R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. XL1I N R 1/2 W A R S Z A W A 1991: 8 9 — 99
ELŻB IETA A N D R U SZ C Z A K , K R Y ST Y N A SZC ZEG O DZIŃ SK A
ZAW ARTOŚĆ OGÓLNYCH I PR Z Y SW A JA L N Y C H FORM M AKRO- I MIKROELEMENTÓW W GLEBACH RÓŻNYCH
KO M PLEKSÓW PRZY D A TN O ŚC I ROLNICZEJ In sty tu t U p raw y N aw ożen ia i G leb ozn aw stw a
O ddział w e W rocław iu
W S T Ę P
Poznanie zaw artości w glebach sk ład n ików pokarm ow ych niezbęd n ych dla roślin jest konieczne przy ustalaniu daw ek nawozów, szczegól nie zaś przy bilansow aniu składników , oraz w badaniach w łaściw ości gleb. W ysoka ogólna zaw artość składników m ineralnych w glebach jest korzystna, poniew aż stanow ią one głów n e źródło form dostępnych dla roślin. W ostatnich latach ukazało się kilka publikacji dotyczących o gól nej zaw artości p ierw iastk ów w różnych typach i rodzajach gleb p ol skich [1, 4].
Celem niniejszej pracy natom iast jest ocena zaw artości ogólnych i przysw ajalnych form m akro- i m ik roelem en tów w górnych w arstw ach (do 40 cm głębokości) w kom pleksach gleb ow o-roln iczych (od 1 do 9) gleb n izinn ych i w d ziesiątym kom pleksie gleb górskich. N ie u w zg lęd niono k om pleksów II i 1 2 ze w zględu na bardzo m ałą liczbę obserw acji.
M ETO DYKA B A D A Ń
Przed staw ion e w y n ik i uzyskano z 826 kontrolnych gospodarstw rol nych ind yw id ualn ych i państw ow ych , zlokalizow anych w e w szystk ich w ojew ództw ach. G ospodarstwa te, rep rezen tatyw n e pod w zględem g le b ow ym i k lim atyczn ym dla w arunków całego kraju, w ytyp ow an o w 1975 r. w celu prow adzenia system atycznej oceny w p ływ u n aw oże nia na w ielk ość plonów, ich skład ch em iczn y i na zasobność gleb. W pra cy om ów iono tylk o część w yn ików .
Z pól kontrolnych pobierano próbki gleb ow e z trzech w arstw: 0— 20, 21— 30 i 31— 40 cm. W m ateriale gleb ow ym w ykonano następujące oz n a c z e n ia : pH Kci i s k ł a d g r a n u l o m e t r y c z n y m e t o d ą a r e o m e t r y c z n ą B
ouy-90 E. A n d r u s z c z a k . K. S z c z e g o d z iń s k a
oucosa-C assagrande w m od yfik acji P rószyńskiego. Po rozkładzie próbek gleb ow ych m ieszaniną k w asów nadchlorow ego i fluorow odorow ego ozna czono zaw artość ogółem m akro- i m ik roelem en tów za pomocą n a stę pujących metod: fosfor — w anadom olibdenow ą, potas — fotom etrii p ło m ieniow ej, m agnez — z żółcienia tytanow ą, m iedź — z dw ukuprolem , m angan — nadsiarczanową, m olibden — z d itiolem cynku oraz cynk — metodą ditizonową.
P rzysw ajaln e form y m akro- i m ik roelem en tów oznaczono m etodam i k onw en cjon alnym i stosow an ym i w laboratoriach chem iczno-rolniczych ! 3]. Z u zyskanych w yn ik ów obliczono średnie zaw artości tych sk ład n i ków, standardow e od ch ylen ie oraz w sp ółczyn n ik i zm ienności. Ze w z g lę du na ograniczoną objętość pracy podano tylk o zaw artości średnie (tab. 1 i 2).
Próbki g leb ow e zostały pobrane w 1976 roku, w opracow aniu w y korzystano w yn ik i analizy 1239 próbek. A n alizy w ykonano w ok ręgo w ych stacjach chem iczno-rolniczych.
OM ÓW IENIE W YNIK ÓW
Części spł awi al ne ( < 0,02 m m ) i p H KCt. N ajw ięcej części spław ial- nych było w glebach kom pleksu pierw szego pszennego bardzo dobrego i kom pleksu dziesiątego pszennego górskiego; średnie w a rstw y (0 — 2 0 cm)
gleb y zaw ierały 41°/n tej frakcji, a w a rstw y niżej położone pow yżej 50% (tab. 1). K om pleks drugi pszenny dobry, kom pleks trzeci p szen n y w a d
liw y oraz kom pleks ósm y zb ożow o-pastew n y m ocny ob ejm ow ały gleb y lżejsze od kom pleksu pierw szego i zaw ierały w w arstw ie 0 — 2 0 cm od
32 do 34°/o części spław ialn ych , a w w arstw ach położonych niżej — od 25 do 49%) tej frakcji. W glebach kom pleksu czw artego żytniego bardzo dobrego i kom pleksu piątego żytniego dobrego w w arstw ie 0 — 2 0 cm
było 18 i 19% części spław ialn ych , natom iast w dwóch w arstw ach n i żej położonych (do 40 cm głębokości) ilość tych cząstek dochodziła do 23— 27%. G leby kom pleksu siódm ego żytniego bardzo słabego w y k a zały wT w ierzchniej w arstw ie 27% części sp ław ialnych, a w w arstw ach niżej położonych nie w ykonano analizy składu granulom etrycznego. G leby kom pleksu szóstego żytniego słabego i dziew iątego zbożow o-pas- tew nego słabego zaw ierają najm niej części sp ław ialnych, m ianow icie w w arstw ie 0 — 2 0 cm odpow iednio l i i 1 0%.
Odczyn gleb kom pleksów pierw szego, drugiego i trzeciego b ył lekko k w aśn y w e w szystk ich trzech w arstw ach, natom iast kom pleksu ósm ego w w ierzch n iej w a rstw ie był lekko kwTaśny, a w w arstw ach niżej p oło żonych — kw aśny. O dczyn gleb kom pleksów czw artego, piątego, szós tego, siódm ego, dziew iątego i dziesiątego w e w szystk ich w arstw ach b ył kw aśny.
M a k r o - i m i k r o e l e m e n t y w gle bach 91
Fosfor. N ajw iększą zaw artość fosforu ogółem spośród badanych gleb n izin n ych w ykazują k om p lek sy p ierw szy, drugi, trzeci, ósm y i siódm y w w arstw ie 0— 20 cm (34— 44 m g P na 100 g gleby), a w ięc są to g leb y o n ajw ięk szej ilości części sp ław ialn ych . G leby kom p leksów czw ar tego, piątego i szóstego i dziew iątego zaw ierały w w ierzchniej w ar stw ie od 22 do 25 m g P na 100 g. We w szystk ich kom pleksach gleb n izin n ych zaw artość ogółem fosforu m alała w raz z głębokością profilu. G leb y kom pleksu dziesiątego zaw ierały 44 mg P na 100 g gleb y i nie stw ierd zon o w nich spadku tego składnika w głąb profilu.
Z aw artość p rzysw ajalnej form y fosforu w w arstw ie 0— 20 cm w ba d an ych glebach teren ów n izinn ych w ahała się od 3 do 5 m g P na
100 g gleb y i zm niejszała się wraz z głębokością. G leby kom pleksu dzie siątego pszennego górskiego zaw ierały m niej fosforu przysw ajalnego niż g le b y nizinne. W w arstw ie w ierzchniej (od 0 do 20 cm) ilość tego skład nika w yn osiła 2 m g / l0 0 g gleb y i zm niejszała się wraz z głębokością
(tab. 1).
Jak w yn ik a z naszych badań, fosfor p rzysw ajaln y stan ow i na ogół
1 0—2 0% ogólnej zaw artości tego składnika.
Potas. Spośród m ak roelem en tów potas w gleb ie zajm uje jedno z p ierw szych m iejsc pod w zględ em zaw artości. N ajw iększą średnią za w artość potasu ogółem stw ierdzono w glebach kom pleksu pierw szego p szennego bardzo dobrego — 1469 mg К na 100 g g leb y i kom pleksu d ziesiątego górskiego p szennego — 1527 m g К na 100 g g leb y w w ar stw ie od 0 do 20 cm (tab. 1). Z w iązane jest to n iew ątp liw ie z n a jw ięk szą zaw artością części sp ław ialn ych w tych glebach. G leby kom plek só w od drugiego i piątego i ósm ego w ykazują od 1054 do 1352 m g К
w 1 0 0 g gleb y w w arstw ie w ierzchniej, a gleb y kom pleksów szóstego,
siódm ego i d ziew iątego od 689 do 971 m g /l 00 g gleby. Zawartość p ota su ogółem w poszczególnych w arstw ach gleb y n ie jest zróżnicowana.
Średnia zaw artość p rzysw ajalnej form y potasu w w a rstw ie w ierz chniej w glebach kom p leksów od pierw szego do piątego oraz ósm ego i dziesiątego w aha się od 10 do 13 m g К na 1 0 0 g gleby, a w glebach
kom pleksu szóstego, siódm ego i d ziew iątego od 7 do 9 m g К na 100 g.
Wraz z głębokością profilu m aleje zaw artość tej form y potasu. Potas p rzysw ajaln y w gleb ie stanow i od 0,4 do 1,3% zaw artości tego skład nika ogółem .
Z aw artość m ag n e zu ogółem w glebach w porów naniu z potasem jest znacznie m niejsza (tab. 1). N ajw ięcej m agnezu ogółem zaw ierają g leb y
kom pleksu dziesiątego pszennego górskiego — około 640 mg Mg na 100 g gleby. G leby k om pleksów pierw szego, drugiego, trzeciego i ósm e go w ykazują od 250 do 290, gleb y kom p leksów od czw artego do siód m ego od 120 do 190, a dziew iątego około 70 m g Mg na 100 g gleby.
N ajw iększą zaw artość p rzysw ajaln ego m agnezu w w a rstw ie w ierz chniej w yk azu ją gleb y k om pleksu dziesiątego pszennego górskiego —
Średnia zaw artość ogólnych i p rzysw ajalnych form m a k ro elem en tó w w gleb ach w ed łu g k om p lek sów p rzyd atn ości rolniczej A verage content oi: total and av a ila b le m acron u trien ts in soils according to agricu ltu ral co m p lex es
T a b e l a 1 K om pleks p rzy datności Liczba j próbek j Number j of 1 W arstwa Udział procentow y frakcji
Ogółem — T otal P rzy sw a ja ln e
A v a ila b le rolniczej Soil agri La y er em Per cent fraction in dia < 0,02 mm р Н к С ! P К Mg P К cultural com p lex sam ples j 1 mg/100 g gleby — of soil 1 104 0—-20 41 5,8 34 14(5!) 290 5 12 9 21 —30 52 5,8 30 i 109 300 4 9 9 31....i.O 53 5,9 29 К 60 320 3 7 10 2 308 0- --20 32 5,8 34 1 .'52 270 4 12 7 21—30 32 5,8 26 1353 300 3 8 7 31 — 40 34 5,8 25 1378 310 2 7 8 3 ;>9 0— 20 32 5,9 32 1220 270 5 13 5 21— 30 25 5,8 30 1253 280 3 9 4 31—40 27 5,8 28 1187 330 2 7 4 4 243 0 - 2 0 19 5,4 26 1195 190 4 11 4 21— 30 26 5,3 21,8 1187 180 3 8 4 31— 10 27 5,3 18 1220 210 2 6 4 5 2'dO 0—20 18 5,2 25 1054 150 4 10 •>•j 21— 30 24 5.2 21 109S 210 3 7 3 31— 40 23 5,2 19 1137 190 2 6 4 6 158 0—20 11 4,9 22 971 150 4 9 3 21— 30 18 4,9 18 921 140 3 7 3 31—40 17 5,0 16 946 150 2 5 2
7 28 0—20 27 5,0 34 21—30 11.0 . 5,0 26 31—40 n.o. 5,1 24,4 8 48 0—20 34 5,6 44 21—30 49 5,5 38 31—40 47 5,4 39 9 18 О— 20 10 5,4 22 21—30 n.o. 5,4 13 31—40 13 5,4 14 10 33 0—20 41 5Д 44 21—30 n.o. 5,1 16 31—40 11.0. 5,1 54
U w a g a Remark: n.o. — n ie oznaczono — not determ ined
855 120 4 7 2 838 110 2 5 2 855 n.o. 2 4 2 1096 250 3 11 8 1170 260 2 8 9 1153 290 2 6 8 689 70 4 9 4 630,8 n.o. 3 7 3 623 60 2 5 2 1657 640 2 11 11 630 n.o. 2 7 10 1552 700 1 6 10
Średnia zaw artość ogóln ych i przysw ajaln ych form m ik ro elem en tó w w glebach w ed łu g k o m p lek só w przyd atn ości rolniczej A v erage content of total and a v a ila b le m icron u trients in soils according to agricu ltu ral co m p lex es
T a b e l a 2 K om pleks przydatności rolniczej Soil a g ri cultural Liczba próbek W arstwa U dział procentow y frakcji O gółem — T otal 1 1
P rzysw ajaln e — A v a ila b le
N um ber of sam ples L ayer cm Per cent fraction in dia < 0,02 mm Cu Mn Mo Zn В Cu Mn Mo Zn com plex m g/kg 1 104 0—20 41 ______ 13,8 597 0,56 68 0,48 3,9 57 0,09 7 21—30 52 13,6 5 0-1 0,50 58 0.41 3.5 43 0,07 5 31— 40 53 14,2 473 0,55 58 0,35 3,2 30 0,07 3 2 308 0— 20 32 11;3 447 0,57 124 0,44 2,9 43 0,13 7 21— 30 32 11,0 459 0,50 68 0,38 2,7 34 0,13 6 31— 40 34 10.7 397 0,52 48 0,31 2,4 25 0,12 4 3 39 0—20 32 13,2 459 0,62 68 0,34 2,4 43 0,12 7 21—30 25 19,2 438 0,49 69 0,32 2,1 31 0,08 5 31 —40 27 13,4 399 0,50 59 0.27 2,0 28 0,08 3 4 243 0 - 2 0 19 7,8 338 0,59 43 0,28 1,8 35 0,10 5 21— J'« 26 7.3 315 0,51 39 0,25 1,6 27 0,10 4 31— 40 27 6,9 283 0,48 40 0,2(3 1,4 21 0,08 3 5 260 0—20 18 7,8 344 0,55 45 0,26 1,9 35 0,11 6 21— 30 24 8,3 330 0,45 38 0,23 1,7 28 0,09 4 31—40 23 8.4 283 0,48 33 0,21 1,4 21 0,08 3 6 15H 0—20 11 9,5 310 0,59 40 0,20 1,6 28 0,09 6 21— 30 18 9,1 269 0,41 30 0,18 1,3 22 0,08 4 31—40 17 6,9 213 0,40 26 0,15 1,0 16 0,07 3
0— 20 27 5,9 279 21—30 11.0 . 6,1 240 31—40 n.o. 4,6 190 0— 20 34 13,9 525 21— 30 49 12,9 566 31—40 47 10,8 463 0—20 10 4,9 230 21—30 n.o. 4,0 151 31—40 13 4,7 141 0—20 41 17,2 700 21— 30 n.o. 4,0 151 31—40 n.o. 18,6 742
U w aga — R em ark: n.o. — nie oznaczono — not d eterm ined
0.50 38 0,21 1,4 21 0,09 5 0,50 32 0,17 1,0 1(> 0,06 3 0,35 22 0,17 1,0 11 0,05 3 0,64 63 0,46 3.9 57 0,14 8 0,48 51 0,40 3,6 45 0,13 6 0.50 95 0,38 2,7 35 0,12 4 0,55 22 0,32 1,8 28 0,10 8 0,57 22 0,29 1,4 20 0,08 6 0,32 17 0,19 1.2 15 0,11 4 1,12 78 0,34 4,2 58 0,23 10 0,57 70 0,30 3,7 46 0,23 7 1,47 71 0,26 2,5 38 0,25 5
96 E. A n d r u s z c z a k . K. S z c z e g o d z iń s k a
11 mg Mg na 100 g gleb y. G leby kom pleksów pierw szego, drugiego, trzeciego i ósm ego zaw ierają od 5 do 9 m g p rzysw ajalnego m agnezu
w 1 0 0 g gleby, a gleb y kom p leksów od czw artego do siódm ego oraz
dziew iątego od 2 do 4 mg Mg na 100 g (tab. 1). Forma przysw ajalna
m agnezu w stosunku do jego zaw artości ogółem stan ow i od 2 do 3%.
Bor. W badanych glebach nie oznaczono boru ogółem , dlatego om ó w iono tylk o zaw artość form y p rzysw ajalnej tego m ikroelem entu. G le by k om pleksów pierw szego, drugiego, trzeciego, ósm ego i dziesiątego w yk azu ją od 0,34 do 0,48 mg В w 1 kg gleby, a k om pleksów czwartego, piątego, szóstego, siódm ego i dziew iątego od 0,21 do 0,32 m g В w 1 kg w w ierzchniej w arstw y gleb y (tab. 2). Wraz z głębokością m aleje za
w artość boru. W edług L ityń sk iego i Jurkow skiej [2], bor p rzysw ajal- ny w gleb ie stanow i około 1 0°/o jego form y ogółem .
Mieclź. N ajw ięcej m iedzi ogółem w w ierzchniej w arstw ie było w g le bach kom pleksu dziesiątego pszennego górskiego — 17,2 mg Cu w 1 kg suchej gleby, w następnej kolejności w glebach k om pleksów p ierw sze go, drugiego, trzeciego i ósm ego od 11,3 do 13,9 mg Cu w 1 kg, a g le by k om pleksów czw artego, piątego, szóstego i d ziew iątego od 4,9 do 9,5 mg Cu na 1 kg. G leby zw ięźlejsze (kom pleksy 1, 2, 3 i 8) w ięc w y
kazują w iększą zaw artość m iedzi.
Ilość m iedzi w form ie p rzysw ajalnej k ształtow ała się podobnie jak form y ogółem; n ajw iększe zaw artości form y przysw ajalnej stw ierdzono rów nież w kom pleksach pierw szym , drugim , trzecim , ósm ym i dziesią tym : od 2,4 do 4,2 Cu w 1 kg, a w kom pleksach czw artym , szóstym , siód m ym i dziew iątym zaw artość ta wahała się od 1,4 do 1,8 m g Cu w 1 kg
(tab. 2). Zawartość m iedzi przysw ajalnej w gleb ie stan ow i około 25°/«
Cu ogółem .
Mangan. N ajw ięcej m anganu ogółem stw ierdzono w glebach kom pleksu dziesiątego, średnio 700 mg Mn w 1 kg suchej gleby, w następ nej kolejności: gleb y kom pleksów pierw szego, drugiego, trzeciego i ós mego: od 447 do 525 m g Mn w 1 kg, a gleb y kom pleksów czw artego, piątego, szóstego, sóidm ego i d ziew iątego — od 230 do 338 mg Mg w 1 kg gleby.
Zawartość m anganu p rzysw ajalnego k ształtow ała się podobnie jak form y ogółem . N ajw iększą zaw artość tego pierw iastka w form ie p rzy sw ajaln ej w yk azały gleb y k om pleksów d ziesiątego — 58 mg Mn w 1 kg
oraz gleb y k om pleksów pierw szego, drugiego i trzeciego — od 43 do 57 mg Mn w 1 kg, a w następnej kolejn ości — gleb y kom pleksu czw ar tego, piątego, szóstego i d ziew iątego — od 24 do 35 mg Mn w 1 kg gleby.
Wraz z głębokością spadała zaw artość m anganu zarówno form y przy sw ajalnej, jak i ogólnej. M angan p rzysw ajalny stan ow ił w glebach około 1 0% m anganu ogółem .
M a k r o - i m i k r o e l e m e n t y w gle bach 97
Molibden. Spośród m ik roelem en tów zaw artość m olibdenu w gleb ie jest najniższa. N ajw ięcej m olibdenu ogółem zaw ierają g leb y kom pleksu d ziesiątego — około 1,12 m g Mo w 1 kg s.m . gleb y. W glebach kom
p leksów nizinnych od pierw szego do dziew iątego zaw artość tej form y m olibdenu waha się od 0,55 do 0,64 m g/k g (tab. 1). R ów nież g leb y kom pleksu drugiego, około 124 m g/kg, i kom p leksów pierw szego, trzeciego,
m olibdenu, tj. 0,23 m g/kg. Ilość m olibdenu p rzysw ajalnego w glebach kom p leksów n izinnych w ahała się od 0,09 do 0,13 m g/kg s.m. gleby. W arstwa w ierzchnia (0 — 2 0 cm) w yk azyw ała najw ięcej m olibdenu za
rów no ogółem , jak i przysw ajalnego.
Cyn k. N ajw iększą zaw artość cynku ogółem w yk azały g leb y k o m pleksu drugiego, około 124 m g/kg, i kom p leksów pierw szego, trzeciego, ósm ego i dziesiątego — od 58 do 78 m g/kg, natom iast pozostałe kom p lek sy (czwarty, piąty, szósty, siódm y i dziew iąty) — od 22 do 45 m g/kg. Z aw artość cynku przysw ajalnego jest w e w szystkich kom pleksach po dobna i k ształtu je się na poziom ie 5— 1 0 m g/kg. Zawartość zarówno
cynku ogółem , jak i p rzysw ajalnego m aleje wraz z głębokością pobra nia próbek. Form a przysw ajalna cynku stanow i od 7 do 17%) ogólnej zaw artości tego składnika.
W N IO SK I
Na podstaw ie uzyskanych w yn ik ów można w yciągnąć następujące wnioski:
1. N ajw ięcej części sp ław ialn ych ( < 0 , 0 2 mm) było w glebach kom
pleksu p ierw szego p szennego bardzo dobrego i d ziesiątego pszennego górskiego — 41°/o, a najm niej w glebach k om pleksów szóstego i dzie w iątego — 10 i 1 1%. G leby kom pleksów pierw szego, drugiego i tr z e c ie
go charak teryzow ały się odczynem lekko kw aśnym , a pozostałe kom p lek sy — odczynem k w aśnym .
2. Zawartość fosforu ogółem w glebach kom pleksów gleb ow o-roln i-
czych w ahała się od 22 do 44 mg P w 100 g gleby, a przysw ajalnego od 2 do 5 mg w 100 g gleb y. Z aw artość potasu ogółem w glebach w aha ła się od 689 do 1527 m g / l 00 g, a p rzysw ajalnego od 7 do 13 m g / l 00 g gleby, natom iast zaw artość m agnezu ogółem od 120 do 640 m g /l 00 g, a p rzysw ajalnego od 2 do 1 1 m g /l 0 0 g gleby.
3. Z aw artość ogółem rozpatryw anych m ik roelem en tów w glebach badanych kom p leksów gleb ow o-roln iczych w ynosiła: m iedzi od 4,9 do 17,2, m anganu od 230 do 700, m olibdenu od 0,09 do 0,23, cynku od 22 do 124 m g/kg, a ich form p rzysw ajalnych: boru 0,21— 0,48, m iedzi 1,4— 4,2, m anganu 230— 700, m olibdenu 0,09— 0,23 i cynku 5— 10 m g/kg s.m. gleby.
98 E. A n d r u s z c z a k , K. S z c z e g o d z iń s k a L IT ER A TU R A
[1] A n d r u s z c z a k E., C z u b a R. W stępna ch arak terystyk a ca łk o w itej z a w a rto ści m ak ro- i m ik ro elem en tó w w gleb ach p olskich. Rocz. Glebozn. 1984. t. 35, nr 2.
[2] L i t y ń s k i T., J u r k o w s k a H. Ż yzność g leb y i o d ży w ia n ie się roślin. PW N, W arszaw a 1982.
[3] M etody badań lab oratoryjn ych w stacjach ch em iczn o-roln iczych . Cz. I. B a d a n ie gleb. W rocław 1989.
[4] P o n d e l H. T e r e l a k H., T e r e l a k T., W i l k o s S. W łaściw ości ch em icz ne gleb u p ra w n y ch P olsk i. Pam . P uł. S u p lem en t z. 71, 1979.
[5] Praca zbiorow a: P rzyd atn ość rolnicza gleb p olskich. PW RiL, W arszaw a 1973.
Э. А ндрущ ак, К . Щ егодзи н ьск а С О Д Е Р Ж А Н И Е О Б Щ И Х И УС ВО Я ЕМ Ы Х Ф О РМ М А К Р О - И М И К РО ЭЛ Е М ЕН Т О В В П О Ч В А Х Р А З Н Ы Х КО М П Л ЕК СО В С ЕЛ Ь С К О Х О ЗЯ Й С Т В ЕН Н О Й П РИ ГО ДНО СТИ И нститут агротехники, удобр ен и я и почвоведени я отделен и е во В роцлаве Р е з ю м е В п очв ах девяти п о ч в ен н о-ув л аж н и тел ь н ы х ком плексов н и зм енны х п л о щ адей и в п очв ах деся того горного пш еничного к ом плекса и ссл едовал и со д ер ж а н и е общ их и усвоя ем ы х ф орм ф о сф о р а , калия, магния, бора, меди, м ар ганца, м олибдена и цинка. О п ределяли т а к ж е гран улом етри ч еск и й состав почв и и х кислотность. В се оп р едел ен и я проводили сь в тр ех вари антах 0— 20, 21— 30, и 31— 40 см. И сп ользов али резул ьтаты ан ал и за 1239 почв ен н ы х образцов. Самое вы сокое со д ер ж а н и е и л исты х частиц ( < 0,02 мм) показы вали почвы первого очень хорош его пш ени чного ком плекса и десятого горного п ш ен и ч ного ком плекса — 41%, а самое н и зк ое — почвы ш естого и десятого ком плексов — 10 и 11%. П очвы первого, второго и третьего ком плексов хар ак тер и зов али сь легко- -к и слой реакци ей, а остальны е ком плексы — кислой реакци ей. С одерж ан и е ф о с ф о р а ебщ его в печ в ах остальны х ком плексов к олебалссь в п р ед а л а х 22— 44 мг Р/100 г почвы, калия 689— 1527, магния 120— 640 мг M g/100 г почвы, тогда как со д ер ж а н и е усвояем ы х ф ор м составляло: ф о с ф о р а 2— 5 мг Р, калия 7— 13 мг К, магния 2— 11 мг M g/100 г почвы. О бщ ее со д ер ж а н и е м икроэлем ентов в почвах составляло: м еди 4,9— 17.2 мг/кг марганца 230— 700 мг Мп, м олибдена 0,09— 0,23 мг Mo, циика 22— 124 мг/кг сухого вещ ества почвы, усвоя ем ы х форм: бора 0,21— 0,48 мг В, меди 1.1— 4,2 мг Си. марганца 230— 700 мг Мп, молибдена 0,09— 0,23 мг Mo и цинка 5— 10 мг/кг сухого вещ ества почвы.
M a k r o - i m i k r o e l e m e n t y w ple bach
E . A N D R U S Z C Z A K , K . S Z C Z E G O D Z IŃ S K A
CONTENT OF TO TAL A N D A V A IL A B L E FORM S OF M ACRO- A ND M ICRO ELEM ENTS IN SO ILS OF D IFFE R EN T A G R IC U L TU R A L
COM PLEX ES
I n s t it u t e o f S o il S c ie n c e a n d C u lt iv a itio n o f P la n ts S il e s ia n B r a n c h in W r o c la w
S u m m a r y
Soils of n in e agricu ltu ral co m p lex es of low lan d s and soils of th e ten th m ou n ta in w h ea tla n d co m p lex w ere in v estig a ted for the con ten t of phosphorus, potassiu m , m agn esiu m , boron, coper, m an gan ese, m olyb d en u m and zinc in to ta l and a v a ila b le form s. A lso the gran u lom etric com p osition of soils and th eir r e a c tio n w ere determ in ed . A ll d eterm in ation s w ere p erform ed in three varian ts. 0— 20, 21— 30 and 31— 40 cm. The a n a ly sis resu lts of 1239 soil sam p les w ere m ade use of.
The h igh est con ten t of clay and silt ( < 0.02 mm ) sh ow ed the soils of th e fir st v ery good w h ea tla n d co m p lex and of the ten th m ountain w h ea tla n d com p le x — 41%, the lo w e st one b ein g in soils of the six th and n in th com p lex — 10 and 11%. S oils of the first, second and third co m p lex es w ere characterized b y a slig h tly acid and th e rem ain in g co m p lex es b y acid reaction. The total p h osp h o rus am ount in soils of th e co m p lex es under stu d y v a ried w ith in 22— 44 m g P, p otassiu m w ith in 689— 1527 m g K, m a g n esiu m w ith in 120— 640 m g Mg per 100 g of soil, w h ile the con ten t of a v a ila b le form s am ou n ted as follow s: phosphorus to 2— 5 m g P, p otassiu m to 7— 13 m g K, m agn esiu m to 2— 11 m g Mg per 100 g of soil. The total con ten t o f m icro elem en ts in soils am ounted: copper to 4.9— 17.2 m g, m agn esiu m to 230— 700 m g, m olyb d en u m to 0.09— 0.23 m g, zinc to 22— 124 m g per kg of soil dry m atter, w h erea s the con ten t of a v a ila b le form s w as: of boron 0.21— 0.48 m g, of copper 1.4— 4.2 m g, m a n gan ese 230— 700 m g, m olyb d en u m 0.09— 0.23 m g and zinc 5— 10 m g per kg of soil dry m atter.
D r E. A n d r u sz c za k 1U N G , O d d zia ł Ś lą sk i 50-244 W r o c ła w , PI. E n gelsa 5
