R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X L N R 2 W A R S Z A W A 1989 S . 189—211
ELIG IU SZ ROSZYK , LESZEK SZER SZEŃ
WPŁYW NAW OŻENIA NA SKŁAD CHEMICZNY WÓD PODZIEM NYCH *
K atedra C hem ii R olniczej, In sty tu t G leb ozn aw stw a
i O chrony Środ ow isk a R olniczego A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu
W STĘP
W m iarę w zrostu zużycia naw ozów m in eraln y ch w produkcji ro ślin nej n a tere n ie k raju , ro lnictw u p rzy p isu je się dom inujący w p ły w n a z m ian y składu chem icznego wód podziem nych. I choć nie jesteśm y w czo łówce k rajó w europejskich pod w zględem stosow anych ilości N P K n a h e k ta r użytków rolnych, ty m niem n iej nie przeszkadza to niekiedy sze rzen iu fatalisty czn y ch prognoz, szczególnie n a tem a t zgubnych skutków stosow ania naw ozów m ineralnych.
CEL PRACY
Na podstaw ie w yników analiz chem icznych gleb i wód podziem nych oraz zużycia naw ozów m in eraln y ch i gnojow icy z ferm hodow lanych n a te re n ie zlew ni rzeki R udn a zbadano, w jakim stopniu naw ożenie w p ły nęło n a w zbogacenie wód w n iek tó re składniki m ineralne.
C H A R A K T E R Y STY K A BA D AN EG O O B SZ A R U
B adana zlew nia o pow ierzchni 38 850 ha u sy tu o w an a jest w północno -w schodniej części w ojew ództw a legnickiego. Skałę m acierzystą gleb w jej części południow o-zachodniej stanow ią u tw o ry polodowcowe, głów n ie zwałowe. Pozostała część w yścielona jest u tw oram i czw artorzędow y m i fluw ioglacjalnym i i aluw ialn y m i [10].
1 9 0 E. Roszyk, L. Szerszeń
Na om aw ianym tere n ie gleby orne stanow ią 63% pow ierzchni ogólnej, leśne — 25% i d arniow e 9% ; 3% pow ierzchni z ajm u ją w ody i nieużytki.
G leby orne tego obszaru pod w zględem typologicznym to przede w szy stk im gleby b ru n a tn e i płowe, a w dalszej kolejności m ady i czarn e zie m ie (tab. 1).
T a b e la 1 Typy i gatunki gleb ornych w zlewni rzeki Rudna
Types and kinds o f arable soils on the Rudna river catchment area
Typy gleb Soil types Piaszczyste Sandy Gliniaste Loamy Pyłowe Silty Ogółem Total ha °f/0 ha 1 % ha ! % ha o / 1 Brunatne i płowe
Brown soils and soils lessives 9 724 40,1 2206 9,1 2976 i I 12,3 i 14 924 61,5 Mady — Alluvial soils 1 078 j 4,4 4038 i 16,6 : 1540 6,4 6 656 27,4 i Czarne ziemie Black earths 1 201 4,9 299 1,2 j 1204 5,0 2 704 11,1 Ogółem -- Total 11021 i 49,4 6643 26,9 1 5720 23,7 24 284 100,0
Połow ę pow ierzchni zajm u ją gleby lekkie w ytw orzone z piasków , resztę n a to m ia st stan ow ią gliny i pyły. W ystępujące n a dużej pow ierzchni zlew ni gleby lekkie stw a rz a ją sp rzy jające w a ru n k i do w y m y w an ia z w a r stw y ornej zw iązków m in eraln y ch i organicznych do poziom ów głębiej położonych i w ód podziem nych. Oprócz tego zróżnicow anie reliefu n a dużej pow ierzchni zlew ni w określonych w a ru n k a ch m oże sp rzy jać zm y- wom pow ierzchniow ym .
N ależy rów nież zaznaczyć, że w części południow ej zlew ni u sy tu o w a n y je s t zbiornik w ód poflotacyjnych, o pow ierzchni około 1200 ha, z n ie daleko położonych kopalni.
M A TER IA Ł I M ETODY
Z w a rstw y ornej gleb u p raw n y c h po b ran o zgodnie z obow iązującym i przepisam i 377 śred nich p róbek glebow ych, w k tó ry ch oznaczono ogólnie
p rzy ję ty m i m etodam i [1 2]: odczyn w zaw iesinie 1 M ro ztw o ru chlorku
potasowego, zaw artość form rozpuszczalnych fosforu i potasu oraz m a gnezu, a w części w y b ra n y c h pró bek glebow ych określono ich zasolenie. W okresie w iosennym z 49 ujęć w tere n ie pobrano jpróbki w ód pod ziem nych, w k tó ry ch m etodam i stan d ard o w ym i oznaczono zaw artość w y b ran y c h składników w prow adzan y ch w naw ozach m in eraln y ch i o rg a
N a w o żen ie a sk ład ch em iczn y w ód pod ziem n ych 1 9 1
nicznych do w a rstw y ornej gleb. Tak więc w próbkach wód oznaczono zaw artość azotu amonowego, azotanow ego i azotynow ego, chlorków, siar czanów, fosforanów , sodu i potasu.
W u rzęd ach 6 gm in u sy tu o w an y ch n a tere n ie zlew ni, z k a rto te k do konano w yciągów zużycia naw ozów m in eraln y ch w ubiegłych 4 la ta c h gospodarczych oraz rozeznania co do stosow ania w naw ożeniu gnojow icy z czterech bezściółow ych ferm hodow lanych.
W Y N IK I B A D A Ń
O dczyn gleb w a h a ł się w szerokich granicach od bardzo kw aśnego do zasadowego. Ś rednio jednak że w części północnej zlew ni gleby b y ły lek ko kw aśne, n a pozostałym tere n ie kw aśne.
Z aw artość fosforu rozpuszczalnego w bad an y ch glebach m ieściła się w zakresie śred nich zasobności z w y ją tk ie m gm iny Grębocice, gdzie stw ierdzono dużą zaw artość tego sk ład n ik a (tab. 2).
Ilość po tasu była bardzo zróżnicow ana zarów no n a tere n ie (gmin, ja k i pom iędzy gm inam i. B iorąc za podstaw ę liczby gran iczne stosow ane w k raju , stw ierdzono n isk ą zaw artość po tasu n a te re n ie jed n ej gm iny, śred n ią n a tere n ie trzech gm in, n ato m iast bardzo w ysoką w dw óch gm i nach.
Podobnie duże zróżnicow anie stw ierdzono pod w zględem zaw artości m agnezu rozpuszczalnego n a tere n ie poszczególnych gm in, od bardzo w y
sokiej poprzez śre d n ią do niskiej (tab. 2). T ak w ięc gleby badanego
obszaru p osiadały przeciętnie odczyn kw aśny, śred n ią zaw artość fosforu i potasu rozpuszczalnego oraz n isk ą m agnezu.
Zużycie naw ozów m in eraln y ch w przeliczeniu n a czysty sk ład n ik w latach 1981 - 1986 w ahało się n a tere n ie gm in od 146 do 276 kg N P K n a 1 ha uży tk ó w ro lnych (tab. 3). Ogólnie m ożna stw ierdzić w ty m cza sie: w zrost daw ek naw ozów w dw óch gm inach, w y raźn e zm niejszenie w jedn ej i u trz y m an ie daw ek n a zbliżonym poziom ie w dw óch gm inach. Z uw agi na m ały udział g ru n tó w gm iny Jerzm an o w a w ogólnej po w ierzchni zlew ni, pom inięto ją w bilansie naw ozow ym . Z przytoczonych dan ych w yn ik a, że daw ki naw ozów m in eraln y ch stosow anych n a te re n ie zlew ni b y ły w iększe (z w yłączeniem g m iny Polkowice) od śred nich k ra jow ych w o m aw ianym okresie o p o nad 20°/o w p rzy p ad k u naw ozów azo tow ych i fosforow ych oraz o ponad 50°/o naw ozów potasow ych.
N a te re n ie zlew ni z n a jd u ją się cztery bezściołowe ferm y hodow lane, z któ ry ch gnojow ica, w ilości około 25 000 m3 rocznie, stosow ana je st do naw ożenia pól up raw n y ch .
Z pól ty ch p o b ran o 18 próbek glebow ych, w k tó ry ch oznaczano p rze w odnictw o elek tryczn e przeliczając n a rów now ażne ilości NaCl w g ra
-T a b e la 2 Średnie wartości odczynu oraz zawartości rozpuszczalnych form fosforu, potasu i magnezu w warstwie ornej gleb Mean pH values and content of soluble phosphorus, potassium and magnesium forms in the arable layer o f soils
Gmina Commune n pH (1 M KC1) 1____ P К Mg mg w 100 g gleby — mg in 100 g; of soil j Głogów 44 5,5 5,9 14,8 6,9 I 1 (3,4-7,7) (1,0- > 10,9) (4,1-37,8) (1,5-15,0) 1 Jerzmanowo 10 i 5,6 6,6 16,7 3,9 ; (3,5-7,1) (3,6- > 10,9) (5, -1-24,9) (1,4-7,2) ! Pęcław 41 5,3 5,8 23,3 10,0 (3,6-7,2) (0,9- > 10,9) (3,7-112,9) (2,7-22,0) 1 Grębocice i 106 5,1 6,7 21,7 5,5 1 (3,5-8,0) (0,8- > 10,9) ! (1,2-75,5) (0,6-20,0) ! Polkowice 65 4,7 5,2 10,4 2,3 1 (3,2-7,9) (0,6- > 10,9) (1,2-48,1) (0,4-11,1) Rudna 1П j 5,0 4,8 11,9 4,3 ___ 1 (3,5-7,9) (0,5- > 10,9) (2,1-39,0) (0,5-14,0) j Średnio — Mean j | 5,1 5,7 16,1 5,2
N a w o żen ie a sk ład ch em iczn y w ód podziem nych 1 9 3
T a b e la 3 Zużycie nawozów mineralnych w gminach w latach 1981-1986 na terenie zlewni rzeki Rudna
(kg NPK na ha użytków rolnych)
Used amounts o f mineral fertilizers in particular communes on the Rudna river catchment area in 1981-1986 (kg o f NPK per 1 ha o f agricultural lands)
Rok — Year Polkowice Rudna Głogów Grębocice Pęcław Polska
Poland
1982/1983 173 176 234 234 146 170
1983/1984 161 239 276 241 265 182
1984/1985 159 263 257 254 267 175
1985/1986 153 268 266 260 248 b.d.
b .d. — brak danych — lack o f data.
kach glebow ych p ob ran y ch z terenó w sąsiad ujący ch ze zbiornikiem ko p aln ian y ch w ód zrzutow ych. Zasolenie b ad an y ch gleb w ahało się w g ra nicach od 0,1 do 2,7 g NaCl w d m3 gleby (tab. 4), przy czym śred nio n a j w iększe było p rzy zbiorniku w k ieru n k u w schodnim i w ynosiło 0,62 g NaCl. N ajpraw dopodobniej jest to zw iązane z in filtra c ją w ód ze
zbiorni-T a b e la 4 Zasolenie gleb w g NaCl w dm3 gleby
Salination o f soils in g NaCl per dm3 o f soil
Rejon — Region Liczba próbek
Number o f samples X
Wahania Fluctuation Stosowania gnojowicy
Of applied liquid manure 18 0,54 0,1-1,8
Zbiornika wód zrzuto wych; kierunek wschodni
Of the reservoir of 17 0,62 0,1-2,7
thrown-off waters, eastern direction
Zbiornika wód zrzuto wych; kierunek zachodni
Of the reservoir of 11 0,23 0,1-0,5
thrown-off waters, western direction
ka do podłoża i ich spływ em w k ie ru n k u ciągu wodnego. P rzem aw ia za ty m m niejsze zasolenie gleb w k ieru n k u zachodnim od zbiornika, w yno szące średnio 0,23 g NaCl. Na tere n ac h naw ożonych gnojow icą średnie
zasolenie w ynosiło 0,54 g NaCl w dm3 gleby i nie odbiegało od w artości
spotykan ych w glebach u p raw n y ch .
1 9 4 E. Roszyk, L. Szerszeń
A naliza chem iczna wód podziem nych dowodzi bardzo dużego zróżni cow ania zaw artości w nich poszczególnych składników m in eraln y ch (tab. 5). W artości średnie w sk azu ją na znaczne nagrom adzenie w w odach
T a b e la 5 Analiza chemiczna wód wgłębnych zlewni rzeki Rudna
w mg/dm3 (n = 49)
Chemical analysis of subterranean waters of the Rudna river catchment area in mg/dm3 (n — 49)
Składnik — Element x ! Wahania — Fluctuations i
NH + 0,24 0-45,50 N 0 3- 1 13,0 0,0-70,0 N O - 0,104 0,001-1,054 c r 1 95 10-608 s o r 1 170 4,3-469,6 p o 3- 2,16 0,03-8,00 N a+ 47 5-138 ! K+ 73 2-663 j
przede w szystkim azotanów i fosforanów , a w dalszej kolejności potasu. W porów nan iu z zaw artościam i sp otykanym i w w odach na tere n ie k ra ju [3 - 5] k o n cen trację siarczanów i sodu uznać m ożna za podwyższoną, n a tom iast am oniaku, azotynów i chlorków za przeciętnie spotykaną.
D Y S K U S JA W YNIKÓW
O ceny u zyskanych w yników analiz wód z ekologicznego p u n k tu w i dzenia dokonuje się zazw yczaj n a podstaw ie n o rm a ty w u dla wód po w ierzchniow ych. Oprócz tego jed n ak obow iązują w k ra ju jeszcze dw a a k ty praw n e, określające p rzydatność w ód do picia dla ludzi i zw ierząt
(tab. 6). W ym ienione n o rm a ty w y różnią się pom iędzy sobą w ielkościam i
n iek tó ry ch k o ncen tracji granicznych, co przy ocenie w artości użytkow ej wód podziem nych stw arza dowolność in te rp re ta c ji.
Tak w ięc uszeregow ując badane wody pod w zględem w ym agań s ta
w ianych w odom pow ierzchniow ym , stw ierdzono, że 12% próbek odpo
w iadało I i II klasie czystości, 22% — III klasie, a 66% próbek było poza klasow ych (rys. 1). Spośród bad an ych wód 12% odpow iadało w ym aga niom staw iany m wodzie do pojenia zw ierząt, a 18% wód było p rzy d a tn e do picia dla ludzi.
O ceniając w pły w poszczególnych składników naw ozow ych na stopień
zanieczyszczenia b adanych wód (rys. 2), stw ierdzić trzeba, że najw iększe
N a w o żen ie a skład ch em iczn y w ó d pod ziem n ych 1 9 5
T a b e la 6 Dopuszczalne stężenie składników w wodach (m g/dm3)
Admissible concentration o f elements in waters (m g/dm 3)
Składnik Element Wody powierzchniowe II klasaa Surface waters o f the Und classa
W oda do picia dla ludzib Potable water for menb
W oda dla zwierząt0 Potable water for anim als0
NH + 3,0 0,5 3,0
N O “ 7,0 10,0 7,0
c r 300 300 250
SO7 2 0 0 2 0 0 2 0 0
P o 4- 0,5 n.o. 0,5
a Załącznik nr 1 do rozporządzenia R ady M inistrów z 1975-11-29
A nn ex N o . 1 to the decree o f the M inisters C oun cil o f N o v . 29. 1975
b R ozporządzenie M ni<tra Zdrow ia i O pieki Społecznej z 1977-05-31
D ecree o f the M inister o f H ealth and S ocial Care o f M ay 31, 1977 с Zarządzenie M inistra R olnictw a z 1971-08-10
D eere o f the M inister o f A gricultura o f A ugust 10, 1971
n .o . — nie określona -- n o determ ined.
fosforanów i siarczanów . K o n cen tracja azotu am onow ego i chlorków w niew ielkim ty lko stopniu decydow ała o ich zanieczyszczeniu, co w sw ych pracach p o tw ierd zają rów nież inni au to rzy [3, 4, 7]. T ru d n o uznać b ad a ne w ody za szczególnie zanieczyszczone, poniew aż w w ielu publikacjach podaw ane oznaczenia poszczególnych składników są zbliżone do u zysk a n y ch w b ad aniach w łasnych [1, 3 - 5 ] .
Rys. 1. P rocen tow y u d ział badanych w ód w p oszczególn ych klasach: a — czystości w ód, b — p rzyd atn ości w ód
Fig. 1. Per cen t o f th e w a ters tested in p articu lar classes: a — of w a ter p u rity, b — o-f w a ter u tility
1 9 6 E. Roszyk, L. Szerszeń
K orzy stając z dokonanego w cześniej opracow ania [9] n a ry su n k u 3
przedstaw iono w a h an ia średnich zaw artości w y b ra n y c h składników n a w ozow ych w w odach podziem nych p o bran ych z ty ch sam ych 16 p u n k tó w w tere n ie w okresie ubiegłych lat.
R ys. 2. Przydatność w ód pod ziem n ych zlew n i rzek i R udna w ed łu g n o rm a ty w ó w k rajow ych : 1 — w od a zdatna do picia, 2 — w od a nadająca się dla zw ierząt, 3 —
w oda pozak lasow a
Fig. 2. S u ita b ility o f su b terran ean w a ter of th e R udna r iv er catch m en t area a c cording to th e cou n try standards: 1 — w a ter su ita b le for drinking, 2 — w a ter
su ita b le for an im als, 3 — w a ter o u t-o ff cla ss
R ys. 3. Ś red n ie za w artości n iek tórych sk ła d n ik ó w w w od ach p od ziem n ych zlew n i Rudna w latach 1977 - 1987 (n = 16)
Fig. 3. M ean con ten t of som e elem en ts in su b terran ean w a ters of the Rudna river ca tch m en t area in th e period 1977 - 1987 (n — 16)
U w agę zw raca ten d en cja do zm niejszania się zaw artości badan ych składników , w szczególności zw iązków azotow ych, chloru i p otasu w wo dach podziem nych zlew ni (rys. 3), n ato m iast k o n cen tracja sodu i siarcza nów u trz y m y w a ła się w ty m czasie n a zbliżonym poziomie. B rak in fo r m acji z poprzednich lat o zaw artości fosforanów nie pozwolił n a prześle
N a w o żen ie a sk ład ch em iczn y w ód pod ziem n ych 1 9 7
dzenie zm ian ko n cen tracji tego składnika. P rz y p ew nym wzroście w ubiegłym okresie zużycia naw ozów m in eraln y ch przez rolnictw o n a tere n ie zlew ni, u zyskane w y nik i nie przem aw iają za ty m jakoby głów n y m źródłem skażenia wód podziem nych by ły naw ozy m ineralne.
J a k w y k azały b ad ania teren o w e w ielu au torów [ 5 -8 ] , s tra ty przez w ym ycie składników pokarm ow ych dostarczanych w raz z naw ozam i m i n e ra ln y m i zależą od w ielu czynników glebow ych i klim atycznych. Są one jed n a k p rzy racjo n aln y m naw ożeniu niew ielkie i w ynoszą dla azotu od 1,3 do 30 kg, fosforu od 0,2 do 0,8 kg oraz p otasu od 1,1 do 13 kg czystego
składnika w ciągu roku z pow ierzchni 1 ha g ru n tó w ornych. W nieco
w iększych ilościach w ym yciu z w a rstw y ornej ulegają siarczany, w n a j w iększych n ato m iast w apń, m agnez i chlorki.
W b ad an iach w łasnych nie stw ierdzono rów nież udokum entow anej zależności w zro stu zaw artości poszczególnych składników w w odach pod w pływ em stosow ania gnojow icy, co zn ajd u je potw ierdzenie w inn y ch p racach [2, 7]. N adm ienić jed n a k należy, że ferm y bezściołowe z n a jd u jące się n a te re n ie zlew ni są niew ielkie i n a obecnym etap ie n ie stan o w ią znaczącego zagrożenia dla czystości wód.
Mimo to obecny sta n wód w głębnych w badanej zlew ni pod w zglę dem w y m ag ań higienicznych i ekologicznych uznać należy za w ielce n ie pokojący. T rudno jed n a k w inę p rzypisyw ać w yłącznie stosow anym n a wozom. T rzeba bow iem wziąć pod uw agę przede w szystkim gospodarkę ściekow ą oraz w iele in nych czynników .
W NIO SK I
1. K o n cen tracja składników m in eraln y ch w w odach n a tere n ie b ad a nej zlew ni była w bardzo m ałym stopniu zależna od ilości stosow anych naw ozów m in eraln y ch i gnojowicy.
2. Zużycie naw ozów m in eraln y ch n a jednostkę pow ierzchni gleb
u p raw n y c h w zlew ni było w ostatn ich 4 latach w iększe od średniej k ra jow ej.
3. W yniki analizy chem icznej wód podziem nych w k o n fro n tacji z n o r m atyw am i dla w ód p itn y ch oraz wód pow ierzchniow ych w y k azały n a d
m ierne ko n cen tracje n astęp u jący ch składników : N—N H4 w 16% p rzeb a
danych próbek, N— N 03V / 59% p rzeb ad an y ch próbek, S 04 w 26% p rze
b ad anych próbek, PO4 w 65% p rzeb ad any ch próbek.
L ITER A TU R A
[1] В a l u к A. Z aw artość sk ła d n ik ó w p ok arm ow ych w w od ach d ren ow ych oraz w od ach zbiorników otw a rty ch na teren ie zakładu dośw iad czaln ego ochrony ro ślin W innagóra. Pr. N auk. IOR 1984, X X V I z. 2 s. 41.
1 9 8 E* R oszyk, L. Szerszeń
[2] B o ć k o J., H u s S., M a t u s i e w i c z H., P y t e l I. W p ływ n aw ożen ia gno jow icą gru n tów orn ych na jakość w ód gru n tow ych . Zesz. N auk. A R W rocław , 1982 s. 1 38- 147.
[3] B a r t o s z e w i c z A. Z asolen ie w ód g leb o w o -g ru n to w y ch W ielkopolski oraz jeg o zw ią zek z w aru n k am i g leb o w y m i i in ten sy fik a cją n aw ożen ia. Rozpr. N auk. A R w P oznaniu 1971 z. 91.
[4] B o r o w i e c S., Z a b ł o c k i Z. W pływ in ten sy w n eg o ro ln ictw a na skład c h e m iczny w ód ciek ó w i od ciek ów w ód drenarskich w ok olicy Szczecin a. Zesz. N auk. A R Szczecin 1980 nr 84 11.
[5] C h o j n a c k i A., Ś l u s a r c z y k E. Z aw artość i straty n iek tó ry ch sk ła d n i k ów m in eraln ych w w odach dren arsk ich z pól zakładu d ośw iad czaln ego O siny k. P u ław . Pam . Puł. 1982 z. 78 s. 49.
[6] M a ć k o w i a k Cz. W pływ g n ojow icy na ch em iczn e w ła śc iw o ś c i gleb y. Wyd. Centr. Bibl. Roi., W arszaw a 1977.
[7] M a r g o w s k i Z., B a r t o s z e w i c z A. G eh alte and N itra t-A m o n iu m und anderen Jonen im G ru n d w asser bei u n tersch ied lich en H öhe der M in eral düngung. A rch. f. A cker. P flbau. 1977 t. 21 nr 3 s. 231.
[8] S a d o w s k i S. W pływ n aw ożen ia na m igrację sk ła d n ik ó w m in eraln ych z g le by do w ód g ru n to w y ch w w aru n k ach prod u k cyjn ych . N o w e Roln. 1985 nr 4 s. 4.
[9] S i e r o ń H., W a ś n i o w s k i B. H ydroch em iczn e rozpoznanie w ód p od ziem n ych w zlew n i R udnej. ZBiPM „C uprum ” 1970 (m aszynopis).
[10] W a 1 с z а к W. Obszar przedsudecki. PW N, W rocław 1970.
[11] W i l k K. , R a b i k o w s k a B. P otiery p ita tieln y ch w iesz c z e stw u d obrenii na su g lin isty ch poczw ach. Mat. VII Int. F ertil. Congr. M oskva 1976.
[12] M etody badań lab oratoryjn ych w stacjach ch em iczn o-roln iczych . Cz. I. B ada n ie gleb. W rocław 1969. Э. РОШИК, JT. ШЕРШЕНЬ ВЛИЯНИЕ УДОБРЕНИЯ НА ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ ГЛУБИННЫХ ВОД Отдел агрохимии Кафедры почвоведения и охраны сельской среды Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве Р е з ю м е Проведенные на площади водосбора реки Рудна исследования по химическому соста ву глубинных вод позволили установить, что 65% исследованных вод содержали чрезмерные количества фосфора, 59% нитратов, 26% сульфатов и 16% аммиака. Не можно було одно значно констатировать, чтобы концентрации указанных элементов зависели от величины доз минеральных удобрений и применяемых на этой площади доз жидкого навоза.
Nawożenie a skład chemiczny wód podziemnych 1 9 9
E . R O S Z Y K , L . S Z E R S Z E Ń
FER TIL IZA TIO N EFFECT ON THE C HEM ICAL C O M POSITIO N OF SU B T E R R A N E A N W ATERS
Chair of A gricu ltu ral C hem istry, D ep artm en t o f S o il S cien ce and R ural E n viron m en t P rotection
A gricu ltu ral U n iv ersity of W rocław
S u m m a r y
In v estig a tio n s o n th e com p osition o f su b terran ean w a ters, carried o u t on th e R udna riv er catch m en t area h a v e proved th a t in 65% of th e w aters tested e x c e ss iv e am ou n ts o f phosphorus, 59% of n itrates, 26% o f su lp h a tes and 16% o f am m onia w ere contained. N o u n iv o ca l sta tem en ts cou ld b e m ad e th a t co n cen tra tio n s o f th e a b o v e e le m e n ts w o u ld depend on th e ra te s o f m in eral fe r tiliz e r s or th e rates of liq u id m an u re ap p lied on that area.
P r o f . d r E. R o s z y k P r a c a w p ł y n ę ł a d o r e d a k c j i w s t y c z n i u 1989 r. K a t e d r a C h e m i i R o l n i c z e j
A k a d e m i a R o l n i c z a w e W r o c ł a w i u
