Radioelektronik OGŁOSZENIA GRUDZIEŃ 1986 ROCZNIK XXXVII (91) Czasopismo wydawane przy współpracy STOWARZYSZENIA ELEKTRYKÓW POLSKICH 12

0137 6802

OGŁOSZENIA

N S oferuje s t e r o w a n e w e w n ę t r z n y m i m i k r o k o m - p u t e r a m i elektroniczne s y n t e z a t o r y muzyczne o r a z p r z y s t a w k i d o k o m p u t e r ó w . Krzysztof K u - rylowicz, skr. pocz. 495, 45-076 O p o l e 1.

N a p r a w y głośników, m i k r o f o n ó w ( k r ó t k i e termi- ny) oferuje E l e k t r o n i k a M u z y c z n a , Urbiel, ul.

Kozłowa 5/10, 15-868 Białystok.

Z A B A W K I E L E K T R O N I C Z N E w postaci ze- s t a w ó w d o s a m o d z i e l n e g o m o n t a ż u (płytka + części + instrukcja). Z d a l n e s t e r o w a n i e modeli, proste gry elektroniczne, r a d i o o d b i o r n i k i dla p o c z ą t k u j ą c y c h , zestawy p r o j e k t o w e itp. Sprze- daż wysyłkowa. K a t a l o g p o o t r z y m a n i u z a a d r e - s o w a n e j k o p e r t y z n a k l e j o n y m znaczkiem + znaczki za 25 zł. Zbigniew S z t a n d e r a , Ossoliń- skich 21, 35-328 Rzeszów.

Kupię, wymienię, odstąpię p r o g r a m y A T A R I . Krystian K u s i d l o , ul. 3 M a j a 3 8 / 2 , 4 1 - 8 0 0 Zabrze.

P r o g r a m y na S p e c t r u m n a j k o r z y s t n i e j o t r z y m a s z pisząc na adres: S P E K T R A , 21-426 W o l a M y - słowska.

Odsprzedam schematy o r a z z m o n t o w a n e płytki wykrywaczy metali, p r z y s t a w k i z m i e n i a j ą c e j O T V w o s c y l o s k o p itp. I n f o r m a c j a : k o p e r t a + znaczki za 25 zl. Przybysz, S z k o l n a 2, 58-550 Bierutowice.

A N T E N Y K I E R U N K O W E P E Ł N O W Y M I A - R O W E : 2 x 3 elementy „ Y A G I " - 14/21 M H z ; 3...6 e l e m e n t ó w 28 M H z , filtry a n t e n o w e d o n a d a j n i k ó w k r ó t k o f a l o w y c h 50 i 75 Q/750 W , reflektometry 50 i 75 £2. sztuczne obciążenie 50 i 75 n / 5 0 0 W. Z a m ó w i e n i a kierować: Z a r z ą d W o - jewódzki Ligi O b r o n y K r a j u , ul. W a z ó w 1, 65- 041 Zielona G ó r a . tel. 59-48.

O f e r u j e m y wzmacniacze e s t r a d o w e 3-wejściowe:

60, 100, 150 W wersje m o n o , stereo, k o ń c ó w k i mocy. zespoły w z m a c n i a j ą c o - n a g ł o ś n i a j ą c e : 60, 100 W w y p o s a ż o n e w: t r e m o l o , d i s t o r t i o n , korek- tor graficzny 5-położeniowy, sprężynę pogłosową (ew. phasing). N a p r a w y głośników e s t r a d o w y c h ( k r a j o w e m i n i m u m 1200 zl, z a g r a n i c z n e 1600 d o 4000). Z a k ł a d Usług E l e k t r o n i c z n y c h , 92-512 Łódź, L e r m o n t o w a 18 bl. 361.

N a p r a w i a m telewizyjne głowice Z T G k r a j o w e i zagraniczne, a d a p t o r y U H F . W y k o n u j ę na za- mówienie zestawy V H F / U H F z a s t ę p u j ą c e prze- łączniki k a n a ł ó w w o d b i o r n i k a c h l a m p o w y c h (Ametyst, Beryl itp.). i n f o r m a c j e , z a m ó w i e n i a tel.

35-57-80. A n d r z e j K u l i b a b a , ul. A n d e r s e n a 2 m. 6, 01-911 W a r s z a w a . Głowice d o n a p r a w y m o ż n a przesłać p o c z t ą . Ogłoszenie t o u k a z u j e się co trzy miesiące.

Gotowe płytki d r u k o w a n e d o u r z ą d z e ń elektro- nicznych wysyła za zaliczeniem p o c z t o w y m Z a - kład E l e k t r y c z n o - E l e k t r o n i c z n y , ul. Kalinin- g r a d z k a 75/25, skr. poczt. 539, 10-437 Olsztyn.

C h c ą c o t r z y m a ć k a t a l o g płytek, należy załączyć w liście 3 znaczki p o 10 zł.

Telewizyjne głowice zintegrowane (typ Z T G ) n a - p r a w i a m . R o c z n a g w a r a n c j a . M g r inż. A d a m Skubis, ul. Karłowicza 2 / 7 . 4 4 - 2 0 0 R y b n i k (moż- na przesłać pocztą).

Prześlij z a a d r e s o w a n ą k o p e r t ę — o t r z y m a s z in- f o r m a c j ę o o b u d o w a c h d o u r z ą d z e ń elektronicz- nych. C i m a ł a , 43-445 Dzięgielów 178.

S a m wykonasz o b w o d y d r u k o w a n e . Zestaw (la- minat, odczynniki, instrukcja). C e n a 420 zł. Wy- syłka za zaliczeniem p o c z t o w y m . Z a m ó w i e n i a kierować: A. Krawcz.yński, 90-001 Ł ó d ź 1, skr.

poczt. 344. Z A W S Z E A K T U A L N E ! W Y P O Ż Y C Z A L N I A P R O G R A M Ó W K O M - P U T E R O W Y C H ZX S P E C T R U M . Z X 81. D H

„ S E Z A M " . W a r s z a w a , U P T 66, p. 14. Wysyłka na cały k r a j . Z a m ó w i e n i a i d o s t a w y d r o g ą pocz- tową. M a t e r i a ł y i n f o r m a c y j n e (katalogi, wykazy itp.) wysyłamy bezpłatnie.

Radioelektronik

G R U D Z I E Ń 1986® R O C Z N I K XXXVII (91)

Czasopismo

wydawane przy współpracy STOWARZYSZENIA

ELEKTRYKÓW POLSKICH

12 '86

Z K R A J U i Z E Ś W I A T A 1 R Ó Ż N F

I M i ę d z y n a r o d o w y K o n k d r s na Z a b a w k ę , G r ę i Z a b a w ę P r z y g o t o w u j ą c ą d o Życia w P o k o j u 3

Spis treści rocznika „ R a d i o e l e k t r o n i k " 1986 (XXXVII) 31 E L E K T R O A K U S T Y K A

U k ł a d y wzmacniaczy napięciowych m.cz. (2) 3

S ł u c h a w k i hi-fi i p r o f e s j o n a l n e 5 T E C H N I K A M I K R O P R O C E S O R O W A

P r o s t y .uniwersalny system m i k r o p r o c e s o r o w y (2) ; 8 N O W A T E C H N I K A i T E C H N O L O G I A

P o s t ę p y techniki ś w i a t ł o w o d o w e j 12 S C H E M A T Y

M i n i a t u r o w y o d b i o r n i k stereofoniczny RS-101 13 S E R W I S RiTV

P r z y s t o s o w a n i e O T V C N e p t u n 505 15 T E C H N I K A RiTV

Telewizyjny k o n w e r t e r U H F 19 K L U B M Ł O D Y C H E L E K T R O N I K Ó W

M i n i a t u r o w y o d b i o r n i k U K F 21 P O D Z E S P O Ł Y E L E K T R O N I C Z N E

U k ł a d y scalone U 2 5 7 B i U 2 6 7 B 22 R A D I O K O M U N I K A C J A

T r z y z a k r e s o w y V F O 24 K R Ó T K O F A L O W I E C P O L S K I 25

E L E K T R O N I K A W S A M O C H O D Z I E

E l e k t r o n i c z n e u r z ą d z e n i a z a p ł o n o w e z u k ł a d e m s c a l o n y m U2029B 29 P O M Y S Ł i R E A L I Z A C J A

S y g n a l i z a t o r zaniku płomienia okl.1V

Adres: R e d a k c j a „ R a d i o e l e k t r o n i k "

ul.Nowowicjska 1, 00-643 Warszawa. Tel. 25-29-85

K O L E G I U M R E D A K C Y J N E : red. nacz. prof. d r inż. A n d r z e j Sowiński, z-ca red. nacz. inż. J a n u s z J u s t a t , z-ca red. nacz. i s e k r . red. - Eugenia G r u d z i ń s k a ; redaktorzy działów: inż Z e n o n Budynek,

m g r inż. T a d e u s z G ó r n i c k i , d r inż. Michał N a d a c h o w s k i , inż. Z d z i s ł a w T k a c z y k , m g r inż. M a r i a T r o n i n a , inż. Jerzy Węglewski S P 5 W W , d o c . ingr inż. A l e k s a n d e r Witort

R e d a k t o r techniczny - H e n r y k Wieczorek. S e k r e t a r i a t - E w a Wiśniewska L a b o r a t o r i u m : m g r inż. Leszek Halicki, S ł a w o m i r G r a a s

Artykułów nic z a m ó w i o n y c h nie z w r a c a m y

Z a s t r z e g a m y sobie prawo s k r a c a n i a i adiustacji nadesłanych m a t e r i a ł ó w

Opisy urządzeń i układów elektronicznych oraz ich usprawnień, zamieszczane » ..Radioelektroniku"

mogą być wykorzystywane wyłącznie do własnych potrzeb. Wykorzystywanie ich do innych celów, zwłaszcza do działalności zarobkowej, wymaga zgody autora opisu.

Przedruk całości lub fragmentów publikacji zamieszczonych w „Radioelektroniku" jest dozwolony po uzyskaniu zgody redakcji

V C [ \ A A WYDA WNłCTWO CZASOPISM I KSIĄŻEK TECHNICZNYCH MŁ O / \ J / Przedsiębiorstwo Naczelnej Organizacji Technicznej

P r e n u m e r a t a : k w a r t a l n a 195 zł. p ó ł r o c z n a 390 zl, r o c z n a 780 zł. I n f o r m a c j i o w a r u n k a c h p r e n u m e r a t y udzielają miejscowe o d d z i a ł y R S W „ P r a s a - K s i ą ż k a - R u c h " o r a z u r z ę d y p o c z t o w e .

D r u k : Z a k ł a d y G r a f i c z n e D O M S Ł O W A P O L S K I E G O w W a r s z a w i e . Z a m . 3 5 3 2 / C D . Skład t e c h n i k a fotograficzną w D r u k a r n i im. Rewolucji P a ź d z i e r n i k o w e j w W-wie. Z a m . 2903/18/86. N a k ł a d 2 0 0 0 0 0 c ^ / . Ark. d r u k . 4.5. C e n a 60 zl. N u m e r z a m k n i ę t o I4.XI.I986 r.

Z KRAJU i ZE ŚWIATA

• Satelitarny system ląc/ności morskiej

„ I n m a r s a t " . O d trzech lat działa j u ż system łączności satelitarnej umożliwiający wszechstronna łączność ze s t a t k a m i prze- bywającymi na morzach i oceanach. Sche- mat lego systemu jest n a s t ę p u j ą c y . Sześć satelitów s t a c j o n a r n y c h (3 czynne i 3 rezer- wowe) jest tak rozmieszczonych, że obej- mują swoim zasięgiem prawie całą kulę ziemską. Kilkanaście lądowych stacji prze- kaźnikowych. wyposażonych w d u ż e p a r a - boliczne a n t e n y u t r z y m u j e łączność z tymi satelitami, przesyłając i o d b i e r a j ą c sygnały.

Statki w y p o s a ż o n e w o d p o w i e d n i ą a p a r a - turę u t r z y m u j ą łączność z satelitą, w któ- rego zasięgu się z n a j d u j ą . Bardzo ważnym elementem tej a p a r a t u r y jest a n t e n a p a r a - boliczna n a k i e r o w a n a stale na satelitę, za pomocą a u t o m a t y c z n y c h urządzeń stero- wanych k o m p u t e r e m , który to — na p o d - stawie z n a n e g o położenia geograficznego s t a t k u i satelity — d b a o prawidłowe ustawienie anteny. Dzięki temu o d p o w i e d - nie wywołanie z lądu m o ż e dotrzeć d o d a n e g o statku bez wstępnego ustalania godzin łączności itd. N a z i e m n e stacje prze- k a ź n i k o w e są oczywiście p o ł ą c z o n e z mię- d z y n a r o d o w y m i i k r a j o w y m i sieciami tele- k o m u n i k a c y j n y m i , co zapewnia teoretycz- nie łączność z d o w o l n y m a b o n e n t e m (nic wszystkie kraje są j u ż objęte systemem).

Realizowane są połączenia telefoniczne, te- leksowe, telegrafii k o p i o w e j (telegrafii fa- ksymilowej) i przesyłanie d a n y c h liczbo- wych. D o systemu „ I n m a r s a t " należy 45 państw, a liczbę s t a t k ó w wyposażonych w odpowiednią a p a r a t u r ę ocenia się na 4000.

Liczba ich zwiększa się szybko wobec ko- rzyści jakie daje tak d o s k o n a ł y system łączności. D o łączności między stacją na- ziemną i satelitami są wykorzystywane częstotliwości (w zaokrągleniu) 4,2 G H z i 6.4 G H z , a d o łączności między statkiem i satelitą częstotliwości 1,5 G H z i 1,6 G H z .

• F i r m a Thomson-Brandt zwiększa za- sięg swoich wpływów. Wielki państwowy, francuski koncern T h o m s o n - B r a n d t zajął o s t a t n i o mocną pozycję w dziedzinie sprzę- tu powszechnego użytku w R F N , wyku- p u j ą c z n a n e z d o b r y c h w y r o b ó w firmy niemieckie: Telefunkcn. N o r d m e n d e . S a b a i Dual. Zostały o n e z g r u p o w a n e w zrze- szeniu D A G F U (Deutsche Aktien Gescl- schaff fiir Unterhaltungscłektronik), k t ó r e przejmie pewne funkcje poszczególnych wytwórni, zmierzając d o zwiększenia efek- tywności e k o n o m i c z n e j ich działalności.

Poszczególne wytwórnie z a c h o w u j ą swoje dotychczasowe nazwy firmowe, d o b r z e z n a n e w R F N i innych k r a j a c h .

• Nowy zespól firmy A C R O N . Firma A C R O N ( R F N ) z n a n a z minizespołów głośnikowych o o b u d o w a c h z a l u m i n i u m , specjalizuje się od wielu lat w małych i średniej wielkości zespołach głośnikowych hi-fi. Firma ta o p r a c o w a ł a i dostarcza na rynek nowy, duży zespół głośnikowy lypu 900 B (moc 150 W) o wysokości 112 cm i objętości 90 d n r \ Jest to zamknięty zespól t r ó j d r o ż n y o b a r d z o d o b r y c h p a r a m e t r a c h . Szczególnie d o b r a jest c h a r a k t e r y s t y k a kic- runkowości p r o m i e n i o w a n i a , dostosowa- na d o użytkowania zespołów głośniko- wych w średnich i dużych pomieszczeniach mieszkalnych. W zespole z a s t o s o w a n o gło- śniki o m e m b r a n a c h w y k o n a n y c h z m a - teriału o d z n a c z a j ą c e g o się dużą stratnoś- cią, c o wpływa na ograniczenie drgań włas- nych m e m b r a n . Głośnik w y s o k o t o n o w y i ś r e d n i o t o n o w y są umieszczone wysoko, co sprzyja d o b r e j słyszalności wyższych to- nów. Na fot. niżej jest widoczny, ustawiony o b o k , najmniejszy d w u d r o ż n y zespół głoś- nikowy (typ I I 0 C ) tej firmy, o wymiarach 108 x 173 x 105 mm.

• Miniaturowy gramofon laserowy.

„Discman", tak nazywa się ostatnia no- wość przemysłu elektroniki użytkowej, za- prezentowana n i e d a w n o przez j a p o ń s k ą firmę S O N Y . Jest t o zminiaturyzowany, przenośny g r a m o f o n laserowy d o o d t w a - rzania płyt k o m p a k t o w y c h . Muzyka z tego urządzenia jest p r z e k a z y w a n a za pomocą słuchawek. T a k więc po „ W a l k m a n i e " — m a g n e t o f o n i e p r z e n o ś n y m ze słuchawka- mi. który b a r d z o szybko zdobył p o p u l a r - ność o r a z miniaturowych telewizorach

„ W a t c h m a n " przyszła kolej na urządzenie, k t ó r e zapewnia najwyższą j a k o ś ć zapisu i o d t w a r z a n i a n a g r a ń . „ D i s c m a n " waży za- ledwie 510 g r a m ó w ; m o ż n a p r o g r a m o w a ć

kolejność o d t w a r z a n i a nagrań przez to urządzenie. W przeciwieństwie d o przenoś- nych m a g n e t o f o n ó w , mały o d t w a r z a c z la- serowy może być dołączony d o d o m o w e g o sprzętu hi-fi, gdyż jakością o d t w a r z a n i a nie różni się od n o r m a l n y c h odtwarzaczy lase- rowych. N a j c i e k a w s z e j e d n a k , że to s k o m - plikowane urządzenie, które niedawno miało swą premierę, j u ż zostało zminia- turyzowane.

• Domowy projektor TV. „Cinevision 160 mobil", tak nazywa się d o m o w y projektor telewizyjny p r o d u k o w a n y przez znany koncern ITT. P r o j e k t o r ustawia się przed e k r a n e m lub białą ścianą w odległości 1,2 m. O b r a z , j a k i m o ż n a uzyskać, ma p r z e k ą t - ną 1,6 m. U r z ą d z e n i u temu m o ż n a wróżyć niemałe powodzenie niezależnie od tego, jak szybko zostaną rozpowszechnione bar-

dzo płaskie kineskopy telewizyjne, które będzie m o ż n a po prostu zawiesić na ścianie.

• Nowy sprzęt w staroświeckiej formie. W czasach, gdy d o m o w e urządzenia d o o d - twarzania muzyki, magnetofony, g r a m o - fony i o d b i o r n i k i radiowe mają m o c od kilkunastu d o kilkudziesięciu w a t ó w , tro- chę dziwne m o ż e się wydawać u r u c h o m i a - nie produkcji sprzętu o mocy zaledwie I w a t a . Ale o k a z u j e się, żc ten nowy sprzęt ma staroświecką formę. Są to bowiem d u ż e skrzynkowe radia i g r a m o f o n y z tubą. Tego r o d z a j u urządzenia p r o d u k u j e Philips li- cząc na to, żc nic wszystkich fascynują płaskie, błyszczące urządzenia z wieloma wskaźnikami. Te „staroświeckie" urządze- nia m o ż n a dołączyć d o nowoczesnych, ste- reofonicznych wzmacniaczy.

• Telewizor kolorowy z e k r a n e m z cie- kłych kryształów. J a p o ń s k a firma C a s i o wprowadziła d o sprzedaży m i n i a t u r o w y telewizor k o l o r o w y typu TV-1000 o wy- miarach 1 6 0 x 8 3 x 3 4 , 5 m m , ważący za- ledwie 450 g r a m ó w . Ekran telewizora o p r z e k ą t n e j 6.6 cm jest w y k o n a n y z ciekłych kryształów s t e r o w a n y c h za pomocą spe- cjalnie o p r a c o w a n e g o w firmie C a s i o syste- mu elektronicznego. Telewizor d a j e d o b r ą j a s k r a w o ś ć i k o n t r a s t o b r a z u z a r ó w n o przy j a s n y m oświetleniu dziennym (zastosowa-

nie ekranu o g n i s k u j ą c e g o światło n a t u r a l - ne do podświetlania ekranu), j a k i w ciem- ności (podświetlanie e k r a n u światłem sztucznym). Telewizor pobiera m o c 4 W, co umożliwia ciągłą pracę przy użyciu dwóch małych baterii: przy j a s n y m oświetleniu w ciągu 4 godzin, a przy słabym oświetleniu lub w ciemności — w ciągu 2 godzin.

Telewizor może być stosowany także j a k o m o n i t o r d o k a m e r wideo

Radioelektronik 12/1986 1

a O s c y l o s k o p I G H z . W n o w y m o s c y l o - s k o p i e c y f r o w y m t y p u H P 5 4 I O O A / D firmy I I c w l e t t - P a c k a r d z a s t o s o w a n o 7 s p e c j a l n i e o p r a c o w a n y c h u k ł a d ó w h y b r y d o w y c h , m . i n . p r z e d w z m a c n i a c z o p a ś m i e I G i l z i u k ł a d p r ó b k u j ą c y 3 G H z . O s c y l o s k o p c h a - r a k t e r y z u j e s i ę p a s m e m I G H z . . d o k ł a d n o ś - cią p o d s t a w y c z a s u r ó w n ą 1 0 0 p s i c z ę s t o t l i - w o ś c i ą p r ó b k o w a n i a d o 4 0 M H z . O s c y l o - s k o p j e s t p r o d u k o w a n y r ó w n i e ż w w e r s j i z.

m o n i t o r e m k o l o r o w y m , t y p u H I ' 5 4 1 1 0 / D .

• U k ł a d y s c a l o n e d o s a m o c h o d ó w . P e r - s p e k t y w y z a s t o s o w a n i a e l e k t r o n i k i w s a - m o c h o d a c h są c o r a z s z e r s z e . P r z e w i d u j e s i ę w i e l k i w z r o s t u d z i a ł u s p r z ę t u e l e k t r o n i c z - n e g o w w y p o s a ż e n i u s a m o c h o d ó w j u ż w n a j b l i ż s z y c h l a t a c h . W z w i ą z k u z. t y m w i e l e f i r m p o d e j m u j e o d p o w i e d n i e o p r a c o w a n i a

i p r z y g o t o w a n i a d o p r o d u k c j i . N a p r z y - k ł a d , M a r e l l i A u t r o n i c a ( F i a t ) i T h o m s o n - - S e m i c o n d u c t e u r s z a m i e r z a j ą w s p ó l n i e o p r a c o w a ć r o d z i n ę s c a l o n y c h u k ł a - d ó w p ó ł p r z e w o d n i k o w y c h ( b i p o l a r n y c h . C M O S , H C M O S ) d l a p o t r z e b p r z e m y s ł u s a m o c h o d o w e g o . P r o d u k c j ą n o w y c h u k ł a - d ó w s c a l o n y c h z a j m i e s i ę g ł ó w n i e firma T h o m s o n - S e m i e o n d u c l e u r s .

• N o w o ś c i /. „ F o n i k i " . W Ł ó d z k i c h Z a - k ł a d a c h R a d i o w y c h F O N I K A p o d j ę t o p r o d u k c j ę n o w y c h w z m a c n i a c z y „ M i d i " . S t a n o w i ą o n e c z ę ś ć c a ł e g o z e s t a w u , d o k t ó r e g o p o z o s t a ł e e l e m e n t y w y t w a r z a j ą i n - n e f a b r y k i : Z a k ł a d y R a d i o w e i m . M . K a s - p r z a k a w W a r s z a w i e — m a g n e t o f o n y i b y d g o s k a E L T R A — t u n e r y . J e d n o c z e ś n i e

w ł ó d z k i e j F o n i c c t r w a j ą p r z y g o t o w a n i a d o u r u c h o m i e n i a p r o d u k c j i n o w y c h g r a m o f o - n ó w z s e r i i G - 4 3 1 t y p u h i - f i . B ę d ą t o g r a m o f o n y z p r o s t y m r a m i e n i e m . 6 0 p r o - c e n t t y c h g r a m o f o n ó w o t r z y m a r y n e k k r a - j o w y , 4 0 % b ę d z i e p r z e z n a c z o n y c h n a e k s -

p o r t .

• T e l e w i z j a k a b l o w a n a W ę g r z e c h . W 12 m i a s t a c h w ę g i e r s k i c h f u n k c j o n u j e j u ż t e l e - w i z j a k a b l o w a . W m i e j s c o w o ś c i K e c s k e m e l n a d B a l a t o n e m u ż y t k o w n i c y t e j sieci m o g ą o d b i e r a ć n i e t y l k o d w a p r o g r a m y t e l e w i z j i w ę g i e r s k i e j , a l e t a k ż e d w a p r o g r a m y c z e - c h o s ł o w a c k i e i j u g o s ł o w i a ń s k i e . W t y m r o k u w s i e c i k a b l o w e j m a b y ć r ó w n i e ż t r a n s m i t o w a n y s a t e l i t a r n y p r o g r a m 3 - S A T , n a d a w a n y w s p ó l n i e p r z e z A u s t r i ę , S z w a j c a r i ę i R F N .

ROŻNE

- J e

I MIĘDZYNARODOWY KONKURS NA ZABAWKĘ, GRĘ i ZABAWĘ P R Z Y G O T O W U J Ą C Ą D O ŻYCIA W P O K O J U

Rok 1986 jest o b c h o d z o n y na świecie j a k o M i ę d z y n a r o d o w y Rok P o k o j u . W przezwyciężaniu z a g r o ż e n i a w o j e n n e g o najważniejsze jest p r z y g o t o w a - nie społeczeństw d o życia w p o k o j u , a przede wszystkim w y c h o w y w a n i e w tym d u c h u n a j m ł o d s z e g o p o k o l e n i a . Z tej najwyższej potrzeby zrodziła się idea z o r g a n i z o w a n i a M i ę d z y n a r o d o w e g o K o n k u r s u na Z a b a w k ę , G r ę i Z a b a w ę P r z y g o t o w u j ą c ą d o Życia w P o k o j u .

W skład K o m i t e t u O r g a n i z a c y j n e g o K o n k u r s u wchodzą:

F e d e r a c j a Spółdzielczych Z w i ą z k ó w Z a w o d o w y c h N a c z e l n a O r g a n i z a c j a T e c h n i c z n a

— K r a j o w y Związek Spółdzielni Z a b a w k a r s k i c h

— Polskie Linie Lotnicze „ L O T "

Polskie Biuro P o d r ó ż y „ O R B I S "

— O g ó l n o p o l s k i K o m i t e t P o k o j u

— Polski K o m i t e t ds U N I C E F K r a j o w y Komitet Dziecka

— Związek H a r c e r s t w a Polskiego

— Polskie Stowarzyszenie E d u k a c j i Plastycznej

Z a m i e s z c z a j ą c poniżej r e g u l a m i n K o n k u r s u liczymy na liczny udział w nim także i naszych Czytelników.

R E G U L A M I N

Z A Ł O Ż E N I A K O N K U R S U t. K o n k u r s o b e j m u j e :

a — wszelkie z a b a w k i dla dzieci i młodzieży b różne r o d z a j e gier. w tym k o m p u t e r o w e c — scenariusz z a b a w

2. Prace k o n k u r s o w e mogą być zgłaszane w d o w o l n e j formie: szkiców, p r o j e k t ó w , modeli l u b p r o t o t y p ó w ; w y k o n a n e z d o w o l n e g o materiału.

3. Uczestnicy proszeni są, dla ułatwienia pracy j u r y , o d o ł ą c z e n i e możliwie w y c z e r p u j ą c e g o opisu n a d e s ł a n e j pracy.

4. Wszystkie nadesłane p r a c e z o s t a n ą p o k a z a n e na wystawie p o k o n k u r - sowej w P a ń s t w o w y m M u z e u m E t n o g r a f i c z n y m w Warszawie.

W A R U N K I U C Z E S T N I C T W A

1. K o n k u r s m a c h a r a k t e r m i ę d z y n a r o d o w y i o t w a r ł y . Udział w nim mogą wziąć dzieci i dorośli, z a w o d o w i projektanci, twórcy ludowi i a m a t o r z y , każdy bez względu na wiek i z a w ó d . Udział w k o n k u r s i e jest bezpłatny.

2. K a ż d y uczestnik m o ż e d o s t a r c z y ć d o w o l n ą ilość prac. K a ż d a p o w i n n a być o p a t r z o n a godłem; d o p r a c y należy d o ł ą c z y ć zamkniętą k o p e r t ę o p a t r z o n ą tym s a m y m godłem i zawierającą imię i nazwisko, d o k ł a d n y adres, wiek i płeć o r a z w y k o n y w a n y zawód.

3. Z k o n k u r s u wyklucza się prace u p r z e d n i o p u b l i k o w a n e .

4. O r g a n i z a t o r z y k o n k u r s u g w a r a n t u j ą uczestnikom ich p r a w a autorskie.

5. Za zgodą l a u r e a t ó w o r g a n i z a t o r z y p o d e j m ą p r ó b y w d r o ż e n i a d o p r o d u k c j i ich p o m y s ł ó w .

6. Nadesłane p r o j e k t y lub p r o t o t y p y z a b a w e k pozostaną własnością o r g a n i z a t o r ó w .

7. Koszt przesyłki p o n o s i uczestnik k o n k u r s u . O r g a n i z a t o r z y nie biorą odpowiedzialności za zaginięcie l u b uszkodzenie p r a c w czasie prze- syłki.

C Z A S i M I E J S C E

1. Prace należy n a d s y ł a ć pod adresem:

Ogólnopolski Komitet Pokoju, 00-220 W a r s z a w a , ul. R a j c ó w 10.

P O L S K A

w nieprzekraczalnym terminie d o dnia I września 1987 r o k u . 2. N a przesyłkach prosimy o dopisek „ K o n k u r s " .

N A G R O D Y i W Y R Ó Ż N I E N I A

1. Prace n a d e s ł a n e na k o n k u r s będzie oceniać m i ę d z y n a r o d o w e j u r y p o w o ł a n e przez o r g a n i z a t o r ó w .

2. Jury przyzna szereg n a g r ó d , w tym m.in:*

• 14-dniowy p o b y t w Polsce

• bilet lotniczy na światową sieć lotniczą „ L O T - u "

• 7 - d n i o w e pobyły w Polsce

• n a g r o d y rzeczowe instytucji i o s ó b p r y w a t n y c h o r a z d y p l o m y h o n o r o w e

3. Rozstrzygnięcie k o n k u r s u i wręczenie n a g r ó d n a s t ą p i w Warszawie w październiku 1987 r o k u .

4. Z chwilą ogłoszenia k o n k u r s u pula n a g r ó d nie zostaje z a m k n i ę t a , może zostać zwiększona.

5. Nazwiska a u t o r ó w p r a c n a g r o d z o n y c h i w y r ó ż n i o n y c h z o s t a n ą p o d a n e d o w i a d o m o ś c i publicznej.

P O S T A N O W I E N I A O G Ó L N E

1. Przesłanie p r a c jest j e d n o z n a c z n e z przyjęciem niniejszego regulami- nu. U p o w a ż n i a także o r g a n i z a t o r ó w d o b e z p ł a t n e g o r e p r o d u k o w a n i a prac w ś r o d k a c h m a s o w e g o przekazu dla p o t r z e b p o p u l a r y z o w a n i a k o n k u r s u .

2. O r g a n i z a t o r z y zwracają się d o wszystkich instytucji i o s ó b p r y w a t n y c h uczestniczących w k o n k u r s i e o wyrażenie swojej opinii co d o s p o s o b u k o n t y n u o w a n i a k o n k u r s u e w e n t u a l n i e z o r g a n i z o w a n i a w Polsce Mię- d z y n a r o d o w e g o Biennale Z a b a w k i .

* W w y p a d k u zwycięstwa uczestnika z Polski w a r t o ś ć n a g r o d y będzie a d e k w a t n a d o wartości n a g r o d y p o d a n e j w niniejszym regulaminie.

2 Radioelektronik 12/1986

£ ELEKTROAKUSTYKA

Układy wzmacniaczy napięciowych m.cz. (2)

i A N T Y S Z U M O W Y

Z e s p ó l t e g o typu filtrów s p o t y k a się c z ę s t o w k o n s t r u k c j a c h w z m a c n i a c z y e l e k t r o a k u - stycznych z a r ó w n o f a b r y c z n y c h jak i a m a - t o r s k i c h . W y d a j e się. że b ę d ą o n e w przy- szłości s t o p n i o w o e l i m i n o w a n e . P r z e m a - wia za t y m c o r a z lepsza j a k o ś ć źródeł s y g n a ł u i s t o s o w a n i e z m i e n i o n e j k o r e k c j i R I A A . c o w zasadzie czyni z b ę d n y m w p r o - w a d z a n i e filtrów a n t y w i b r a c y j n y c h . .leżeli c h o d z i o filtry a n l y s z u m o w e , to s t o - s o w a n y n a j c z ę ś c i e j j e d e n filtr o częstotli- wości g r a n i c z n e j o k . 5 k h l z tak z n a c z n i e o b n i ż a j a k o ś ć d ź w i ę k u , że z a s t o s o w a n i e j e g o w w y s o k i e j klasy sprzęcie, jest c o n a j m n i e j d y s k u s y j n e . Należ\ j e d n o c z e ś n i e p a m i ę t a ć , że każdy d o d a t k o w y stopień z w i ę k s z a p o z i o m z a k ł ó c e ń i s z u m ó w ukła- du. a w s p ó l n y przełącznik dla o b u k a n a ł ó w s t e r e o f o n i c z n y c h p o g a r s z a ich s e p a r a c j ę . W o b e c n i e r e a l i z o w a n y c h k o n s t r u k c j a c h filtrów są s t o s o w a n e p r a w i e wyłącznie u k ł a d y a k t y w n e . U k ł a d y b i e r n e są s p o t y k a - ne rzadziej.

Na rys. 9 p r z e d s t a w i o n o p r z y k ł a d filtru anty w i b r a c y j n e g o o c z ę s t o t l i w o ś c i grani- c z n e j 3 0 l iz. a na rys. 10 filtru a n t y s z u - m o w e g o o c z ę s t o t l i w o ś c i g r a n i c z n e j 5 k i l / . W z ó r o k r e ś l a j ą c y c z ę s t o t l i w o ś ć g r a n i c z n ą fs dla o b u u k ł a d ó w w y n o s i :

I f

,

211 „ R I R 2 C I C 2

| w

w.* r

i

We o-

R\s. 9. .Schemat aktywnego filtru anfywibra cyjnego (górnoptzepustowy. fg = 30 11 zl

K i o - H h

\ntt» \ m j c j

i " J ,

VII

nop

Rys. 10. Schemat aktywnego Ulu u antys/.umo- wegó (dolnoprzcpustow\. I',. 5 kH/\

P r o s t y u k ł a d ł ą c z ą c y w s o b i e o b a r o d z a j e filtrów wraz. z.jego c h a r a k t e r y s t y k ą c z ę s t o t - l i w o ś c i o w ą p r z e d s t a w i o n o n a rys. 11.

W s z y s t k i e typy filtrów p o w i n n y b y ć s t e r o - w a n e z u k ł a d ó w o m a l e j i m p e d a n c j i wyjś- ciowej, rzędu 0.5...2 k£i. a o b c i ą ż a n e ukła- d a m i o i m p e d a n c j i w e j ś c i o w e j rzędu kilku- dziesięciu k i l o o m ó w . W o b u w y p a d k a c h k o r z y s t n e jest s t o s o w a n i e w t ó r n i k ó w e m i - t e r o w y c h .

R E G U L A T O R Y BARWY D Ź W I Ę K U R e g u l a t o r y b a r w y dźwięku są w y k o n a n e głównie j a k o tzw. u k ł a d y a k t y w n e , w k t ó - rych m o s t k o w y u k ł a d r e g u l a c y j n y z n a j d u j e się w o b w o d z i e u j e m n e g o sprzężenia zwrot- n e g o w z m a c n i a c z a n a p i ę c i o w e g o . D ą ż ą c d o p o p r a w y c h a r a k t e r y s t y k i f a z o w e j toru w z m a c n i a c z a , o g r a n i c z o n o z a k r e s z m i a n w z m o c n i e n i a , k t ó r e o b e c n i e w y n o s i z w y k ł e od ± 6 d o ± 10 d B dla c z ę s t o t l i w o ś c i 100 11/ i 10 kllz. o d n i e s i o n e d o c z ę s t o t l i w o ś c i I k H z . R e g u l a t o r y a k t y w n e c h a r a k t e r y z u j ą się małą w a r t o ś c i ą i m p e d a n c j i w e j ś c i o w e j i

•Ki30V

Wfo-

lu sen S.Sn 33k J _ tSU J _

0 -5 -10 -15 -20 -25

/

\

/

IWO-

Rys. I I . Schemat aktywnego lillru oraz jego charakterystyka częstotliwościowa

Rys. 12. Układy regulatorów barwy dźwięku o zakresie regulacji ± 8 dl!

w odniesieniu do częstotliwości 1(10 liz i 10 kllz

a układ prosty z zasilaniem niesymetrycznym, b układ ulepszony z. zasilaniem symetrycznym

Radioelektronik 12/1986 3

Rys. 13. Zasada działania biernego regulatora

wzmocnienia

Rys. 14. Przykłady regulatorów wzmocnienia

z korekcją fizjologiczną Rys. 15. I kład regulowanego korektora prewencyjnego

z tego w z g l ę d u muszą być s t e r o w a n e z w t ó r n i k ó w c m i t c r o w y c h lub innych ukła- d ó w o m a l e j i m p e d a n c j i wejściowej.

P r z y k ł a d y d w u u k ł a d ó w r e g u l a t o r ó w b a r - wy d ź w i ę k u p r z e d s t a w i o n o na rys. 12.

W o b u w y p a d k a c h z a s t o s o w a n o p o d o b n e u k ł a d y m o s t k o w e . W u k ł a d z i e z rys. 12a w y k o r z y s t a n o p r o s t y j e d n o t r a n z y s t o r o w y w z m a c n i a c z n a p i ę c i o w y , n a t o m i a s t na rys.

I 2 b — w z m a c n i a c z b a r d z i e j z ł o ż o n y o lepszych p a r a m e t r a c h , p r z y s t o s o w a n y d o zasilania d w o m a s y m e t r y c z n y m i n a p i ę c i a - mi. W z m o c n i e n i e n a p i ę c i o w e u k ł a d u z rys.

12b wynosi o k . 4 V / V (dla f = 1 kHz).

P r z e d s t a w i o n e r e g u l a t o r y m o g ą b y ć bez- p o ś r e d n i o p r z y ł ą c z o n e d o w y j ś ć p r z e d w z - m a c n i a c z y z rys. 6 i 7. n a t o m i a s t p r z e d w z - m a c n i a c z z rys. 8 w y m a g a z a s t o s o w a n i a s e p a r u j ą c e g o w t ó r n i k a e m i t e r o w e g o .

REGULACJA WZMOCNIENIA, REGULACJA FIZJOLOGICZNA i BALANS

R e g u l a c j a w z m o c n i e n i a jest d o k o n y w a n a p r a w i c wyłącznie za p o m o c ą p o t e n c j o m e - t r ó w p r a c u j ą c y c h w u k ł a d z i e r e g u l a t o r ó w b i e r n y c h . T a k i s p o s ó b regulacji jest przed- s t a w i o n y n a rys. 13.

D o regulacji w z m o c n i e n i a s t o s u j e się po- t e n c j o m e t r y o w y k ł a d n i c z y m przyroście rezystancji w f u n k c j i k ą t a o b r o t u . W o b e c l o g a r y t m i c z n e j c h a r a k t e r y s t y k i czułości s ł u c h u l u d z k i e g o o t r z y m u j e się ł ą c z n e w r a - żenie w p r o s t p r o p o r c j o n a l n e g o zwiększa- nia się głośności d o k ą t a o b r o t u osi p o t e n - c j o m e t r u .

W celu k o m p e n s a c j i właściwości słuchu l u d z k i e g o , p o l e g a j ą c e j n a z m n i e j s z a n i u się

czułości w z a k r e s i e t o n ó w niskich i w y s o - kich w r a z ze z m n i e j s z e n i e m n a t ę ż e n i a dź- w i ę k u , s t o s o w a n a jest tzw. k o r e k c j a fizjolo- giczna. O z n a c z a t o u w y p u k l e n i e częstotli- wości małych i wielkich w s t o s u n k u d o częstotliwości ś r o d k o w y c h p a s m a przy p r z e m i e s z c z a n i u ślizgacza p o t e n c j o m e t r u w k i e r u n k u „ z e r a " rezystancji. P o ż ą d a n y efekt o s i ą g a się najczęściej za p o m o c ą p o - t e n c j o m e t r ó w z o d c z e p a m i , d o k t ó r y c h d o ł ą c z a się c z ł o n y k o r e k c y j n e RC. K i l k a r o z w i ą z a ń u k ł a d o w y c h p r z e d s t a w i o n o n a rys. 1 4 ' .

U k ł a d b a l a n s u jest w z a s a d z i e d o d a t k o - wym r e g u l a t o r e m w z m o c n i e n i a z w a r u n - k i e m . a b y zwiększeniu w z m o c n i e n i a w j e d - n y m k a n a l e t o w a r z y s z y ł o z m n i e j s z a n i e się w z m o c n i e n i a w k a n a l e d r u g i m . P o t e n c j o - m e t r ten d o ł ą c z a się najczęściej b e z p o ś r e d - nio za z a s a d n i c z y m r e g u l a t o r e m w z m o c - nienia, j a k lo p r z e d s t a w i o n o n a rys. I4a.

U K Ł A D P R E Z E N C Y J N Y

U k ł a d y p r c z e n c y j n e są to z reguły u k ł a d y filtrów p o d n o s z ą c y c h o kilka decybeli wz- m o c n i e n i e w z a k r e s i e częstotliwości I...4 k H z . W p ł y w a j ą o n e w y d a t n i e na w y r a z i - s t o ś ć m o w y i b r z m i e n i e głosu solistów.

W u k ł a d a c h b a r d z i e j r o z b u d o w a n y c h ist- nieje m o ż l i w o ś ć w y b o r u w a r t o ś c i częstotli- wości ś r o d k o w e j filtru o r a z s t o s u j e się r e g u l a c j ę w z m o c n i e n i a , zwykle w z a k r e s i e o d ± 6 d o ± 1 0 dB. P r z y k ł a d realizacji k o r e k t o r a p r e z e n c y j n e g o o częstotliwoś-

1 Układ regulatora nie wymagający zastosowa- nia potencjometru z odczepem był opisany w

„Re" nr 6/85, str. 8.

ciach: 1.5.2.2, 3 i 4.4 k H z p r z e d s t a w i o n o na rys. 15. J a k o w z m a c n i a c z m o ż e być wyko- r z y s t a n y u k ł a d s k o n s t r u o w a n y wg rys. 12 l u b m o ż e być z a s t o s o w a n y w z m a c n i a c z o p e r a c y j n y (np. hA709, S F C 2 2 0 I itp).

N a z a k o ń c z e n i e należy p o d k r e ś l i ć , że d o b r e p a r a m e t r y w z m a c n i a c z y m o ż n a o s i ą g n ą ć j e d y n i e w w y p a d k u s t o s o w a n i a wysokiej j a k o ś c i p o d z e s p o ł ó w . D o t y c z y l o z a r ó w n o e l e m e n t ó w c z y n n y c h j a k i biernych. Z e l e m e n t ó w k r a j o w y c h p o w i n n y być s t o s o - w a n e t r a n z y s t o r y m a ł o s z u m n e t y p ó w : BC413, BC414, BC415, B C 4 1 6 o r a z rezy- s t o r y t y p u A T , M l - R , R M B lub M Ł T g r u p y A. c h a r a k t e r y z u j ą c e się m a ł y m p o - z i o m e m s z u m ó w .

S p o ś r ó d k o n d e n s a t o r ó w n a j w i ę k s z y m ź r ó d ł e m s z u m ó w są k o n d e n s a t o r y e l e k t r o - lityczne, d l a t e g o należy s t o s o w a ć d o b r e k o n d e n s a t o r y t a n t a l o w e , szczególnie w u k ł a d a c h w z m a c n i a c z y k o r e k c y j n y c h d o g r a m o f o n ó w z p r z e t w o r n i k i e m m a g n e t y - cznym. P r z y k o n s t r u o w a n i u w z m a c n i a c z y i ich łączeniu z i n n y m i u r z ą d z e n i a m i należy p r z e s t r z e g a ć z a s a d z a b e z p i e c z e n i a się przed w p ł y w e m r ó ż n e g o r o d z a j u z a k ł ó c e ń ( p a t r z a r t y k u ł w „ R e " nr 'l2/85).

L I T E R A T U R A

[ 1 ] Feszezuk M.: Wzmacniacze elektroakusty- czne. W K Ł . 1982.

[ 2 ] Praca zbiorowa: Układy amatorskich wz- macniaczy elektroakustycznych. N O T - S I G - MA, 1985.

4 Radioelektronik 12/1986

Słuchawki hi-fi i profesjonalne

W artykule przedstawiono rozszerzający się zakres zastosowań słuchawek, najnowsze tendencje konstrukcyjne oraz podano dane techniczne aktualnie produkowanych słu- chawek krajowych Z W G T O N S I L oraz wybranych typów słuchawek f-my AKG (Austria).

Ewolucja elck Ironicznego sprzętu po- wszechnego użytku i szeroki r o z w ó j teleko- munikacji p o w o d u j ą , że zwiększa się rów- nież zróżnicowanie i zakres zastosowań słuchawek.

M o ż n a p r z y j ą ć n a s t ę p u j ą c y podział słucha- wek (wyłączając wkładki a p a r a t ó w telefo- nicznych):

— słuchawki powszechnego użytku, obej- m u j ą c e słuchawki hi-fi kilku klas ceno- wych, lekkie słuchawki d o urządzeń noszo- nych (typu „ W a l k m a n " i p o d o b n y c h ) o r a z słuchawki m i n i a t u r o w e ;

słuchawki kontrolne, s t o s o w a n e w stu- diach fonograficznych i radiofonicznych o r a z j a k o niezbędne wyposażenie a p a r a t u - ry elektroakustycznej (dyskoteki, zestawy d o w z m a c n i a n i a dźwięku orkiestr, elektro- niczne instrumenty muzyczne itd.);

— słuchawki telekomunikacyjne, jest to duża g r u p a zróżnicowanych k o n s t r u k c y j - nie słuchawek służących d o przenoszenia i n f o r m a c j i ;

słuchawki specjalne — słuchawki a p a - r a t ó w słuchu ( a u d i o m e t r ó w ) , słuchawki u r z ą d z e ń d o rewalidacji dzieci o upośledzo- nym słuchu, słuchawki a p a r a t ó w dla słabo- słyszących itd.

S ł u c h a w k a m i należącymi d o tej ostatniej g r u p y nic będziemy się z a j m o w a l i .

S Ł U C H A W K I

P O W S Z E C H N E G O U Ż Y T K U O b s e r w u j e się trzy kierunki rozwoju k o n - s t r u k c y j n e g o słuchawek, k t ó r e k r ó t k o opi- szemy, a mianowicie: zmniejszenie masy słuchawek, zwiększenie k o m f o r t u (wygo- dy) ich używania i d o s k o n a l e n i e p a r a m e - trów e l e k t r o a k u s t y c z n y c h .

Zmniejszenie masy jest b a r d z o znaczne, bowiem wynosi rzędu 5 0 % w okresie 10 lat, w odniesieniu d o słuchawek p o r ó w - nywalnych pod względem p a r a m e t r ó w . Przed dziesięciu laty słuchawki hi-fi typu z a m k n i ę t e g o1 wielu z n a n y c h firm, miały masę wynoszącą 450...600 g. Obecnie m a s a p o r ó w n y w a l n y c h słuchawek wynosi

1 Z a s a d y działania słuchawek r ó ż n e g o r o d z a j u zostały o p i s a n e w „ R e " n r 5/83.

R a d i o e l e k t r o n i k 12/1986

Rys. 3. Zestaw sluchawkowo-mikrofonowy profesjonalny do pracy w warunkach wysokie-

go poziomu hałasu ( A K G t y p K 1 0 9 / S ) Rys. 2.

Szerokopasmowe słuchawki hi-fi (nauszne, półotwarte, dwuprzetwornikowc — A K G typ K145)

200...350 g. Osiągnięto to dzięki zastoso- waniu nowych m a t e r i a ł ó w magnetycz- nych. k o n s t r u o w a n i u lżejszych muszli i p a - l ą k ó w o r a z w y k o n a n i u uszczelnień z lek- kich Iworzyw. Poza tym. w tym okresie rozpowszechniły się b a r d z o słuchawki o- twarte o lekkiej konstrukcji. Ich m a s a , zależy od klasy jakościowej i przeznacze- nia, wynosi 50...200 g. P r z y k ł a d o w e roz- wiązania p a ł ą k ó w i sposobu osadzenia słuchawek na głowie są widoczne na trzech pierwszych r y s u n k a c h .

Zupełnie wyraźnie „ p a n u j ą " na rynku słu- chawki d y n a m i c z n e , które w najlepszych rozwiązaniach mają p a r a m e t r y zbliżone d o wysokiej klasy słuchawek elektrostatycz- nych, a są tańsze w produkcji i m n i e j kłopotliwe w eksploatacji. S p o ś r ó d waż- niejszych przedsięwzięć k o n s t r u k c y j n y c h dotyczących właściwego p r z e t w o r n i k a wa- r t o wymienić kilka najważniejszych.

D ą ż y się d o zmniejszenia masy u k ł a d u d r g a j ą c e g o ( m e m b r a n y z c e w k ą ) , a j e d n o - cześnie powiększenia sztywności m e m b r a - ny i stratności materiału, z k t ó r e g o jest w y k o n a n a . W tym celu są s t o s o w a n e m e m - brany ze specjalnie d o b r a n y c h tworzyw syntetycznych wzmocnionych w ł ó k n e m . Cewki są n a w i j a n e b e z k o r p u s o w o z cien- kiego d r u t u i klejone, a ich długość jest często mniejsza niż I m m . Jednocześnie stosuje się o b w o d y magnetyczne s m a r o - - w o - k o b a l t o w e , z a p e w n i a j ą c e wielką war- tość indukcji w szczelinie przy małej ich masie. W miejscach, w których jest konie- : cznc w p r o w a d z e n i e rezystancji akustycz- I nej, stosuje się s t a r a n n i e d o b r a n e , trwałe j materiały p o r o w a t e z tworzyw sztucznych, i Zaznaczyła się wyraźnie tendencja d o "do-

skonalenia słuchawek typu p ó ł o t w a r t e g o , tj. takich, k t ó r e w zakresie najmniejszych Rys. 1. Typowe słuchawki hi-fi (wokólusznc,

półotwarte — A K G typ K240-Monitor)

częstotliwości akustycznych działają jak słuchawki z a m k n i ę t e , a w zakresie częstot- liwości pośrednich i wielkich j a k słuchawki o t w a r t e . S p o w o d o w a n e t o jest t r u d n o ś c i a - mi w przenoszeniu najniższych basów przez słuchawki typu o t w a r t e g o z p i a n k o - wymi p o d u s z k a m i na muszlach. D o d a t k o - wą wadą tych słuchawek jest zanieczysz- czanie się tego r o d z a j u poduszek i trudniej- sze ich oczyszczanie w p o r ó w n a n i u z gład- kimi w a ł k a m i lub pierścieniami uszczelnia- j ą c y m i . Szereg firm z a s t o s o w a ł o interesują- ce rozwiązania techniczne, m.in. dwa ro-

d z a j e p r z e t w o r n i k ó w w słuchawce; drugi przetwornik elektretowy służy d o p r z e n o - szenia wielkich częstotliwości akustycz- nych (np. A K G - K 3 4 0 i K.I45).

W ś r ó d słuchawek hi-fi należy zwrócić uwa- gę na dwa różniące się sposoby osadzenia słuchawki. Pierwsze rozwiązanie (wokółu- szne) polega na o b e j m o w a n i u całego ucha przez słuchawkę, której wałek uszczelniają- cy d o t y k a d o powierzchni głowy. Słuchaw- ki te mają z reguły większą średnicę. W d r u - gim rozwiązaniu ( n a u s z n y m ) uszczelnienie słuchawki (miękki pierścień lub p o d u s z k a Rys. 4. Zestaw

sluchawkowo-mikrofonowy / w i ą z a n y z roboczym hełmem ochronnym ( A K G )

Rys. 5. Ochronny hełm sportowy wyposażony w wmontowane na stale słuchawki

o r a z m i k r o f o n (AKG)

z p i a n k o w e g o tworzywa) jest d o c i s k a n e p a ł ą k i e m d o małżowiny ucha.

Słuchawki lekkie i małe słuchawki d o urzą- dzeń n o s z o n y c h są w y k o n y w a n e wyłącznie j a k o słuchawki typu o t w a r t e g o . Ich p a r a -

metry poprawiły się zadziwiająco. Nawet lekkie słuchawki o s k ł a d a n y m p a ł ą k u . któ- re m o ż n a włożyć d o futerału i s c h o w a ć d o kieszeni, umożliwiają o d s ł u d i z dobrą ja- kością. Oczywiście d o korzystania w waru- nkach d o m o w y c h zaleca się s t o s o w a ć „ p r a - w d z i w e " słuchawki hi-fi.

W kategorii słuchawek hi-fi p r z o d u j ą c y wytwórcy słuchawek wciąż, optymalizują przebieg c h a r a k t e r y s t y k i częstotliwościo- wej słuchawek pod k ą t e m najlepszego od- słuchu muzyki. Z a u w a ż o n o , że pewne ko- rzyści d a j e osłabienie przenoszenia w za- kresie 2...5 k H z . Należy szczególnie p o d - kreślić, że słuchawki różnych t y p ó w tego samego p r o d u c e n t a „ b r z m i ą " inaczej. Jest to związane nie tylko z cechami słuchawek, ale i z d o p a s o w a n i e m słuchawek d o kształ- tu uszu i głowy s ł u c h a c z a . W a r t o o tym p a m i ę t a ć przy n a b y w a n i u słuchawek.

Tablica zawiera p o d s t a w o w e d a n e wielu słuchawek, z których większość, to słucha- wki powszechnego użytku. Z a k ł a d y Z W G T O N S I L unowocześniły p r o d u k c j ę słucha- wek, w y t w a r z a j ą c aktualnie kilka o d m i a n słuchawek z a s p o k a j a j ą c y c h p o d s t a w o w e potrzeby, a mianowicie: słuchawki zam- knięte hi-fi w d w ó c h o d m i a n a c h , dwa ro- dzaje słuchawek o t w a r t y c h o d o b r y c h pa- rametrach o r a z lekkie słuchawki d o urzą- dzeń n o s z o n y c h .

Podstawowe dane techniczne słuchawek nagłownych hi-fi i profesjonalnych

P r o d u c e n t Typ"" R o d z a j "

Impe- d a n c j a

[ " ]

Skutecz- ność [ d B / m W ]

M o c m a k s .

[ W ]

P a s m o p r z e n o - szenia [ H z - k H z ]

M a s a3 1

[ g ] U w a g i

T o n s i l Sd501 Z 600 100 250 2 0 — 2 0 320 Średnica 110 m m , w o k ó ł u s z n e : t y p o w e hi-fi

T o n s i l S N 6 7 0 Z 4 0 0 102 250 2 0 — 2 0 110 Średnica 74 m m , nauszne, hi-fi

Tonsil S d l 0 2 O 600 96 100 2 0 - 2 0 120 Średnica 76 m m , n a u s z n e

Tonsil S d l 0 3

o

Tonsil S d l 0 6

o

z

r a d i o k o m u n i k a c j i itd.

A K G K260 P O 600 92 200 1 0 - 2 0 180 T y p o w e hi-fi

A K G K 2 4 0 - D F

z

A K G K240

- M o n i t o r

P O 6 0 0 90 200 2 0 — 2 0 240 Typowe hi-fi

A K G K I 4 5 P O 200 94 200 25—24 170 D w u p r z e t w o r n i k o w e , s z e r o k o p a s m o w e hi-fi

A K G K135 P O 150 94 150 2 5 — 1 8 160 P o p u l a r n e hi-fi

A K G K 1 6 0

z

czelniające

A K G K 3 4 0 P O 400 94 200 16—25 340 D w u p r z e t w o r n i k o w e , hi-fi wysokiej klasy

A K G K14TV

o

A K G KIO

o

A K G Q 3 4

z

U w a g i

" Z — zamknięte: O — o t w a r t e ; P O — p ó ł o t w a r t e 2 1 Dwie słuchawki równolegle 3 ) M a s a słuchawek bez s z n u r a

4 1 Słuchawki T O N S I L bez w y r ó ż n i k a literowego b ą d ź z wyróżnikiem „c" Są z a o p a t r z o n e we wtyczkę 5-stykową t y p u W M - 5 9 0 - 1 ; słuchawki z wyróżni- kiem „ a " lub „ d " są z a o p a t r z o n e we wtyczkę palcową 0 6,35 m m lypu W S M J - 1 R

6 Radioelektronik 12/1986

W y l w ó r n i a A K G , należąca d o czołówki światowej w produkcji słuchawek, ciągle unowocześnia swoje wyroby. Z nowości m o ż n a wymienić typowe słuchawki hi-fi typu K260. Są to lekkie słuchawki wokól- uszne o nieznacznym nacisku (2,5 N).

Wałki uszczelniające są p o k r y t e b a r d z o elastyczną sztuczną skórą. W muszlach słuchawek znajdują się szczeliny łączące układ z otoczeniem. S t a r a n n i e d o p r a c o - w a n a c h a r a k t e r y s t y k a przenoszenia zapewnia piękne brzmienie muzyki bez zauważalnego „ p o d b a r w i a n i a " o r a z zna- komite przenoszenie nawel najniższych ba- sów.

Drugi, interesujący model, t o K 2 4 0 - M o n i - tor (rys. 1). Jest to o d n a n a słuchawek K240. których w y p r o d u k o w a n o p o n a d 750 tys. sztuk. Mają o n e z n a k o m i t ą c h a r a - kterystykę przenoszenia, dzięki unowocze- śnionej technologii w y t w a r z a n i a m e m b r a - ny. C h a r a k t e r y z u j e je n a t u r a l n o ś ć brzmie- nia d ź w i ę k ó w muzycznych. T a k j a k i po- przednie słuchawki, odznaczają się małymi zniekształceniami nieliniowymi (mniejszy- mi od 1% wg D I N 45500). Słuchawki są o s a d z o n e na przegubach k a r d a n o w y c h , c o zapewnia ich d o b r e przyleganie i stałość położenia. Są to również słuchawki wokół- uszne.

Interesujące są słuchawki typu K145. Są to lekkie słuchawki n a u s z n e o b a r d z o szero- kim paśmie przenoszenia dzięki zastosowa- niu d w ó c h p r z e t w o r n i k ó w . N a d a j ą się szczególnie d o o d s l u c h u muzyki lekkiej przez ludzi młodych, którzy d o b r z e słyszą najwyższe t o n y i szmery. Słuchawka tego typu zawiera: d y n a m i c z n y przetwornik nis- k o - ś r e d n i o t o n o w y , ełektretową m e m b r a n ę p r z e t w o r n i k a w y s o k o t o n o w e g o oraz siat- kową przeciwelektrodę. t r a n s f o r m a t o r d o tego przetwornika i siatkę p l a s t y k o w ą , z a k r y w a j ą c ą wnętrze muszli s ł u c h a w k o w e j od strony ucha. D o c h o d z i jeszcze d o ś ć płaskie uszczelnienie pierścieniowe. Słu- chawki typu K.135 są j e d n o p r z e t w o r n i k o - wą o d m i a n ą słuchawek K145 o wystarcza- j ą c y m paśmie przenoszenia i niskiej cenie.

M o ż n a je n a z w a ć p o p u l a r n y m i słuchawka- mi hi-fi.

Słuchawki kontrolne. Słuchawki przezna- czone d o kontroli emisji fonicznych lub przebiegu zapisu audycji p o w i n n a cecho- wać „ n e u t r a l n o ś ć " lub inaczej m ó w i ą ć

„przezroczystość a k u s t y c z n a " bez żadne- go, nawet korzystnego m o d y f i k o w a n i a brzmienia audycji muzycznej. R a d i o f o n i e wielu k r a j ó w współpracują w zakresie śro- d k ó w kontroli audycji i d ą ż ą d o ich s t a n d a - ryzacji. P o d o b n a , m o ż e m n i e j wyraźna tendencja p a n u j e wśród firm fonograficz- nych. Wiclcc p o ż ą d a n e jest d y s p o n o w a n i e słuchawkami o określonych s t a n d a r d o - wych właściwościach. Jak d o t ą d brak jest zalecenia m i ę d z y n a r o d o w y c h organizacji, takich j a k I E C lub C C I R w tej sprawie.

W a ż n e prace w tym zakresie prowadzi

instytut I R T w M o n a c h i u m (propozycja n o r m y D I N 45619, część 3). Firma A K G od lat p r ó b u j e wejść n a rynek światowy ze

^ słuchawkami k o n t r o l n y m i , o d p o w i a d a j ą -

| cynii w y m a g a n i o m radiofonii i f o n o g r a f i i . W tablicy są p o d a n e d a n e dwóch typów

! słuchawek k o n t r o l n y c h ( K 2 4 0 D F i K.160).

| Są to słuchawki wokółuszne. M o ż n a zale- cić stosowanie tego r o d z a j u słuchawek wówczas, gdy chodzi o krytyczny odsłuch audycji i akustyczną k o n t r o l ę a p a r a t u r y .

Słuchawki komunikacyjne. T y p ó w i od- mian słuchawek przeznaczonych d o prze- kazywania informacji jest b a r d z o d u ż o . P o d a m y tylko kilka p r z y k ł a d ó w , umożli- wiających z o r i e n t o w a n i e się w zasadni- czych r o d z a j a c h słuchawek tej g r u p y .

R a d i o k o m u n i k a c j a stała, instalacje d o tłu- maczenia przemówień, instalacje d o n a u k i j ę z y k ó w , niektóre r o d z a j e lokalnej łącznoś-

ci p r z e w o d o w e j itd., w y m a g a j ą z a s t o s o w a - nia d o b r y c h słuchawek i m i k r o f o n u . D o tych celów n a d a j e się d o s k o n a l e zestaw s ł u c h a w k o w o - m i k r o f o n o w y Sd504m T O - N S I L . Składa się on z d o b r y c h słuchawek d y n a m i c z n y c h , w o k ó ł u s z n y c h l p a t r z d a n e w tablicy) i m i k r o f o n u d y n a m i c z n e g o typu M D U 44 (200 fi; I m V / P a ; 80...I0 0001 Iz).

M i k r o f o n jest o s a d z o n y na wysięgniku przytwierdzonym d o j e d n e j ze słuchawek.

Reporterzy, o p e r a t o r z y p r a c u j ą c y w hałaś- liwych pomieszczeniach, o b s e r w a t o r z y ru- chu w zakładach przemysłowych itd. pra- cują w w a r u n k a c h silnych zakłóceń a k u s t y - cznych zewnętrznych. W tych w a r u n k a c h muszą oni p o r o z u m i e w a ć się z centrami dyspozycyjnymi lub o s o b a m i współdziała- j ą c y m i . D o tego celu są potrzebne słuchaw- ki d o b r z e izolujące od hałasów zewnętrz- nych o r a z m i k r o f o n k i e r u n k o w y , m a ł o czuły na zakłócenia. J a k o przykład zesta- wu o d p o w i a d a j ą c e g o tym w y m a g a n i o m może posłużyć komplet A K G typu K 109/S, przedstawiony na rys. 3. Słuchaw- ki są z a o p a t r z o n e w wypełnione płynem walki uszczelniające, a muszle s ł u c h a w k o - we są o s a d z o n e w d o d a t k o w y c h osłonach zewnętrznych. Dzięki temu z a p e w n i o n o stłumienie hałasów o więcej niż 20 tlB w zakresie częstotliwości większych od 300 Hz. Dźwięki o częstotliwości 200 Hz są tłumione o więcej niż 10 d B , a w zakresie 50...200 Hz — o średnio 6 dB. M i k r o f o n m a c h a r a k t e r y s t y k ę kierunkową (hiperkar- d i o d a l n ą ) przy czułości 0.7 m V / P a i impe- dancji 200 fi.

W kopalniach, h u t a c h , na b u d o w a c h itd. są s t o s o w a n e systemy łączności lokalnej, ra- diowej i przewodowej. Pracownicy tych przemysłów noszą hełmy o c h r o n n e . N a rys. 4 jest przedstawiony zestaw s k ł a d a j ą c y się z hełmu, słuchawek i m i k r o f o n u , prze- znaczony dla o p e r a t o r ó w , m a j s t r ó w , szty- g a r ó w itd. Słuchawki są umieszczone w o- p r a w a c h z g ą b c z a s t e g o tworzywa sztuczne- go, dobrze przylegających d o głowy. Pas-

m o przenoszenia słuchawek wynosi 75... 12 500 H z przy skuteczności 85 d B / m W . l m p c d a n c j a słuchawek — 600 fi. M i k r o f o n d y n a m i c z n y k i e r u n k o w y 200 fi: 0,7 m V / P a .

W s p o r t a c h m o t o r o w y c h , m o t o r o - w o d - nych. s p a d o c h r o n i a r s t w i e , a o s t a t n i o n a - , wet w narciarstwie, jest w p r o w a d z a n a łącz- r.ość. Słuchawki b ą d ź słuchawki i m i k r o f o - ny powinny być związane z hełmem o- c h r o n n y m . N a rys. 5 p r z e d s t a w i o n o hełm s p o r t o w y , d o k t ó r e g o w m o n t o w a n o słu- chawki i p r z y t w i e r d z o n o m i k r o f o n . Słu- j chawki są w m o n t o w a n e na stałe. M i k r o f o n I może być łatwo zdjęty, bowiem łączą go

z hełmem tylko trzy zatrzaski guzikowe.

F i r m a A K G wytwarza słuchawki o impe- dancji 300 fi i 22 fi przeznaczone specjalnie d o w m o n t o w a n i a d o hełmów. S t o s o w a n y jest m i k r o f o n kierunkowy o p o d s t a w o -

; wych d a n y c h : 200 fi; 0.7 m V / P a ; 100...10 000 Hz. Oczywiście, mogą być zastosowane i inne m i k r o f o n y o zwężonym paśmie przenoszenia, jeszcze m n i e j czułe n a zakłócenia w y s t ę p u j ą c e w zakresie naj- mniejszych częstotliwości ( m a j ą c y c h wyso- ki poziom, n p . w kabinie s a m o c h o d u ) . Podczas m i ę d z y n a r o d o w y c h zjazdów i ko- ngresów jest s t o s o w a n y powszechnie sys- tem synchronicznych tłumaczeń p r z e m ó - wień na kilka języków. Uczestnicy tych imprez, k o r z y s t a j ą c y z tłumaczeń, muszą

; posługiwać się słuchawkami. D o tego celu p o t r z e b n e są lekkie słuchawki o d o b r y m

: przenoszeniu mowy. W y m a g a n i o m tym o d p o w i a d a j ą d o s k o n a l e słuchawki A K G typu KIO. Mogą być z p o w o d z e n i e m zasto- sowane d o tego celu również słuchawki typ Sd 102 T O N S I L .

Kamerzyści k a m e r telewizyjnych i filmo- wych, pracownicy rozgłośni radiofonicz- nych w s p ó ł p r a c u j ą c y z reżyserem audycji o r a z inni muszą być w stałym kontakcie ze stanowiskiem dyspozycyjnym. D o tego ce- lu p o t r z e b n e są mocne, profesjonalne słu- chawki w o k ó ł u s z n e , przeznaczone głównie d o d o b r e g o przenoszenia mowy. F i r m a A K G wytwarza d o tego celu słuchawki typu Q34. Zastępczo mogą być d o tego celu użyte słuchawki typ Sd504 T O N S I L . O b a

• wymienione typy słuchawek mogą być uzu- pełnione m i k r o f o n e m k i e r u n k o w y m , u m o - żliwiającym p o r o z u m i e w a n i e się.

A u t o r oparł się na materiałach o t r z y m a - nych b e z p o ś r e d n i o z Z W G T O N S I L i fir- my A K G . którą odwiedził kilka miesięcy temu. F i r m a A K G dostarczyła wszystkie z a p r e z e n t o w a n e w artykule fotografie. N a - leży j e d n a k d o d a ć , że szeroki a s o r t y m e n t słuchawek p r o d u k u j ą również inne z n a n e firmy, j a k : B A Y F R ( R F N ) . K O S S ( U S A ) , PIONF.RR (Japonia), S E N N H F I S F . R ( R F N ) . W i c i e innych firm wytwarza słu- chawki hi-fi s t a n o w i ą c e uzupełnienie

p r o d u k o w a n e g o sprzętu. W ś r ó d nich by-

wają modele wysokiej klasy. A.W.

Radioelektronik 12/1986 7