Ekspertyza ornitologiczna
„Inwentaryzacja ptaków pod kątem ich występowania w i na budynku Domu Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w
Warszawie na Bielanach”.
dr Danuta Pepłowska-Marczak
doktor nauk biologicznych o specjalności ornitologia
Zgodnie z art. 52 Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, oraz zgodnie z zapisami zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt wykonano ekspertyzę przyrodniczą: „Inwentaryzacja ptaków pod kątem ich występowania w i na budynku Domu Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie na Bielanach”, ul. Dewajtis 3, 01-815 Warszawa, w ramach termomodernizacji (ocieplenie styropianem, tynkowanie, malowanie, wymiana otworów wentylacyjnych, osłonięcie wszystkich otworów wentylacyjnych siatką). Remont nie obejmuje dachu. Inwentaryzacja rok 2017. Prace remontowe planowane są na koniec roku 2017.
Prace wykonano w roku 2017, na zlecenie: Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne św. Jana Chrzciciela w Warszawie, ul. Krakowskie Przedmieście 52/54 Warszawa.
Miejsce wykonania inwentaryzacji: Dom Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie na Bielanach, ul. Dewajtis 3 w Warszawie.
Powierzchnia budynku: 18.000 m2, trzykondygnacyjny, bryła złożona z budynku podstawowego oraz dwóch skrzydeł, wewnątrz dwa patia.
Budynek znajduje się w kompleksie budynków usytuowanych w Lesie Bielańskim m. st.
Warszawy. Nie znajduje się w obszarze natura 2000. Bezpośrednie sąsiedztwo lasu powoduje, że na budynku i w jego otoczeniu przebywają nie tylko ptaki miejskie ale i leśne.
Fot. 1. Fragment budynku, wejście A, od strony zachodniej.
Fot. 2. Fragment budynku, widok od północy.
Fot. 3. Fragment budynku, widok od południa.
Budynek o skomplikowanej bryle, z dużą ilością balkonów, podjazdów, zaułków, wnęk, z dwoma dużymi skrzydłami, na dachu zamontowane systemy wentylacyjne oraz nadajniki radiowo-telewizyjne. Bardzo duża ilość niezabezpieczonych otworów wentylacyjnych oraz wszelkiego rodzaju zakamarków i pęknięć tynku stanowiących potencjalne miejsce do zakładania gniazd.
Metodyka:
Zastosowano obserwacje bezpośrednie ptaków przebywających na budynku oraz obserwację całego budynku, w tym ścian, dachów, rynien, furtek, okien, balkonów itd.
Inwentaryzacja była przeprowadzona na zewnątrz budynku. Nie wchodzono do stropodachu, ponieważ jego wysokość to ok. 20 cm i nie ma praktycznej możliwości wejścia do środka.
Przeprowadzono także oględziny dwóch wewnętrznych patio z założeniami ogrodowymi. Na zewnątrz budynku obserwowano całą elewację, wszelkie zagłębienia, wnęki, otwory wentylacyjne, szczeliny, pęknięcia, rynny, krzewy posadzone przy ścianach oraz najbliższe
otoczenie. Na każdą ścianę poświęcono każdorazowo około godziny obserwacji, aby mieć pewność, że nie przegapiono ptaków, które mogą wlatywać/wylatywać z gniazd których nie widać.
Obserwowano ptaki żerujące, latające z pokarmem, wchodzące do gniazd oraz śpiewające i odpoczywające. Przeprowadzono także wywiad z obsługą budynku i jego otoczenia.
Analizowano nie tylko faktyczną obecność ptaków, czy to lęgowych czy żerujących i wypoczywających ale także potencjalne miejsca lęgowe i siedliska ptaków.
Korzystano z lornetki Leica 10x42 oraz lunety Svarovski.
Terminy inwentaryzacji:
Zleconą inwentaryzację wykonano prowadząc trzykrotnie obserwacje budynku z zewnątrz oraz obserwując jego najbliższe otoczenie. Jednorazowa obserwacja zajmowała ok. 4,5 – 5 godzin.
Terminy inwentaryzacji/obserwacji budynku:
06 maja 2017 r. – godziny 7:00 – 12:30 18 maja 2017 r. – godziny 8:00 - 13:00 06 czerwca 2017 r. – godziny 08:00 – 13:00
Wyniki
W całym budynku stwierdzono setki otworów wentylacyjnych z czego duża część nie była zabezpieczona i ptaki swobodnie mogły do nich wchodzić. W budynku znajdują się otwory wentylacyjne o dwóch średnicach, co stwarzało odpowiednie warunki lęgowe zarówno dla drobnych ptaków, np. modraszka, jak i dla większych np. szpak. Budynek znajduje się w kompleksie parkowym, z drzewami dziuplastymi i skrzynkami lęgowymi, w których legi wyprowadzają m.in. szpaki. Budynek znajduje się tuż przy samym lesie „Las Bielański”, co powoduje że na budynku pojawiają się gatunki leśne, np. dzięcioł duży, kowalik.
Jednocześnie przy budynku rośnie spora ilość krzewów i drzew, są fontanny pełniące funkcje wodopoju. To wszystko powoduje, że na budynku przebywa wiele ptaków, które pojawiają się tu zachęcane przyjaznym otoczeniem. Zarówno zarządca budynku jak i przebywający tu pracownicy bardzo cenią sobie bliskość ptaków.
Fot. 4. Zamknięte otwory wentylacyjne.
Fot.5. Otwarte otwory wentylacyjne.
Fot. 6. Widok na wewnętrzne patio.
Fot. 7. Widok na wewnętrzne patio z piętra.
Fot. 8. Pęknięcie tynku – potencjalne miejsce lęgowe ptaków.
kniF
1. Ptaki lęgowe Otwory wentylacyjne:
Gatunki ptaków lęgowych stwierdzone w otworach wentylacyjnych:
Szpak Sturnus vulgaris – 2 pary Mazurek Passer montanus – 1 para Bogatka Parus major – 1 para Jerzyk Apus apus – minimum 8 par
Szpak: Obserwowano dwa gniazda szpaków, założone w większych otworach wentylacyjnych – w północnym skrzydle budynku, na ścianie od strony północnej i na ścianie od strony południowej. Ptaki karmiły młode. Inne pary szpaka preferowały dziuple w drzewach otaczających budynek.
Mazurek: obserwowano jedną parę mazurka wyprowadzającą legi w mniejszym otworze wentylacyjnym na ścianie od strony zachodniej budynku. 06 czerwca obserwowano wyprowadzenie młodych z gniazda.
Bogatka: obserwowano jedną parę bogatki, wyprowadzającą lęgi w mniejszym otworze wentylacyjnym w północnym skrzydle budynku na ścianie od strony północnej. Ptaki karmiły młode. Skrzydło nad wejściem „I”.
Fot. 9. Dorosły szpak przed wejściem do gniazda w otworze wentylacyjnym.
Fot. 10. Gniazdo mazurków. Na dachu młody tuż po opuszczeniu gniazda.
Fot. 11. Gniazdo mazurków. Dorosły ponaglający pozostałe młode do opuszczenia gniazda.
Jerzyk: obserwowano 4 pary zajmujące mniejsze otwory wentylacyjne na ścianie północnego skrzydła, od strony bramy wjazdowej na parking wewnętrzny, jedną parę lęgową obserwowano w otworze na ścianie od strony zachodniej nad wejściem „J”, 3 pary obserwowano w otworach wentylacyjnych na ścianie od strony wewnętrznej budynku, północnego skrzydła. Wszystkie jerzyki wyprowadzały legi w północnym skrzydle budynku, z tym że z różnych stron.
Poniżej schemat północnego fragmentu budynku z zaznaczonymi ścianami, gdzie w otworach wentylacyjnych jerzyki założyły gniazda. Gwiazdką oznaczono zajęty przez ptaki otwór wentylacyjny.
Ryc. 1. Schematyczne rozmieszczenie gniazd jerzyków. Czerwone gwiazdki – zajęte otwory wentylacyjne w okresie koniec maja/początek czerwca.
Fot. 12. Jerzyk wchodzący do gniazda. Ściana północna.
Fot. 13. Miejsce, gdzie gniazdo założyła jedna para jerzyków. Ściana zachodnia.
Pęknięcia tynku:
Gatunki ptaków lęgowych stwierdzone w pęknięciach tynku.
Modraszka Cyanistes caeruleus -1 para Mazurek Passer montanus – 1 para
Modraszka: obserwowano jedna parę. Ptaki wlatywały z pokarmem do szczeliny powstałej na łączeniu tynku, nad wejściem „A” do budynku.
Mazurek: obserwowano parę noszącą materiał budulcowy do szczeliny powstałej w tynku, na ścianie budynku od strony południowo-wschodniej. W późniejszym okresie obserwowano karmienie.
Fot. 14. Wejście „A” do budynku, miejsce gdzie modraszka założyła gniazdo.
Fot. 15. Modraszka przed szczeliną w tynku.
Fot. 16. Modraszka wchodząca do gniazda.
Fot. 17. Miejsce gdzie mazurki założyły gniazdo w pęknięciu tynku.
Fot. 18. Mazurek wchodzący do gniazda.
Inne miejsca:
Obserwowano ptaki których zachowanie wskazywało na możliwość wyprowadzania lęgów, przebywające na dachu oraz na patio budynku. W przypadku dachu bardzo trudno było obserwować gdzie ptaki mają gniazda, jednak dokonano kilku obserwacji ptaków młodych lub dorosłych z pokarmem.
Kos: w czasie przeprowadzonej inwentaryzacji zauważono, że jedna para ptaków regularnie podlatywała na dach budynku z pokarmem, po czym znikała z oczu, wlatując w głąb dachu.
Według informacji pozyskanych od pracowników budynku, w marcu/kwietniu na wewnętrznym patio przebywała często z pokarmem para kosów. Nie wiadomo, czy ta sama para była obserwowana w maju z pokarmem na dachu, przy wyprowadzaniu drugiego lęgu, czy też to druga para kosów wyprowadzająca legi na dachu lub w innym miejscu.
Sroka, mazurek: na dachu obserwowano młode ptaki żebrzące o pokarm.
Fot. 19. Samiec kosa z pokarmem na dachu budynku.
Fot. 20. Samica kosa z pokarmem, znikająca na dachu budynku.
Fot. 31. Młoda sroka na dachu budynku, żebrząca o pokarm.
2. Ptaki przebywające na budynku, odpoczywające, żerujące lub korzystające z wodopoju przy fontannie – nielęgowe, prawdopodobnie lęgowe, lęgowe w dalszym otoczeniu budynku:
sierpówka – Streptopelia decaocto
gołąb miejski Columna livia forma urbana dzięcioł duży – Dendrocopos major kopciuszek - Phoenicurus ochruros śpiewak – Turdus philomelos kowalik – Sitta europaea wrona siwa - Corvus cornix kawka - Corvus monedula sroka - Pica pica
sójka - Garrulus glandarius
Samiec kopciuszka był kilkakrotnie widywany na dachu budynku, śpiewał, polował, jednak nie udało się ocenić miejsca lęgu. Ptak przemieszczał się także pomiędzy innymi sąsiednimi budynkami, nie objętymi inwentaryzacją, gdzie również śpiewał. Nie obserwowano samicy ani karmienia. W przypadku sójki obserwowano wszystkie możliwe skrzynki osłonowe wentylatorów klimatyzacji oraz wygięte rynny, na których ptaki tego gatunku potrafią zakładać gniazda. Pozostałe gatunki przebywały na dachu budynku lub w jego pobliżu w celu żerowania lub odpoczynku.
Fot. 32. Odpoczywająca sierpówka.
Fot. 33. Wrona siwa na dachu budynku.
Fot. 34. Wrona siwa i sójka u wodopoju przy fontannie.
Fot. 35. Bogatka żerująca na ścianie budynku, zjadająca pokarm na miejscu.
Podsumowanie, kompensacja.
Gatunki lęgowe stwierdzone w/na budynku:
szpak Sturnus vulgaris – 2 pary mazurek Passer montanus – 2 pary bogatka Parus major – 1 para jerzyk Apus apus – minimum 8 par modraszka Cyanistes caeruleus -1 para
Prawdopodobnie lęgowe na budynku:
kos Turdus merula sroka Pica pica
Pozostałe: nielęgowe, wypoczywające, żerujące, zalatujące:
sierpówka – Streptopelia decaocto
gołąb miejski Columna livia forma urbana dzięcioł duży – Dendrocopos major kopciuszek - Phoenicurus ochruros śpiewak – Turdus philomelos kowalik – Sitta europaea wrona siwa - Corvus cornix kawka - Corvus monedula sroka - Pica pica
sójka - Garrulus glandarius
Budynek ze względu na swoje położenie oraz dużą ilość otworów wentylacyjnych i różnego typu nisz, pęknięć, zakamarków, jest bardzo atrakcyjnym miejscem dla ptaków.
Budynek jest także miejscem wypoczynku lub zdobywania pożywienia dla ptaków przebywających w okolicy. Budynek znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie lasu oraz w kompleksie budynków i zadrzewień o charakterze parkowym. W związku z tym ptaki dziuplaste, które znajdowały miejsca lęgowe w otworach wentylacyjnych oraz w pęknięciach tynku, prawdopodobnie po termomodernizacji elewacji bez trudu znajdą dziuple na skraju lasu lub w parku, w którym znalazłam dziuple naturalne oraz widziałam zawieszone skrzynki lęgowe. Mimo to zaleca się powieszenie dodatkowo skrzynek lęgowych typu A, A1 i B.
Skrzynki mogą wisieć w zadrzewieniach nieopodal budynku. Można także zawiesić na budynku półotwarte skrzynki lęgowe z myślą o kopciuszku i innych gatunkach. Zaleca się powieszenie skrzynek od strony wschodniej drzewa, na wysokości ok. 3 m, tak aby nie mogły się do nich dostać drapieżniki, w tym koty. W przypadku jerzyków należy
wziąć pod uwagę, że na sąsiednim budynku kościoła znajdują się skrzynki lęgowe powieszone specjalnie dla jerzyków. Można założyć że po termomodernizacji jerzyki chętniej zajmą wolne miejsca w tych skrzynkach. Można także powiesić nowe skrzynki dla jerzyków na inwentaryzowanym budynku, lecz tylko w wypadku, gdy będzie można mieć do nich swobodny dostęp w celu ich czyszczenia i konserwacji.
Ze względu na okres lęgowy ptaków prace termomodernizacyjne będą wykonywane najwcześniej od września a zakończone zostaną najpóźniej w styczniu. W trakcie remontu przewiduje się płoszenie ptaków gatunków chronionych w okresie poza lęgowym, niszczenie i uszkadzanie starych gniazd oraz niszczenie siedlisk, poprzez ocieplenie i naprawę pęknięć w tynku oraz poprzez zamontowanie nowych otworów wentylacyjnych z siatkami zabezpieczającymi. Przewiduje się także niszczenie siedlisk potencjalnych.
dr Danuta Pepłowska-Marczak, lipiec 2017
Wykonawca jest ornitologiem z co najmniej 20 letnim doświadczeniem, wykonującym inwentaryzacje, ekspertyzy ornitologiczne, państwowy monitoring środowiska oraz badania naukowe, w poprzednich latach pracującym w jednostkach państwowych związanych z ochroną przyrody. Obecnie pracującym w Kampinoskim Parku Narodowym na stanowisku ornitologa.
