Zasady ortograficzne do opanowania i ćwiczenia do pracy w kwietniu
„CH” „H”
Wymienia się na SZ w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych np.
mucha – musze sucho - suszyć cicho – cisza kruchy – kruszyć Wyjątek: druh – wymiana na ż (drużyna – zasada obok)
Zawsze na końcu wyrazów np.
brzuch słuch na palcach mech zamach o książkach
Po spółgłosce „S”
np.
schody schab schronisko schemat wschód oschły
W wyrazach z „CH” niewymiennym:
anarchia chmura kichać architektura chodzić machać archiwum choinka obchody chałwa chorągiew ochota chaos choroba ochrona charakter chować psycholog chciwość chronić puchar chemia chudy szlachetny chirurg chuligan szlachta chleb chusteczka uchwała chłopiec chwalić wachlarz chłodny chwiać się zachód chłód chytry zachwyt
Wymienia się na G, Z, Ż, DZ w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych np.
wahać się – waga druh - drużyna błahy – błazen wataha – watadze
Na początku wyrazów – w cząstkach: hipo, hiper, hydro, hekto
np.
hipoteza hiperinflacja hipokryta hiperpoprawność hydrofor hektolitr hydrologia hektopaskal
W wielu nazwach własnych np.
Homer Himalaje Sahara Mahomet Hades Holandia Hanibal Hera Halina Podhale Hindus
W wyrazach z „H” niewymiennym:
alkohol harcerz humanizm bohater hardy humor błahy harmonia huragan czyhać hasło hurtownia filharmonia hejnał huta grahamka hełm huśtać się habit herbata hydraulik haft higiena hymn haft hodowla inhalacja hak honor kontrahent halny hojny mahoniowy hałas horyzont ohydny hamować hotel rehabilitacja handel huk wahadło hańba hulać wehikuł
Ćwiczenie 1.
Uzupełnij tekst brakującymi literami: „h” i „ch”.
Kłopoty …enia
Rzecze …enio raz do …ani: „Jak mnie ta pisownia gniewa! …iny , …emia, …aft,
…arak- ter, …ufiec, …aber, …ołd, …olewa. Człek się wa…a, jak …ołd pisać, jak …oinkę, jak …arcerza. …ardy rycerz się spod …ełmu z …i…otaniem złym wyszczerza. Wciąż się kłócą: bo…ater i ….uligan, …ór i …asło, …usteczka i …erbata. Istny …aos mam już w głowie. Jakże słów spamiętać tyle? Gdy dyktando pisać przyjdzie, pewnie znowu się pomylę.” Na to …ania mu odpowie: „Weź się raźno do roboty, a zaręczam ci, że wkrótce miną wszystkie twe kłopoty.”
Ćwiczenie 2.
Do podanych wyrazów dopisz wyrazy pokrewne, w których ch wymienia się na sz.
strych - ... uciecha - ... gmach – ………
suchy - ... kicha - ... skrucha - ...
mnich - ………. zawierucha - ... cecha - ………..
uśmiechać się - ……… ucho - ……… grzech- ………..
Ćwiczenie 3.
Do podanych wyrazów dopisz te, w których „h” wymienia się na „g”, „z”, „ż”, „dz”.
druhna - ………. błahostka- ……….. wahanie - ………..
Ćwiczenie 4.
Do podanych wyrazów dobierz określenia z ramki. Podkreśl wyrazy z „h”.
porównanie……… kultura ……… źródła ………
skrzydła ……….. studia ……… kształty ………..
wiatr……….. zabiegi……… powód ………
wyraz………. pomoc ……… zwierzęta……….
kodeks……… linia ………. człowiek ………..
humanitarna, homeryckie, honorowy, hasłowy, husarskie, rehabilitacyjne, hodowlane, historyczne, błahy, hellenistyczna, halny, harmonijne, humanistyczne, humorystyczny, horyzontu, hojny
Ćwiczenie 5.
Odgadnij wyrazy z „h” lub „ch” o podanych znaczeniach.
a) następstwo, kolejność wydarzeń w czasie.-………..
b) sztuka taneczna, układ tańców i baletu - ……….
c) źle namalowany obraz - ………
………...
e) przewlekły, stale trwający - ………..
Jeśli się nie udało, szukaj podpowiedzi na ostatniej stronie ćwiczeń.
Ćwiczenie 6.
Podane niżej wyrazy wpisz do odpowiednich rubryk tabeli. Podkreśl literę „h”.
alkohol, hamowanie, zrehabilitować się, hotelowy, hutniczy, hałasować, hałaśliwie, humanitarnie, zharmonizować, hurtowo, historyczny, huta, haczyk, hektar, helleński, heros, wahadło, harcerski, higienicznie, herbaciany, harmonijny, handlować, hojny, honorowo, hejnał, hardo, hucznie, heca, hodować, zhańbić, wahać się, huczeć, homogenizować, hydrofor, hipiczne, czyhać, haftować, bohatersko, humorystycznie, huragan, uhonorować,
rzeczownik czasownik przymiotnik (jaki?) przysłówek (jak?)
Ćwiczenie 7.
Podane niżej wyrazy wpisz do odpowiednich rubryk tabeli.
Chiny, archipelag, hufiec, Henryków, Bochnia, szlachta, herbarz, monarcha, husaria, Himalaje, Chartum, chorągiew, historyk, Chełm, hełm, Podhale, Hel, Chęciny, Hrubieszów, chochlik
Rzeczowniki pospolite Rzeczowniki własne z „ch” z „h” z „ch” z „h”
Ćwiczenie 8.
a) Uzupełnij wyrazy brakującą literą.
…chron …chludnie …chab …schemat …chyłek …chowek …schronisko …chody
Zapisz regułę ortograficzną uzasadniającą pisownię tych wyrazów.
………
Ćwiczenie 9.
Uzupełnij tekst literami: „h” lub „ch”.
Hultaj namówił raz chuligana
__eca zdarzyła się niesłychana, __ultaj namówił raz __uligana, by ład w słowniku zburzyć dla psoty. Powstał __armider, okropny __aos. Wszystko __aniebnie się pomieszało: __ińczyk z __indusem, __oryzont z e__em, __angar założył na siebie strze__ę. __ol w jednej parze stanął z __olewą, z __oinką __eban(dość cenne drzewo). I, __oć kłócili się do tej pory, pod rękę idzie z __igieną __ory.__ołd gromko woła swej racji pewny: jak __łód mnie piszcie, bo to mój krewny. __ultaj, __uligan, dwaj przyjaciele cieszą się: „Będzie zamętu wiele. Nas też pomylą, no bo jest faktem, że __armonijny mamy __arakter”. Ten niesły__any słysząc __armider, __enryk zawołał: „Dość __ec !Już idę zrobić porządek. Nie gnębcie ludzi. Słownik jest po to…”- i wtem się zbudził. Nawet w słowniku, rzecz to jest znana, trzeba uważać na __uligana.
Ćwiczenie 10.
Do podanych wyrazów dopisz po dwa wyrazy pokrewne spośród słów znajdujących się w ramce.
herezja - ..., ...
hipnoza - ..., ...
histeria - ..., ...
higiena - ..., ...
rehabilitacja - ..., ...
inhalacja - ..., ...
chaos - ..., ...
chart (rasa psa ) - ..., ...
charakter - ..., ...
chciwiec - ..., ...
chytrus - ..., ...
wychowanek - ..., ...
chciwość, histeryk, chciwy, higieniczny, hipnotyzować, chytrzyć, hipnotyzer, chaotyczny, rehabilitować, charcica, rehabilitacyjny, charakteryzacja, chytrusek, inhalatorium, wychowanie, inhalować, wychowywać
Ćwiczenie 11.
a)Co oznaczają wymienione wyrazy obcego pochodzenia? Dopisz je do właściwych wyjaśnień w odpowiedniej formie.
hostessa • honoris causa • hospitalizacja • homologacja
Pacjent musi być umieszczony w szpitalu, czyli musi zostać poddany ...
Zezwolenie na używanie jakiegoś sprzętu nazywamy ... .
Honorowy stopień naukowy nadany przez uczelnię osobie szczególnie zasłużonej dla nauki i kultury nazywa się doktoratem ... .
Dziewczyny zachęcające z uśmiechem na ustach do kupowania towarów w supermarketach lub witające gości na konferencjach czy targach to ... . b) W wykropkowane miejsca wpisz wyrazy wybrane spośród niżej wymienionych, nadając im właściwą formę.
chyłkiem • charytatywny • chlapa• hospicjum • Hollywood • hop-siup • hity
W grudniu grałem na skrzypcach na koncercie ... w miejscowym ..., które zajmuje się nieuleczalnie chorymi dziećmi.
Na dworze ..., a ja ... przez płot do sąsiadów, ... pod ich oknami i już jestem w szkole.
Wiele światowych ... filmowych powstało w najsłynniejszym ośrodku kinematografii – w ..., dzielnicy Los Angeles w Stanach Zjednoczonych.
Ćwiczenie 12. Do każdego rzeczownika dodaj odpowiednie określenia z ramki.
szlachetny, sucha, bohaterski chwalebny, zachłanny, chełpliwy, Holandii, Chin, Hiszpanii, chłodna, chaotyczny, pochmurna
człowiek (jaki?) ………., ………., ……….
jesień (jaka?) ………., ………., ………
czyn (jaki?) ………, ………, ………
historia (czego?) ………., ……….., ………..
/chroniczny, chałtura, hangar, chronologia, choreografia/
