Onderzoek naar de veiligheid van de boezemkade van de polder Wetering-Oost

A-77.019

2. B e s c h r i j v i n g van de p o l d e r , de boezem en de kade 2.1. De p o l d e r

2.1.1. L i g g i n g

2.1.2. O p p e r v l a k t e en p e i 1 en

2.1.3. Inwoners en economische belangen 2.1.4. Gevolgen van een doorbraak

2.2.1. O p p e r v l a k t e en p e i l e n

2.2.2. Mogelijkheden t o t c o m p a r t i m e n t e r i n g 2.2.3. D a l i n g van de boezem b i j een doorbraak 2.2.4. Gevolgen v o o r de scheepvaart en w a t e r h u i s - 2.2. De boezem

houding b i j een doorbraak 2.3.1. De l e n g t e van de kade 2.3.2. B e s c h r i j v i n g van de kade

2.3.3. Aanwezigheid van vreemde o b j e c t e n 2.3.4. Onderhoud van de kade

2.3. De kade

3. Geschiedenis

4. B e o o r d e l i n g van de v e i l i g h e i d van de gehele kade

2 2 2 2 2 2 3 3 3 3 7 8 5. Samenvatting 9

1 2 3 4

5

6 7

8

9

10

S i tu at ie , overzicht genomen f o t o ' s

Geologisch r a p p o r t

LGM

F o t o

1

en

2

Foto

3

en

4

F o t o

5

en

6

Foto

7

en

8

Foto

9

en

10

Foto

11

en

1 2

Foto

13

en

14

F o t o

1 5 en 1 6

A4/78.366

A4/

78.578

A4178.579

A4/

78.580

A4/78.581 A4/78.582

A4/

78.583

A4178.584

A4/78.585

1. I n l e i d i n g

I n h e t kader van h e t s y s t e m a t i s c h kade-onderzoek i s een onderzoek i n g e s t e l d n a a r de v e i l i g h e i d van de boezemkaden r o n d de p o l d e r Wet e r i n g

-

00 s t.

Deze p o l d e r b e h o o r t t o t h e t waterschap Vollenhove en l i g t i n d e p r o v i n c i e O v e r i j s s e l .

De kaden beschermen een t a m e l i j k g r o o t , n i e t e r g d i e p l i g g e n d g e b i e d d a t hoofdzakel i j k u i t g r a s l a n d b e s t a a t . H e t onderzoek i s b e p e r k t gebleven t o t een v e r k e n n i n g en h e t maken van een s e r i e f o t o ' s van de kaden l a n g s de Vlodder, h e t S t e e n w i j k e r d i e p en de Wetering. Boven- vermelde werkzaamheden hebben plaatsgevonden i n m a a r t 1978.

H e t L a b o r a t o r i u m v o o r Grondmechanica (LGM) h e e f t van h e t b e t r o k k e n g e b i e d een g e o l o g i s c h r a p p o r t samengesteld d a t a l s b i j l a g e 2 i s b i j - gevoegd.

B i j de r a p p o r t e r i n g i s tevens g e b r u i k gemaakt van gegevens d i e h e t I n g e n i e u r s - en A r c h i t e k t e n b u r e a u van H a s s e l t en de Koning b e s c h i k - baar h e e f t g e s t e l d , waaronder h e t "Algemeen p l a n voor de v e r b e t e r i n g van de u i t g e v e e n d e gronden i n h e t Land van Vollenhove".

2. Beschrijving

van

de

polder, de boezem en

de

kade

2 . 1 . De polder

2 . 1 . 1 . Ligging

De polder,gelegen ten noorden van het Giethoornsche Meer in de provincie Overijssel,

wordt

in het zuiden

begrensd door

het Steen- wijkerdiep, in het westen

d o o r

de Wetering en in het noorden

door

de Vlodder. In het oosten grenst de polder d i r e k t

aan

de polder Gel deri ngen.

2.1.2. Oppervlakte en peilen

De polder Wetering-Oost heeft een waterstaatkundige oppervlakte

van

950 ha.

Het polderpeil i s vastgesteld op NAP

-

2,80

m.

Het

maaiveld in

de

polder l i g t in

het

zuid-oosten op ongeveer

NAP

-

1 , 6

m

en

in het noord-westen op c i r c a

NAP

-

1 , 5

m.

Het gemaal s t a a t in het westelijk deel

v a n

de polder en s l a a t u i t

op

de Wetering. De c a p a c i t e i t

van

het gemaal bedraagt 3 x 100

m

3 /min b i j een opvoerhoogte van 2,55

m.

2.1.3.

Inwoners

en

economische belangen

Het

aantal inwoners in de polder Wetering-Oost

z a l

naar

ruwe

s c h a t t i n g

i n de

b u u r t

van

de 400 liggen.

De polder

b e s t a a t

grotendeels u i t grasland met wat bouwland en in het zuiden i s

wat

kleine nijverheid.

2.1.4.

Gevolgen

van

een

doorbraak

Na

een eventuele

doorbraak

van

een

d e r

boezemkaden

van

de polder Wetering-Oost,

z a l

ook

de polder Gelderingen inunderen. De Wold Lakeweg welke de scheiding tussen de beide

polders

vormt,

kan

s l e c h t s

water t o t

NAP

-

1

m

keren.

Beide

polders

zullen dan

ook

t o t

NAP

-

0,8

m

inunderen. Bij de berekening z i j n de volgende aannamen gedaan:

-

De oppervlakte

van

de boezem bedraagt 5000 ha.

-

De stand

van

de boezem b i j een

doorbraak

bedraagt NAP

-

0,60

m.

-

Met slootberging

van

de polder i s geen rekening gehouden.

-

Het laagste p u n t in de Wold Lakeweg

l i g t

op

NAP

-

1

m

waardoor

de polder Gelderingen mee inundeert.

Na een doorbraak van de kade z a l , wanneer met bovenstaande inundatie-

hoogte rekening gehouden wordt, gevaar ontstaan

voor

de

i n

beide

polders aanwezige bevol

k i n g .

Bovendien zal aan de veeteelt, akkerbouw en de bebouwing schade

toegebracht worden.

2.2.

De boezem

2.2.1.

Oppervlakte en peilen

De boezemwateren rond de polder Wetering-Oost behoren t o t het boezem-

gebied van het waterschap Vollenhove en staan hiermee

i n

open ver-

b i n d i n g .

De t o t a l e oppervlakte van de boezem bedraagt circa

5000 ha.

Het peil

van

de boezem wordt

i n

de zomermaanden zoveel mogelijk gehouden o p

NAP

-

0,70

m

en in de wintermaanden op NAP

-

0,80

m.

Bovendien ontvangt het waterschap Vollenhove het water van:

1.

de Steenwijker

A

en

haar bovenloop.

2 .

het waterschap Ni jeveen-Kolderveen.

Het Meppelerdiep wordt door het nieuwe gemaal Zedemuden t e Zwart-

s l u i s bemalen.

Bij bui tengewone omstandigheden kan het Meppelerdiep

v i a

een

a f -

laatwerk t e Beukers lozen

op

de boezem v a n het waterschap

Vol

lenhove.

2.2.2.

Mogelijkheden

t o t compartimentering

De boezemwateren

v a n

het waterschap Vollenhove

z i j n

volgens de

waterstaatskaart n i e t t e compartimenteren.

2.2.3.

Daling

van de boezem b i j een doorbraak

Bij een doorbraak

van de kade langs het Steenwijkerdiep, de Wetering

2.2.4. Gevolgen voor de scheepvaart en waterhuishouding b i j een

doorbraak

De gevolgen voor de scheepvaart en waterhuishouding zullen

na

een eventuele

doorbraak

v a n

een der kaden zeer gering z i j n .

2.3. De kade

2.3.1. De lengte van de kade

De t o t a l e lengte

van

de kade

rond

de polder Wetering-Oost bedraagt ongeveer 9 , 5 km.

De kade langs de Vlodder heeft een lengte

van

2 km, langs het Steen- wijkerdiep i s de kade 3 , 5 km lang en langs de Wetering 4 km.

2.3.2. Beschrijving van de kade

Voor de p laa ts en richting

van

de f o t o ' s

wordt

verwezen

naar

b ijla g e 1.

De Wold Lakeweg, welke een tussenkade i s , met aan de noord-oost- z i j d e de polder Gelderingen en

aan

de zuiawestzijde de polder

Wetering-Oost heeft een kerende hoogte welke v ar i e e r t

van

NAP

-

1

t o t

NAP

-

0 , 4 m.

Deze tussenkade, met een kruinbreedte

van

4

m,

zal b i j een eventuele doorbraak

van

een der kaden van de polder Gelderingen of Wetering- Oost in verband met de kruinhoogte het water n i e t kunnen keren. Beide polders zullen

daarom

inunderen ( f o t o 1 ) .

De kade langs het Steenwijkerdiep heeft vanaf de Wold Lakeweg

t o t

aan Scheerwolde een ongeveer 3 à 4

m

brede asfaltweg op de kruin. De buitenberm heeft een breedte

van

3 à 4

m

en i s p l a a t s e l i j k ver- dedigd door houten perkoenen.

Langs

de oever en in het buitentalud welke een helling heeft

van

1 : 2

komt

over de gehele lengte van de kade r i e t

voor

( f o t o 2 ) .

T o t

Scheerwolde i s e r een r i j dikke bomen in het buitentalud aanwezig.

g r e p p e l ( f o t o 3 ) .

De k r u i n h o o g t e van de kade l a n g s h e t S t e e n w i j k e r d i e p v a r i e e r t tussen NAP

-

0,2

m

en NAP t e r w i j l h e t a c h t e r l a n d d i r e k t a c h t e r de kade t u s s e n NAP

-

1,4

m

en NAP

-

0,8

m

l i g t .

Halverwege h e t kadegedeelte tussen de Wold Lakeweg en Scheerwolde l i g t e r v o o r de kade een 50

m

l a n g e s t r o o k boezemland, breed c i r c a 25

m ,

met bebouwing erop. Het m a a i v e l a h e e f t h i e r een hoogte van c i r c a NAP

-

0,4

m

( f o t o 4 ) .

Voor de b r u g o v e r h e t S t e e n w i j k e r d i e p n a b i j Scheerwolde g a a t de a s f a l t w e g o v e r i n een k l i n k e r b e s t r a t i n g .

Ook i s een l o s w a l aanwezig welke v e r d e d i g d w o r d t door middel van een betonnen damwand. De g r e p p e l aan de t e e n van de kade i s h i e r n i e t meer aanwezig ( f o t o 5 ) .

Het kadegedeelte na de b r u g t o t aan de Wetering h e e f t een c i r c a 3

m

brede, i n s l e c h t e s t a a t verkerende a s f a l t w e g op de k r u i n . De buitenberm h e e f t een b r e e d t e v a r i ë r e n d tussen 3 en 5

m

en i s p l a a t s e l i j k door m i d d e l van d i v e r s e s o o r t e n beschoeiingen verdedigd. Langs de oever en i n h e t b u i t e n t a l u d komt o v e r d i t l a a t s t e g e d e e l t e van de kade l a n g s h e t S t e e n w i j k e r d i e p een r i e t s t r o o k v o o r . Het b i n n e n t a l u d h e e f t een h e l l i n g van 1:2 met a a n s l u i t e n d een g r e p p e l ( f o t o 6 ) .

B i j "Dubbel hoven" 1 i g t v o o r de kade een s t r o o k bebouwd boezemland met een b r e e d t e van c i r c a 50

m.

Op h e t boezemland komen bomen en s t r u i k e n voor. I n h e t kadegedeel t e na "Dubbel hoven" s t a a n zowel i n h e t binnen- a l s b u i t e n t a l u d bomen. De g r e p p e l aan de t e e n van de kade v e r a n d e r t h i e r i n een t e e n s l o o t ( f o t o 7 ) .

De oever van d i t kadegedeelte i s onverdedigd. Wel komt r i e t b e - g r o e i i n g voor, behalve op d i e p l a a t s e n waar de oever d o o r a f - k a l v i n g i s a a n g e t a s t ( f o t o 8 ) .

H e t kadegedeel t e l a n g s de Wetering h e e f t vanaf h e t Steenwi j k e r d i e p t o t aan b o e r d e r i j " R u i m z i c h t " een ongeveer 2,5

m

brede k l i n k e r - weg op de k r u i n .

De buitenberm h e e f t een b r e e d t e van 2 à 3

m

en i s n i e t verdedigd. Wel l i g t e r v o o r de kade een s t r o o k boezemland met bebouwing erop.

De b r e e d t e van h e t boezemland bedraagt 10 t o t 30

m;

de hoogte v a r i e e r t van NAP

-

0,4

m

t o t NAP

-

0 , l

m

( f o t o 9 ) . D i t boezemland w o r d t p l a a t s e l i j k onderbroken

door

v l i e t l a n d met een b r e e d t e van c i r c a 5

m.

Halverwege h e t binnen- en b u i t e n t a l u d , met een h e l l i n g

van r e s p e c t i e v e l i j k 1:3 en 1:2, s t a a t een b o m e n r i j ( f o t o 10). H e t kadegedeel t e van b o e r d e r i j " R u i m z i c h t " t o t aan de Vlodder komt i n g r o t e l i j n e n overeen met h e t voorgaande kadegedeelte. De kade h e e f t

nu

een 4 m brede a s f a l t w e g

op

de k r u i n en i n h e t b u i t e n t a l u d z i j n h i e r meer bomen aanwezig ( f o t o 1 1 ) .

De k r u i n h o o g t e van de kade l a n g s de Wetering v a r i e e r t van NAP

-

0,2

m

t o t NAP, t e r w i j l h e t a c h t e r l a n d d i r e k t a c h t e r de kade op NAP

-

1,4 m t o t NAP

-

1 m l i g t .

T e r hoogte van de ir.

D.J.

Luteynweg s t a a t een gemaal op h e t boezemland v o o r de kade ( f o t o 1 2 ) .

De groene kade l a n g s de Vlodder h e e f t vanaf Vlodderbrug t o t aan de Wold Lakeweg een ongeveer 8

m

brede

kruin.

Voor de kade l i g t een s t r o o k r i e t l a n d met een b r e e d t e v a r i ë r e n d van 1 t o t 6 m.

I n h e t r i e t l a n d s t a a n k l e i n e s t r u i k j e s en boompjes. H e t binnen- en b u i t e n t a l u d h e e f t een h e l l i n g van

1:4.

De k r u i n h o o g t e van de kade l a n g s de Vlodder v a r i e e r t van

NAP

-

0,2 m t o t NAP, t e r w i j l h e t a c h t e r l a n d d i r e k t a c h t e r de kade tussen NAP

-

1 , 5

m en NAP

-

0,8

m l i g t ( f o t o 13 t / m 1 6 ) .

2.3.3. Aanwezigheid van vreemde o b j e c t e n

D i v e r s e k a b e l s en l e i d i n g e n l i g g e n i n , o f k r u i s e n de boezemkaden van de p o l d e r Gelderingen. Ook komen i n ,

op

en n a b i j de kaden, bomen, s t r u i k e n , e t c . .

.

.

voor.

2.3.4. Onderhoud van de kade

H e t onderhoud van de kade b e s t a a t v o o r n a m e l i j k u i t h e t j a a r l i j k s aanbrengen van h e r s t e l l i n g e n , h e t snoeien van bomen en s t r u i k e n , h e t s n i j d e n van r i e t en h e t u i t v o e r e n van k l e i n e v e r b e t e r i n g e n .

3.

Geschiedenis

In 1941

werd een begin gemaakt met het droogmaken

van

de uitge-

veende gronden van de polder Wetering-Oost.

De kaden werden o p dezelfde wijze aangelegd a l s in de proef-

pol

der

( p o l

der

Gi

ethoorn)

,

De omkadingen werden voorzien van een zandkist

van

1

m

breedte

t o t op

het

vaste

zand en verder

van

een zandbed

van

0,6

rn

om a l s

zandweg t e dienen of waarop de l a t e r e verharding kon worden

aangebracht.

Het benodigde zand voor deze kaden werd ontleend aan de aanliggende

of i n

de nabijheid liggende boezemwateren en aan de reeds eerder

gemaakte zanddepôts.

Bij de aanleg

v a n

de polder werd rekening gehouden met de aanleg

v a n

de weg

Steenwi

j

k-Blokzi

j l ,

4. Beoordeling

van

de veiligheid van de gehele kade

Na een visuele verkenning en op grond van het geologisch

r a p p o r t

van het Laboratorium

voor Grondmechanica ( b i j l a g e 2 ) i s besloten

om

i n

de kaden

rond

de polder Wetering-Oost geen s t a b i l i t e i t s -

onderzoek t e verrichten.

Enkele redenen hiervoor

z i j n : a )

Het ruime profiel van de kaden.

b )

Het geringe verschil tussen boezempeil en de maaiveldhoogte

achter

de

kaden.

Gezien het ruime profiel en de geringe kerende hoogte kan gesteld

worden

d a t

de kaden

r o n d

de

pol

der 1Jeteri ng-Oost

u i t

stabi 1 i tei t s -

overwegingen

a l s

veilig kunnen worden aangemerkt.

Tijdens de verkenning

i s

geconstateerd

d a t

de oevers

onder andere door de toenemende recreatievaart

aangetast worden. Om deze aantasting tegen t e gaan zullen de oevers

beschermd moeten worden

e

Tevens dient rekening t e worden gehouden met ongel

i j

ke zettingen

van het kadelichaam; d i t a l s gevolg

van

de variërende dikte

van

de veenlaag.

De

h o o g t e l i g g i n g van

de

kade

en

de

aantasting van

de oever

moeten

echter gezien worden al

s

onderhouds-techni sche problemen, welke

l o s s t a a n

van de s t a b i l i t e i t v a n de kade.

De aanwezigheid van kabels, leidingen en vreemde objecten i s n i e t

i n

de beschouwing over de veilicheid van de kaden betrokken.

De aanwezige kabels, leidingen en vreende objecten dienen t e

worden getoetst aan de volgende leidraden

van

de Technische

Ad-

viescommi

s s i

e .voor de Waterkeringen.

a .

Leidraad voor Constructie en beheer van gasleidingen i n ,

op

en

nabi

j

waterkeringen,

b.

Leidraad voor constructie en beheer van vloeistofleidingen i n ,

up

en nabij waterkeringen.

c.

Leidraad

voor ontwerp, beheer en onderhoud

van

constructies

en vreemde objecten

i n ,

op en

n a b i j

waterkeringen.

5.

Samenvattina

Polder Wetering-Oost

De kaden

van

de polder liggen langs het Steenwijkerdiep, de

Wetering en de Vlodder en hebben een t o t a l e lengte van ongeveer

9 , 5 km.

De waterstaatkundige oppervlakte

van de polder, welke

i n

het oosten

rechtstreeks

aan de polder Gelderingen grenst bedraagt

950

ha.

In de polder

wordt

voornamelijk veeteelt en enige akkerbouw

bedreven.

Het maaiveld

i n

de polder

l i g t

gemiddeld

op NAP

-

1 , 5 m.

De gemiddelde kruinbreedte bedraagt circa 4

m

met een kruinhoogte

variërend tussen NAP

-

0,2 m

en

NAP.

Langs de westelijke kade liggen v l i e t - en boezemlanden waarvan

de hoogte

l i g t

tussen

NAP

-

0 , 1 5 m

en

NAP

+

0 , l m.

Het Laboratorium

voor

Grondmechanica heeft van het gebied een

geologisch rapport samengesteld.

Hieruit

b l i j k t

d a t

i n

het kadelichaam,

d a t

hoofdzakelijk

u i t

zand

i s

opgebouwd, een laag veen voorkomt, waarvan de dikte varieert

tussen de

0 , l

en

0,6 m.

Ter plaatse

van oude stroomgeulen

kan

deze laag dikker

z i j n .

Ten gevolge

van deze v a r i a t i e s

i n

de dikte

v a n deze veenlaag,

moet rekening gehouden worden met ongelijke zettingen

van

het

kadelichaam.

Op

grond

van

de geologie, de profielvorm en de geringe kerende

hoogte

van

de kade, kunnen de kaden

u i t

stabiliteitsoverwegingen

a l s

veilig worden aangemerkt,

Tijdens de verkenning

i s

geconstateerd

d a t

de oevers door de

toenemende recreatievaart worden aangetast

tegen t e gaan zullen de oevers beschermd moeten worden.

Om

deze aantasting

De hoogteligging van de kade en de aantasting van de oever moeten

echter gezien worden a l s onderhouds-technische problemen

,

welke

los

staan van de s t a b i l i t e i t van de kade.

De aanwezigheid van kabels, leidingen en vreemde objecten i s n i e t

in de beschouwing over de veiligheid

van

de kaden betrokken.

De aanwezige kabels, leidingen en vreemde objecten dienen t e worden

g e t o e t s t

aan

de

volgende leidraden

van de Technische Adviescommissie

voor de Waterkeringen.

a.

Leidraad voor constructie

en

beheer v a n gasleidingen

i n ,

o p

en

nabij waterkeringen.

b.

Leidraad voor constructie en beheer

van vloeistofleidingen i n ,

op

en

n a b i j

waterkeri ngen.

c.

Leidraad

voor

ontwerp, beheer en onderhoud van constructies en

vreemde objecten

i n , o p

en

n a b i j

waterkeringen.