Zaawansowana rachunkowość finansowa

Zaawansowana

rachunkowość finansowa

Inwestycje, aktywa pieniężne, instrumenty finansowe

prof. zw. dr hab. Jan Turyna

Warszawa 2016

Aktywa obrotowe netto

Aktywa trwałe

Kapitały stałe Aktywa obrotowe

netto (kapitał

„pracujący”)

Aktywa „płynne” Zobowiązania bieżące

Służą do spłaty zobowiązań bieżących

Poziom płynności aktywów

Trzy stopnie płynności aktywów:

• Wysoka płynność: gotówka kasowa i na rachunkach bieżących, lokaty terminowe do 3 m-cy, waluty obce, instrumenty finansowe w obrocie publicznym, ekwiwalenty środków pieniężnych => aktywa „płynne”.

• Średnia płynność: należności gwarantowane, płatne w terminie 3 miesiące, instrumenty finansowe nie notowane w obrocie publicznym (trudniej zbywalne), część zapasów => kapitał „pracujący”.

• Niska płynność: pozostałe należności, pozostałe zapasy => kapitał „pracujący”.

Inwestycje

• Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania przychodów w formie: odsetek, dywidend, lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowych, w tym: aktywa finansowe, nieruchomości, wartości niematerialne i prawne (uor).

• Nieruchomość inwestycyjna to nieruchomość, którą właściciel lub korzystający w leasingu finansowym traktuje jako źródło przychodów z czynszów lub utrzymuje w posiadaniu ze względu na przyrost jej wartości, przy czym nie jest ona wykorzystywana do:

produkcji, dostaw dóbr, usług, administracji ani też przeznaczona na sprzedaż w ramach zwykłej działalności jednostki (MSR 40).

Inwestycje

• Aktywa finansowe to aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych oraz prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach (uor).

• Instrumenty finansowe to kontrakty, które powodują powstanie aktywów finansowych po jednej stronie i instrumentu kapitałowego lub zobowiązania po drugiej stronie pod warunkiem, że z kontraktów wynikają skutki gospodarcze np. rezerwy/ aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, umowy o gwarancje finansowe, umowy o przeniesienie praw do papierów wartościowych itd. (uor)

Inwestycje

• Instrumenty kapitałowe to kontrakty, z których wynika prawo do majątku jednostki po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli, a także zobowiązanie się jednostki do wyemitowania lub dostarczenia własnych instrumentów kapitałowych, zwłaszcza: udziały, opcje na akcje własne i warranty (uor).

• Zobowiązania finansowe to zobowiązania jednostki do wydania aktywów finansowych lub wymiany instrumentu finansowego z inną jednostką na niekorzystnych warunkach (uor).

Inwestycje

Inwestycje

niefinansowe (długoterminowe) finansowe

nieruchomości wartości aktywa instrumenty prawo do inwestycyjne niematerialne pieniężne kapitałowe otrzymania

i prawne aktywów

pieniężnych lub wymiany instrumentów

finansowych

w kasie na rachunkach ekwiwalenty bankowych środków

pieniężnych

Inwestycje niefinansowe

• Wycena inwestycji niefinansowych: w momencie wprowadzania do ksiąg – według kosztu historycznego (ceny nabycia, kosztu wytworzenia).

• W okresie sprawozdawczym wartość ta może być powiększona o koszty ulepszenia (modernizacja, rekonstrukcja itd.).

• Wartość ta jest zmniejszana o odpisy amortyzacyjne, o ile jednostka określi to w zasadach (polityce) rachunkowości.

• W uor brak jest zapisu, ale należy uznać, że odpisy te będą dokonane w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Inwestycje niefinansowe

• Wartość ta podlega też korekcie o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości, odnoszone w pozostałe koszty operacyjne,

• Trwała utrata wartości: istnieje prawdopodobieństwo, że składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości korzyści ekonomicznych; odpis doprowadza jego wartość do ceny sprzedaży netto lub wartości godziwej.

• Na dzień bilansowy zasady wyceny inwestycji niefinansowych są analogiczne, jak środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych tj.

– wg ceny nabycia, kosztu wytworzenia lub wartości przeszacowanej, minus odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,

– wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej (uor).

Inwestycje niefinansowe

• Ewidencja inwestycji przebiega na koncie bilansowym

„Inwestycje niefinansowe” oraz na kontach korygujących:

– „Umorzenie inwestycji niefinansowych”,

– „Odpisy aktualizujące wartość inwestycji niefinansowych”.

• Odpisy amortyzacyjne to konta: „Pozostałe koszty operacyjne” (dt) oraz „Umorzenie” (ct), zaś odpis aktualizujący: „Pozostałe koszty operacyjne” (dt) oraz

„Odpisy aktualizujące” (ct).

• Wartość netto inwestycji niefinansowych, przy ich sprzedaży lub przekazaniu np. w formie aportu, jest odnoszona w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

• Ich wycena według wartości rynkowej jest odnoszona na konto „Kapitał z aktualizacji wyceny”.

Inwestycje niefinansowe

• Przekwalifikowanie: inwestycja => środek trwały wartość godziwa inwestycji => wartość początkowa środka, umorzenie inwestycji => umorzenie środka, odpisy aktualizujące (dt/ct) => środki trwałe (dt/ct).

• Przekwalifikowanie: inwestycja => zapas

• Analogicznie, ale umorzenie zmniejszy wartość zapasu.

• Przekwalifikowanie: środek trwały => inwestycja

środki trwałe (ct), umorzenie środków (dt) => inwestycje (dt) wg wartości godziwej; gdy wartość księgowa netto środka różni się od wartości godziwej => różnica stanowi pozostałe koszty/przychody operacyjne.

Inwestycje (aktywa) finansowe

• Dwa rodzaje: długo- i krótkoterminowe.

• Obejmują: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki oraz inne aktywa finansowe.

• Wycena bilansowa inwestycji długoterminowych:

cena nabycia (-) odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub wartość godziwa; wartość w cenie nabycia może być przeszacowana do wartości w cenie rynkowej (uor, art.

28, ust. 1, pkt 3).

• Wycena bilansowa inwestycji krótkoterminowych:

cena rynkowa, niższa: cena nabycia lub wartość rynkowa, wartość godziwa (gdy nie istnieje aktywny rynek) (uor, art. 28, ust. 1, pkt 5).

Inwestycje (aktywa) finansowe

• Przy wycenie inwestycji długoterminowych uczestniczą konta: „Kapitał z aktualizacji wyceny”, „Przychody finansowe” oraz „Koszty finansowe”.

• Pierwsze zwiększenie wartości na dzień bilansowy oznacza wzrost kapitału z aktualizacji wyceny, zaś pierwsze jej zmniejszenie obciąża koszty finansowe (nie ma ujemnej wartości kapitału z aktualizacji wyceny).

• Jeżeli po uprzednim spadku wartości następuje jej późniejszy wzrost, to kwota pomiędzy ceną nabycia a niższą wartością bilansową zwiększa przychody finansowe; wzrost powyżej ceny nabycia zwiększa kapitał z aktualizacji wyceny.

Inwestycje (aktywa) finansowe

• Nabywanie udziałowych, długoterminowych aktywów finansowych może prowadzić do wywierania znacznego wpływu lub przejęcia kontroli nad inną spółka kapitałową.

• Znaczny wpływ - gdy inwestor przekroczy 20% praw do głosu w drugiej spółce; inwestor staje się inwestorem znaczącym, zaś druga spółka – jednostką stowarzyszoną

• Kontrola - gdy inwestor przekroczy 50% praw do głosu w drugiej spółce; inwestor staje się jednostką dominującą, zaś druga spółka - jednostką zależną.

Inwestycje (aktywa) finansowe

• Jednostka dominująca oraz powiązane z nimi jednostki zależne tworzą grupę kapitałową (holding),

• Istnieje obowiązek opracowywania sprawozdania finansowego grupy kapitałowej tzw. skonsolidowanego sprawozdania finansowego; aby móc je tworzyć musi nastąpić ujednolicenie zasad rachunkowości w grupie.

• Sprawozdanie skonsolidowane powstaje w wyniku sumowania pojedynczych informacji ze sprawozdań indywidualnych (bilansu, rachunku wyników itd.), a następnie eliminowane są wszelkie transakcje zachodzące wewnątrz grupy kapitałowej (tzw.

eliminacje konsolidacyjne).

Inwestycje (aktywa) finansowe

Przykład

Na 1.01 spółka „Z” ma m.in. 100 akcji spółki „X” po 40,-/szt., jako krótkoterminowe. Przy wycenie rozchodu jest stosowana metoda FIFO. Zdarzenia bieżącego okresu:

1. Dokonano przelewu na rachunek w biurze maklerskim na zakup akcji spółki X 45.000,- .

2. Otrzymano informację o zakupie 750 akcji za 44.200,- (aktywa krótkoterminowe) oraz rachunek za prowizję maklera 800,- . 3. Sprzedano za pośrednictwem maklera 300 akcji za 22.500,-

prowizja maklera to 2%, a na rachunek bieżący wpłynęło …… . 4. Otrzymano wyciąg bankowy informujący o wpływie dywidendy od

posiadanych akcji 350,- .

5. Na koniec okresu wartość rynkowa posiadanych akcji wyniosła 31.000,- .

Należy zaksięgować powyższe zdarzenia gospodarcze.

Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych

Aktywa pieniężne to:

• aktywa w formie krajowych środków płatniczych, walut obcych i dewiz i inne aktywa finansowe m.in. naliczone odsetki od aktywów finansowych (uor, art.3, pkt 25),

• gotówka w kasie, depozyty na żądanie oraz ekwiwalenty środków pieniężnych tj. krótkoterminowe inwestycje o dużej płynności, łatwo wymienialne na gotówkę, narażone na nieznaczne ryzyko utraty wartości (MSR 7),

• gotówka w posiadaniu jednostki, rachunki bankowe gdzie klient może ulokować i wybrać środki bez uprzedniego wypowiedzenia i opłat karnych oraz ekwiwalenty pieniędzy (secondary cash resources) (SFAS 95).

Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych

• Środki pieniężne obejmują zatem gotówkę, depozyty płatne na żądanie i środki pieniężne w drodze.

• Ekwiwalenty środków pieniężnych (pieniężne instrumenty finansowe), o dużej płynności (do 3 miesięcy), łatwo wymienialne na gotówkę i nieznacznie narażone na ryzyko zmiany wartości, jak: czeki obce, weksle obce, bony handlowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, bony oszczędnościowe, lokaty terminowe (do 3 miesięcy), bony skarbowe, bony pieniężne NBP itd.

• Aktywa te => krajowe środki płatnicze, są wyceniane w księgach rachunkowych według wartości nominalnych, w jakich zostały wyemitowane.

Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych

• Zagraniczne środki płatnicze => waluty obce i dewizy.

• Waluty obce to znaki pieniężne będące poza Polską prawnym środkiem płatniczym oraz wymienialne, rozrachunkowe jednostki pieniężne Międzynarodowego Funduszu Walutowego, stosowane w rozliczeniach międzynarodowych (Special Drawing Rates, SDR).

• Dewizy to papiery wartościowe i inne dokumenty pełniące rolę środka płatniczego (ekwiwalenty środków pieniężnych) np. czeki, w tym czeki podróżne, weksle, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy itp. wystawiane w walutach obcych.

Pojęcie i struktura aktywów pieniężnych

• Zagraniczne środki płatnicze podlegają przeliczeniu na walutę polską (art. 9 i art. 45 uor).

• Przeliczeniu podlegają nie tylko aktywa pieniężne, ale również:

– aktywa finansowe, wycenione w walutach obcych,

– należności i zobowiązania, których płatności także będą dokonane w walutach obcych.

• Wycena taka może być prowadzona na bieżąco lub okresowo.

Wycena aktywów i pasywów w walutach obcych

Pozycje wyceniane Stosowany kurs

Wycena bieżąca, na dzień operacji (uor, art. 30, ust. 1,2)

- sprzedaż lub kupno walut - spłata rozrachunków

Kurs faktycznie zastosowany w dniu operacji, wynikający z charakteru operacji

- spłata rozrachunków, gdy nie jest zasadne stosowanie kursu faktycznego, - pozostałe operacje

Kurs średni ogłoszony dla danej waluty przez NBP z dnia poprzedzającego zastosowanie

- nie rzadziej niż na dzień bilansowy składniki aktywów (poza wycenianymi metodą praw własności) i pasywów

średni kurs NBP obowiązujący na ten dzień dla danej waluty

Nie rzadziej niż na dzień bilansowy gotówka w jednostkach prowadzących kupno/sprzedaż walut obcych

Kurs po którym nastąpił jej zakup, jednak nie wyższym od średniego kursu NBP na dzień wyceny.

Środki pieniężne w kasie

• Jest dokonywany w drodze operacji kasowych.

• „Pogotowie kasowe”: niezbędna kwota środków w kasie.

• Dokumenty: źródłowe (faktury, dowody wpłat własnych do banku, listy płac itp. oraz zastępcze (asygnaty kasowe =>

KP, KW).

• Raport kasowy - podstawa do zbiorczych księgowań obrotów kasowych.

• Inwentaryzacja => z częstotliwością ustaloną przez kierownika, a obligatoryjnie na koniec roku obrotowego

• Wycena - według wartości nominalnych.

• Różnice kursowe => przychody lub koszty finansowe.

Środki pieniężne w kasie

Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Przepływ gotówki „Kasa  Rachunek

bieżący”

Kasa

Rachunek bieżący

Rachunek bieżący Kasa

Wpływ należności od kontrahentów Kasa Rozrachunki z odbiorcami

Środki pieniężne w drodze Kasa

Śr. pien. w drodze

Śr. pien. w drodze Kasa

Sprzedaż gotówkowa Kasa Sprzedaż, VAT należny

Dodatnie/ujemne różnice kursowe Kasa

Koszty finansowe

Przychody finansowe Kasa

Wypłata wynagrodzeń Rozrachunki z

pracownikami

Kasa Zakupy za gotówkę (materiałów, usług) Rozliczenie zakupu Kasa Spłata zobowiązań kontrahentom Rozrachunki z

dostawcami

Kasa Niedobór gotówki w kasie Rozliczenie niedoboru Kasa

Środki pieniężne w banku

• Obejmuje zdarzenia realizowane za pośrednictwem rachunków bankowych. Są to m.in.

• Rachunki bieżące - służą do prowadzenia rozliczeń pieniężnych krajowych przez posiadacza,

• Rachunki lokat terminowych - służą do przechowywania środków pieniężnych na czas określony w umowie z bankiem,

• Rachunki walutowe - prowadzone w określonych walutach obcych, służą do rejestracji operacji związanych z obrotami zagranicznymi,

• Rachunki środków wyodrębnionych itd.

Środki pieniężne w banku

Formy rozliczeń bezgotówkowych:

• polecenie przelewu/polecenie zapłaty

• czek rozrachunkowy

• inkaso

• akredytywa

• okresowe rozliczanie saldami itd.

Środki pieniężne w banku

• Polecenie przelewu: dyspozycja, udzielona bankowi przez dłużnika, obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania ją rachunku wierzyciela.

• Polecenie zapłaty: dyspozycja, udzielona bankowi przez wierzyciela, obciążenia rachunku dłużnika określoną kwotą i uznania ją rachunku wierzyciela.

• Czek rozrachunkowy: dyspozycja wystawcy czeku udzielona bankowi do obciążenia rachunku wystawcy kwotą czeku i uznania ją rachunku posiadacza czeku.

• Od 1 stycznia 1993 r zmieniono tzw. zastępcze honorowanie czeków rozrachunkowych tj.

natychmiastowe uznawanie rachunku remitenta =>

zapobieganie tzw. oscylatorowi

Środki pieniężne w banku

• Inkaso - polega na pobraniu (zainkasowaniu) przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu jego przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów uprzednio powierzonych przez niego bankowi.

• Inkaso stosowane w obrotach zagranicznych chroni eksportera przed wydaniem towaru importerowi, zanim ten nie dokona zapłaty.

• Akredytywa - forma rozliczeń polegająca na wyodrębnieniu na rachunku dłużnika (i na jego wniosek) określonej kwoty; akredytywa oznacza zatem zarezerwowanie określonej kwoty przez bank z rachunku dłużnika na rzecz jego wierzyciela, jako formę zabezpieczenia przyszłej zapłaty => stosowana zazwyczaj razem z inkasem (patrz - następny slajd).

Środki pieniężne w banku

1. wniosek dłużnika o otwarcie akredytywy 2. zawiadomienie o otwarciu akredytywy

3. przekazanie środków do banku wierzyciela

4. zawiadomienie wierzyciela o otwarciu akredytywy

5. przekazanie przez wierzyciela dokumentów transakcji 6. zawiadomienie wierzyciela o uznaniu jego rachunku 7. zawiadomienie o dokonaniu płatności

8. zawiadomienie dłużnika o obciążeniu jego rachunku.

Dłużnik Bank

dłużnika

Bank wierzyciela Wierzyciel

1 2

8

3 7

4 5 6

Środki pieniężne w banku

• Okresowe rozliczanie saldami ma miejsce gdy kontrahenci świadczą sobie wzajemnie dostawy i usługi i z tego tytułu występują równocześnie, jako dostawcy i odbiorcy.

• Stosowanie rozliczania saldami ma sens wówczas, gdy wzajemne obroty pomiędzy kontrahentami sa porównywalne.

• Mogą wtedy wystąpić rozliczenia kompensacyjne, dokonywane na podstawie umowy zawartej pomiędzy kontrahentami i zaakceptowanej przez banki.

Środki pieniężne w banku

Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Przepływ gotówki „Kasa  Rachunek

bieżący”

Kasa

Rachunek bieżący

Rachunek bieżący Kasa

Wpływ należności od kontrahentów Rachunek bieżący Rozrachunki z odbiorcami Środki pieniężne w drodze Rachunek bieżący

Śr. pien. w drodze

Śr. pien. w drodze Rachunek bieżący Wpływ/spłata środków z tytułu kredytu Rachunek bieżący

Kredyty bankowe

Kredyty bankowe Rachunek bieżący Dodatnie/ujemne różnice kursowe Rachunek walutowy

Koszty finansowe

Przychody finansowe Rachunek walutowy

Wypłata wynagrodzeń Rozrachunki z

pracownikami

Rachunek bieżący Spłata odsetek z tytułu kredytu Koszty finansowe Rachunek bieżacy Spłata zobowiązań kontrahentom Rozrachunki z

dostawcami

Rachunek bieżący

Otrzymane odsetki, dywidendy itp. Rachunek bieżący Przychody finansowe

Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki

Czek to pisemne polecenie wystawcy czeku wypłacenia przez bank określonej kwoty pieniędzy z jego rachunku okazicielowi lub określonej osobie (remitentowi).

Typy czeków:

• gotówkowe tj. realizowane w gotówce (wyeliminowane)

• rozrachunkowe (omówione uprzednio), realizowane wyłącznie w formie przelewu bezgotówkowego

• potwierdzone przez bank, który rezerwuje środki na rachunku wystawcy na wykupienie czeku (10 dni)

• gwarantowane przez bank, który przy braku środków na rachunku wystawcy gwarantuje jego wykupienie (kredyt)

Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki

• bankierskie wystawiane przez bank, który poleca innemu bankowi (trasatowi) wypłacenie określonej kwoty pieniędzy remitentowi (osobie wymienionej w czeku),

• odmianą czeków bankierskich są czeki podróżne, skupowane bezpośrednio przez banki, ale też biura podróży, hotele itp., które z kolei odsprzedają je bankom.

• zakreślone - zabezpieczają posiadaczy rachunków w przypadku zagubienia czeku, poprzez wpisanie na przedniej stronie nazwy oddziału banku prowadzącego rachunek - realizacja czeku jest wówczas możliwa jedynie w tym oddziale

• skarbowe - trasatem jest Skarb Państwa.

Ekwiwalenty środków pieniężnych: czeki

Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma Realizacja czeku gotówkowego przez

wystawcę/ potwierdzenie przez bank

Kasa

Środ. pien. w drodze

Środ. pien. w drodze Rachunek bieżący Wydanie czeku rozrachunkowego

kontrahentowi

Rozrachunki z dostawcami

Zobowiązania czekowe Realizacja czeku rozrachunkowego Zobowiązania

czekowe

Rachunek bieżący

Otrzymanie czeku od kontrahenta Inne środki pieniężne

Rozrachunki z odbiorcami Realizacja czeku obcego w banku

(gotówkowego)

Kasa Inne środki

pieniężne Realizacja czeku obcego w banku

(rozrachunkowego)

Rachunek bieżący Inne środki pieniężne

Indos czeku obcego Rozrachunki z

dostawcami

Inne środki pieniężne

Środki pieniężne: przykład

Salda wybranych kont na 1.01. są następujące: rachunek bieżący 10,000,-;

kasa 1.000,-; rozrachunki z dostawcami 3.500,-; rozrachunki z odbiorcami 1.500,-. Należy zaksięgować zdarzenia bieżącego okresu:

1. Pobrano czekiem gotówkę z banku do kasy 800,-.

2. Spłacono dostawcy zobowiązanie czekiem rozrachunkowym 3.500,-.

3. Otrzymano wyciąg bankowy zawiadamiający o realizacji czeku rozrachunkowego oraz potwierdzający realizację czeku gotówkowego.

4. Odbiorca uregulował należność czekiem rozrachunkowym 1.500,-.

5. Zrealizowano czek odbiorcy w banku:

a) złożono czek w banku,

b) otrzymano wyciąg potwierdzający wpływ pieniędzy na rachunek.

6. Zaciągnięto kredyt krótkoterminowy na kwotę 8.000,-. Bank potrącił tytułem prowizji 2% kwoty kredytu, a na rachunek wpłynęło ……… .

7. Otrzymano wyciąg bankowy potwierdzający:

a) spłatę raty kredytu 600,- ,

b) zapłatę odsetek od kredytu 150,- ,

c) dopisanie przez bank odsetek od sum na rachunku 450,- .

Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle

• Weksel - papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie, w którym wystawca lub osoba przez niego wskazana jest bezwarunkowo zobowiązana do zapłaty określonej osobie, w określonym czasie i miejscu sumy zapisanej w wekslu.

• Weksel jest dokumentem kredytu krótkoterminowego.

• Weksle własne (sola) - bezwarunkowe zobowiązanie się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy, w określonym terminie i miejscu, remitentowi; wystawiany i wykupywany przez tę samą osobę od remitenta

Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle

• weksel trasowany to polecenie wystawcy (trasanta) bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty innej osobie (trasatowi) na rzecz osoby trzeciej (remitenta) tj.

1 - przekazanie weksla do akceptacji trasata (akceptanta), 2 - zwrot zaakceptowanego weksla przez trasata,

3 - przekazanie weksla przez wystawcę wierzycielowi (remitentowi), 4 - przedłożenie weksla do zapłaty w terminie płatności,

5 - zapłata weksla.

Trasant Trasat

Remitent

1 2

3 4

5

Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle

• Indos weksla - przeniesienie uprawnień na inną osobę, niż wymieniona w wekslu (zawarcie oświadczenia o jego odstąpieniu na odwrocie weksla).

• Dyskonto weksla - naliczone z góry oprocentowanie.

• Suma wekslowa i odsetki

gdzie:

• SW = suma wekslowa

• F = należność finansowa

• D = stopa odsetek (np. 15% = 0,15)

• T = czas od wystawienia weksla do jego wykupu (obejmuje dzień pierwszy wystawienia, a nie obejmuje ostatniego dnia)

1 365d t SW F

 



365 t d O SW  



Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle

• Rygor wekslowy – zapewnia egzekwowanie zapłaty, gdy dłużnik nie chce się z niej wywiązać.

• Nie wykupiony w terminie weksel podlega oprotestowaniu przez notariusza, na żądanie remitenta.

• Po oprotestowaniu dłużnik musi zapłacić dodatkowo koszty protestu oraz odsetki za zwłokę.

• Prawo regresu – dochodzenie pretensji wobec poprzedników wekslowych (wystawcy, akceptanta, indosantów)

Ekwiwalenty środków pieniężnych: weksle

Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma

Koszty emisji weksli Koszty finansowe Rachunek bieżący/Kasa Wystawienie weksla kontrahentowi Rozrachunki z dostawcami

Koszty finansowe (dyskonto)

Zobowiązania wekslowe Wykup weksla przez wystawcę Zobowiązania wekslowe Rachunek bieżący Przedawnienie własnego weksla Zobowiązania wekslowe Pozostałe przychody

operacyjne

Otrzymanie weksla od odbiorcy Inne środki pieniężne Rozrachunki z odb.

Przychody finansowe Wykupienie weksla przez dłużnika Rachunek bieżący/Kasa Inne środki pieniężne Odprzedaż weksla bankowi Rachunek bieżący

Koszty finansowe

Inne środki pieniężne

Indos weksla Rozrachunki z dostawcami Inne środki pieniężne Przedawnienie weksla obcego Pozostałe koszty operacyjne Inne środki pienieżne

Weksle: przykład 1

Na 1.01. w spółce X salda wybranych kont były następujące: rozrachunki z odbiorcą A 3.000,-; rozrachunki z odbiorcą B 1.800,-; rachunek bieżący 5. 000,-; kasa 500,-. Oto zdarzenia okresu sprawozdawczego:

1. Odbiorca A uregulował należność wystawiając weksel na kwotę 3.300,- .

2. Odbiorca B uregulował należność wystawiając weksel na kwotę 2.200,- .

3. Odbiorca B wykupił swój weksel wpłacając pieniądze do kasy.

4. Otrzymano fakturę z zakupione towary i przyjęto je do magazynu za 3,150,- .

5. Zapłacono za towary wekslem od odbiorcy A.

6. Zakupiono i przyjęto materiały płacąc dostawcy wekslem własnym:

a. wartość materiałów 1,900,- .

b. Oprocentowanie sumy wekslowej 120,- .

7. Wykupiono własny weksel przelewem z rachunku bieżącego.

Weksle: przykład 2

Salda wybranych kont spółki na 1.01. przedstawiały się następująco:

• Rachunek bieżący 1.000,-

• Kasa 3.500,-

• Należności od odbiorców 1.800,-

Należy zaksięgować następujące zdarzenia gospodarcze:

1. Zaciągnięto kredyt krótkoterminowy na kwotę 8.000,-; środki wpłynęły na rachunek bieżący (WB).

2. Otrzymano wyciąg bankowy (WB) stwierdzający:

a) pobranie prowizji od zaciągniętego kredytu 150,-

b) spłatę raty kredytu 800,-

c) zapłatę odsetek od kredytu 100,-

d) opłatę za prowadzenie rachunku przez bank 30,-.

3. Otrzymano od odbiorcy weksel na kwotę 2.200,- jako spłatę należności.

4. Weksel oddano do dyskonta w banku. Bank przelał środki pieniężne na rachunek bieżący (WB) potrącając należne mu odsetki w wysokości 300,-.

Weksle: przykład 2 c.d.

5. Otrzymano wyciąg bankowy stwierdzający otwarcie akredytywy dla dostawcy „X” na sumę 5.500,-.

6. Zakupiono blankiet wekslowy łącznie z opłatą skarbową za gotówkę 50,-.

7. Zakupiono towary płacąc dostawcy wekslem własnym:

a) wartość towarów 2.500,-

b) oprocentowanie sumy wekslowej 400,-.

8. Wykupiono weksel własny za gotówkę z kasy 2.900,-.

9. Otrzymano fakturę od dostawcy „X” za wykonaną usługę remontową na kwotę 5.200,-.

10. Otrzymano WB stwierdzający zapłatę dostawcy „X” z akredytywy oraz rozwiązanie akredytywy.

Instrumenty finansowe

INSTRUMENTÓW FINANSOWYCH

Instrumenty finansowe

Przedmiot rynku instrumentów finansowych  walory dokumentujące:

uprawnienia posiadacza do współwłasności majątkowych (np. akcje)

 instrumenty kapitałowe,

wierzytelności ich posiadacza (np. obligacje, weksle, bony skarbowe itp.)  instrumenty dłużne.

Z punktu widzenia korzyści instrumenty finansowe przynoszą:

stałe dochody (tzw. papiery odsetkowe – obligacje, bony skarbowe, skrypty dłużne itp.),

zmienne dochody, zależne od efektów finansowych przedsięwzięcia (akcje, świadectwa udziałowe, certyfikaty inwestycyjne itp.).

Instrumenty kapitałowe: akcje

• Są to dokumenty stwierdzające uczestnictwo ich właściciela w kapitale spółki akcyjnej, uprawniające do udziału w zyskach.

• Akcja to lokata kapitałowa, a nie pożyczka; nie podlega ona zwrotowi i oprocentowaniu; jest instrumentem o dochodzie zmiennym.

• Wg dywidendy (ang. dividend) akcje są dzielone na:

 zwykłe - upoważniające akcjonariusza do statutowych uprawnień (np. jeden głos na zebraniu udziałowców, możliwość uzyskania dywidendy w okresach zysków itp.),

 uprzywilejowane - zapewniające z góry określoną dywidendę oraz tzw. dywidendę skumulowaną ( za okresy wcześniejsze, gdy nie było zysku); także umożliwiają większy wpływ na decyzje spółki, obsadę władz itp.

Instrumenty kapitałowe: akcje

Według sposobu obejmowania akcje są dzielone na:

gotówkowe - wydawane za gotówkę (min. 25% wkładu) według wartości nominalnej; są one na okaziciela,

aportowe - wydawane za aporty tj. aktywa niepieniężne (min. 25%

wkładu); są to akcje z reguły imienne,

akcje notowane w publicznym obrocie to jedynie akcje na okaziciela.

Wycena akcji krótkoterminowych u posiadacza, według:

cen nabycia (zakupu) nie wyższych od cen rynkowych => ewentualne obniżenie ich wartości odnosimy w koszty finansowe,

ceny rynkowej => ewentualne zmiany ich wartości odnosimy w przychody lub koszty finansowe,

skorygowanej ceny nabycia => jeżeli dla akcji został określony termin wymagalności,

wartości godziwej – gdy dla akcji nie istnieje aktywny rynek.

Instrumenty kapitałowe: akcje

• Zbywanie akcji krótkoterminowych odbywa się według wartości godziwych ustalonych z nabywcą; ewentualne różnice pomiędzy wartością godziwą, a ceną nabycia (zakupu) są zaliczane do przychodów lub kosztów finansowych.

• Gdy ceny nabycia akcji danej spółki są różne, to ich stan końcowy wyceniany jest zależnie od sposobu ustalenia wartości ich rozchodu, według:

 średnich cen ważonych akcji (AVCO),

 cen akcji nabytych najwcześniej (FIFO),

 cen akcji nabytych najpóźniej (LIFO); metoda dozwolona w Polsce, ale niedozwolona wg MSSF.

• Ew. różnice kursowe wynikające z zakupu lub sprzedaży akcji są ewidencjonowane, jako przychody lub koszty finansowe.

Instrumenty kapitałowe: akcje

Treść zdarzenia Dekretacja Wn Dekretacja Ma

Przekazanie środków pieniężnych w celu nabycia akcji

Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych

Rachunek bieżący/Kasa

Przekazanie środka trwałego/WNiP, jako aportu za akcje

Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych

Środki trwałe/Wartości niematerialne i prawne Otrzymanie akcji, jako inwestycji

krótkoterminowej

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Rozrachunki z tytułu instrumentów finansowych Zakup akcji, jako inwestycji

krótkoterminowej

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Rozrachunki/Rachunek bieżący/Kasa Należna dywidenda Rozrachunki/Rachunek

bieżący/Kasa

Przychody finansowe Sprzedaż akcji krótkoterminowych:

a) przychód ze sprzedaży akcji Rozrachunki/Rachunek bieżący/Kasa

Przychody finansowe b) wartość akcji wg cen nabycia Koszty finansowe Krótkoterminowe aktywa

finansowe

Instrumenty dłużne: obligacje

Obligacje to instrumenty dłużne, w których emitenci potwierdzają zaciągnięcie określonej kwoty pożyczki (długu) i zobowiązują się do jej zwrotu (wykup obligacji) właścicielowi w ustalonym terminie i zapłaty odsetek liczonych w stosunku do nominalnej kwoty pożyczki.

Obligacje wg rodzaju emitenta:

•skarbowe (rządowe) w formie: weksli skarbowych, skryptów dłużnych, obligacji zależnych od terminu wykupu itd.; okres ich wykupu wynosi zwykle 1 rok - 10 lat,

•municypalne (komunalne), emitowane przez władze lokalne dla sfinansowania rozmaitych przedsięwzięć, zabezpieczone podatkami gromadzonymi przez te władze lub przychodami z określonych

przedsięwzięć,

•spółek, emitowane dla potrzeb związanych z rozbudową aktywów

trwałych lub kapitału obrotowego; terminy ich wykupu są zróżnicowane.

Instrumenty dłużne: obligacje

Obligacje wg form zabezpieczeń i zawartości umów:

•gwarantowane obligacje uprzywilejowane o niskim poziomie ryzyka nie wykupienia oraz z gwarancjami np. obligacje: hipoteczne, o

dodatkowym zabezpieczeniu (np. aktywa finansowe, wyposażenie techniczne itd.),

•skrypty dłużne zawierające obietnice wykupu wraz z odsetkami, jednak bez specyficznych zabezpieczeń; dochodzenie praw w drodze sądowej,

•obligacje podporządkowane, gdy dochodzenie roszczeń dopiero po spłacie innych wierzycieli itd.

•obligacje zamienne, z możliwością zamiany na akcje zwykłe emitenta obligacji itd.

Instrumenty dłużne: obligacje

Obligacje wg form przychodów posiadacza:

•klasyczne, gdy wyłącznym dochodem posiadacza jest oprocentowanie, płatne raz lub dwa razy w roku, jest ono kapitalizowane według procentu składanego tj.:

gdzie: k - kwota nowa, a - kwota dotychczasowa, i - oprocentowanie za dany okres, n - liczba okresów,

•bez kuponów odsetkowych, gdy posiadacz nie otrzymuje oprocentowania na bieżąco, lecz jest ono kapitalizowane według formuły procentu składanego, wykup obligacji obejmuje jej wartość nominalną oraz kapitalizowane oprocentowanie,

•z rabatem (ang. zero coupon bonds)¸ gdy obligacja nie jest oprocentowana, lecz jej posiadacz otrzymuje większą kwotę niż pierwotnie zainwestował i inne.

Instrumenty dłużne: obligacje

Wartość obligacji:

•nominalna, określona w dokumencie przez emitenta; może być stała lub zmienna, podlegająca indeksowaniu o inflację,

•bieżąca (rynkowa), po której można walor kupić lub sprzedać,

•zdyskontowana, co oznacza przeliczoną na dzisiejszą wartość pieniądza kwotę, jaką posiadacz otrzyma w momencie wykupu np.

roczna obligacja 1000 zł, oprocentowana na 12% jest warta dzisiaj około 893 zł  (1000 x 100%)/112%.

Zasady wyceny obligacji w momencie ich nabycia oraz sprzedaży, a także zasady ewidencji u posiadacza, są analogiczne, jak akcji.

Krótkoterminowe aktywa finansowe: przykład

Przykład

Na 1.01 spółka „Z” ma m.in. 100 akcji spółki „X” po 40,-/szt., jako krótkoterminowe. Przy wycenie rozchodu jest stosowana metoda FIFO. Zdarzenia bieżącego okresu:

1. Dokonano przelewu na rachunek w biurze maklerskim na zakup akcji spółki X 45.000,- .

2. Otrzymano informację o zakupie 750 akcji za 44.200,- (aktywa krótkoterminowe) oraz rachunek za prowizję maklera 800,- . 3. Sprzedano za pośrednictwem maklera 300 akcji za 22.500,-

prowizja maklera to 2%, a na rachunek bieżący wpłynęło …… . 4. Otrzymano wyciąg bankowy informujący o wpływie dywidendy od

posiadanych akcji 350,- .

5. Na koniec okresu wartość rynkowa posiadanych akcji wyniosła 31.000,- .

Należy zaksięgować powyższe zdarzenia gospodarcze.