Tomasz Frołowicz
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu
w Gdańsku
W EUROPIE
„Wychowanie jest to sztuka, której nikt dotąd nie umie, jest to kurs, który jakaś dobra głowa dopiero
ma ułożyć.”
Jędrzej Śniadecki
Tomasz Frołowicz
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu
w Gdańsku
na WF, w którym uczy się rzeczy mało użytecznych.
Należy położyć nacisk na realne problemy, jak promocja AF, przeciwdziałanie otyłości i bólom kręgosłupa – z badań w USA, 2006 i 2007.
Wychowanie fizyczne to bezproduktywna
działalność edukacyjna. Wychowanie fizyczne słabo przygotowuje do życia i jest zwykłą stratą czasu, w szkole jest marginalizowane – z Raportu
Światowego Kongresu Wychowania Fizycznego,
Berlin 1999.
Wychowanie fizyczne zostało zepchnięte na pozycje defensywną. Cierpi z powodu redukcji godzin, cięć budżetowych, braków finansowych,
materialnych i kadrowych, cieszy się niewielkim poważaniem i jest coraz silniej marginalizowane,
i niedoceniane przez władze.
(Hardman K., Marshal J., 2002)
Kraj
Średnia liczba
45-minutowych jednostek w tygodniu
w trakcie dwunastoletniej nauki
Polska 3,5
Portugalia 3,5
Francja 3,4
(…) (…)
Finlandia 2,O
(…) (…)
W 90% krajów na świecie wychowanie fizyczne jest przedmiotem obowiązkowym. W tych krajach
przeznacza się na nie od 35 do 275 minut tygodniowo dla ucznia w różnych latach nauki.
(K. Hardman, 1999) W wszystkich krajach UE, za wyjątkiem Irlandii,
wychowanie fizyczne jest przedmiotem obowiązkowym we wszystkich latach nauki. W tych krajach przeznacza się na nie od 45 do 180 minut tygodniowo dla ucznia w różnych latach nauki.
(J. Pośpiech, 2006)
3
fizycznego Szkoły podstawowe
3
2
4
2 3
2
3
2
2
2
2
fizycznego Szkoły ponad-
gimnazjalne
3
2
3
2 3
2
2
2
2
2
Średni tygodniowy wymiar WF w minutach w kolejnych etapach edukacji w wybranych krajach europejskich
(wg J. Pospiech, 2006)
Kraj 6-9 lat 10-12 lat 13-16 lat 17-19 lat
POLSKA 135 180 180 135
PORTUGALIA 135 135 180 180
FRANCJA 165 165 165 110
SZWAJCARIA 150 150 150 150
SŁOWACJA 90 90 135 90
LITWA 120 90 90 90
CZECHY 90 90 90 90
LUKSEMBURG 90 90 90 75
IRLANDIA 45 45 45 20
W piętnastu krajach starej Unii Europejskiej funkcjonowało ok. 40 autonomicznych
koncepcji edukacyjnych
Laporte W., 1999, Jeden z najwyższych wymiarów obligatoryjnego
wychowania fizycznego w Polsce na tle Europy nie skutkuje korzystniejszymi zachowaniami
zdrowotnymi dzieci i młodzieży
(Woynarowska B. i inni, 2005)
Kraj Wewnę- trzna
Zewnę- trzna
Adekwat- ność
FRANCJA
*
IRLANDIA
*
ESTONIA
*
FINLANDIA
* *
POLSKA
* *
WIELKA BRYTANIA
* * *
Jakość WF w większości europejskich krajów nie jest należycie kontrolowana. W szczególności na najniższym etapie edukacji, na
którym zajęcia prowadzą najsłabiej przygotowani nauczyciele.
W większości krajów władze oświatowe nie wykazują zainteresowania jakością wychowania fizycznego.
(J. Pospiech, 2006)
W większości krajów europejskich występują trudności ze znalezieniem zatrudnienia po ukończeniu studiów na
kierunku wychowanie fizyczne (w Polsce podobnie).
W ostatnim ćwierćwieczu w Europie zmniejszyła się liczba szkół wyższych kształcących na kierunku wychowanie
fizyczne (w Polsce przeciwnie).
Większość krajów europejskich preferuje dwuprzedmiotowe kształcenie nauczycieli, również WF (w Polsce nauczycieli WF wciąż faktycznie kształci się jednoprzedmiotowo).
W Europie w ostatnim ćwierćwieczu w kształceniu
nauczycieli WF została zmieniona proporcja pomiędzy zajęciami praktycznymi i teoretycznymi:
– w roku 1970: 60% do 40% czasu studiów,
– w roku 2000: 45% do 55% czasu studiów (w Polsce sytuacja zróżnicowana).
Problem jakości WF sprowadza się w istocie do
odpowiedzi na pytanie, na jakie wychowanie fizyczne jest zapotrzebowanie.
(J.Pośpiech) Podmioty (klienci) uprawnione do definiowania modelu
wychowania fizycznego, m.in.:
• uczniowie,
• rodzice,
• właściciele szkół (w tym samorząd lokalny),
• nadzór pedagogiczny,
• nauczyciele,
• eksperci.
Cztery wzorce jakości wychowania fizycznego (wg M. van Bottenburga, 1997):
social quality (jakość definiowana przez społeczeństwo),
customer quality (jakość definiowana przez uczniów i rodziców),
product quality (jakość definiowana przez naukę),
process quality (jakość definiowana przez władze oświatowe).
Zgodnie z modelem „czterech wzorców jakości
wychowania fizycznego”, z wysoką jakością mamy do czynienia, gdy wychowanie fizyczne:
spełnia oczekiwania społeczne,
zaspakaja potrzeby uczniów i ich rodziców,
prowadzi do realizacji celów definiowanych przez naukę,
jest zgodne ze standardami edukacyjnymi obowiązującymi w danym kraju.
Kluczowe kompetencje ucznia w zakresie wychowania fizycznego (wg B. Cruma, 1993):
doceniać i umieć organizować ćwiczenia dla zdrowia,
działać jako krytyczny konsument sportu.
Wg danych NIK
1/3 samorządów lokalnych nie wykorzystuje całej subwencji oświatowej.
WYDATKI PRZEWIDYWAN
E WYKONANIE PROJEKT
PLANU WZROS T 2010 ROK 2011 ROK
OGÓŁEM 2 227 963 047 2 670 127 504 119,85
w tym głównie:
- oświata i wychowanie 624 426 781 656 847 327 105,19 - transport i łączność 540 312 356 970 474 445 179,61
Wielkość subwencji oświatowej: w 2010 roku – 343 485 270 zł w 2010 roku – 364 704 810 zł
Wg danych NIK
1/3 samorządów lokalnych nie wykorzystuje całej subwencji oświatowej.
Uwarunkowania jakości wychowania fizycznego (wg F. Kremera, 1999):
a) kompetencje nauczyciela (refleksyjny praktyk, stale doskonalący się, przygotowany do pełnienia różnych ról zawodowych),
b) treści WF (atrakcyjne dla uczniów, posiadające walory utylitarne),
c) strategia edukacyjna (adekwatność metod i form pracy, wewnątrzszkolne partnerstwo),
d) relacje nauczyciel-uczniowie (kontrakt dydaktyczny, indywidualizacja, współodpowiedzialność),
e) baza materialna (stymulacja aktywności fizycznej, warunki do nauczania różnych sportów, bezpieczeństwo
ćwiczących).
Z raportu angielskiego Office Standarts in Education na podstawie oceny ok. 6500 szkół różnego typu
w 2003 roku, m.in.:
62% uczniów uczestniczy co najmniej w dwóch godzinach tygodniowo wysokiej jakości WF i sportu szkolnego,
szkoły organizują średnio 1 godzinę i 40 minut zajęć ruchowych na tydzień,
najpopularniejsze formy aktywności ruchowej:
PN – 97% szkół, taniec – 94%, LA – 90%, krykiet – 85%, rugby – 79%.
Dla porównania:
Około 2/3 uczniów na terenie Bawarii ocenia lekcje WF jako dobre lub bardzo dobre.
Sawicki Z., 2009
Średni tygodniowy wymiar WF (lekcji sportu) w minutach w kolejnych etapach edukacji w wybranych landach Niemiec
(wg J. Pospiech, 2006)
Land 6-9 lat 10-12 lat 13-16 lat 17-19 lat
BREMA 135 135 135 135
TURYNGIA 105 135 135 105
BERLIN 135 135 135 90
DOLNA SAKSONIA 120 105 90 90
BAWARIA 90 90 90 90
Z raportu OFSTED w 2004 roku, m.in.:
obserwuje się znaczący wzrost umiejętności ćwiczących uczniów, zwłaszcza w szkole podstawowej,
wzrosła liczba uczniów zapisujących się do różnych
sekcji sportowych, 33% uczniów w wieku od 4 do 11 lat brało udział w sportowym współzawodnictwie
międzyszkolnym podczas ostatniego roku szkolnego,
10% uczniów w wieku od 10 od 11 lat aktywnie pomaga
w organizacji zawodów sportowych.
Dlaczego WF nie zaspakaja twoich potrzeb?
(badania rodziców uczniów holenderskich; P. de Knop, 2002)
50% – za mało zajęć,
40% – za dużo współzawodnictwa,
40% – niska motywacja nauczycieli,
30% – lekceważenie WF przez uczniów, rodziców nauczycieli,
30% – złe wzorce rodzinne,
25 % – zła baza materialna.
Badania uczniów w Europie wskazują, iż krytycznie
oceniają oni ofertę programową WF, zwłaszcza
w konfrontacji z tym, co jest oferowane poza szkołą.
Czy oferta szkolna zaspakaja oczekiwania uczniów:
chłopcy – najczęściej w czasie wolnym preferują te formy aktywności fizycznej, z którymi spotykają się na WF,
dziewczęta – rzadko po lekcjach uprawiają sporty proponowane przez nauczycieli WF.
(wg K. Thirlaway i D. Benton, 1993)
Czy po zakończeniu nauki szkolnej będziesz uczestniczył w aktywności fizycznej:
Irlandia – tak – 70% (T. Jones i inni, 1997),
Polska – tak – 60% chłopcy
50% dziewczęta (J. Pośpiech, 2006).
Deklaracje uprawiania sportu po ukończeniu szkoły przez uczniów z Bawarii:
dziewczęta: zdecydowanie tak – ponad 65%, tak – prawie 20%
chłopcy: zdecydowanie tak – 75%, tak – 15%
(Sawicki Z., 2009) Liczba obowiązkowych godzin WF w szkole (średnio przez 12 lat nauki w szkole):
Irlandia – 0,8, Bawaria – 2, Polska – 3,5.
Prawie 90% dziewcząt w wieku 14 lat i prawie 95%
chłopców z Bawarii w wieku 14 deklaruje, że uprawia sport poza obowiązkami szkolnymi.
Potrafi jeździć na łyżwach:
dziewczęta – 85% , chłopcy – 75%.
Najchętniej uprawiane sporty:
- dziewczęta: jazda na rowerze, jogging, pływanie, taniec, - - chłopcy: piłka nożna, jazda na rowerze, tenis stołowy, koszykówka.
(Sawicki Z., 2009)
większość badanych dziewcząt i chłopców w Europie lubi uczestniczyć w zajęciach wychowania fizycznego,
niewielka część uczniów w Europie twierdzi, iż lekcje są ciekawe,
większość dziewcząt w Europie wyraża opinię o braku użyteczności proponowanych treści WF.
Średni tygodniowy wymiar WF w minutach w kolejnych etapach edukacji w wybranych krajach europejskich
(wg J. Pospiech, 2006)
Kraj 6-9 lat 10-12 lat 13-16 lat 17-19 lat
POLSKA 135 180 180 135
PORTUGALIA 135 135 180 180
FRANCJA 165 165 165 110
SZWAJCARIA 150 150 150 150
SŁOWACJA 90 90 135 90
LITWA 120 90 90 90
CZECHY 90 90 90 90
LUKSEMBURG 90 90 90 75
IRLANDIA 45 45 45 20
3,4 0,8
3,3
3,5
Irlandia
(śr. tygodniowo ok. 0,8 godzin obowiązkowego
WF):
W większym stopniu finansowane są projekty niż obowiązkowe lekcje – pieniądze można uzyskać, jeśli jest dobry pomysł i są chętni uczestnicy
zajęć (w 2004 roku jedna
z irlandzkich szkół średnich wygrała europejski konkurs „The Most Sport-
Minded School”).
3,4 0,8
3,3
3,5
Szwajcaria
(śr. tygodniowo ok. 3,3 godzin obowiązkowego
WF):
Zasadą jest kumulacja części obowiązkowych godzin WF
w ramach obozów szkolnych, np.:
2 godziny lekcyjne w każdym tygodniu
1 godzina skumulowana w czasie obozów .
3,4 0,8
3,3
3,5
(śr. tygodniowo ok. 3,4 godzin obowiązkowego
WF):
Zasadą jest realizacja części obowiązkowych godzin WF
w ramach zajęć popołudniowych (pozalekcyjnych), np. :
2 godziny lekcyjne w każdym tygodniu,
1,5 godziny, „sportowa środa”, co tydzień w ramach szkolnych imprez rekreacyjnych
i sportowych.
3,4 0,8
3,3
3,5
(śr. tygodniowo 3,5 godzin obowiązkowego WF):
Istnieje możliwość realizacji wszystkich obowiązkowych godzin
w formie lekcji, bądź
zamiana dwóch obligatoryjnych godzin na zajęcia pozalekcyjne
lub pozaszkolne (obowiązkowe
co do udziału, fakultatywne co do treści) np. w szkole ponadgimnazjalnej:
1 godziny lekcyjna w każdym tygodniu (ok. 35 godzin rocznie),
2 godziny pozalekcyjne (ok. 70 godzin rocznie).
3,4 0,8
3,3
3,5
Z danych MEN (2010):
co czwarty dyrektor szkoły
podstawowej (26%) deklaruje, iż uczniowie w jego szkole mogą wybierać część zajęć z WF,
co drugi dyrektor gimnazjum (51%) deklaruje, iż uczniowie w jego szkole mogą wybierać część zajęć z WF,
co szósty dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej (17%) deklaruje, iż uczniowie
w jego szkole mogą wybierać część zajęć z WF
(śr. tygodniowo 3,5 godzin obowiązkowego WF):
Polska: śr. tygodniowo 3,5 godzin obowiązkowego WF.
Ale jakiej jakości?
Jak jest aktywność uczniów w ramach zajęć WF w mojej szkole?
Jaki jest poziom i postęp umiejętności i wiadomości uczniów mojej szkoły w odniesieniu do wybranego przeze mnie
programu WF?
W jaki sposób WF jest obecne w różnych przejawach życia mojej szkoły?
W jaki sposób wzory KF są upowszechnianie w lokalnym otoczeniu mojej szkoły?
Jaki jest stan i rozwój materialnych warunków WF w mojej szkole?
Kraj 6-9 lat 10-12 lat 13-16 lat 17-19 lat
POLSKA 135 180 180 135
…
IRLANDIA 45 45 45 20
ok. 19% uczniów nieobecnych lub
niećwiczących
ok. 24% uczniów nieobecnych lub
niećwiczących
ok. 36% uczniów nieobecnych lub
niećwiczących
ok. 4% uczniów trwale zwolnio-
nych z WF
ok. 10% uczniów trwale zwolnio-
nych z WF
ok. 12% uczniów trwale zwolnio-
nych z WF
W EUROPIE
„Wychowanie jest to sztuka, której nikt dotąd nie umie, jest to kurs, który jakaś dobra głowa dopiero
ma ułożyć.”
Jędrzej Śniadecki
