czy kraj jest wierzycielem, czy dłużnikiem netto w stosunku do zagranicy. W swojej istocie międzynarodowa pozycja inwestycyjna jest różnicą pomiędzy wielkością zagranicznych aktywów i pasywów [Górniewicz, 2016, s. 88]. W sytuacji gdy aktywa kraju przewyższają pasywa, dany kraj jest wierzycielem netto. W przeciwnym przypadku kraj staje się dłuż- nikiem netto [Frejtag-Mika, 2009, s. 54].

Zgodnie z klasyfikacją Europejskiego Banku Centralnego i Narodowego Banku Polskiego w skład międzynarodowej pozycji inwestycyjnej wchodzą następujące elementy:

a) inwestycje bezpośrednie (BIZ – „inwestycją bezpośrednią jest inwestycja podejmowana w celu zdobycia trwałego udziału w przedsiębiorstwie działa- jącym w gospodarce innej, niż gospodarka inwestora, przy czym celem inwestora jest uzyskanie efektywnego wpływu na zarządzanie przedsiębiorstwem”

[Benchmark Definition…, 1996, s. 8]);

b) inwestycje portfelowe (ZIP – „zakup akcji przedsiębiorstw zagranicznych bez przejmowania kontroli nad nimi” [Guzek, 2006, s. 76]);

c) pozostałe inwestycje (m.in. kredyty handlowe, pozostałe kredyty i pożyczki, rachunki bieżące i depozyty);

d) pochodne instrumenty finansowe (inaczej derywaty – rodzaj papierów warto- ściowych, instrumentów finansowych, których wartość uzależniona jest od wartości innych instrumentów finansowych, zwanych instrumentami bazo- wymi; instrumentem takim mogą być np. akcje, obligacje, wysokość stopy procentowej, a także nietypowe wskaźniki, jak wielkość opadu deszczu czy liczba dni słonecznych – derywaty pogodowe [Smithson, Smith i Sykes, 2000, s. 413-468]);

e) aktywa rezerwowe (np. złoto, SDR, należności w walutach wymienialnych) [Balance of Payments…, 2009, s. 130].

(3)

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski… 123

Międzynarodową pozycję inwestycyjną można także zdefiniować przy po- mocy następującego wzoru:

NFA = FDIA + EQA + DEBTA + FX – FDIB – EQB + DEBTB gdzie:

NFA – międzynarodowa pozycja inwestycyjnej netto, FDI – inwestycje bezpośrednie,

EQ – portfelowe inwestycje udziałowe, DEBT – instrumenty dłużne,

FX – rezerwy walutowe, A – pozycja aktywów,

B – pozycja pasywów [Śliwiński, 2008, s. 158].

Roczna zmiana międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto (ΔNFA) stanowi różnicę pomiędzy międzynarodową pozycją inwestycyjną netto na koniec danego roku (NFA_t) a jej stanem na koniec roku poprzedniego (NFA_t-1).

ΔNFA = NFA_t– NFA_t-1

Zmiany międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto prezentują jej ewo- lucję. Pokazują one poprawę lub pogarszanie się pozycji finansowej danego kraju wobec zagranicy [Siemiątkowski i Górniewicz, 2012, s. 576].

2. Przyczyny zmian MPI w świetle teorii

Elementarnym zagadnieniem, które należy wyjaśnić, prezentując problem międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, jest kwestia jej zmian, a przede wszystkim ich przyczyn. Literatura przedmiotu za jej główny wyznacznik uznaje relacje salda obrotów bieżących z międzynarodową pozycją inwestycyjną [Gór- niewicz, 2010, s. 87].

Ujemne saldo obrotów bieżących¹ jest przeważnie finansowane napływem kapitału zagranicznego (w postaci BIZ, ZIP i pozostałych inwestycji zagranicznych) lub zmniejszeniem aktywów rezerwowych. Dzięki takim działaniom wzrastają obciążenia kraju wobec nierezydentów albo następuje zmniejszenie aktywów zagranicznych. Deficyt obrotów bieżących powoduje więc wzrost zobowiązań zagranicznych. Zaprezentowana wyżej sytuacja występowała w Polsce oraz innych krajach europejskich przechodzących proces transformacji ustrojowej.

1 Saldo obrotów bieżących stanowi łączną miarę rozliczeń gospodarki krajowej z zagranicą, wynikających przede wszystkim z relacji eksportu dóbr i usług do ich importu.

(4)

1

p ta p ją w re m w p p cj o p 3

s O

R Ź

124

przyc aki przez

ącym wów

ento międ walu proce przed cjacj obniż precj 3. M

ki by Ozna

Rys.

Źródło

Bila czyn maj z dan m na w i pa owno dzyn uty k

ento dmio

a w ża k jacja

MPI W l yła u acza

1. M o: Na p

ans niają

ą ta ny k a ew asyw ość narod

krajo owyc otu j walut

koszt a pol

Pol latac ujem a to,

MPI P podst

obro ącym akże kraj wolu wów [Śli dow owej ch, p

jako ty k

t ob leps

lski ch 2 mna i

że k

Polsk tawie

otów m się e do

akty ucję m w w p

wiń wej p j po pow o efe krajo bsług sza p

w u 010 i z w kraj b

ki w dany

w bie ę do

chod ywów

międ popr ski, pozy od w wodu ekt F owej

gi pa pozy

ujęc -201 wyjąt był

latac ych NB

eżąc zmi dy i w i p dzyn rzed

200 ycji i waru

ujący Fish jes asyw ycję

ciu s 17 w ątkiem

w re

ch 20 BP [w

G

cych iany i ko pasy naro dnim 08, s inwe unkie ych hera st ko wów

inw

stat warto

m 20 elacj

010- www

Grze

h nie y mi oszty

ywów odow m okr

s. 16 esty em b

przy [Bo orzy w w p

esty

tysty ość 015 ji do

-2017 1].

egorz

e jes ędzy y ka

w za wej p resie 60-1 cyjn brak ywró ożyk ystna prze ycyjn

yczn mię roku o zag

7 (w z Gó

st z ynar apita agra pozy e ora 161]

nej m ku ic

ócen k, M

a dla elicz ną w

nym ędzy

u sys gran

w mld rniew

całą rodo ałow anicz ycji az ic

. W mają ch o nie p Misala a dł zeniu wierz

m ynaro

stem nicy

d zł) wicz

ą pe owej we, w

znyc inw ch re W kw

ą zn odzw

pary a i P użni u na zycie

odow matyc

dłuż z

ewno poz wyni ch. I westy

elacj westii acze wierc ytetu

Puła ika a wa

ela.

wej cznie żnik

ości zycji ikają nnym ycyjn

ja do i po enie cied u ok awsk

zagr alutę

poz e się kiem

ią je i inw ące m cz nej j o PK opraw rów dleni kreśl ki, 1 rani ę kra

zycji ę pog m nett

edyn west z fa zynn jest KB, wy l wnie ia w aneg

998 czne ajow

inw garsz to.

nym tycyj faktu nikie

wys jak lub eż zm w zm

go w 8, s.

ego wą, a

westy zała

czy jnej u po em w soko

rów pog mian miana w lit

334 nett a z k

ycyj (por

ynnik . Wp osiad

wpły ość a wnież gorsz ny k ach terat 4]. A to, g kole

jnej r. ry

kiem pływ dania ywa akty ż ich zenia kursu stóp turze Apre

gdyż i de

Pol ys. 1) m w a a- y- h a u p e e-

ż e-

l- ).

(5)

W 2010 roku polskie aktywa były mniejsze od pasywów o ponad 940 mld zł. W 2017 roku różnica ta wynosiła 1 bln 203 mld zł. Szczegółowe dane przedstawia tabela 1.

Tabela 1. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski (w mld zł)

Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Międzynarodowa

pozycja inwestycyjna netto

–940,6 –977,9 –1064,7 –1142,2 –1174,1 –1115,2 –1128,9 –1203,6

Aktywa ogółem 610,9 726,6 734,4 716,3 808,3 894,0 1035,4 956,8 Inwestycje

bezpośrednie

186,2 224,6 223,4 215,8 230,9 242,3 273,5 258,9

Inwestycje portfelowe 43,5 36,6 40,3 48,8 71,3 120,1 105,2 122,8 Pochodne instrumenty

finansowe

10,9 18,9 16,9 27,6 18,2 14,8 16,8 19,7

Oficjalne aktywa rezerwowe

277,1 334,4 337,6 319,9 352,2 370,2 478,0 394,1

Pozostałe inwestycje 93,0 111,2 114,0 114,7 126,2 142,9 163,7 163,9 Pasywa ogółem 1551,5 1704,5 1799,1 1858,5 1982,3 2009,3 2164,3 2160,4 Inwestycje

bezpośrednie

700,1 740,5 777,4 829,4 865,3 975,1 933,6 981,9

Inwestycje portfelowe 390,4 432,7 530,5 527,2 568,8 597,1 602,6 639,2 Pochodne instrumenty

finansowe

18,0 24,5 21,9 18,3 29,9 25,5 20,6 12,1

Pozostałe inwestycje 442,9 506,8 469,3 483,6 508,5 521,3 607,4 527,2 Źródło: Na podstawie danych NBP [www 1].

Z wyjątkiem lat 2013 i 2017 przez cały analizowany okres zwiększały się polskie aktywa. Na początku prezentowanego okresu wynosiły one nieco ponad 610 mld zł, a w 2017 roku przekroczyły 956 mld zł. Największa część aktywów przypadała na oficjalne aktywa rezerwowe, których wartość na koniec okresu przekroczyła 394 mld zł. Stanowiły one ponad 41% całości aktywów (por. rys. 2).

Zdecydowanie drugą pod względem wielkości składową tej części MPI były inwestycje bezpośrednie (ok. 27%). Na pozostałe inwestycje przypadło prawie 17%, a na inwestycje portfelowe dokonane przez polskich inwestorów – niecałe 13%. Skład aktywów uzupełniły pochodne instrumenty finansowe (poniżej 2%).

(6)

1

R Ź

te p p ś s

w cj in p m n

w b Z 126

Rys.

Źródło

egor pitało pierw ciow trum

wzra cje b nwe pona ment nie n

waża bezp ZIP d

2. A o: Obl

W a rie, a owy wsze we, ment

Ana astały

ezpo estyc ad 29

ty fi niew Wśr ały z ośre dom

Aktyw liczen

anali a mi ych.

e. W udz ty ry alogi y pa ośre cje p

9,5%

nans wielk

ród zdec ednic minow

wa w nia wł

izow iano

Nal Wśró iałow ynku

iczn asyw dnie portf

% i sow ką cz dok cydo ch i wały

w 201 łasne n

wany owic

leży d in we u pie nie d wa. G

e. Sta felow 24,4 we, k

zęść konan

owan inwe y dłu

17 ro na po

ym o cie: i stw nwes pap enięż do a Głów

anow we (p 4%.

które (0,6 nych nie a esty użne

oku ( odstaw

okre instr wierd stycj iery żneg aktyw wnym wiły

pośr Pon e pod 6%).

h w akcj cji e pap

G

(w % wie da

esie rume dzić,

ji p y wa

go.

wów m ic y one redn nadt dobn

Pol je i zagr piery

Grze

%) anych

na i enty , że ortfe artoś

w w ch sk e pon nie) i

to w nie j

lsce inne ranic y wa

egorz

h NBP

inwe y dłu w l felow

ściow

cał kładn

nad i poz wśród jak w

BIZ e fo czny artoś

z Gó

P [ww

estyc użne

latac wych we,

łym niki 45%

zost d pa w pr

Z we ormy ych

ścio rniew

ww 1].

cje b e ora

ch 2 h do

pap

ana iem

% ws tałe i asyw rzyp

e ws y ud nale we (

wicz

.

bezp az ak 2010

omin piery

alizo były szys inwe wów padk

szyst dział

eżał (zwł z

pośre kcje 0-201

now y dłu

owan y ulo stkic

esty zna ku ak

tkich łów ły in

łaszc edni

i in 17 z wały

użne

nym okow

h pa ycje p

alazł ktyw

h om kap nstru

cza ie sk nne f zaws dłu e dłu

m okr wane asyw

przy ły si wów,

maw pitało

ume dług

kłada form sze w

żne ugot

resie e w wów ypad ię p , sta

wiany owy enty gook

ały my u

więk pap term

e, p Pol (por dło o ocho anow

ych ych.

dłu kreso

się d udzia ksze piery minow

erm sce r. ry odpo odne wiły

lata Pon użne

owe dwie ałów e by y w we

manen inw ys. 3)

owie e in rela

ach p nadt

. W e).

e ka w ka yły te

arto i in

ntnie esty ). Na ednio nstru atyw

prze o do Wśród a- a- e o- n-

e y-

a o u- w-

e- o d

(7)

R Ź

w u i 8 w T

Ź

u u p la Rys.

Źródło

wów udzia

PLN 83,5%

więk

Tabe W EUR GBP PLN USD Pozo Źródło

udzia udzia podo

at, s 3. Pa o: Obl

Na w, wy

ały n N –

%. O kszyc

ela 2 Wyszc R P N D

ostałe o: Na p

W p ały m ał ty obnie

truk asyw liczen

zmi ynik na k – 16 Ogó ch z

. Stru czegó

walu podst

pasy miał ych o

e jak ktura

wa w nia wł

any kając onie ,2%

ólnie mia

uktu ólnien

uty tawie:

ywac ły dw obu

k w a wa

M

w 201 łasne n

w M ca z ec 20

%. Łą e w n (p

ura w nie

: Międ

ch z wie walu

prz aluto

Międz

17 ro na po

MPI róż 016 ączn lata por. t walut

dzyna

zagra walu ut w zypa owa

zyna

oku ( odstaw

I mo żnic roku ny u ach 2

tabe

towa 2010 34, 7, 16, 26, 14, arodow

anic uty:

w cał adku była

arodo

w % wie da

oże m kur u po udzia 2010 la 2) a akty

,8 ,6 ,7 ,4 ,5 wa po

czny PLN łych

akt a sta

owa p

%) anych

mieć rsow osiad ał ty

0-20 ).

ywów 201

33 9 13 28 15 ozycja

ch M N – h pas

tywó abiln

pozy

h NBP

ć wp wych

dały ych t 016

w (w 1 3,5 9,2 3,6 8,6 5,1 a inwe

MPI 54,2 sywa ów, na i n

ycja

P [ww

pływ h. W trzy trzec w s

w %) 20 3

2

estycy

I Po 2%

ach na p nie u

inwe

ww 1].

w str W ak y wa

ch w struk

12 34,3

8,7 15,2 26,4 15,5 yjna…

olski i EU stan prze uleg

estyc

.

ruktu ktyw

aluty walu kturz

2

… [20

na UR – nowi

strze ała z

cyjna

ura w wach

y: EU ut w

ze w

2013 35,7

7,3 16,6 24,4 15,9 15, s.

kon – 30

ił 84 eni znac

a Pol

walu zag UR w cał

walu

7 3 6 4 9

32; 2

niec ,5%

4,7%

zapr cząc

lski…

utow gran

– 34 łych utow

2014 37, 6, 16, 24, 14, 2017,

201

% (po

%. N reze cym

…

wa a iczn 4,4%

h akt wej n

,2 ,6 ,6 ,7 ,9

s. 34

16 r or. ta ależ entow

zmi aktyw nych

%, U tywa nie o

201 3 6 1 2 13 ].

roku abela ży po wany ianom

wów h naj USD ach odno

5 5,4 6,2 5,8 8,6 3,9

u naj a 3) odkr

ych m.

w i p jwię – 32

wyn otow

20

jwię . Łą reśli sied

127

pasy ększe

2,9%

niós wano

016 34,4

6,6 16,2 32,9 11,9

ększe ączny ić, że dmiu 7

y- e

% sł o

e y e u

(8)

Tabela 3. Struktura walutowa pasywów (w %)

Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

CHF 6,6 6,7 5,5 5,1 4,6 4,0 3,4

EUR 27,2 29,7 28,2 28,2 29,3 30,3 30,5

PLN 59,1 54,9 58,4 59,0 58,3 56,9 54,2

USD 5,1 6,1 5,8 5,4 5,7 6,9 9,4

Pozostałe waluty 2,0 2,6 2,1 2,3 2,1 1,9 2,5

Źródło: Na podstawie: Międzynarodowa pozycja inwestycyjna… [2015, s. 33; 2017, s. 35].

Zgodnie z zaleceniami organizacji międzynarodowych instrumenty dłużne ujmowane w pasywach zagranicznych międzynarodowej pozycji inwestycyjnej są także wykazywane w zadłużeniu zagranicznym brutto. Dług zewnętrzny Pol- ski brutto na koniec 2016 roku wyniósł 1 bln 411 mld zł. Suma ta stanowiła 65,2% pasywów. Według raportu Narodowego Banku Polskiego [Międzynaro- dowa pozycja inwestycyjna Polski… [2017]) największy udział w zadłużeniu zagranicznym miały: sektor przedsiębiorstw (40,5%) oraz sektor rządowy i sa- morządowy (37,8%).

Tabela 4. Zadłużenie zagraniczne Polski (w mld zł)

Wyszczególnienie 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Aktywa zagraniczne (instrumenty dłużne) 477 558 653 542 606 668 814 Zadłużenie zagraniczne brutto 947 1108 1144 1159 1247 1292 1411 Zadłużenie zagraniczne netto 470 550 581 617 642 624 593 Źródło: Na podstawie: Międzynarodowa pozycja inwestycyjna… [2015, s. 36; 2017, s. 38].

Do oceny sytuacji zewnętrznej kraju stosuje się na ogół relację międzyna- rodowej pozycji inwestycyjnej netto do PKB. Jednak dla dokonania szerszej oceny istotna jest struktura MPI netto. Z tego punktu widzenia warto jest podzie- lić zobowiązania zagraniczne na zagraniczne instrumenty dłużne, czyli takie, które wymagają spłaty kapitału lub odsetek, oraz instrumenty udziałowe. Takie rozróżnienie jest szczególnie ważne dla krajów rejestrujących wysoki napływ kapitału w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Należy uznać, iż akcje i pozostałe formy udziałów kapitałowych stanowią mniej ryzykowne formy finansowania zagranicznego niż instrumenty dłużne. Biorąc pod uwagę po- wyższy zapis, należy uzupełnić analizę o wskaźnik zadłużenia zagranicznego netto do PKB. W porównaniu z MPI nie zawiera on stanów akcji oraz innych form udziałów kapitałowych, a także pochodnych instrumentów finansowych.

Zadłużenie zagraniczne netto Polski na koniec 2016 roku wyniosło 593 mld zł (por. tabela 4), a jego relacja do PKB ukształtowała się na poziomie 32,3%. Po-

(9)

twierdza to względnie korzystną strukturę MPI Polski, w której po stronie pasy- wów istotny udział mają akcje oraz inne formy udziałów kapitałowych nabyte przez nierezydentów w ramach BIZ.

4. MPI krajów Grupy Wyszehradzkiej

W celu szerszego zaprezentowania MPI warto porównać Polskę do innych państw Grupy Wyszehradzkiej, które przeszły podobną drogę gospodarczą – od realnego socjalizmu do gospodarki rynkowej. W 2016 roku we wszystkich krajach tej grupy wartość międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto była ujemna. Jej relacja do PKB wahała się od –43,3% w przypadku Czech do –61,2%

w przypadku Węgier. Polska z wynikiem –61% uplasowała się powyżej średniej, która wyniosła 55,8%. Szczegółowe dane prezentuje tabela 5.

Tabela 5. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna krajów Grupy Wyszehradzkiej na koniec 2016 roku

Kraj Aktywa w mld euro

Pasywa

w mld euro Saldo w mld euro MPI w relacji do PKB (w %)

Czechy 199,7 243,2 –43,5 –43,3

Polska 234,8 490,7 –256,0 –61,0

Słowacja 60,9 111,5 –50,6 –57,6

Węgry 317,3 391,6 –74,3 –61,2

Źródło: Na podstawie danych Eurostatu [www 2].

Największe aktywa posiadały Węgry (ponad 317 mld euro), a na drugiej pozycji znalazła się pod tym względem Polska (prawie 235 mld euro). Najmniejsze aktywa znajdowały się w posiadaniu Słowacji (niecałe 61 mld euro). Zdecydowanie największe pasywa posiadał największy pod względem terytorium i liczby miesz- kańców kraj, a mianowicie Polska. Na koniec 2016 roku wyniosły one prawie ponad 490 mld euro. Na drugim miejscu uplasowały się Węgry (391,6 mld euro). Naj- mniejsze pasywa posiadała Słowacja (111,5 mld euro).

Biorąc pod uwagę saldo międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, należy podkreślić, że zdecydowanie najlepiej kształtowała się sytuacja Czech (–43,5 mld euro) i Słowacji (–50,6 mld euro). Różnica pomiędzy aktywami i pasywami prezentowała się najgorzej dla największego kraju grupy. Saldo Polski wyniosło –256 mld euro i było zdecydowanie większe od sumy sald trzech pozostałych krajów (168,4 mld euro).

(10)

Strukturę aktywów w poszczególnych krajach Grupy Wyszehradzkiej nale- ży uznać za zróżnicowaną. W przypadku Polski przeważały w niej bezpośrednie inwestycje zagraniczne (49,1%). Znaczące były też udziały pozostałych inwestycji (29,4%) oraz inwestycji portfelowych (18,9%). Zbliżoną strukturę posia- dały Czechy. W przypadku Węgier BIZ stanowiły aż 85,2%. Szczegółowe dane przedstawia tabela 6.

Tabela 6. Struktura aktywów (bez oficjalnych aktywów rezerwowych) krajów Grupy Wyszehradzkiej w 2016 roku (w %)

Kraj BIZ ZIP Pochodne instrumenty

finansowe

Pozostałe inwestycje

Czechy 37,4 25,1 2,7 34,8

Polska 49,1 18,9 2,6 29,4

Słowacja 22,3 42,7 0,9 34,1

Węgry 85,2 3,2 1,1 11,5

Źródło: Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski…[2017, s. 41].

Podobnie jak w przypadku aktywów, w strukturze pasywów prezentowanej grupy krajów także występowało znaczące zróżnicowanie. Na poziom polskich pasywów w 2016 roku wpływały przede wszystkim bezpośrednie inwestycje zagraniczne (43,1%). Na pozostałe inwestycje oraz inwestycje portfelowe przy- padało odpowiednio 28,1 i 27,8%. Najbardziej zbliżoną do polskiej strukturę zagranicznych pasywów miała w tym okresie Słowacja (por. tabela 7).

Tabela 7. Struktura pasywów krajów Grupy Wyszehradzkiej w 2016 roku (w %) Kraj BIZ ZIP

Pochodne instrumenty

finansowe

Pozostałe inwestycje

Czechy 47,6 27,3 1,1 24,0

Polska 43,1 27,8 1,0 28,1

Słowacja 46,5 26,0 0,6 26,9

Węgry 67,1 21,4 0,4 11,4

Źródło: Międzynarodowa pozycja inwestycyjna… [2017, s. 42].

Podsumowanie

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski, podobnie jak w przypadku pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej, jest zdecydowanie ujemna. Z pew- nością nie jest to sytuacja zaskakująca. W krajach o gospodarce otwartej, które

(11)

znajdują się w fazie rozwoju, ze względu na znaczny import kapitału z zagranicy na ogół występuje ujemna MPI. Prawdopodobnie w najbliższych latach sytuacja ta nie ulegnie istotnej zmianie, choć można spodziewać się pewnej poprawy, mając na uwadze coraz większe inwestycje polskich przedsiębiorstw za granicą.

Należy zauważyć, iż w związku z wysokim udziałem BIZ przy jednocze- śnie niższym poziomie instrumentów dłużnych w pasywach, struktura między- narodowej pozycji inwestycyjnej Polski jest stosunkowo korzystna. Akcje i po- zostałe formy udziałów kapitałowych stanowią bowiem mniej ryzykowne formy finansowania zagranicznego niż instrumenty dłużne.

W latach 2010-2017 w strukturze międzynarodowej pozycji inwestycyjnej Pol- ski nie zaszły istotne zmiany. Porównując MPI Polski do MPI pozostałych krajów Grupy Wyszehradzkiej, należy zwrócić uwagę na istotne podobieństwo polskich i czeskich aktywów, a w przypadku pasywów można mówić o dużym podobień- stwie do Słowacji. Struktury najbardziej odbiegające od polskich posiadały Węgry.

Literatura

Balance of Payments and International Investment Position Manual (2009), Internatio- nal Monetary Fund, Washington.

Benchmark Definition of Foreign Direct Investment (1996), OECD, Paris.

Bożyk P., Misala J., Puławski M. (1998), Międzynarodowe stosunki ekonomiczne, PWE, Warszawa.

Frejtag-Mika E. (2009), Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski [w:] E. Frejtag- -Mika (red.), Wpływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych na konkurencyjność polskiej gospodarki, PWE, Warszawa, s. 54-62.

Górniewicz G. (2010), Zmiany w międzynarodowej pozycji inwestycyjnej Polski na prze- łomie XX i XXI wieku [w:] T. Sporek (red.), Współczesna gospodarka światowa i jej podmioty w warunkach niestabilności, Wydawnictwo Akademii Ekonomicz- nej, Katowice, s. 83-92.

Górniewicz G. (2016), Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w latach 2010- 2015 [w:] R. Gmińska (red.), Rynki finansowe, inwestycje, polityka gospodarcza.

Nowe wyzwania i możliwości, Wyższa Szkoła Bankowa, Gdańsk, s. 87-96.

Guzek M. (2006), Międzynarodowe stosunki gospodarcze, PWE, Warszawa.

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2014 r. (2015), NBP, Warszawa.

Międzynarodowa pozycja inwestycyjna Polski w 2016 r. (2017), NBP, Warszawa.

Siemiątkowski P., Górniewicz G. (2012), Zmiany w międzynarodowej pozycji inwesty- cyjnej Grecji w okresie kryzysu (część druga), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 737(56), s. 573-591.

(12)

Smithson Ch.W., Smith C.W., Sykes W. (2000), Zarządzanie ryzykiem finansowym, Dom Wydawniczy ABC, Kraków.

Śliwiński P. (2008), Zmiany międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto w grupie wy- branych krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz Unii Gospodarczej i Waluto- wej [w:] E. Najlepszy (red.), Determinanty bilansu płatniczego w krajach europej- skich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 158-192.

[www 1] https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/m_poz_inwest.html (data dostępu:

10.05.2018).

[www 2] https://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php (data dostępu: 11.06.

2018).

INTERNATIONAL INVESTMENT POSITION OF POLAND ON THE BACKGROUND OF OTHER COUNTRIES OF THE VISEGRAD GROUP Summary: In the past decades, international capital flows played greater and greater role. First, they mostly assumed the form of credits. Then, the foreign investments came to the fore and started playing the more important role. In the recent years, the foreign assets and liabilities and national economic subjects systematically increased. It gives testimony to the integration of Polish financial market with multinational market. Similar phenomena occurred also in other countries of the region. The main purpose of the essay is to present the quantity changes in international investment position of Poland with the special emphasis laid on its causes.

Keywords: international investment position, foreign investments, external debt, the Visegrad Group.