Propozycje zagadnień z zakresu teorii oraz praktyki konfliktu, dialogu i sztuki prezentacji (do zrealizowania na zajęciach w szkole ponadgimnazjalnej)

(1)

Propozycje zagadnień z zakresu teorii oraz praktyki konfliktu, dialogu i sztuki prezentacji

(do zrealizowania na zajęciach w szkole ponadgimnazjalnej)

Zagadnienia z zakresu teorii i praktyki konfliktu, dialogu i sztuki prezentacji to kwestie bardzo ważne dla współczesnego człowieka i jego funkcjonowania w różnych grupach społecznych. Uczenie się i poznawanie samego siebie oraz innych to umiejętności szczególnie potrzebne każdemu z nas. Także reforma programowa i strukturalna polskiej edukacji zapoczątkowana w 1999 roku w podstawie programowej kształcenia ogólnego z wielu przedmiotów kładzie nacisk na te umiejętności. Zostały one wymienione w programach nauczania, szczególnie z zakresu przedmiotów humanistycznych, takich jak język polski, wiedza o kulturze, historia, wiedza o społeczeństwie oraz przedsiębiorczość. Niestety sposób realizowania tych zagadnień przez nauczycieli, jak i stopień ich znajomości wśród uczniów pozostawia wiele do życzenia. Dlatego tak ważne jest wdrożenie ich do praktyki szkolnej.

Poniżej zaprezentowane są więc przykładowe metody wprowadzania zagadnień z komunikacji interpersonalnej na zajęciach w szkole ponadgimnazjalnej oraz minikompendium wiedzy, swoiste ABC konfliktu, dialogu i sztuki prezentacji.

Materiał ten może stać się inspiracją do tworzenia bardziej szczegółowych scenariuszy zajęć z uczniami, zarówno w ramach wymienionych wcześniej przedmiotów, jak i podczas godzin do dyspozycji wychowawcy klasy.

I. Poznajemy nowe pojęcia: konflikt, dialog, prezentacja

Metoda „burza mózgów”

Uczniowie podają swoje spontaniczne skojarzenia związane z pojęciami konflikt, dialog, prezentacja. Nauczyciel zapisuje wszystkie na tablicy. W pierwszej fazie nie krytykuje żadnej z propozycji uczniów. W fazie drugiej następuje tzw. odroczone wartościowanie – nauczyciel wspólnie z uczniami wykreśla te hasła, które nie są adekwatne do analizowanych pojęć. Na tablicy pozostaje zestaw skojarzeń zgodnych z definicją konfliktu, dialogu i prezentacji.

Uczniowie pracują w małych 2 – 4-osobowych grupach. Wykorzystując zapisane na tablicy skojarzenia, tworzą własne minidefinicje pojęć konflikt, dialog, prezentacja. Następnie zawieszają swoje propozycje na osobnej tablicy i głośno je odczytują. Tworzymy ranking najbardziej trafnych definicji. Nauczyciel, korzystając z materiałów pomocniczych zawartych poniżej, odczytuje słownikowe definicje pojęć konflikt, dialog, prezentacja. Uczniowie dokonują zaś krytycznej selekcji swoich propozycji i po dyskusji wybierają najlepsze definicje. Na zakończenie zapisujemy notatkę w zeszycie przedmiotowym, a nauczyciel nagradza najlepsze zespoły, wpisując odpowiednie oceny do dziennika lekcyjnego.

Materiały pomocnicze dla nauczycieli

1. Konflikt [łac. Conflictus = zderzenie, spór, walka] – zjawisko sprzecznych interesów lub poglądów; konflikt prawa i moralności ujawnia się wtedy, gdy normy prawne nakazują postępowanie niezgodne z moralnością lub gdy normy moralne nakazują przekroczenie prawa; konflikt społeczny pojawia się, gdy miedzy grupami społecznymi powstają

sprzeczności interesów, zaspokojenie potrzeb jednej grupy może odbyć się tylko kosztem

(2)

innej; stronami takiego konfliktu mogą być wszelkie grupy społeczne: partie polityczne, grupy zawodowe, religijne, warstwy społeczne, narody, państwa; konflikt zbrojny – wojna¹. 2. Dialog [gr. dialogos = rozmowa] – rozmowa z udziałem co najmniej dwóch osób;

wymiana rzeczowych argumentów między rozmówcami; jakkolwiek punktem wyjścia jest różnica stanowisk, to jednak rzetelny dialog zakłada dobrą wiarę uczestników i chęć zrozumienia strony przeciwnej; u Platona, złożony z pytań i odpowiedzi dialog jest narzędziem metody dialektycznej i pozwala Sokratesowi, protagoniście tekstów Platona, wydobyć z umysłów partnerów rozmowy wiedzę, którą już noszą w sobie; we współczesnej myśli filozoficznej – zwłaszcza w personalizmie – dialog oceniany jest bardzo wysoko jako świadectwo więzi między dwiema istotami pragnącymi się porozumieć².

3. Sztuka prezentacji [ łac. praesento = czynię coś obecnym, zwłaszcza przekazując, wręczając]; 1. zapoznanie kogoś z kimś, przedstawienie kogoś komuś; 2. wystawienie czegoś na widok publiczny;³ zaprezentowanie swojego dorobku, wystąpienie publiczne w

odpowiedniej formie, np. przy użyciu projektora multimedialnego.

II. Teoria i praktyka konfliktów

Poznajemy przyczyny konfliktów społecznych:

Analizujemy 3 grupy przyczyn występowania konfliktów społecznych – praca w 3 grupach.

Nauczyciel podaje każdej z grup, korzystając z materiałów zamieszczonych poniżej, trzy grupy przyczyn, a uczniowie zastanawiają się nad stosownymi przykładami ilustrującymi każdą z przyczyn konfliktu społecznego. Podane przykłady zapisujemy na tablicy.

Jakie znamy rodzaje konfliktów?

Pracujemy w parach. Nauczyciel podaje każdej parze uczniów dwa przeciwstawne lub uzupełniające się rodzaje konfliktów: bezpośredni – pośredni; molekularny – elementarny;

jawny – ukryty; ideologiczny – klasowy; kulturowy – pokoleniowy. Zadaniem uczniów jest zilustrować powyższe rodzaje konfliktów odpowiednimi przykładami. Propozycje

zapisujemy na tablicy.

Jak rozwiązujemy konflikty społeczne?

Poznajemy dwa główne sposoby rozwiązywania konfliktów – zbrojne i pokojowe. Najlepszą metodą będzie tu pogadanka wyjaśniająca.

Dzielimy uczniów na 5 grup. Otrzymują oni karteczki z następującymi zapisami: grupa 1 – negocjacje; grupa 2 – mediacje; grupa 3 – arbitraż; grupa 4 – sąd; grupa 5 – głosowanie.

Nauczyciel w rozmowie interaktywnej z uczniami wyjaśnia te pojęcia. Zadaniem dla poszczególnych grup jest przygotowanie inscenizacji, pokazującej 5 różnych sposobów pokojowego rozwiązywania konfliktów.

Poznajemy elementy składowe konfliktu:

Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Poszczególne grupy otrzymują karteczki z następującymi zapisami: grupa 1 – podmiot i przedmiot konfliktu; grupa 2 – stopień aktywności konfliktu; grupa 3 – dynamika konfliktu; grupa 4 – fazy konfliktu. Zadaniem

1A. Korytko, P. Letko, E. A. Mierzwa, Słownik szkolny. Terminy i pojęcia z wiedzy o społeczeństwie, Warszawa 2000, s. 64.

2 G. Durozoi, A. Roussel, Filozofia. Słownik. Pojęcia. Postacie. Problemy, Warszawa 1997, s. 61.

3Słownik wyrazów obcych. Red. E. Sobol, Warszawa 1997, s. 897.

(3)

poszczególnych grup jest zilustrowanie poszczególnych elementów składowych istoty konfliktu, przy wykorzystaniu metody „mapy mentalnej”. Na zakończenie uczniowie przyczepiają na tablicy swoje mapy mentalne i omawiają je. Nauczyciel inicjuje dyskusję, która z grup najlepiej zilustrowała to zagadnienie.

Jakie mamy style reagowania na konflikty?

Poznajemy 5 stylów reakcji na konflikt. Nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup. Poszczególne grupy otrzymują karteczki z następującymi napisami: grupa 1 – unikanie; grupa 2 –

łagodzenie; grupa 3 – konkurencja; grupa 4 – kompromis; grupa 5 – kooperacja.

Poszczególne grupy przygotowują scenki dramowe, pokazujące 5 różnych stylów reagowania na sytuacje konfliktowe. Zadaniem grup obserwujących jest odgadnięcie, jaki styl prezentują uczestnicy scenki dramowej.

Podsumowujemy zagadnienia z teorii i praktyki konfliktów

Podsumowujemy analizowane zagadnienia w formie otwartej debaty. Nauczyciel zapisuje na tablicy niedokończone zdania: „Analityczne spojrzenie na konflikt jest....”; „Zrozumienie przyczyn, faz i stylów reagowania na sytuacje konfliktowe to...”; „Każdy konflikt to coś naturalnego w....”; „Konflikt prowadzi do...”; „Konflikt to nie zło...”; „Nie ma jednej, jedynie słusznej teorii rozwiązywania konfliktów...”; „Radzenie sobie z konfliktami to proces....”.

Uczniowie próbują w ramach otwartej debaty uzupełniać powyżej zapisane zdania. Na zakończenie zapisujemy wnioski w zeszytach przedmiotowych.

Materiały pomocnicze dla nauczycieli Przyczyny konfliktów społecznych:

a) Strukturalne, wynikające z układu społecznego w danym czasie historycznym, np. na tle nierównego podziału dóbr materialnych między różnymi grupami społecznymi.

b) Różnice rozwojowe (które wynikają z różnego stopnia rozwoju, np. gospodarczego) między państwami czy regionami geograficznymi w danym państwie w danym czasie historycznym.

c) Odmienne systemy wartości, np. w takich kwestiach jak aborcja czy eutanazja.

Rodzaje konfliktów:

a) Bezpośredni – rozgrywa się między zaangażowanymi stronami bez pośrednictwa osób trzecich.

b) Pośredni – występuje między zaangażowanymi stronami przy pośrednictwie osób trzecich.

c) Molekularny – składa się na niego szereg różnych konfliktów.

d) Elementarny – występuje pojedynczo.

e) Jawny – polega na manifestowaniu problemu, co ułatwia jego rozwiązanie.

f) Ukryty – ma charakter nieuświadomiony.

g) Ideologiczny – wynika ze sprzeczności w sferze wartości, norm, ideologii.

h) Klasowy – ma źródło w sprzecznościach interesów klas społecznych w sferze ekonomicznej.

i) Kulturowy – jego przyczyną są sprzeczności wyznawanych wartości i norm między przedstawicielami różnych kultur.

j) Pokoleniowy – zachodzi między rodzicami a dziećmi.

Sposoby rozwiązywania konfliktów społecznych:

a) Zbrojne – np. wojna, rewolucja, powstanie.

(4)

b) Pokojowe:

 Negocjacje – rozmowy dobrowolnie podjęte przez strony konfliktu.

 Mediacje – zwrócenie się stron konfliktu do osoby trzeciej, cieszącej się zaufaniem obu stron, aby pośredniczyła w rozmowach między nimi.

 Arbitraż – zwrócenie się stron konfliktu do osoby trzeciej, aby rozstrzygnęła sporny problem. Jednocześnie strony zobowiązują się do przestrzegania ustaleń arbitra.

 Sąd – oddanie sprawy do sądu, gdy strony lub strona nie wyrażają zgody na podjęcie negocjacji lub mediacji.

 Głosowanie – poddanie przedmiotu konfliktu pod ocenę społeczną.⁴

Więcej informacji na temat negocjacji można znaleźć m. in. w G. Kennedy, Negocjacje doskonałe, Poznań 2003; R. A. Rządca, P. Wujec, Negocjacje, Warszawa 2001; E. M.

Cenker, Negocjacje, Poznań 2000. (w tej ostatniej publikacji bardzo bogata bibliografia tematu)

Elementy składowe istoty konfliktu:⁵ a) podmiot i przedmiot konfliktu;

b) stopień aktywności stron konfliktu;

c) dynamika konfliktu;

d) fazy konfliktu: drobne napięcia – wzajemna wrogość – kulminacja – wyciszanie – porozumienie.

Style reakcji na konflikt wg H.L. Tosiego:⁶ a) unikanie;

b) łagodzenie;

c) konkurencja;

d) kompromis;

e) kooperacja.

Próba resume:

a) analityczne spojrzenie na konflikt jest szansą na „oswojenie się” z nim;

b) zrozumienie przyczyn, faz i stylów reagowania na sytuacje konfliktowe to szansa na ich efektywne rozwiązywanie;

c) potraktowanie każdego konfliktu jako czegoś naturalnego w życiu społecznym, jako swego rodzaju łamigłówki do rozwiązania, jako swego rodzaju gry między ludźmi;

d) konflikt jest zjawiskiem nierozerwalnie prowadzącym do zmiany; a każda zmiana może powodować kolejny konflikt; jest to proces rozwoju społeczeństw na przestrzeni dziejów;

e) konflikt to nie zło, którego należy za wszelką cenę unikać, to coś nieuniknionego, z czym trzeba nauczyć się żyć; wcześniej dostrzeżony i odpowiednio rozwiązany może służyć nie destrukcji, ale integracji społecznej;

f) nie ma jednej, jedynie słusznej teorii rozwiązywania konfliktów społecznych; każdy konflikt należy traktować w sposób silnie zindywidualizowany;

g) radzenie sobie z konfliktami to proces długofalowy, to swego rodzaju nauka pływania dla początkujących, którzy znaleźli się na głębokich wodach; aby się nauczyć, nie wystarczy tylko teoria, potrzebna jest praktyka – ćwiczenie czyni mistrza.

4 L. Moryksiewicz, M. Pacholska, Wiedza o społeczeństwie, Warszawa 2003, s. 68- 69.

5S. Chełpa, T. Witkowski, Psychologia konfliktów. Praktyka radzenia sobie ze sporami, Warszawa 1995, s. 94- 104.

6 S. Chełpa, T. Witkowski, op. cit. s. 109.

(5)

III. Teoria i praktyka dialogu

Poznajemy, czym jest sztuka dialogu

Pytania otwarte skierowane do uczniów: Czym jest sztuka dialogu, sztuka konwersacji, sztuka porozumiewania się dla człowieka XXI wieku? Uczniowskie wypowiedzi zapisujemy na tablicy.

Dlaczego inteligencja emocjonalna jest nam potrzebna w dialogu?

Nauczyciel dzieli uczniów na 8.grup. Każda z grup otrzymuje na karteczce hasło do analizy.

Grupa 1 – samoświadomość, grupa 2 – kierowanie emocjami, grupa 3 – radzenie sobie ze stresem, grupa 4 – empatia, grupa 5 – asertywność; grupa 6 – samoakceptacja, grupa 7 – odpowiedzialność osobista; grupa 8 – rozwiązywanie konfliktów. Poszczególne grupy przygotowują mapy mentalne, ilustrujące poszczególne hasła. Następnie grupy zawieszają swoje je na tablicy i omawiają. Nauczyciel inicjuje dyskusję: która z grup najlepiej

opracowała otrzymane hasło. Na zakończenie nauczyciel zadaje pytanie: z jakim zagadnieniem można połączyć wszystkie osiem prezentowanych haseł?

Jakie są zasady prawdziwego dialogu?

W ramach debaty otwartej nauczyciel wspólnie z uczniami próbuje ustalić uniwersalne zasady prawdziwego dialogu. Uzgodnione zasady zapisujemy na tablicy, a następnie w zeszytach przedmiotowych.

Sztuka dialogu, sztuka konwersacji, sztuka porozumiewania się między ludźmi jako ważny element życia społecznego.

Składniki inteligencji emocjonalnej – wg Daniela Golemana⁷ niezbędne do prawidłowego funkcjonowania jednostki ludzkiej i jej prawidłowej komunikacji interpersonalnej:

 Samoświadomość – umiejętność rozpoznawania i nazywania własnych uczuć.

 Kierowanie emocjami – panowanie nad złością, niepokojem, smutkiem.

 Radzenie sobie ze stresem.

 Empatia – patrzenie na świat z punktu widzenia innych osób, respektowanie różnic emocjonalnych między ludźmi.

 Asertywność – przedstawianie swoich racji, swoich uczuć bez złości, w sposób stanowczy, ale nieobrażający partnera w dialogu.

 Samoakceptacja – rozpoznanie słabych i mocnych punktów, postrzeganie siebie w korzystnym świetle.

 Odpowiedzialność osobista – gotowość do ponoszenia konsekwencji swoich słów i czynów.

 Rozwiązywanie konfliktów - umiejętność uczciwego spierania się i zawierania

kompromisów. spokojne przyjmowanie krytyki i konstruktywne krytykowanie innych.

Więcej informacji o inteligencji emocjonalnej wyrażonej współczynnikiem osobowości – EQ – określanym często jako sztuka współżycia z samym sobą i z innymi można znaleźć m. in. w: D.

Goleman, Inteligencja emocjonalna, Poznań 1997 i D. Goleman, Inteligencja emocjonalna w praktyce, Poznań 1999.

7 M. Krawiecka, Inteligencja emocjonalna, „Cosmopolitan” nr 1/ 1998.

(6)

Zasady prawdziwego dialogu:

 wola rozmowy co najmniej dwóch osób;

 wspólny cel i temat;

 odpowiednie miejsce;

 sprzyjająca atmosfera;

 umiejętność słuchania – unikanie monologizowania i snobizmu;

 rzeczowa wymiana zdań – „nie argument siły, ale siła argumentu”;

 unikanie generalizowania, czyli uogólniania;

 niestosowanie określeń ekstremalnych, typu: każdy, zawsze, wszędzie, wszyscy;

 unikanie pomówień, plotek oraz zwykłego chamstwa;

 absolutny zakaz stosowania wulgaryzmów językowych;

 atakowanie problemu a nie rozmówcy;

 umiejętne oddzielanie faktów od opinii;

 brak monopolu jednej ze stron na jedynie słuszne racje i prawdę;

 okazywanie drugiej stronie zainteresowania;

 odpowiednia komunikacja również pozawerbalna - mowa ciała ( sposób chodzenia i siedzenia, prawidłowa postawa, kontakt wzrokowy, odpowiednia odległość między rozmówcami, mowa rąk, mimika twarzy oraz tembr głosu);

 pierwsze wrażenie i sztuka „łamania lodów”

 ubiór i higiena osobista obu stron dialogu;

 odpowiedni szczery uśmiech jako reakcja na dowcipne uwagi naszego interlokutora, ale nie obracanie wszystkiego w żart.

Więcej informacji na ten temat można znaleźć m. in. w: S. Garczyński, Rozmawiać? Tak. Ale jak?, Warszawa 1993, G. Tautzi-Wiessner, Savoir-vivre w życiu zawodowym. Dobre obyczaje kluczem do sukcesu, Wrocław 1998, T. Rojek, Życie towarzyskie i domowe. Nowy savoir- vivre, Warszawa 2003, Z. Włodarski, A. Hankała, Jestem człowiekiem i żyje wśród ludzi, Warszawa 1991, S. Mika, O różnych drogach samodoskonalenia, Warszawa 1992, J. Kram, Zarys kultury żywego słowa, Warszawa 1995, K. Bocheńska, Mówię do ciebie, Człowieku, Warszawa 2003. (w tej ostatniej publikacji bardzo bogata bibliografia tematu).

IV. Teoria i praktyka prezentacji

Czym jest prezentacja?

Nauczyciel dzieli uczniów na 3 grupy. Poszczególne grupy otrzymują karteczki z następującymi zapisami: grupa 1 – wprowadzenie, grupa 2 – rozwinięcie; grupa 3 – zakończenie. Grupy przygotowują scenki dramowe, ilustrujące otrzymane hasła. Osoby obserwujące prezentowane scenki próbują odczytać ich treść. Na zakończenie nauczyciel zadaje otwarte pytanie: Co wspólnego mają ze sobą wszystkie trzy zaprezentowane scenki?

Poznajemy strukturę dobrej prezentacji?

Nauczyciel dzieli uczniów na 6 grup. Każda z nich otrzymuje na karteczce zagadnienie do analizy. Grupa 1 - „Przygotowanie prezentacji”; grupa 2 - „Cel prezentacji”; grupa 3 -

„Analiza odbiorcy”; grupa 4 - „Jak ograniczyć tremę?”; grupa 5 - „Udzielanie odpowiedzi podczas prezentacji”; grupa 6 - „Zachowanie podczas prezentacji”. Grupy przygotowują swoje wystąpienia, wykorzystując metodę metaplanu - „jak jest i dlaczego” i „jak być powinno”. Na zakończenie poszczególne grupy dokonują prezentacji.

Jakie są zasady skutecznego działania?

(7)

W ramach debaty otwartej nauczyciel wspólnie z uczniami próbuje ustalić uniwersalne zasady skutecznego działania.

Wspólne wnioski zapisujemy na tablicy, a następnie w zeszytach przedmiotowych.

Struktura prezentacji:

Wprowadzenie: powiedz, o czym powiesz (5%)

• Zagajenie - przedstawienie tematu.

• Przedstawienie schematu wystąpienia.

• Przedstawienie konkluzji, do której zmierza wystąpienie.

Rozwinięcie: powiedz to (90%)

• Pierwszy główny punkt o Korzyści

o Fakty

o Doświadczenie osobiste

• Drugi główny punkt o Korzyści o Fakty

o Doświadczenie osobiste

Zakończenie: powiedz, o czym powiedziałeś (5%)

• Podsumowanie argumentów.

• Wyciągnięcie wniosków.

• Angażowanie do działania.

Przygotowanie prezentacji Zastanów się:

Kim jesteś i w czyim imieniu zabierasz głos?

Jaki jest Twój odbiorca?

Co chcesz osiągnąć poprzez swoją prezentację?

Jakie są główne punkty Twojego przekazu?

Jakich działań oczekujesz od odbiorcy?

Cel prezentacji Zastanów się:

• Dlaczego zabierasz głos?

• Co chcesz osiągnąć?

• Do jakich działań chcesz przekonać odbiorcę?

Sformułuj cel wystąpienia:

• jasno, konkretnie

• używając dynamicznych czasowników: przekonać, osiągnąć, udowodnić

• zdefiniuj działania, których oczekujesz od odbiorcy Analiza odbiorcy

Dokonaj jej, biorąc pod uwagę następujące elementy:

• wiek

• płeć

• doświadczenie zawodowe

• stopień znajomości tematu

(8)

• najważniejsze osoby

• specyfika zainteresowań

• stosunek do występujących

• nastawienie/przekonania

• liczba słuchaczy

Trema – jak ją ograniczyć?

l. Przygotuj się

 Dobrze opanuj treść wystąpienia, szczególnie dobrze przygotuj początek (pierwsze 5 minut) – przećwiczyć!

 Staraj się zdobyć jak najwięcej informacji o odbiorcy. Przemyśl możliwe trudne pytania i odpowiedzi na nie

2. Sprawdź wszystko, co się da

 Skontroluj sprzęt techniczny.

 Pamiętaj o notatkach.

 Przyjdź wcześniej.

 Skontroluj w lustrze swój wygląd.

3. W trakcie prezentacji

 Uśmiechnij się.

 Załóż, że odbiorcy są nastawieni pozytywnie.

 Pamiętaj o kontakcie wzrokowym.

 Nie czytaj z kartki.

 Nie staraj się nikogo naśladować – zachowaj własny styl.

 Nie mów o zdenerwowaniu i stresie.

Udzielanie odpowiedzi

• Notuj pytania.

• Nie przerywaj pytającemu.

• Poproś o powtórzenie, jeśli nie usłyszałeś/nie zrozumiałeś pytania.

• Jeśli nie znasz odpowiedzi – nie improwizuj; powiedz, że się dowiesz.

• Traktuj pytającego poważnie.

Zachowanie podczas prezentacji Zachowania niewerbalne:

• Kontakt wzrokowy - częsty, w miarę możliwości z każdym słuchaczem.

• Postawa ciała – wyprostowana.

• Gestykulacja - naturalna, energiczna.

• Mimika twarzy - adekwatna do treści.

• Siła głosu - zależna od wielkości audytorium.

• Intonacja - wyrażająca zaangażowanie.

• Tempo mówienia - żywe, zróżnicowane.

Zachowania werbalne:

• Stosowanie pauz — skupiają uwagę Wyraźna artykulacja

 Poprawna dykcja

 Gramatyczna poprawność.

 Krótkie zdania.

 Czasowniki w stronie czynnej.

 Zrozumiale słownictwo.

(9)

 Obrazowość stylu (przykłady, porównania).

 Stosowanie pytań.

 Rytm – równy.

Zasady skutecznego działania:

* Robię jak najwięcej tego, co mnie pasjonuje, interesuje, ciekawi!

* Odnajduję atrakcyjność we wszystkim, co robię!

* Mam wysokie, ale niewygórowane poczucie własnej wartości!

* Sam decyduję o jakości swojego życia!

* Stale dbam o poziom i jakość swojej życiowej energii!

* Umiem tak patrzeć, aby widzieć!

* Dostrzegam to, co może być lepsze!

* Uczę się w każdej sytuacji!

* Szybko wdrażam to, co najlepsze!

* Mam zysk – niekoniecznie materialny – z każdej życiowej sytuacji!

Więcej informacji na temat sztuki prezentacji można znaleźć m. in. w: R. Pijarowska. A. M.

Seweryńska, Sztuka prezentacji, Warszawa 2002, P. Davies, Twoja siła przebicia, Warszawa 2000, T. Hindle, Sztuka prezentacji. Poradnik menadżera, Warszawa 2000, E. Lewandowska- Tarasiuk, Sztuka wystąpień publicznych, Warszawa 2000, C. McKenzie, Doskonała kontrola stresu, Poznań 1999, A. Murdoch, Prezentacje i wystąpienia publiczne w public relations, Warszawa 2000, N. Sillamy, Słownik psychologii, Katowice 1994.

V. Podsumowanie zagadnień

Nauczyciel zapisuje na tablicy: „Konflikt – dialog – prezentacja są w XXI wieku...”.

W ramach otwartej debaty wspólnie z uczniami uzupełniamy tę kwestię. Nasze wspólne wnioski zapisujemy na tablicy, a następnie w zeszytach przedmiotowych.

Nauczyciel rozdaje 2-4 dostępne mu antologie aforyzmów i sentencji. Uczniowie w 2-4 grupach szukają odpowiednich sentencji, ilustrujących pojęcia „konflikt - dialog -

prezentacja”. Najciekawsze zapisujemy na tablicy, a następnie w zeszytach przedmiotowych.

Konflikt – dialog – prezentacja to treści bardzo ważne w reformującym się polskim systemie edukacyjnym. Ich zgłębienie i umiejętność zastosowania w praktyce staje się bardzo ważna dla kształtującego się w III Rzeczypospolitej społeczeństwa obywatelskiego. Są też istotne dla podnoszenia poziomu kultury politycznej. Doskonale korespondują z sentencją

staroindyjskiego mędrca Manu, którą warto przypomnieć tak nauczycielom, jak i uczniom:

„Od nieuków lepszy ten, co księgi czyta, od wyczytujących, kto pamięcią chwyta, od pamiętających, kto ich treść rozumie, od rozumiejących ten, kto działać umie”.

Wszystkim rozwiązującym trudne konflikty metodą dialogu, z wykorzystaniem

odpowiednich technik prezentacyjnych, chciałbym dedykować kolejną sentencję, tym razem polskiego poety – Adama Asnyka:

„Miejmy odwagę!... nie tę jednodniową, Co w rozpaczliwym przedsięwzięciu pryska, Lecz tę, co wiecznie z podniesioną głową, Nie da się zepchnąć ze swego stanowiska”.