Wpływ nawożenia mineralnego na plon i skład chemiczny ziemniaków uprawianych na różnych kompleksach glebowo-rolniczych

ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. X X X , NR 1, W A R S Z A W A 1979 TEOFIL M A ZU R , S T A N ISŁ A W D W O R A K W O SK I W P Ł Y W N A W O Ż E N IA M IN ERALN EG O N A PLO N I S K Ł A D C H E M IC ZN Y ZIE M N IA K Ó W U P R A W IA N Y C H N A R Ó Ż N Y C H K O M P L E K SA C H G L E B O W O -R O L N IC Z Y C H

Instytut Chemizacji Rolnictwa Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie

Ziem niaki upraw iam y na glebach od kom pleksu pszennego bardzo dobrego do żytniego bardzo słabego. Na glebach tych przyrost plonu bulw jest w dużym stopniu uzależniony od nawożenia. Przeprow adzone na ten temat badania w ykazały, że na glebach lekkich i bardzo lekkich najlepsze rezultaty otrzym u je się przy łącznym naw ożeniu obornikiem i nawozam i m ineralnym i. Natomiast naw ożenie organiczne spełnia m n iej­ szą rolę na glebach kom pleksu pszennego. W zależności od typu gleby działanie poszczególnych naw ozów m ineralnych m oże b yć zróżnicow ane. Na lessach n ajw yższy plon bu lw uzyskano przy naw ożeniu azotem, nieco m niejszą zw yżkę dało naw ożenie potasem, a najniższą fosforem . A zot daje najw iększe efekty rów nież na glebach b ielicow ych , natomiast na czarnoziem ach o d azotu i potasu lepiej działał fosfor [2]. Dla każdego rodzaju g leb y inna w ięc będzie optym alna dawka poszczególnego naw o­ zu. O góln ie m ożna jednak stwierdzić, że w iększe zw yżki plonu bu lw pod w pływ em nawożenia otrzym u je się na glebach lekkich i średniozw ięzłych niż na glebach ciężkich [1, 3, 9]. Z w yżk i te uzależnione są ponadto od cech odm ian ow ych ziemniaka, co w ykazano w e w cześniejszych pracach [6, 8].

W raz ze w zrostem daw ek naw ozów m ineralnych zmienia się skład chem iczny bulw . N aw ożenie azotem dodatnio w pływ a na zawartość biał­ ka i ujem nie na zawartość skrobi w bulw ach ziemniaka. N aw ożenie fo s­ forem działa dodatnio na zawartość skrobi w ziemniakach, a w m n iej­ szym stopniu na ilość białka. Zaw artość fosforu w bulw ach wzrasta pod w pływ em nawożenia tym składnikiem oraz m aleje przy zw iększonym nawożeniu azotem i potasem. Ilość potasu w ziem niach jest uzależniona od w ysokości dawki tego nawozu, lecz m oże obniżać się pod w y p ływ em

150 T. Mazur, S. Dworakowski

naw ożenia fosforem i azotem [4, 5, 6, 10]. W związku z tym pobranie tych składników będzie uzależnione nie tylko od w ysokości dawki, ale rów nież od stosunku N : P : К [7].

C elem niniejszej pracy b yło zbadanie w p ły w u w zrastających dawek naw ozów m ineralnych stosow anych na trzech kom pleksach g le b o w o -ro l- niczych na plon, zawartość skrobi i białka oraz fosforu i potasu w czte­ rech odm ianach ziem niaków. Uzyskane w yniki podano jako średnie z trzech lat.

DANE D O ŚW IAD CZALN E I M E TO D YK A BAD A Ń

Doświadczenia założono rów nocześnie na trzech kom pleksach g le b o - w o-roln iczych Stacji O ceny Odmian K rzyżew o i sąsiadujących polach roln ik ów (tab. 1). Dośw iadczenia założono w układzie pod bloków w czte­ rech pow tórzeniach. Badano trzy czynniki zmienne, tj. kom pleksy g le- bow o-roln icze, w zrastające naw ożenie m ineralne i odm iany ziemniaka. W ielkość poletek do zbioru w ynosiła 15 m 2.

T a b e l a 1

C h arak terystyka g le b i p r z e c ię tn a zaw artość p rzysw ajaln ych składników S o i l c h a r a c t e r i s t i c s and average con tent o f a v a ila b le n u tr ie n ts

Kompleks g le b o w o -r o ln ic z y Rodzaj g le b y K lasa użytkowa k g /1 0 0 g gleb y - I k g /1 0 0 g o f s o i l 1 PH KC1 A g r ic u lt u r a l s o i l complex Kind o f s o i l U t i l i z a t i o n c l a s s _{V s} к 2о Гзгеппу dobry / I I /

Medium q u a lit y wheatland

Brunatna wytworzona z g lir .y z domieszką pyłu

Brown s o i l developed from c la y w ith admixture o f s i l t

I I I a 1 0 ,2 1 4 ,7 6 , 7

Ż y tn i bardzo dobry / I V / H ighly p roductive rye land

B ie licow a wytworzona z p ia ­ sku g l i n i a s t e g o mocnego P o d zo lic s o i l developed from coarse loamy sand3

IV a 9 , 9 2 1 ,8 6 , 3

Ż y tn i sła b y / V I / P o o r -q u a lity rye land

Brunatna wyługowana wytwo­ rzona z piasku g l i n i a s t e g o le k k ie g o

Brown leached s o i l d e v e lo ­ ped from coa rse l i g h t l o a ­ my sands

V 7 ,5 1 3 ,5 5 ,9

- P rzedplonem ziem niaków b y ły zboża ozim e. Jesienią po sprzęcie zbóż w ykonano podstaw ow e zabiegi upraw ow e, a wiosną dano 300 q obornika i przyorano go średnią orką. Na zaoraną i zabronowaną glebę, bezpo­ średnio przed sadzeniem ziem niaków , w ysiano w całości naw ozy fo sfo ro ­ w e w postaci superfosfatu potrójn ego i potasow e w soli potasowej 60- -p rocen tow ej. N aw ozy azotow e dano w dw óch term inach: 1/2 dawki przed sadzeniem ziem niaków w postaci m ocznika i 1/2 dawki przed sa­ dzeniem w saletrze am onow ej.

Nawożenie ziemniaków na różnych kompleksach glebowych 151

Ziem niaki zasadzono w latach 1973 — 10.V, 1974 — 14.V i 1975 — 13.V. W schody ziem niaków nastąpiły po 20-24 dniach od daty posadze­ nia. W czasie w egetacji roślin w ykonano trzykrotne opielanie opielaczem i obredlenie. W 1973 i 1975 r. stosowano oprysk ziem niaków przeciw ko stonce. K w itnienie ziem niaków przypadło na 53-65 dzień po posadzeniu. Odm iany późne Sokół i Sow a zakw itły później niż odm iany średniopóźne Prosną i Narew. W kom binacjach na n ajw yższym poziom ie nawożenia ziem niaki zakw itły o 2-3 dni później. Ł ęty ziem niaków najw cześniej zeschły na kom pleksie VI. W stosunku do tego kom pleksu okres w eg e­ tacji na kom pleksie IV b y ł przedłużony o 1-2 dni, a na kom pleksie II 0 2-4 dni. Z biór ziem niaków przeprow adzono w 1973 r. w dniach 5 -8 .X , w 1974 — w dniach 22-25.X , i w 1975— w dniach 10-16.X.

W średnich próbkach z poletka oznaczono zawartość skrobi wagą Reimana. Następnie próbki te połączono w edług kom binacji i po dokła­ dnym wym ieszaniu pobrano z niej 2 kg do oznaczeń suchej masy i skła­ du chem icznego. Po pokrojeniu bulw na plasterki w ysuszono je w tem ­ peraturze 50 °C. Następnie po rozdrobnieniu materiału oznaczono suchą masę w tem peraturze 105C. Oznaczenia chem iczne prow adzono w m ate­ riale pow ietrznie suchym . A zot ogółem oznaczono metodą K jeldahla, fosfor m etodą w anadow o-m olibdenow ą, a potas metodą fotopłom ien io- m etryczną. Uzyskane w yniki badań podano jako średnie z trzech lat.

W ARU N KI METEOROLOGICZNE

Ilość opadów w okresie w egetacji ziem niaków w e w szystkich trzech latach była wyższa od średniej w ieloletniej (tab. 2). W 1973 r. nadm ier­ na ilość opadów wystąpiła pod koniec czerw ca i w lipcu, w sierpniu zaś b y ło ich m niej od średnich z w ielolecia. C zerw iec i lipiec 1974 r. odznaczał się rów nież dużą ilością opad ów w przeciw ieństw ie do drugiej 1 trzeciej dekady sierpnia, k iedy ilość opadów była stosunkow o niska. W 1975 r. w drugiej i trzeciej dekadzie lipca opady b y ły stosunkow o w ysokie, a pierwsza i trzecia dekada sierpnia praw ie bez opadów .

Z pow yższego wynika, że w lipcu w e w szystkich trzech latach b y ły dość w ysokie opady, a w sierpniu niskie. W przebiegu tem peratury nie stw ierdzono różnic w porów naniu do danych z w ielolecia.

OMÓWIENIE W Y N IK Ó W

P lonow anie ziem niaków uzależnione b y ło od cech odm ianow ych, kom ­ pleksu gleb ow o-roln iczeg o i nawożenia (tab. 3). Średnio za okres trzech lat n ajw yższy plon dała odm iana Prosną (329,0 q/ha), niższy odm iany N arew (313,7 q/ha) i Sokół (283,8 q/ha) i najniższy odm iana Sowa (247,2 q/ha). P od uprawę odm ian Prosną i N arew najw łaściw szy okazał się kom pleks VI, a najm niej przydatny kom pleks II. Dla odm iany Sokół

T a b e l a 2

Opady i tem peratury wg s t a c j i m e te o r o lo g ic z n e j KRZYŻEWO za l a t a 1 9 7 3 -1 9 7 5 R a i n f a lls and tem peratures a f t e r the m e te o ro lo g ie s t a t i o n KRZYŻEWO f o r 1 9 7 3 -1 9 7 5

Rok Year

U ie s ią c Month

Opady - mm - R a in f a l ls Temperatura - °C1 - Temperature Średnie m ie­ się czn e za okres 20 l a t Monthly means fo r 20 y ea rs I dekada ten days I I de kada ten days I I I dekada ten days suma sum I dekada ten days I I dekada ten days I I I dekada ten days suma sum 1973 V 1 4 ,4 3 0 ,4 3 ,6 4 8 ,4 5 7 ,3 1 3 ,6 9 , 9 16,1 1 3 ,3 1 3 ,1 VI 1 4 ,8 2 5 ,5 3 6 ,8 7 7 ,1 5 9 ,6 1 7 ,7 1 3 ,3 2 0 ,7 1 7 ,2 1 6 ,9 V II 5 0 , G 2 4 ,1 8 7 , 2 1 6 9 ,9 6 3 ,5 2 0 ,8 18,9. 16,8 1 8 ,8 1 7 ,0 V III 0 , 9 2 3 ,7 6 ,1 3 5 ,7 8 9 , 6 2 0 ,6 1 9 ,2 1 4 ,9 18,1 1 6 ,5 IX 3 , 2 7 ,5 1 9 ,8 3 0 ,5 4 0 ,6 1S .3 9 , 5 1 0 ,4 12,1 1 2 ,7 X 0 , 0 2 9 ,7 2 4 ,2 5 3 ,9 4 2 ,5 1 0 ,8 4 , 3 2 , 4 5 , 7 8 ,1 Suma Sum 9 1 ,9 1 4 5 ,9 1 7 7 ,7 4 1 5 ,5 3 5 3 ,1 - - - . - -1974 V 3 6 ,9 0 ,0 1 0 ,9 4 7 ,8 - 1 0 ,3 1 3 ,2 1 2 ,5 1 2 ,0 -VI 3 0 ,9 9 1 ,4 6 7 ,4 1 8 9 ,7 - 1 3 ,6 1 5 ,1 1 6 ,9 1 5 ,2 -V II 4 9 ,4 4 5 ,4 1 3 ,0 1 0 7 ,0 - 15 , 2 1 7 ,7 16,6 1 6 ,5 -V I I I 1 4 ,7 1 3 ,1 1 ,8 2 9 ,6 - 1 7 ,3 1 9 ,2 1 8 ,4 1 8 ,3 -IX 3 6 ,3 1 ,2 3 7 ,9 7 5 ,4 - 1 6 ,9 1 2 ,9 1 0 ,7 1 3 ,5 -X 9 8 ,7 3 3 ,7 5 9 ,3 1 9 1 ,7 - 8 , 0 6 , 2 5 ,2 6 , 4 -Suma Sum 2 6 6 ,9 1 8 4 ,8 1 9 0 ,3 6 4 2 , С - - - - - -1975 V 2 4 ,7 7 ,9 0 , 0 3 2 ,6 - 1 4 ,6 1 9 ,3 1 3 ,9 1 5 ,9 -VI 1 2 ,7 - 2 0 ,0 2 2 ,9 5 5 ,6 - 1 4 ,8 1 8 ,4 1 8 ,9 1 7 ,4 -V II 0 , 0 6 6 ,5 1 1 4 ,0 1 8 0 ,5 - 2 1 ,4 2 1 ,1 1 7 ,7 2 0 ,1 -V III 0 , 0 - 5 ,6 5 ,2 3 0 ,8 - 2 1 ,7 1 7 ,5 1 8 ,7 1 9 ,3 -U . 1 1 ,0 7 ,0 3 7 ,9 5 5 ,9 - 1 5 ,1 1 5 ,8 1 4 ,9 1 5 ,3 -X 2 6 ,0 7 ,6 0 , 3 3 3 ,9 - 1 0 ,1 5 ,8 6 , 0 7 , 3 -Suma Sum 7 4 ,4 134,6 1 8 0 ,3 3 8 9 ,3 - - - - - -2 5 2 T . M az ur , S . D w o r a k o w s k i

Naw ożenie ziem niaków na różnych kom pleksach glebowych 153

T a b e l a У

Wpływ nawożenia m ineraln ego na różnych kompleksach g le b o w o -r o ln ic z y c h na p lo n ziemniaków Ë f f e c t on m is e r a i f e r t i l i z a t i o n on the y i e l d o f p o ta to e s grown on v a r io u s s o i l com plexes Odmiana - V a r ie ty P В 0 S N A H А В E W S O K Ó Ł Kompleks - Complex I I IV VI I I IV VI I I IV VI 0 2 8 1 ,1 3 0 1 ,3 3 2 1 ,7 2 9 0 ,4 2 8 4 ,8 2 7 3 ,3 2 4 2 ,6 2 5 9 ,7 2 3 5 ,2 H60 P60 K90 3 0 3 ,9 3 2 0 ,8 3 7 0 ,4 3 2 2 ,7 3 2 0 ,5 3 1 1 ,6 2 3 3 ,7 ? 1 6 ,7 2 5 9 ,4 K120 P120 K180 3 2 6 ,7 3 2 6 ,6 3 8 5 ,8 3 2 0 ,7 3 2 5 ,0 3 4 3 ,0 2 8 4 ,4 3 4 0 ,7 2 8 0 ,5 N180 P180 K270 3 1 0 ,6 3 1 9 ,0 3 8 0 ,6 3 0 9 ,8 3 2 5 ,2 3 3 7 ,3 2 9 8 ,1 3 2 2 ,5 2 8 1 ,5 c d . t a b e l i 3

Odmiana - V a r ie ty S O W A Prosną Narew S o k ół Sowa

Kompleks - Complex . И IV VI X z kompleksów - from the com plexes

0 2 1 0 ,7 2 6 6 ,7 2 0 4 ,5 3 0 1 ,4 2 8 2 ,8 2 4 5 ,8 2 2 7 ,3

* 6 0 P60 K90 2 1 7 ,2 2 8 5 ,5 2 2 4 ,3 3 3 1 ,7 3 1 8 ,3 2 8 6 ,6 2 4 2 ,3 N120 ? 120 K1S0 2 2 7 ,2 2 9 0 ,5 2 5 0 ,0 3 4 6 ,4 3 2 9 ,6 3 0 1 ,9 2 5 5 ,9 H180 P180 K270 2 5 2 ,4 2 8 2 ,4 2 5 5 ,4 3 3 6 ,7 3 2 4 ,1 3 0 0 ,7 2 6 3 ,4

NUR - d la nawożenia na kompleksie I I L3D f o r f e r t i l i z a t i o n on the complex - 3 6 ,9 na kompleksie IV on the complex - 2 2 ,8 na kompleksie VI on the complex - 3 8 ,0 NUR - d la kompleksów g le b o w o -r o ln ic z y c h - 1 8 ,6 LSD f o r a g r i c u lt u r a l s o i l complexes

najlepszy okazał się kom pleks IV, a najgorszy kom pleks VI. Odmiana Sowa n ajw yższy plon dała rów nież na kom pleksie IV, a najniższy na kom pleksie II. Na tej podstawie m ożna w nioskow ać, że przez odpow iedni dobór odm ian do kom pleksów g leb ow o-roln iczy ch można uzyskać zna­ czne (odm iany Prosną, Sow a i Sokół) lub niew ielkie zw yżki plonu bulw (odmiana Narew).

W zrastające naw ożenie m ineralne w sposób zróżnicow any działało na w zrost plonu b u lw u poszczególnych odm ian. W w iększości przypadków w zrost plonu bu lw w y w oła n y naw ożeniem m ineralnym m ieścił się w gra­ nicach błędu doświadczenia. N iem niej na podstaw ie tych różnic można w nioskow ać o działaniu stosow anych w dośw iadczeniach daw ek n aw

o-ï a b e l a

Wpływ n aw o że n ia r.a z a w a rto ś ć i p lo n в к го Ы zie m n ia k ó w u p ra w ia n y c h na ró ż n y c h kom pleksach g l e b o w o - r o lr i c z y c h E f f e c t o f f e r t i l i z a t i o n on th e c o n te n t and y i e l d o f 3 t a r c h i n p o t a t o e s grovm on v a r io u s a g r i c u l t u r a l c o i l com piaxos

15 4 T . M azu r, S . D w o r a k o w sk i

Odmiana - V a r ie ty Ргоэюа ïlarow S o k ó ł Sowa

— — Г— — — I -Kompleks - Complex I I IV VI I I IV VI TI IV j VI I I IV VI % s k r o b i - e t a r c h %

^---(--- ^

^-^

_______________

______________

Nawożenie ziemniaków na różnych kompleksach glebowych 155

zów m ineralnych. I tak pod odm ianę Prosną na w szystkich trzech k om ­ pleksach glebo w o-roln iczych najodpow iedniejszą okazała się średnia dawka naw ozów (N12o P1 2 0 K 180). To samo d otyczy odm iany N arew upra­

wianej na kom pleksach IV i VI oraz odm iana Sokół i Sow a upraw ia­ n ych na kom pleksie IV. N ajw yższa dawka naw ozów (N i8o Piso K2 7 0) sp o­

w odow ała w zrost plonu bu lw u odm ian Sokół i Sow a upraw ianych na kom pleksie II i tylko w nieznacznym stopniu na kom pleksie VI. Z po­ w yższego wynika, że pod odm iany Prosną i N arew nie jest uzasadnione stosow anie dawki N P K w yższej niż 420 kg/ha. P od odm iany Sokół i S o­ wa w ysoka dawka naw ozów m ineralnych (630 kg/ha N PK ) m oże mieć uzasadnienie przy ich upraw ie na kom pleksie II.

Zaw artość skrobi w bu lw ach ziemniaka była uzależniona od cech o d ­ m ianow ych, naw ożenia i w niew ielkim stopniu od kom pleksu g le b o w o - -roln iczego (tab. 4). Spadek zawartości skrobi pod w pływ em nawożenia był nieco w iększy u odm ian w y sok osk robiow ych (Prosną i N arew ) niż u odm ian n isk osk robiow ych (Sokół i Sowa).

N ajw yższa dawka naw ozów m ineralnych, w porów naniu do kom bi­ nacji k ontrolnej, spow odow ała spadek zawartości skrobi u odm ian: P ro­ sną 1,6-3,0% , N arew 2,2 -3 ,7 % , Sokół 0 ,4 -1 ,2 % i Sow a l,2 -l,4 °/o , w za­ leżności od kom pleksu glebow o-roln iczego. Im gleba była lżejsza, tym spadek zawartości skrobi w y w oła n y naw ożeniem m ineralnym b y ł niższy. Średnio dla w szystkich odm ian najw yższa dawka naw ozów m ineralnych spow odow ała spadek zawartości skrobi na kom pleksie II o 2,3% , na kom ­ pleksie IV o 1,9% i na kom pleksie V I o 1,4%.

P lon skrobi był uzależniony nie ty lk o od je j zawartości w bulw ach, ale rów nież od nawożenia i kom pleksu g leb ow o-roln iczego (tab. 4). O d­ miana Prosną dała n ajw yższy plon skrobi w kom binacji naw ożonej śred­ nią dawką naw ozów . Dla odm iany N arew uprawianej na kom pleksach II i IV najodpow iedniejsza okazała się najniższa dawka naw ozów (N60 P 60 K9 0), a na kom pleksie VI średnia dawka tych naw ozów . U odm iany

Sokół różnice m iędzy poszczególnym i kom binacjam i naw ozow ym i N P K b y ły n iew ielkie na kom pleksach II i IV, a na kom pleksie IV niekorzy­ stnie działało najw yższe naw ożenie m ineralne. N iew ielkie różnice m iędzy kom binacjam i naw ozow ym i N P K stw ierdzono u odm iany Sowa.

N ajw yższy średni z w szystkich kom binacji plon skrobi u odm iany Prosną otrzym ano na kom pleksie VI, u odm iany N arew na kom pleksach IV i VI, a u odm ian Sokół i Sow a na kom pleksie IV.

Dodatni w p ły w nawożenia m ineralnego na zawartość białka w bu l­ w ach zieminaka obrazuje tab. 5. N ajw yższa dawka tych naw ozów spo­ w odow ała w zrost zawartości białka średnio na w szystkich trzech k om ­ pleksach u odm iany: Prosną o 0,5% , N arew o 0,79% , Sokół o 0,48% i Sow a o 0,39% , w porów naniu do kom binacji kontrolnej. Nie stw ier­ dzono dodatniego w pływ u najniższej dawki naw ozów na zawartość biał­ ka u odm iany Prosną uprawianej na kom pleksie II, odm iany Sokół

T a b e l a 5

Wpływ nawożenia na zaw artość 1 plon b ia łk a ogółem w ziemniakach uprawianych na różnych kompleksach g le b o w o -r o ln lc z y c h

E ffe o t o f f e r t i l i z a t i o n on the con tent and y i e l d o f crude p r o te in In p o ta to tu b e rs grown on v a rlo u a s o i l com plexes

0 in ia n a - V a r ie ty Frosna Из re w Sokół Sowa

Kompleke - Complex I I IV VI I I IV VI I I IV VI I I IV VI % b ia łk a - p r o te in % 0 1 ,8 9 1 ,8 7 1 ,4 3 19 71 1 ,7 7 1 ,5 2 1 ,9 2 1 .9 5 1 ,5 0 2 ,0 7 1 ,9 0 1 ,6 0 N60 P60 K90 1 ,8 3 1 ,9 8 1 ,6 9 1 .9 5 1 ,9 0 1 ,7 7 1 ,9 9 1 ,9 7 1 ,4 7 1 ,9 9 1 ,9 6 1 ,5 8 N120 P120 K180 2 ,2 9 2 ,3 0 1 ,8 5 2 ,2 3 2 %49 1 ,9 1 2 ,2 7 2 ,2 6 1 ,8 9 2 ,3 6 1 ,8 4 1 ,9 8 N180 P160 K270 2 ,4 9 2 ,3 6 1 ,9 2 2 ,3 0 2 ,7 3 2 ,3 4 2 ,5 4 2 ,1 8 2 ,0 8 2 ,5 4 2 ,2 7 1 .9 3 plon b ia łk a w' q /h a p r o te in y ie l d i n q /h a ü 5 ,2 5 5 ,6 2 4 ,8 2 4 ,8 9 4 ,9 5 4 ,2 1 4 ,6 4 5,06 3 ,4 8 4 ,3 2 5 ,0 9 3 ,2 4 M60 PS0 Kso 5 ,3 9 6 ,3 4 6 ,1 8 6 ,1 5 6 ,1 2 5 ,5 7 5 ,7 1 6 ,3 6 3 ,8 5 4 ,3 1 5 ,7 0 3 ,4 9 N120 P120 K180 7 ,4 6 7 ,4 9 7 ,1 8 7 ,0 0 8 ,1 1 6 ,6 3 6 ,C 4 7 ,6 5 5 ,3 1 5 ,3 6 5 ,4 6 4 ,9 4 N180 P180 K270 7 ,7 1 7 ,5 0 7 ,3 7 7 ,0 6 3 , 7 9 8 , 0 5 7 ,5 7 6 ,9 7 5 ,8 4 6 ,3 8 6 ,3 9 4 ,2 1

T a b e l a 6

Wpływ nav/ozenia aa zaw artość f o s fo r u i potaou w bulwach ziemniaków uprawianych na różnych koapleksach g le b o w o -ro ln ic z y c h

E f f e c t o f f e r t i l i z a t i o n on the phosphorus and potassium con ten t in p o ta to tu b e rs grown on v a rio u s s o i l complexes

Odmiana - V a rie ty Prosną Narew Sokół Sowa

Kompleks - Complex 11 IV VI I I IV VI I I IV VI I I IV VI f o s f o r / р205^ phosphorus / р2°5/ 0 0 , 4 7 0 ,5 2 0 , 5 9 0 ,5 6 0 ,6 2 0 ,5 6 0 , 7 2 0 , 7 0 0 , 7 9 0 ,7 3 0 , 7 9 0 , 7 8 N60 P60 K90 0 ,4 5 0 ,5 1 0 , 4 2 0 ,5 1 0 ,5 9 0 ,5 0 0 , 7 4 o ceo 0 , 7 0 0 ,7 1 0 ,7 8 0 , 7 2 H120 P120 K180 0 ,4 9 0 ,5 5 0 ,4 3 0 ,5 8 0 ,5 9 0 ,4 5 0 ,8 3 0 ,8 5 0 , 7 2 0 ,7 5 0 ,8 7 0 , 7 8 N180 P180 K270 0 , 5 9 0 ,6 6 0 ,4 3 0 ,5 1 0 ,6 0 0 , 5 0 0 , 0 5 0 ,8 3 0 ,8 3 0,8 6 0 ,8 8 0 , 7 9 p o ta s /K g O / potassium /KgO 0 2 ,3 4 2 ,7 2 3 ,0 5 2 ,3 4 2 ,8 2 2 ,8 5 2 ,7 9 3 ,3 3 3 , 4 5 2,9 9 3 ,3 9 3 , 6 4 N60 P60 K90 2 ,2 7 2 ,7 2 2 ,7 0 2 ,1 3 2 ,8 8 2 ,7 9 2 ,8 6 3 ,2 8 3 ,4 1 2 ,8 7 3 ,3 2 3 , 7 0 o 00 o CM o C M S 5~ 2 ,3 0 2 ,8 3 2 ,5 6 2 ,3 8 2 ,6 0 2 ,5 6 2 ,9 7 3 ,2 1 3 , 3 2 3 ,0 5 3 ,7 6 3 , 6 4 N180 P180 K270 2 ,4 4 2 ,9 1 2 ,7 1 2,4 0 2 ,7 8 2 ,7 0 2 ,9 2 3 ,1 5 3 , 3 2 3 ,3 1 3 ,6 4 3 , 6 8 СЛ -a N aw o że n ie zie m n ia k ó w na ró żn y ch k om p le k sa c h g le b o w y c h

158 T. Mazur, S. Dw orakow ski

•uprawianej na kom pleksie VI i odm iany Sow a uprawianej na k om plek­ sach II i VI.

Z porów nania wzrostu zawartości białka w bulw ach w yw ołan ego na­ w ożeniem na poszczególnych kom pleksach wynika, że różnice są nie­ wielkie. Średni przyrost tego składnika u w szystkich odm ian pod w p ły ­ wem najw yższej dawki naw ozów m ineralnych w ynosił: na kom pleksie II — 0,57% , na kom pleksie IV — 0,51% i na kom pleksie VI — 0,56% .

Plon białka wzrastał wraz ze w zrostem nawożenia m ineralnego. W zrost ten u odm iany Prosną w ynosił od 0,14 do 2,55 q, u odm iany Narew 1,30-4,84 q, u odm iany Sokół 0,37-2,93 q i u cdm iany Sowa do 2,06 q/ha w porów naniu do kom binacji naw ożonej sam ym obornikiem .

Działanie w zrastających dawek naw ozów m ineralnych na zawartość fosforu w bulw ach ziemniaka b y ło w dużym stopniu uzależnione od kom pleksu gleb cw o-roln iczeg o (tab. 6). Na kom pleksach II i IV średnie i w ysokie daw ki naw ozów w p ły n ęły dodatnio na jeg o zawartość w b u l­ wach u odm ian Prosną i Sowa, czego nie stw ierdzono na kom pleksie VI. Podobnie reagow ała odm iana Sokół, z tym że najw yższa dawka tych naw ozów w płynęła dodatnio na zawartość fosforu w bulw ach otrzym a­ nych z kom pleksu VI w kom binacji z najw yższą dawką nawozów. Na­ w ożenie m ineralne nie spow odow ało wzrostu zawartości fosforu w bul­ wach ziemniaka odm iany Narew.

W pływ nawożenia m ineralnego na zawartość potasu w bulw ach ziemniaka badanych odm ian był dość znacznie zróżnicow any bez w iększej praw idłow ości. Dodatni w p ły w naw ozów na ilość tego składnika najbar­ dziej zaznaczył się na kom pleksie II, zwłaszcza u odmian' Narew i Sokół. U odm iany Sow a nie stw ierdzono zależności m iędzy wzrostem zaw arto­ ści potasu a dawką naw ozów na kom pleksie VI. Natomiast u odm iany Prosną najw yższa dawka spow odow ała wzrost jego zawartości na k om ­ pleksie II i IV, a średnia dawka rów nież na kom pleksie IV.

WNIOSKI

A oto wnioski z przeprow adzonych badań.

1. P od uprawę ziem niaków odm iany Prosną i N arew najw łaściw szy okazał się kom pleks żytni słaby, a pod odm iany Sokół i Sowa — kom pleks żytni bardzo dobry. N ajw yższe zw yżki plonu b u lw otrzym ano przy za­ stosowaniu N 12o P

120

do otrzym ania m aksym alnego plonu bulw , a dawka wyższa jest nieuza­ sadniona, gdyż m oże w płynąć na obniżenie plonu ziem niaków.

2. Zaw artość skrobi w bulw ach ziem niaków spadała wraz ze w zro­ stem dawki naw ozów m ineralnych. Spadek ten był w iększy na glebie kom pleksu żytniego słabego niż na glebie kom pleksu pszennego dobrego. Plon skrobi u odm ian Prosną i N arew b y ł bardziej uzależniony od na­ w ożenia i kom pleksu g leb ow o-roln iczego niż u odm ian Sokół i Sowa.

Naw ożenie ziem niaków na różnych kom pleksach glebow ych 159

3. N aw ożenie m ineralne dodatnio w p ły n ęło na zawartość białka w bu l­ wach ziem niaków. Zatem plon tego składnika b y ł n ajw iększy na n aj­ w yższym poziom ie nawożenia. M aksym alny wzrost plonu białka w ynosił u odm iany Prosną do 2,55 q, u odm iany N arew do 3,84 q, u odm iany Sokół do 2,93 q i odm iany Sow a do 2,06 q/ha.

4. Zm iany w zawartości fosforu i potasu w bulw ach ziem niaków w yw ołan e naw ożeniem b y ły m niejsze niż pow odow ane warunkam i g le ­ bow ym i. Ziem niaki uprawiane na kom pleksie pszennym dobrym zaw ie­ rały w ięcej fosforu niż pochodzące z pozostałych dw óch kom pleksów . Zaw artość potasu u odm ian Prosną i N arew była rów nież najw yższa na kom pleksie pszennym dobrym , a u odm ian Sokół i Sow a — na kom ­ pleksie żytnim słabym.

LITERATURA

[1] A d a m u s M.: Wyniki doświadczeń polowych z wysokimi dawkami azotu, lo s- foru i potasu prowadzone w PTR. Pam. puław. 1970, 41, 5-39.

[2] В i г e с к i M., K a c z o r e k S.: Nawożenie ziemniaików w świetle doświadczeń polskich (1910-1939). Rocz. Nauk. roi. 72, 33-10.

[3] F o t y m а М., Ł a d o m i r s k i A.: Nawożenie organiczne i mineralne ziem­ niaków w płodozmianie. Ziejnniak, 1969, 45-66.

[4] К 1 u p с z у ń s к .i Z., L o g ' i n o w W .: Badania nad intensywnym nawożeniem ziemniaków. Cz. I. Wpływ intensyfikacji nawożenia mineralnego na plon ziem­ niaków i pobieranie składników pokarmowych. Pam. puław. 1968, 35, 151-161. [5] K u s z e l e w s k i L., Ż u r a w s k a H.: Działanie wysokich dawek nawozów

mineralnych na glebie bielicowej lekkiej. Cz. II. Rocz. Nauk roi. 90 A, 1966, 565-587.

[6] M a z u r T., C i e ć k o Z.: Wpływ obornika i nawozów mineralnych na plon i niektóre cechy jakościowe ziemniaków. Rocz. Nauk roi. 96, 1970, 3.

[7] M a z u r T., C i e ć k o Z.: Wpływ nawożenia mineralnego o różnym stosunku

N : P : К na plon i jakość ziemniaków. Zesz. nauk. ART Olsztyn. 27, 1971, 2.

[8] M a z u r T.: Badania nad nawożeniem ziemniaków. Biul. Inst. Ziem. 1973, 11,

111-138.

[9] M e r c i k H., K a m i ń s k a J. D.: Efektywność nawożenia kilku odmian ziem­ niaków w zależności od zasobności gleb w składniki pokarmowe. Rocz. Nauk roi. 99-A, 1973, 1, 75-83.

[10] S o n g i n W., P a j a M.: Wpływ poziomu nawożenia mineralnego na plon

bulw oraz zawartość składników w ziemniakach odmian Baca, Bolko, Osa i Warta. Zesz. nauk. AR Szczecin, Roi. 11, 1974, 349-360.

160 T. Mazur, S. D worakowski Т. М АЗУР, С. ДВОРАКОВСКИ ВЛИЯНИЕ МИНЕРАЛЬНОГО УДОБРЕНИЯ Н А У Р О Ж А Й И ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ КАРТОФ ЕЛЯ ВОЗДЕЛЫВАЕМОГО В РАЗНЫ Х АГРО-ПОЧВЕННЫ Х К О М П Л ЕК С АХ Институт химизации сельского хозяйства, Сельскохозяйственно-техническая академия в Ольштыне Р е з ю м е В годах 1973-1975 были проведены исследования по влиянию возрастающих доз минерального удобрения, применяемого в агропочвенном комплексе пше­ ничным хорошем, ржаном о<чень хорошем и ржаном слабом на урожай и хими­ ческий состав картофеля сорта Просна, На-рев, Сокол и Сова. Полученные ре­ зультаты указывают, что под культуру сортов Просна и Нарев найлучшим был комплекс ржаной слабый а под картофель сорта Сокол и Сова — ком­ плекс ржаной очень хороший. Среди трех сравниваемых уровней минерального удобрения самой подходящей оказалась доза N^oP^oK^o. Минеральное удобре­ ние способствовало понижению процентного содержания крахмала и повыше­ нию содержания белка в клубнях картофеля. Падение содержания крахмала появилось сильнее у высококрахмалистых сортов (Просна, Нарев), чем у низко- крахмалистых (Сокол, Сова). Рост содержания белка был тем выше, чем высшей была доза внесенных минеральных удобрений. Содержание фосфора и калия в клубнях в высшей степени зависело от агро-почвеиного комплекса, чем от удобрения. Тем не менее минеральное удобрение дифференцировало содержа­ ние этих элементов в клубнях.

Т. M AZUR, S. DW ORAKOW SKI

EFFECT OF M INERAL FERTILIZATION ON YIELD AND CHEMICAL COMPOSITION ON POTATOES GROWN ON VARIOUS SOIL COMPLEXES

Department of Agricultural Chemistry, Agricultural University of Olsztyn

S u m m a r y

In 1973-1975 field experiments were conducted to study the effect of increasing rates of mineral fertilizers on yield and chemical composition of potatoes of the Prosną, Narew, Sokół and Sowa varieties grown on medium-quality wheatland, highly productive ryeland, and poor quylity ryeland soils. It was found that the Prosna and Narew varieties yielded at best on the poor-quality ryeland soil, whereas the Sokół and Sowa varieties — on* the highly-productive ryeland soils.

Among three fertilizer rates the rate of N120 P120 K ieo appeared to be the best. Mineral fertilization reduced the starch content and increased the crude protein content in potato tubers. Reduction or the starch content was stronger in high- -starch varieties (Prosna and Narew) than in low-starch ones (Sokół and Sowa). Increase in the protein content was stronger at higher fertilizer rates. The pho­ sphorus and potassium content in tubers was dependet to a higher degree on the soil complex than on fertilization. Nevertheless the mineral fertilization influenced the content of the above elements in potato tubers.

Prof. dr hab. Teofil Mazur 'Instytut Chemizacji Rolnictwa A F T