Stefan Czarnocki (1878-1947)

+ Stefan Czarnocki

1878 — 1947

Urodź, w r. 1878 w Gajlańcach w Ziemi Kowieńskiej do 7-go roku życia przebywał w Kurszaiiach na Litwie, gdzie jego ojciec, Jan Czarnocki, był lekarzem. Gdy rodzice przenieśli się do Miropola gub. Kurskiej, Stefan Czarnocki uczęszczał do Szkoły średniej w pobliskim mieście Sumach. Po ukoń­

czeniu tamże z odznaczeniem szkoły realnej zapisał się Cz. na Instytut Technologiczny w Charkowie, gdzie studiował przez rok. Po śmierci ojca i przeniesieniu się matki do Wilna S te ­ fan Czarnocki wyjechał w r. 1898 do Petersburga, gdzie roz­

począł studia w Instytucie Górniczym, który ukończył w r. 1906, z tytułem inżyniera górniczego.

Jako student zajmował się w r. 1899 badaniem torfowisk i piaskowców na Wileńszczyźnie, w r. 1900 wierceniem studni artezyjskich w Libawie i w Daźwieliszkach (Ziemia Kowień­

ska), w latach 1901 i 1902 Odbywał praktykę górniczą w Za­

głębiu Dąbrowskim, w r. 1903 brał udział w pracach hydrolo­

gicznych w obwodzie Akmolińskim. W r. 1904 za pracę o ru­

dach żelaznych „Oczerk miestorożdienij żeleznych rud zapadnoj czasti centralnoj Rossii i Carstwa Polskago“ otrzymał od In­

stytutu nagrodę im. A. Karpińskiego.

W r. 1904 zaangażowany został przez Komitet Geologiczny w Petersburgu dla przeprowadzenia badań geologicznych w Z a­

głębiu Dąbrowskim; prace te prowadził początkowo pod kie­

rownictwem A. Michalskiego, a następnie K. Bohdanowicza.

Wyniki tych badań zostały ogłoszone w pracy „Materiały k po- znanju kamiennougolnych otłożenij Dombrówskago bassiejna“, za którą otrzymał od Instytutu Górniczego powtórnie nagrodę im. A. Karpińskiego.

W czasie studiów w Petersburgu brał Stefan Czarnocki żywy udział w życiu tamtejszej Polonii; w okresie walk wol-

— 316 —

ilościowych, które spowodowały zamknięcie Instytutu Górni­

czego na dwa lata występował jako przedstawiciel polskiej młodzieży.

Po ukończeniu Instytutu Górniczego pracował w Komite­

cie Geologicznym od r. 1907 do 1922, początkowo jako geolog- współpracownik Komitetu, następnie w stopniu geologa. Pierw­

sze prace dotyczyły Kubańskiego trzeciorzędu i występowania ropy naftowej na tym terenie. W r. 1907 pracował również na węglowych terenach północnej części Zagłębia Dąbrowskiego.

W latach następnych opracował szereg arkuszy map geo­

logicznych różnych części Rosji, ze szczególnym uwzględnie­

niem terenów naftowych. W r. 1908 opracował arkusze Maj- kopski i Prusko-dagiestański, w r. 1909 arkusz Smoleński, w r. 1910 arkusz liski. W tym samym roku na zlecenie Banku Wawelberga zajmował się zagadnieniem przypuszczalnych złóż naftowych w pow. Nieszawskim na Kujawach.

W r. 1911 opracował arkusz Krymaki (obwód Kubański), przeprowadzając również badanie terenów naftowych w pow, Ozurgietskim (gub. Kutaiska).

W r. 1912 został powołany na geologa Komitetu G eolo­

gicznego w Petersburgu. W tym roku opracowuje mapę geo­

logiczną naftowych terenów na półwyspie Tamańskim i prze­

prowadza badania terenów węglowych w pow. Oltyńskim o b ­ wodu Karskiego. Z polecenia tow. ,»Saturn“ przeprowadził b a ­ dania geologiczne na należących do towarzystwa terenach węglowych w północnej i południowo-wschodniej części Z a­

głębia Dąbrowskiego. Przez Zarząd kolei Armawir-Tuapsin- skiej (Kaukaz północhy) został zaangażowany w charakterze

eksperta-geologa przy budowie tej kolei.

W r. 1913 opracował mapę geologiczną terenów gazonoś­

nych gub. Stawropolskiej. W tym roku dokonał dla między­

narodowego kongresu geologicznego w Kanadzie obliczenia zapasów węglowych w Zagłębiu Dąbrowskim i (wspólnie z Weberem) na Kaukazie. W tymże roku prowadził badania geologiczne terenów naftowych w okolicach Baku, w Kraju Zakaspijskim (Góra Nieftiedag), dokonując dalej ekspertyz geologicznych dla Kolei Armawir-Tuapsińskiej i w okolicach

Płoskirowa.

W r. 1914 rozpoczął prace geologiczne na naftowych terenach w zach. części gub. Bakińskiej, badał tereny naftowe

- 317

W pow. Sygnachskim i Telawskim (gub. Tyfliska), w okręgu Sunżeńskim obwodu Torskiego oraz w okolicach Baku. W tym roku wykonywał również ekspertyzy geologiczne przy budo­

wie kolei Armawir-Tuapsińskiej i Riazańsko-Uralskiej w oko­

licach Wolska w gub. Saratowskiej.

W r. 1915 opracował pierwszy arkusz mapy geologicznej naftowych terenów zachodniej części gub. Bakińskiej (arkusz połudn. Adżikabulski), przeprowadził badanie terenów nafto- w Groźnym, wykonał wreszcie ekspertyzę geologiczną dwóch projektów mostu kolejowego na Wołdze w Saratowie.

W r. 1916 opracował drugi arkusz gologicznej mapy za­

chodniej części gub. Bakińskiej (arkusz Babazanański) oraz przeprowadził badania terenów naftowych i gazonośnych w ob­

wodzie Dagiestańskim.

W r. 1917 wszedł jako członek w skład Komisji Likwi­

dacyjnej dla spraw Królestwa Polskiego (Wydział Przemysłu i Handlu). Z polecenia Komitetu Geologicznego objął kierow­

nictwo nad badaniami mającymi na celu opracowanie mapy pokładowej terenów naftowych w Groźnym. Przez ministerstwo Przemysłu i Handlu został wydelegowany do wschodnich części Rumunii i Małopolski, zajętych podówczas przez wojska ro ­ syjskie, dla zbadania wydajności terenów naftowych.

Przez tow. kolei Czarnomorskiej został zaangażowany jako kierownik wydziału geologicznego ekspedycji, wysłanej dla zbadania możliwości wykorzystania siły wodnej głównych rzek Czarnomorskich. Badania geologiczne przeprowadzał w okolicach Suchumu, ponadto wykonał ekspertyzę geologiczną projektu linii kolejowej Jekaterynodar-Tuąpse.

W r. 1919 zorganizował roboty geologiczno-poszukiwaw­

cze na węglowych terenach połudn. wsch. części obwodu Ku­

bańskiego, prowadził badania geologiczne wzdłuż zaprojekto­

wanej linii kolei żelaznej północno-kaukazkiej (Armawir-Sta- roje Zyliszcze), objął kierownictwo działu geologicznego przy pracach, mających na celu wykorzystanie sił wodnych rzek Kubani i Łaby. Zaangażowany w charakterze eksperta dla spraw naftowych przez Centralny Zarząd Związku Kooperatyw w Centrosojuz opracował projekt organizacji kopalń naftowych.

W^yrn roku powołany został na profesora geologii i dziekana organizującego się wydziału górniczego w Politechnice Północno- Kaukaskiej.

- 3 1 8 -

Po powrocie z południa Rosji do Komitetu Geologicznego w Petersburgu zajął się Stefan Czarnocki opracowaniem swych dawniejszych materiałów. W r 1921 opracował wreszcie mapę złóż kamiennych materiałów budowlanych na Kaukazie i Krymie.

W roku następnym przybywa do Warszawy i z dniem 1. września 1922 zostaje przyjęty do Państwowego Instytutu Geologicznego w charakterze geologa i obejmuje kierownictwo robót na terenach węglowych Polski. W roku 1923 zostaje mianowany kierownikiem Wydziału Węglowego, a następnie Wicedyrektorem Instytutu Geologicznego, które to stanowisko zajmuje aż do r. 1933 tj. do reorganizacji Instytutu. Od r. 1931 objął również obowiązki Naczelnika Wydziału Naftowego, a po reorganizacji Instytutu w r. 1933 stanął na czele Wydziału Węglowo-Naftowego. Po ustąpieniu prof. ]. Morozewicza ze stanowiska Dyrektora Instytutu pełnił Stefan Czarnocki ob o­

wiązki Dyrektora przez czas od 1. II. 1937 do 14. IV. 1938?

przechodząc następnie do Akademii Górnicze] w Krakowie, ' gdzie został profesorem zwyczajnym geologii stosowanej (od 28. IV. 1938).

Z iytułu zajmowanych stanowisk w Państwowym Insty?

tucie Geologicznym kierował Stefan Czarnocki pracami W y ­ działu Węglowego, a następnie i Naftowego. Ponadto kierował Biurem Rejestracji w Instytucie Geologicznym oraz specjalnymi Poszukiwaniami Geologiczno-Górniczymi, prowadzonymi z r a ­ mienia Wydziału Wojskowego Ministerstwa Przemysłu i Handlu.

Z ramienia Instytutu Geologicznego był delegatem do Polskiego Komitetu Energetycznego oraz do Komitetu Redak­

cyjnego „Przeglądu Górniczo-Hutniczego“, z ramienia Minister­

stwa Przemysłu i Handlu zasiadał w Komitecie Rzeczoznaw­

ców Akc. Sp. „Pionier“ we Lwowie, prowadzącej poszukiwawcze wiercenia naftowe. Przez szereg lat był Stefan Czarnocki Prezesem Warszawskiego Koła Stowarzyszenia Inżynierów Górniczych i Hutniczych.

Jako delegat Instytutu Geologicznego brał Stefan Czar­

nocki udział w Zjazdach i Kongresach Geologiczno-Górniczych, m. in. w obu Kongresach Heerlen w Holandii (1927 i 1935), poświęconych zagadnieniom stratygrafii karbonu, oraz między­

narodowym Kongresie Geologicznym w Moskwie (1937).

Niedługo po wkroczeniu okupanta niemieckiego do Kra­

kowa uległ losowi swych kolegów z Akademii Górniczej i Uni-

- 310

wersytetu Jagiellońskiego i wywieziony został do obozu kon­

centracyjnego w Sachsenhausen, gdzie ciężkie warunki i nie­

ludzkie traktowanie silnie podkopały Jego zdrowie. Po po­

wrocie uchylił się od współpracy z okupantem i zajął się pisa­

niem podręczników i prac z zakresu swej specjalności, co kontynuował niemal do ostatnich chwil Swego pracowitego życia. W tym czasie powstały m. in. „Bogactwa kopalne Ziem Polskich“, „Geologia Węglowa“ i Geologia naftowa“, nie licząc prac mniejszych i specjalnych. Z uruchomieniem Akademij Górniczej objął wkrótce prof. Czarnocki kierownictwo dzieka­

natu nowo powstałego wydziału geologiczno-mierniczego. Pierw­

sze powojenne walne zgromadzenie Pol. Tow. Geologicznego

obrało

Działalność naukowa Stefana Czarnockiego objęła przede wszystkim zagadnienia występowania ropy naftowej i węgla.

Badania naftowe związane są głównie z Jego długoletnim po­

bytem w Rosji i pracami wykonywanymi ż ramienia Komitetu Geologicznego w Petersburgu. W tym czasie opracował sze­

reg map geologicznych w rozmaitych obszarach Rosji głównie jednak z terenów naftowych.

Działalność ,Stefana Czarnockiego na polu badań węglo­

wych odnosi się niemal wyłącznie do obszarów Polski.1 Okres pierwszy przypada na czas ukończenia przez Niego studiów w Instytucie Górniczym. Został On wówczas delegowany do Zagłębia Dąbrowskiego przez Komitet Geologiczny w Peters­

burgu razem z prof. K. Bohdanowiczem, przyczyni Stefanowi Czarnockiemu polecono między innymi obliczenie zasobów węgla.

Wynikiem przeprowadzonych badań była duża praca, dokładnie wyświetlająca, budowę geologiczną terenów posz­

czególnych kopalń obszaru Dąbrowskiego; ocena ich zasobów uporządkowanie sprawy paralelizacji pokładów, ustalenie ogól­

nego profilu karbonu produktywnego tej części Zagłębia, wy­

krycie szeregu poziomów z fauną morską i wykazanie ich zna­

czenia jako poziomów przewodnich. Uzyskane cyfry zasobów były aktualne przez długi szereg lat późniejszych.

1 D ane d o ty czące działalności St C zarnockiego na teren ie Polskiego Zagłębia W ęglow ego podał St. D o k to ro w icz-H reb n ick i.

- 320

Drugi o wiele dłuższy okres pracy St. Czarnockiego w Z a ­ głębiu rozpoczyna się z chwilą powrotu Jego do Polski w 1922 r., a po objęciu przez Niego kierownictwa Wydziału Węglowego w Państwowym Instytucie Geologicznym.

Był to przede wszystkim okres organizowania Wydziału i ustalania planu Jego prac w Zagłębiu, oraz nawiązywania stosunków z przemysłem co było szczególnie trudne w nowo- przyłączonej części Górnego Śląska, gdzie w sferach kierow­

niczych przemysłu prawie niepodzielnie panował wówczas duch niemczyzny. Tu przejawił się talent organizacyjny St.

Czarnockiego. Potrafił on odrazu nadać taki kierunek pracy Wydziału, że mógł się on utrzymać bez większych zmian w ciągu całego dalszego okresu. Odrazu była zdecydowana potrzeba szczegółowego kartowania, sporządzania map stru­

kturalnych, badania profilu warstw produktywnych, a nieco później jego flory. W dużej mierze zasługą St. Czarnockiego są osiągnięcia geologów, pracujących na terenie Zagłębia z ra ­ mienia Wydziału Węglowego P. I. G. kierowanego przez Niego w okresie 15 lat.

Niestety ogromne trudności z drukiem map, spowodowa­

ne głównie brakiem należytego podkładu topograficznego, nie zezwoliły na opublikowanie większej części materiału karto­

graficznego w tej liczbie i arkuszy skartowanych przez St.

Czarnockiego mianowicia Brzeszcze, Oświęcim i nieukończo- nego jeszcze arkusza Orzesze (w skali 1 : 25.000).

Z prac ogłoszonych dotyczących Zagłębia, na pierwsze miejsce wysuwa się „Polskie Zagłębie Węglowe”, szczegółowo przedstawiające wyniki badań geologicznych na tym obszarze za okres 1914— 1934. Jest to nie tyle opis budowy geologicz­

nej Zagłębia, co raczej encyklopedia,- w której treściwie lecz wyczerpująco ujęto wszystko to, co było osiągnięte w dzie­

dzinie zagadnień geologicznych Zagłębia oraz przedstawiono jak się kolejno zmieniały poglądy na te zagadnienia. Wobec tego, że odnośna literatura jest olbrzymia, zebranie wszystkich wyników dotychczasowych badań w jednym dziele ogromnie ułatwia orjentowanie się w ich osiągnięciach, co ma szczegól­

ne znaczenie dla osób pracujących w górnictwie i często sty­

kającymi się z kwestiami geologicznymi.

Dla większości części poruszonych w wymienionym dziele zagadnień St. Czarnocki daje oświetlenie własne, zwłaszcza

- 321 -

w dziedzinie geologii ekonomicznej, omawianej w rozdziale VIII, traktującym o zasobach, ich rozmieszczeniu i wykorzy­

staniu.

Z następnych co do ważności opublikowanych przez St.

Czarnockiego należy wymienić mapę rozmieszczenia zasobów węglowych w Polskim Zagłębiu Węglowym w skali 1:250.000 (umieszczona jako uzupełnienie na Mapie Bogactw Kopalnych Polski) oraz orientacyjne obliczenie tych zasobów.

Inną dziedziną, której dużo uwagi poświęcił St. Czarnocki, była sprawa właściwości węgla w Zagłębiu. Zorganizował On między innymi zbiór prób pokładowych węgla z tych k o ­ palń północnej części Zagłębia, które leżą na pograniczu obsza­

rów występowania węgla gazowego i gazowego spiekającego się, używanego tam do produkcji koksu. Próby te były p rze­

znaczone dla późniejszych prac petrograficznych Wydziału Węglowego Instytutu Geologicznego. Zorganizował i kierował zebraniem prób węgla z całego terenu Zagłębia dla Instytutu Chemicznego. Opublikował szereg prac, w których udowadnia wysunięty przez Siebie pogląd na zależność właściwości che­

micznych węgla od budowy tektonicznej Zagłębia.

Ważnym syntetycznym opracowaniem jest Mapa Bogactw Kopalnych Polski wraz z obszernych tekstem, stanowiącym dotychczas jedyne tego rodzaju nowsze dzieło w geologiczno- górniczej literaturze polskiej.

Na wszystkich polach Swej działalności naukowej i o r­

ganizacyjnej odznaczał się Stefan Czarnocki dużą energią i wy­

sokim poczuciem obowiązku. Dzięki prawdziwie szlachetnym rysom Swego nieskazitelnego charakteru cieszył się Prof. Czar­

nocki powszechną sympatią i poważaniem, zwłaszcza wśród świata górniczego, którego wielu przedstawicieli zalicza się do jego uczniów.

Kazimierz Maślankiewicz

Résumé

Le 6. I. 1947 est mort prématurément St. Czarnocki, pré­

sident de la Société Géologique Polonaise dans les années 1945 et 1946, d’une maladie rapportée du camp de concentration de Sachsenhausen, où il fut déporté par les Allemands en 1939 avec d’ autres savants polonais.

21

322 ““

St. Czarnocki naquit en 1887 à Gajlańce, dans les envi­

rons de Kowno. En 1906 il a achevé ses études à la Haute Ecole des Mines de Petersbourg avec le titre d’ ingénieur des mi­

nes. Son activité scientifique se rattache avant tout aux p ro ­ blèmes des affleurements du pétrole et du charbon. Ces recher­

ches sur le pétrole sont liées à son long séfour en Russie et aux travaux exécutés pour le Comité Géologique de Petersbourg.

De cette époque provient une série de cartes géologiques des terrains pétrolifères de la partie occidentale du gouvernement de Bacou, du gouvernement de Tiflis et d’autres encore. Son activité dans le domaine des recherches sur le charbon se rap­

porte presque exclusivement aux terrains polonais. La première période de cette activité, immédiatement après la fin de ses études à l'institut Géologique, se rapporte au bassin de D ą­

browa, d’ où vient une importante étude sur la structure géo­

logique des différents terrains de ce bassin. St. Czarnocki a présenté ici le profil stratigraphique général du carbonifère supérieur de cette partie du bassin. Il a découvert plusieurs niveaux avec la faune marine, en montrant leur importance comme niveaux caractéristiques et enfin il a calculé des réser­

ves du bassin de Dąbrowa.

La deuxième période de l’activité de St. Czarnocki com­

mence en 1922 avec son retour en Pologne: Il dirige alors la Section du Charbon nouvellement créée à I’ Office G éo­

logique National qu'il organise avec toute son énergie. La majeure partie des résultats obtenus par la géologie polonaise qui ont apporté beaucoup de matériaux nouveaux à la connais­

sance du bassin houiller incombe à St. Czarnocki qui a pendant 15 ans dirigé les travaux de cette section.

Dans les études qui se rapportent au bassin de D ą­

browa, la première place appartient au „Bassin houiller polo­

nais“, qui présente les résultats de ses recherches dans la période entre 1914 et 1934. C’est une sorte d’ encyclopédie qui contient d’ une manière concise mais complète tout ce qui a été obtenu dans le domaine de la géologie du bassin en 2 0 tans. La ma­

jorité des problèmes reçoit de St. Czarnocki une explication per­

sonnelle, surtout dans le domaine des problèmes de la géologie économique.

Un autre domaine auquel St. Czarnocki a consacré beau­

coup d’ énergie, c’ est le problème des qualités du charbon en

— 323

fonction de la structuré du bassin. A ce domaine appartien­

nent plusieurs travaux intéressants.

Il faut encore mentionner une étude synthétique concer­

nant les richesses minières de Pologne, accompagnée d’ une carte.

Dans tous les domaines de sa vaste activité scientifique et organisatrice, St. Czarnocki se distingue par une grande énergie et par son haut sentiment du devoir, soit comme direc­

teur de la Section du .Charbon, soit comme vice-directeur du Service Géologique, poste que St. Czarnocki a occupé ju s­

qu’ en 1933. L’élection, après la guerre, de 1 St. Czarnocki à la présidence de la Société Géologique Polonaise, fut l’ ex­

pression de la reconnaissance de ses qualités scientifiques et organisatrices. Il a gardé cette dignité jusqu’à sa mort.

Grâce à la noblesse de son caractère St. Czarnocki a joui d’ une sympathie générale, en particulier dans le monde mi­

nier, dont beaucoup de représentants comptent parmi ses élè­

ves. Sa mort, hâtée par les souffrances subies dans le canip de concentration de Sachsenhausen, a couvert de deuil les milieux géologiques polonais.

Spis prac naukowych

1. M ateriały k poznanju kam ięnnougolnych ottoiên ij D om brow skago b a s- sejna. Trudy G eołog. K om iteta. No w. S er. wyp. 34 — 1907.

2. O czerk m iestorożdenij żelezn ych rud zapadnoj czasti centralnoj R o ssii i ca rstw a P o lsk ag o . Zap. G orn. Inst. 1908.

3. B u d o w a geologiczna utw orów w ęglow ych w Zagłębiu D ąbrow skiem . D ąb row a G órnicza 1909.

4. G ecłogiczesk ija Izsledow anija K ubanskago nieftienosnago rajo n a. List N ieftiano-Szyrw anskij. Trudy G eoł. Kom it. N. S. wyp. 47 — 1909.

5. W spólnie z Gubkinym. O tczet o razw ied oczn ych rab o tach na N ieftiano- Szyrw anskoj nieftienosnoj p łoszcżadi. lzw. G eoł. K om it. 1910.

6. W spólnie z K. B oh d anow iczem , Gołubiatnikowym i K. K alick im : O p o - niżenii polew ago otczislen ja i obiaziatelnoj minimainoj dobyczi niefti s u czastk o w B ak in sk ago rajo n a, lzw. Geoł, Kom it. 1910.

7. G eołogiczesk ija izsledow . K ubansk. nieftienosnago rajona. L is ty : M aj- kopskij i P ru ssk o-D ag iestan sk ij. Trudy Geoł. Kom it. N. S. wyp. 6 5 . 1 9 1 1 . 8. G eołogiczeskij o czerk Oltinskich kam iennougolnych m iestorożd en ij. Izw#

G eoł. K om it. 1 9 i2 .

9. O tczet ob osm o trie n iek o to ry ch punktów stro ju szczejsia Iinji A rm aw ir- Tuapsinskoj żel. dor. lzw. G eoł. Kom it. 1912.

- 324

10. Ó tc z e to b o sm o trie czasti n am leczenn oj k p ostrojkie linji żel. dor. A rm a- w ir-S ta w ro p o l-P ie tro w sk o je . lzw . G eoł. Kom it. 1912.

11. Dom brow skij Kam iennougolnyj B a sse jn . O czerk m iestorożd enij isko- pajem ych uglej R ossii. P e te rsb u rg 1913.

12. W spólnie z W e b e re m : Kam iennyj ugol na K aw k azie. O czerk m iesto- rożd. iskop. uglej R ossii. 1913.

13. The B a ssin of D om b row a. The Coal R e so u rce s of th e W orld. T oron to- K an ad a 1913.

14. O tczet o kom andirow kie na stroju szczu ju sia liniju Podolskoj żel. dor.

Izw. Geoł. K om it. 1913.

15. G eołogiczesk ija Izsledow . K u banskago n ieftien osnago rajon a. L is ty : Sm olenskij i Ilskij. Trudy G eoł. Komit. N. S. w. 91. 1914.

16. O tczet o kom andirow kie w iesnoju 1914 g. na stroju szczu ju sia B łag o - dariehskuju liniju A rm aw ir-T uapsinskoj żel. dor. Izw. Geoł. K om it. 1914.

17. O tczet o kom andirow kie dla o sm o tra czasti linii A rm a wir - Tuapse m ieżdu stan cjam i G an ża i T uapse. Izw. G eoł. K om it. 1914.

18. O nieftienosnosti C zoczch atsk oj daczi w G urijskom rajon ie. lzw. Geoł.

K om it. 1914.

19. O tczet o kom andirow kie w g. W olsk osienju 1914 g. dla izsledow . w o p ro sa ob opołzniach na linii R iazan sk o -U ralsk o j żel. dor. lzw. Geoł.

K om . 1915.

20. O tczet o geołogiczesk ich izsledow . wdol pod ch od a k W ołgie po p rojek ­ tu inż. Ł ach tin a. lzw. G eoł. K om it. 1915.

21. W spólnie z N. P o greb o w y m i A. S to p n iew iczem : O tczet K om issii ko- m andirow annoj dla izuczenija geołog iczesk ich usłowij pod ch od a k U - w iekskom u m o stu R iazan sk o -U ralsk o j żel. d or. lzw . G eoł. Kom it. 1915.

22. G eołogiczeskija izsled ow . K u banskago nieftienosnago rajon a. L ist K rym -

^skij. Trudy G eoł. Kom it. N. S. w. 128. 1916.

23. K w o p ro su ob ek sp loatacji w torostiep ien n ych m iestorożdenij rtiefti na K aw kazie. P o w ie rch n o st, i N iedra. P etersb u rg 1917.

24. R ajony Hskij, Kudakinskij i S u w orow o-C zerk iesk ij. Je stie stw . Proizw odit.

Siły R ossii. P ietro g rad 1918.

25. Gurijskij nieftienosnyj rajo n . Je ste stw . Proizw . Siły R o ssii. 1918.

26. Nieftianyja m iestorożd en ija jużnoj czasti B ak in sk oj— gub., N ieftianoje i S łan cew o je ch o ziajstw o . M oskw a 1921.

27. M etody podsczo^a zap asó w nieftiąnych m iestorożdenij i opyt ich pri- m ienienija k G rozn ien skom u i M ajkopskom u rajon am . M oskw a 1922.

28. S tacja G eologiczna w D ąbrow ie G órniczej. P rzegl. G órn. Hutn. 1923.

29. Plan ogólny ro b ó t geologiczn ych na teren ach w ęglow ych w P o lsce . P rzegl. G órn. H utn. 1923

30. M etody obliczania zaso b ó w złóż naftow ych. M etods of Estim ating R e ­ s e rv e s of Oil D ep osits. S p raw ozd . P ań stw , lnst. G eol. II. 1924.

31. Stroitielnyje m ateriały K rym a. P ie tro g rad 1 9 2 4 / 32. Stroitielnyje m ateriały K aw k aza. P ietrog rad 1924.

33. P olsk ie w ęgle jako przyszłe „rudy n aftow e“ . P rzem y sł i H andel G ó r­

nośląski. K atow ice 1924.

34. S praw ozd an ie z badań geologicznych wyk. w r. 1924 w Polskim Z agłę­

biu W ęglow ym . P o s. Nauk. P. 1. G. N o 12. 1925.

35. Z d olność do k ok sow ania i w łaściw ości ch em iczn e n aszych węgli w zw iąz­

ku z budow ą geologiczn ą polskiego Zagłębia. P rzeg l. G órn. Hutn. 1925.

3 6 . S p raw ozd an ie z badań geologicznych w ykonanych w r. 1925 n a arku szu B rz e s z c z e m apy geologicznej Pol. Zagł. W ęglow . P o s. Nauk P . I. G.

15. 1926.

37. D oty ch czaso w e wyniki p ra c m ających n a celu w yjaśnienie zw iązku p o ­ m iędzy w łaściw ościam i chem icznem i n aszy ch węgli a budow ą geolo­

giczną Pol. Zagł. W ęgl. P o s. Nauk. P. i. G. 18. 1927.

38. C h arakterystyk a geologiczna Pol. Zagł. W ęgl. P rzegl. T echn. 65 — 1927.

39. P olskie Zagłębie w ęglow e. II. Zjazd Słow . G eografów . P rz e w . Z jazdo­

wy 1927.

40. Św iatow e zaso b y złóż naftow ych. Przegl. Polityczny W a rsz a w a 1928.

41. L e bassin houififer polonais. C ongres d es É tu d es de S tratigrap h ie du C arbonifere. 1927. Liegie. 1928.

42. O cen a geologiczna pań stw ow ych teren ó w w ęglow ych. P o s. N auk. P . I. G.

21. 1928.

43. K on gres m iędzynar. w H eerlen w kw estji stratygrafii karb on u E u ro p y środ k . P o s. N auk. P . 1. G. 19/20. 1928.

44. S p raw ozd anie z p ra c w ykonanych w r. 1928 na ark u szu O św ięcim szczegó ło w ej m apy geologicznej Polsk. Zagł.JW ęgl. P o s. N auk. P . I. G.

24. 1929.

45. R ezultaty p ra c w ykonanych w r. 1928 a m ających n a celu zb adanie ty­

pów w ęgla w najniższym pokładzie grupy siodłow ej w zach . cz ę ści sio ­ dła głów nego. P o s. N auk. P . 1. G. 24. 1929.

46. „P ań stw o w y Instytut G eologiczn y“ . P rzegl. T echn. 67, 1929.

47. Ś w iatow e zaso b y złóż w ęglow ych. Przegl. Polityczny W a rs z a w a 1929.

48. O ro zp oczęty ch w r. 1929 b adaniach p aleob otan iczn ych w Pol. Zagł- W ęgl. P o s. Nauk. P . 1. G. 27. 1930.

50. M apa b ogactw kopalnych R zeczyp o sp o l. Polskiej 1 : 7 5 0 00 0 (re d a k cja ) W yd . P . 1. G. 1931.

51. O bjaśnienia do m apy B o g . Kop. Polski. Explication de la C arte d es R e s so u rce s M inérales de la Republique P o lo n aise. P . I. G. 1931.

5 2 ASp raw ozd . 2 badań n a ark. O św ięcim . S zczeg . m apa Pol. Zagł. W ęgl.

P o s. Nauk. P . I. G. 30. 1931.

53. M ożliwości odkrycia n ow ych teren ó w naftow ych w P o lsce i p ro w ad zo ­ ne w tym kierunku p ra ce . P rzegl. G órn Hutn. 1931.

54. W ęgiel brunatny w bilansie energetyczn ym Polski. S p raw o zd . i P ra ce Pol. K om . E n erg ety czn eg o V. 1931.

55. B o g actw a kopalne Polski w św ietle badań geol. ostatn ich lat 10-ciu (1 9 2 2 — 1932). Przegl. G órn. Hutn. 1932.

- 325 —

— 326 —

56. Sprawozd. z prac wykonanych w r. 1933, a mających na celu wyjaś­

nienie losu grupy siodłowej w połudn. wschodn. części naszego Zagł.

W ęglowego. Pos. Nauk P. 1. G. 39. 1934.

57. Stan opracowywanej obecnie Przeglądowej Mapy geologicznej zachod­

niej części karpackiego obszaru naftowego. P os. Nauk. P. 1. G. 39.1934.

58. Polskie Zagł. W ęglowe w świetle badań geologicznych ostatnich lat 20-tu (1914— 1934). Mapa szczeg. Pol. Zagł. WęgI, P. I. G. zesz. 1. 1935.

B assin houiller Polonais d 'ap rès les recherch es géologiques faites de­

puis vingt années (1914— 1934).

59. Sprawozdanie z prac wykonanych w r. 1934 na ark. O rzesze. P os. Nauk.

P. 1. G. 42. 1935.

60. Nafta w W ielkopolsce i na Kujawach. Przegl. Górn. Hutn. 1935.

61. N asze zagadnienia z dziedziny geologii ekonom icznej. Przegl. Górn.

Hutn. 1935.

62. 1!, Kongres międzynar. w Heerlen pośw. stratygrafii karbonu. Pos. Nauk.

P. 1. G. 43. 1935.

63. VII. Międzynarodowy Kongres Górnictwa Hutn. i Geol. Stosow anej w P a­

ryżu. Pos. Nauk. P. 1. G. 43. 1935.

64. Geologia Ziem Polskich. Techniczny Kalendaęz Górniczy. Katow ice 1936.

65. Les problèmes de la stratigraphie carbonifère du Bassin polonais en lu p ière du schem at accepté par le Congrès de Heerlen 1927 (w druku).

66. L’ influence de facteurs tectoniques sur l’ origine des différentes varié­

tés de houille dans le Bassin houiller polonais, (w druku). '

67. Les problèmes de la stratigraphie carbonifère du Bassin Polonais à la lumiere au schém a adopté par le Congrès du Heerlen 1927. Deuxième Congrès pour la stratigraphie carbonifère. Compte Rendu 1937 (12 str).

67. Działalność Państw. Instytutu Geologicznego w r. 1936. Spraw ozd. P. I. G.

t. IX. 1937. str. 38.

69. W rażenia z XVII. Międzynarodowego Kongresu Geolog., który się od­

był w Z. S. R. R. w r. 1937. Przegląd Górniczo-Hutniczy 1938. Katowice 32 str.

70. N asza baza surow cow o-m ineralna. Przegląd Górn. Hutn. 1938. 15 str.

7 L Geologia węgla. Katow ice 1947 (wspólnie z R. Krajewskim i W . B o ­ browskim).

72. Bogactw a kopalne na Dolnym Śląsku. W rocław — W arszaw a 1948.