STANISŁAW MERCIK
OZNACZANIE AZOTU DOSTĘPNEGO W GLEBACH INKUBOWANYCH
K atedra C h em ii R oln iczej SG G W W arszaw a. K ie r o w n ik — prof. dr J. G óralsk i
Przy oznaczaniu zasobności gleb w azot napotyka się na poważne trudności z powodu ruchliwości biologicznej azotu. Procesy amonifikacji, nitryfikacji, zbiałczania azotu, pobierania go przez mikroorganizmy i ro śliny w yższe prowadzą do tego, że zawartość różnych form azotu zmienia się nieustannie. W ym ywanie rozpuszczalnych związków azotowych do głębszych warstw gleby wpływ a również na zmienność azotu. Otrzy many obraz zmienia się nieustannie i dlatego pomiary żyzności gleby, jeśli dotyczą azotu, powinny być wykonane na takiej próbce gleby, w której nastąpił pewien stan równowagi m iędzy różnymi związkami azotu w glebie.
Na podstawie dość obszernej literatury można sądzić, że taki stan równowagi otrzym am y poddając glebę tzw. inkubacji. Polega ona na tym, że próbkę gleby przetrzymujemy w warunkach korzystnych dla pobudzenia życia biologicznego, powodującego nagromadzanie się azotu m ineralnego w glebie poprzez amonifikację a następnie nitryfikację. W literaturze wym ienia się bardzo różne warunki, w jakich przeprowa dza się inkubację.
Zbadano 8 różnych gleb w celu stwierdzenia, w jaki sposób czas, wilgotność i temperatura gleby podczas inkubacji w pływ ają na inten syw ność przechodzenia azotu w formy dostępne. W próbkach gleb nie inkubowanych oraz inkubowanych w różnych warunkach oznaczono azot dostępny metodą Tiurina, azot azotanowy metodą Grandwal-Lijazu (kwas fenolo-dwusulfonow y) oraz azot amonowy (w tym samym wyciągu co azotany) przez destylację. W yniki tych oznaczeń (średnio z 8 gleb) zestawione są na rysunkach 1— 3.
Inkubację gleby przeprowadzano w szklankach (około 250 ml) przy krytych folią polietylenow ą grubości około 0,02 mm, która jest przepusz czalna dla tlenu i C 0 2? a nieprzepuszczalna dla pary wodnej. W ten sposób gleba w podwyższonej temperaturze nie wysychała.
N dostępny w glebach inkubow anych 299
W spółczynniki k o r e l a c j i pomiędzy i l o ś c i ą a zo tu pobranego przez o w ies a zaw artośw ią azo tu w g le b ie
Warunki inkubacj i
Azot
dostępny azotanowy amonowy
Gleby n ie inkubowane 0 ,6 9 0 ,7 7 0 ,3 6 Tnkubowano w temp. 1 ty d z ie ń 0,68 0,68 0 ,3 5 35° С przy w ilg o tn . ? ty g o d n ie 0,78 0 . / 3 0 .3 5 40% w ciągu - 3 ty g o d n ie 0 ,7 3 0,60 0 ,5 0 4 ty g o d n ie 0,72 0 ,5 9 0,56 Inkubowano 2 ty g 30 % 0 ,6 9 0 ,5 3 0 ,5 6 w temp. 35°C przy 40 % 0,78 0 ,7 3 0 ,3 5 w ilg o tn o ś c i g le b y 50 % 0 ,7 5 0 ,5 5 0 ,4 9 Inkubowano 2 tyg» 20°C 0 ,6 7 0 ,6 4 0 ,4 2 przy w ilg o t n o ś c i 40 % 35°0 0,78 0 ,7 3 0 ,3 5 w tem peraturze* 45° С 0 ,7 0 0,70 0 ,4 0 K o rela cja t e o r e t . J ^ J ’ » J g
Azotany, a szczególnie azot dostępny, zwiększają się w czasie inku bacji najintensywniej w ciągu pierwszych 2 tygodni (rys. 1). W tym sam ym czasie zawartość azotu am onowego w glebie nieznacznie maleje. Może się jednak zdarzyć, że na glebach bardzo kwaśnych, gdzie proces nitryfikacji jest ograniczony lub całkowicie zahamowany, a w trakcie
R ys. 1. In k u b ow an o w te m p e r a tu rze 35°C przy w ilg o tn o śc i g leb y na p oziom ie 40°/o m a k sy m a ln ej p o je m n o śc i w od n ej w ciągu ty g o d n i
1 — N d o s t ę p n y , 2 — N 0 3, 3 — N H 4
6
-inkubacji wzrasta ilość azotu amonowego, zawartość azotanów pozostaje bez zmian. Proces inkubacji zachodzi najintensywniej przy wilgotności gleby na poziomie 40°/o maksymalnej pojemności wodnej (rys. 3). Wraz ze wzrostem tem peratury gleby podczas inkubacji do 45 cC wzrasta
300 S. Mercik
ilość azotu dostępnego oraz azotu anionowego, ilość azotanów natomiast wzrasta tylko do tem peratury 3>5 °C, a przy wyższej gwałtownie zmniejsza się.
W ydaje się, że najwłaściwszym miernikiem zasobności gleb pod względem azotu jest ilość pobranego azotu przez rośliny z gleb nie na wożonych nawozami azotowymi, przy dostatecznej zasobności gleb w po zostałe składniki pokarmowe. Dlatego też na tych samych glebach
za-R ys. 2. In k u b ow an o 2 ty g o d n ie przy R ys. 3. In k u b ow an o 2 ty g o d n ie w w ilg o tn o ści g leb y na poziom ie 40°/o 35°C przy w ilg o tn o śc i g leb y na p o -m ak sy -m a ln ej p o je-m n o ści w od n ej w ziom ie m a k sy m a ln ej p o jem n o ści
tem p eratu rze w od n ej
łożono doświadczenia wazonowe z owsem i po zbiorze w stanie pełnej dojrzałości oznaczono azot pobrany przez owies. Te ilości azotu porów nano z ilością azotu dostępnego, azotanowego i amonowego w podanych już wyżej różnych warunkach inkubacji. W ten sposób ustalono, w ja kich warunkach należy przeprowadzać inkubację gleb, aby wyniki ozna czeń azotu po inkubacji najlepiej odzwierciedlały zasobność gleby pod w zględem azotu.
Nie stwierdzono żadnej korelacji pomiędzy ilością pobranego azotu przez owies a zawartością azotu amonowego w glebie. Dlatego też tej formy azotu nie brano pod uwagę przy ustalaniu warunków inkubacji. Największą korelację przy oznaczaniu azotu dostępnego stwierdzono w glebach inkubowanych przez 2 tygodnie, w temperaturze 35 °C i przy wilgotności gleby na poziomie 40% maksymalnej pojemności wodnej. Również przy oznaczaniu azotu azotanowego podane wyżej warunki in kubacji dały największe korelacje.
Na podstawie przytoczonych wyników, jak również na podstawie w yników zamieszczonych na rysunkach, możemy wnioskować, że są to najwłaściwsze warunki inkubacji dla oznaczania dostępnych form azotu w glebie.
N dostępny w glebach inkubow anych 301
Podane wyniki są wstępnym i badaniami nad oznaczaniem korelacji pomiędzy ilością azotu dostępnego w glebie oznaczonego różnymi m eto dami a plonem pobranego azotu przez owies i jęczmień.
Korelacje te są opracowane na podstawie doświadczeń wazonowych przeprowadzonych na 53 różnych glebach w latach I960, 1961 i 1962 oraz na podstawie 72 doświadczeń polowych przeprowadzonych z jęcz m ieniem w 1962 r. na terenie całej Polski. Wyniki te zostaną podane w dalszych pracach. С . М Э Р Ц И К ОП РЕДЕЛЕН И Е УСВОЯЕМОГО А ЗО Т А В П О Ч В А Х ВО ВРЕМ Я И Н К У Б А Ц И И К а ф е д р а А г р о х и м и и В а р ш а в с к о й С е л ь с к о х о з я й с т в е н н о й А к а д е м и и Р е з ю м е П ров еден ы бы ли и сследован и я 8 р азл и ч н ы х почв, чтобы вы яснить, как влияю т время инк убации, в л аж н ость и тем пература почвы на прев ращ ен и е азота в доступ н ую дл я растений ф орм у. С эт и м и -ж е почвами бы ли поставлены вегетационны е опыты с овсом и в полученн ом у р о ж а е оп р едел ен о количество азота усвоен н ого растениям и. Самая вы сокая корреляция бы ла обн а р у ж ен а м е ж д у вы носом азота р а стениям и и доступны м и ф орм ам и азота почв после 2-н едел ь н ого п ер и ода и н к у бац и и в тем пературе 35°С при вл аж н ост и почвы равной 40°/о от м аксимальной влагоемкости. Н е устан овлен о корреляции м е ж д у количеством азота усвоен ного овсом и со д ер ж а н и ем аммиачного азота в почвах. S . M E R C I K D ET E R M IN A T IO N OF A V A IL A B L E N ITRO G EN IN IN C U B A T E D SO ILS D r p t . o f A g r o c h e m i s t r y , W a r r a w A g r i c u l t u r a l U n i v e r s i t y S u m m a r y
E g ih t d iffe r e n t so ils w e r e tested to d eterm in e in w h ich w a y the tim e factor, so il h u m id ity and so il tem p era tu re in flu e n c e th e co n v ersio n of N in to a v a ila b le form s during in cu b ation .
P ot te s ts w ith oat w ere laid out on sam e soils and th e u p tak e of N w a s d e term in ed in th e crops. H ig h est correlation b e tw e e n p la n t-u p ta k e of N and a v a ila b le n itro g en w a s fou n d in so ils in cu b a ted d u rin g 2 w e e k s at a tem p era tu re o f 35° and so il m o istu re corresp on d in g to 40°/o m a x im u m w a te r capacity.
N o correlation at all w a s ob served b e tw e e n N -u p ta k e b y oat and so il co n ten t o f am m on ia n itrogen .
