Joanna Wierzowiecka
Rozwój usług laboratoriów z
elastycznym zakresem akredytacji
Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 22, 207-215
2011
NR 694 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 22 2011
d r inż. JO A N N A W IE R Z O W IE C K A A k a d e m ia M o rsk a w G d y n i
ROZWÓJ USŁUG LABORATORIÓW Z ELASTYCZNYM
ZAKRESEM AKREDYTACJI
Streszczenie
Akredytacja laboratoriów w elastycznym zakresie jest stosunkowo nową propozycją Pol skiego Centrum Akredytacji dla laboratoriów. W artykule wyjaśniono, na czym polega akredyta cja w zakresie elastycznym, jak również zamieszczono podstawową różnicę między obecnym stałym zakresem a formą elastycznego przedstawienia zakresu kompetencji akredytowanego laboratorium. Ponadto przedstawiono wymagania, jakie powinno spełnić laboratorium ubiegające się o akredytację w takim zakresie, związane przede wszystkim z dostosowaniem istniejącego w laboratorium systemu zarządzania. Przeprowadzono badania rynku usług laboratoriów z ela stycznym zakresem akredytacji, określono liczbę tych laboratoriów oraz udział akredytowanych metod w elastycznym zakresie w stosunku do metod w zakresie stałym w tych laboratoriach. Przedstawiono również badane cechy i związane z nimi obiekty najczęściej akredytowane w elastycznym zakresie.
Wprowadzenie
W sp ó łc z e sn y ry n e k sta w ia p rz e d lab o ra to ria m i w ie le w y z w a ń - k o n k u re n c ja j e s t c o raz w ięk sza, a k lie n c i s ą c o raz b ard ziej w y m a g a ją c y . S tąd te ż szybkie re a g o w a n ie n a o c z e k iw a n ia i w y m a g a n ia k lie n tó w staje się p rio ry te te m d la la b o ra to rió w . A k re d y ta c ja je s t w ie lk im a tu tem d la la b o ra to rió w d z ia ła ją cy c h n a w o ln y m ry n k u , m im o że c z ęsto sp ełn ien ie w y m a g a ń a k re d y ta c ji, szczeg ó ln ie w y m a g a ń te c h n ic z n y ch , je s t ró w n o z n a c z n e z p o n ie sie n ie m o g ro m n y c h k o sz tó w z w ią z a n y ch z ro z b u d o w ą lab o rato riu m , je g o w y p o sa ż e n ie m w n o w y sprzęt, w a lid a c ją m e to d b a d a w c z y c h i u c z e stn ic tw e m w p o ró w n a n ia c h m ię d z y la b o ra to - ry jn y c h 1.
1 A Maleszka, Akredytacja. Potwierdzanie zgodności dla wyrobów na rynku Unii Europejskiej, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań 2010, s. 144.
2 0 8
Joanna Wierzowiecka
A k re d y ta c ja słu ży fo rm a ln e m u w y k a z a n iu k o m p e te n c ji la b o ra to riu m do w y k o n y w a n ia o k re ślo n y c h zad ań , w ty m ró w n ie ż w za k re sie o c e n y zg o d n o ści. Z p o w y ż sz e g o w y n ik a , że o p is k o m p e te n c ji la b o ra to riu m m u si b y ć o c z y w isty d la je g o p o te n c ja ln y c h k lie n tó w , in n y c h z a in te re so w an y c h stro n o ra z o g ó ln ie d la rynku. O b ecn ie j e s t to re a liz o w a n e p o p rz e z zak res ak re d y ta c ji - sfo rm u ło w an ie i o c e n a z a k re su ak re d y ta c ji stan o w i p o d sta w ę je j p ro c e su . W a ż n e je s t o k re śle n ie z a k re su w ta k i sp o só b , ab y b y ło m o ż liw e d o k ła d n e i je d n o z n a c z n e u sta le n ie z a k re su d zia ła ln o śc i o b ję te g o a k red y tacją.
P rzy p o sia d a n iu stałeg o z a k re su ak re d y ta c ji k a ż d o ra z o w a o c e n a d z ia ła ln o ści lab o ra to riu m , w p rz y p a d k u c h ę c i zm ian y te g o za k re su , stan o w i u c ią ż liw o ść i p o w o d u je n ie sp e łn ie n ie o c z e k iw a ń k lie n tó w la b o ra to riu m 2, g d y ż n ie c h c ą oni c z ek ać n a u z y sk a n ie fo rm aln ej zg o d y je d n o s tk i ak red y tu jącej n a w y k o n y w a n ie d an eg o ty p u b a d a ń w ra m a c h a k red y tacji. O b ecn ie czas k o n ie c z n y n a d o k o n an ie o c e n y i w y d a n ie zm ie n io n y c h d o k u m e n tó w a k re d y ta c y jn y c h p rz e z P C A tr w a od p ó ł ro k u do ro k u , co u n ie m o ż liw ia la b o ra to rio m n a ty c h m ia sto w e re a g o w a n ie n a p o trz e b y k lie n tó w i rea liz a cję zleceń.
Pojęcie elastycznego zakresu akredytacji
A k re d y ta c ja j e s t fo rm a ln y m w y k a z a n ie m k o m p e te n c ji la b o ra to riu m b a d aw c z e g o do w y k o n y w a n ia o k re ślo n y c h b ad ań . W y n ik ie m o c en y p rz e p ro w a dzonej p rz e z je d n o s tk ę a k re d y tu ją c ą j e s t o k re śle n ie z a k re su k o m p e te n c ji la b o ra to riu m do w y k o n y w a n ia b a d a ń 3. Z a k re s te n je s t p rz e d sta w ia n y ja k o sz c z e g ó ło w y w y k a z m e to d b a d a ń w fo rm ie z a k re su ak re d y ta c ji i ta k sfo rm u ło w an y - stan o w i stały zak res a k red y tacji. O z n a c z a to , że la b o ra to riu m n ie m o że m o d y fik o w a ć m e to d obj ę ty ch z a k resem , je ż e li chce p o w o ły w a ć się n a u d z ie lo n ą a k re d y ta c ję. M o ż liw o ść p o w o ła n ia się n a u d z ie lo n ą ak re d y ta c ję w w y p ad k u m o d y fik a c ji m e to d m o że m ie ć m iejsce ty lk o p o z ło ż e n iu o d p o w ie d n ie g o w n io sk u do P C A , p rz e p ro w a d ze n iu o ce n y i p o d ję c iu d e c y z ji o zm ian ie z a k re su a k re d y tacji4. O z n a c z a to , że stałe z a k re sy a k re d y ta c ji s ą szty w n e, o k re ś la ją sz c z e g ó ło w o b a d a n e o b iek ty , m e to d y b a d a w c z e o ra z d o k u m e n t o d n ie sie n ia i datę w y dania. T a k sfo rm u ło w a n e z a k re sy s ą c z ę sto n ie p ra k ty c z n e i b a rd z o u tru d n ia ją
2 L. Olborska, Elastyczny zakres akredytacji, w: XV Sympozjum - Wymagania techniczne nor
my PN-EN ISO/ IEC 17025 w praktyce laboratoryjnej, red. K. Krzyśko, Klub Polskich Laborato
riów Badawczych POLLAB, Warszawa 2009, s. 9. 3 Ibidem, s. 9.
4 DA-10, Akredytacja laboratoriów w zakresach elastycznych, Polskie Centrum Akredytacji, Warszawa, wydanie 1 z 15.05.2009 r., s. 3.
p rz e g lą d u m ó w z k lie n ta m i, sz czeg ó ln ie la b o ra to rio m d z ia ła ją cy m n a w o ln y m ry n k u 5.
R o z w ią z a n ie m te g o p ro b le m u m o że o k a z a ć się d e c y z ja P o lsk ieg o C en tru m A k re d y ta c ji o u d z ie la n iu a k re d y ta c ji w z a k re sa c h e lasty czn y ch . O d m a ja 2 0 0 9 r. P o lsk ie C e n tru m A k re d y ta c ji u m o ż liw ia a k re d y to w a n y m la b o ra to rio m w n io sk o w an ie o p o tw ie rd z e n ie ta k ic h k o m p e te n c ji n a z a sa d a c h o k re ślo n y c h w d o k u m e n c ie P C A - D A -1 0 (2009).
P o lity k a P C A d o ty c z ą c a a k re d y to w a n ia la b o ra to rió w w z a k re sie e la sty c z n y m j e s t zg o d n a z za sa d a m i i w y m a g a n ia m i w ty m o b szarze o k reślo n y m i w d o k u m e n ta c h E u ro p e a n C o o p e ra tio n fo r A c c re d ita tio n (E A ), t j .:
- E A -2 /0 5 - zak res ak re d y ta c ji o ra z ro z w ażan ie m e to d i k ry te rió w do o c e n y z a k re só w b a d a ń (2 0 0 1 ),
- E A -2 /1 5 - w y m a g a n ia E A d o ty c z ą c e ak re d y ta c ji w z a k re sa ch e la sty c z n y c h (2008).
T e rm in „e la sty c z n y zak res a k re d y ta c ji” o zn acza, że w o k re ślo n y c h w z a k re sie ela sty c z n y m o b sz a ra c h d z ia ła ln o śc i la b o ra to riu m m a m o ż liw o ść re a g o w a n ia n a p o trz e b y sw o ich k lie n tó w p o p rz e z m o d y fik o w a n ie lu b w łą c z a n ie d o d a tk o w y c h m e to d do sw o jeg o z a k re su a k re d y ta c ji b e z k o n ie c z n o śc i k a ż d o ra z o w eg o in fo rm o w a n ia P C A 6, p o d w a ru n k ie m że m e to d y te n ie w p ro w a d z a ją n o w y ch te c h n ik p o m ia ro w y c h , nieobj ę ty ch p rz e z p ie rw o tn ie o p isa n y zak res a k re d y ta - c ji7. L a b o ra to riu m w y k o rz y stu ją c zasad ę z a k re su e lasty czn eg o , n ie m oże p rz e jść w ra m a c h a k re d y ta c ji do now ej d z ie d z in y te c h n ic z n ej lu b n o w e g o o b szaru ak red y tacji.
Z a k re s e la sty c z n y d la la b o ra to riu m o z n a c z a, że m o że o n o b e z w c z e ś n ie j szego in fo rm o w a n ia je d n o s tk i ak red y tu jącej:
- m o d y fik o w a ć w ła sn e m e to d y (in -h o u se),
- sto so w a ć zak tu a liz o w an e m e to d y z n o rm a liz o w a n e,
- w d ra ż a ć n o w e w ła sn e i zn o rm a liz o w a n e m e to d y w o b szarze p o tw ie r d z o n y c h k o m p e te n c ji.
W zw ią z k u z ty m la b o ra to riu m m u si p o tw ie rd z ić sw oje k o m p e te n c je do ro z w o ju i w a lid a c ji sto so w a n y c h p ro c e d u r b a d a w c z y ch z g o d n ie z w cześn iej u sta n o w io n y m i ro z w ią z a n iam i sy stem o w y m i.
5 K. Rajczakowska, Elastyczny zakres akredytacji - podejście praktyczne, w: XVI Sympozjum
- Wymagania techniczne normy PN-EN ISO/IEC 17025 w praktyce laboratoryjnej - 2, red.
K. Krzyśko, Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB, Warszawa 2010, s. 35. 6 DA-10, Akredytacja laboratoriów..., s. 3.
7 EA-2/05, Zakres akredytacji oraz rozważanie metod i kryteriów do oceny zakresów badań, Polskie Centrum Akredytacji, Warszawa 2001, s. 4.
2 1 0
Joanna Wierzowiecka
O k re śle n ie z a k re su elasty c z n e g o w b a d a n ia c h m o że w y stę p o w a ć w o d n ie sie n iu do:
- m a try c, p ró b ek , o b ie k tó w b ad ań , - b a d a n y c h cech,
- re a liz a cji p ro c e d u r b ad ań , - m etod.
W zw ią z k u z ty m w ra m a c h e la sty c z n e g o z a k re su ak re d y ta c ji d o p u sz c z a się:
- sto so w an ie z a k tu a liz o w an y c h m e to d zn o rm a liz o w a n y ch , - sto so w an ie z a k tu a liz o w an y c h m e to d w łasn y ch ,
- zm ian ę z a k re su p o m ia ro w e g o m e to d y b ad ań , - d o d an ie bad an ej c e c h y w ra m a c h o b ie k tu i m e to d y b a d a w c z ej, - w d ra ż a n ie w ła sn y c h m e to d b a d a ń (p ro c e d u r b a d a w c z y ch ), - w d ra ż a n ie n o w y c h m e to d zn o rm a liz o w a n y ch , - d o d an ie n o w e g o o b ie k tu w ra m a c h badanej g ru p y o b iek tó w , - d o d an ie n ow ej g ru p y o b iek tó w .
P o d sta w o w a ró ż n ic a p o m ię d z y stały m a e la sty c z n y m z a k re se m ak re d y ta c ji p o le g a n a ty m , że w p ie rw sz y m p rz y p a d k u je s t to w y sz c z e g ó ln ie n ie b ad ań , do w y k o n y w a n ia k tó ry c h la b o ra to riu m j e s t k o m p e te n tn e , n a to m ia st w d ru g im je s t to p rz e d sta w ie n ie k o m p e te n c ji la b o ra to riu m do p ro w a d z e n ia o k reślo n ej d ziałal- n o ś c i8.
Wymagania dla laboratoriów ubiegających się o akredytację w elastycznym
zakresie
P o tw ie rd z e n ie , że la b o ra to riu m je s t ak re d y to w a n e w z a k resie e lasty czn y m z n a jd u je się w d o k u m e n c ie „Z ak res ak re d y ta c ji la b o ra to riu m b a d a w c z e g o ” , sta n o w ią c y m z a łą c zn ik do ce rty fik a tu a k re d y ta c ji, w k tó ry m je d n o z n a c z n ie o k re śla n e s ą o b sz a ry d z ia ła ln o śc i, co do której p o tw ie rd z o n o zak res elasty czn y .
N a to m ia st w zak resie ak re d y ta c ji p rz y w o ły w a n a j e s t „ L ista b a d a ń p ro w a d z o n y c h w ram ach z a k re su e la sty c z n e g o ” , k tó ra j e s t d o k u m e n te m sy ste m o w y m znajduj ącym się w la b o ra to riu m i p rz e z n ie g o a k tu a liz o w a n y m . L ista ta zaw iera szcz e g ó ło w y w y k a z m e to d b a d a ń w ra m a c h ak re d y ta c ji w ela sty c z n y m z a k re sie, o k tó ry c h in fo rm o w a n i s ą klien ci. L ista p o w in n a o d p o w ia d a ć u k ład o w i ta b e l sto so w a n y c h p rz e z P C A do fo rm u ło w a n ia stały ch zak re só w ak red y tacji.
L a b o ra to riu m p rz e d p la n o w a n ą o c e n ą w n ad z o rz e , ja k ró w n ie ż n a k ażd e ż ą d a n ie P C A , je s t zo b o w ią z a n e d o sta rc z y ć do P C A z a k tu a liz o w a n ą listę 9.
S y stem z a rz ą d z a n ia la b o ra to riu m w y n ik a ją c y z w y m a g a ń zaw a rty c h w n o rm ie P N -E N IS O /IE C 17025 p o w in ie n z a w ie ra ć d y sp o z y c je w ła śc iw e d la z a k re su e la sty c z n e g o - w sz c z e g ó ln o śc i d o ty c z y to o b sz a ru te c h n ic z n e g o z w ią zan eg o z re a liz a c ją w y m a g a ń ro z d z ia łu 5.4 „ M e to d y b a d a ń i w z o rc o w a ń o ra z ich w a lid a c ja ” tej n o rm y . W tra k c ie o c e n y la b o ra to rió w u b ie g a ją c y c h się o ak red y tacj ę w ela sty c z n y m z a k resie sz c z e g ó ln y n a c isk k ła d z io n y je s t w łaśn ie n a o cen ę w d ro ż e n ia p ro c e d u ry w a lid a c ji i/lu b w e ry fik a c ji m e to d o ra z n a o cenę m e to d n o w o w d ro ż o n y c h lu b zm o d y fik o w an y ch .
P o n a d to ak re d y to w a n e la b o ra to riu m j e s t zo b o w ią z a n e d o 10:
- u s ta le n ia o d p o w ie d z ia ln o śc i z a zarz ą d za n ie d z iałan iam i w ra m a c h z a k re s u e lasty czn eg o ,
- u a k tu a ln ia n ia listy ty lk o p o w ła śc iw y m w y k o n a n iu sto so w n y ch d z ia ła ń te c h n ic z n y c h (z a p ro je k to w an y c h i o p isa n y c h w sy stem ie zarz ą d za n ia ) d la d an eg o ro d z a ju b a d a ń p o tw ierd zaj ący ch , że w p ro w a d z a n a z m ia n a z n a jd u je się w ram ach k o m p e te n c ji la b o ra to riu m (np. w a lid a c ja , p o tw ie rd z a n ie m o ż liw o śc i realizacji itd .),
- w p ro w a d z a n ia do listy d o k u m e n tó w opisuj ący ch zm o d y fik o w a n e lub n o w e p ro c e d u ry te c h n ic z n e ty lk o p o u p rz e d n im ich z a tw ie rd z e n iu do sto so w a n ia p rz e z u p o w a ż n io n y do te g o p e rso n e l,
- n ie p o w o ły w a n ia się n a u d z ie lo n ą ak red y tacj ę p rz y re a liz a cji w p ro w a d za n y c h do listy b a d a ń p rz e d z a tw ie rd z en ie m je j u a k tu aln io n ej w ersji, - u a k tu a ln ia n ia i z a tw ie rd z a n ia listy p rz e z o d p o w ie d n io w y k w a lifik o w a
n y p e rso n e l, spełniaj ąc y w y m a g a n ia k w a lifik a c y jn e , o k re ślo n e w sy s te m ie z a rz ą d z a n ia i p o sia d a ją c y u p o w a ż n ie n ie do re a liz a cji ty c h c z y n n o ści,
- w d ro ż e n ia i sto so w a n ia p ro c e d u ry przyj ę c ia w n io sk u o w y k o n a n ie b a d ań obj ęty ch z a k re se m ela sty c z n y m , k tó re n ie b y ły w cześn iej w y k o n y w an e,
- w d ro ż e n ia i sto so w a n ia p ro c e d u ry p rz e g lą d u u m o w y zaw ierającej e le m en ty , k tó re m aj ą z a sto so w an ie do a k re d y to w a n e g o z a k re su e la sty c z n eg o , z w ła sz c z a w ty c h w y p a d k a c h , k ie d y la b o ra to riu m n ie u m ie śc iło w sw ojej liście b a d a ń zle c a n y ch p rz e z k lie n ta ; w iąże się to z k o n ie c z n o
9 DA-10, Akredytacja laboratoriów..., s. 6. 10 Ibidem.
2 1 2
Joanna Wierzowiecka
ś c ią p rz e k a z a n ia k lie n to w i w sz y stk ic h in fo rm a c ji k o n ie c z n y c h do j e d n o z n a c z n eg o w y ja ś n ie n ia zaistn iałej sy tu acji,
- p rz e p ro w a d z e n ia k o n ieczn ej a n a liz y i p o d ję c ia o d p o w ie d n ic h d ziałań k o ry g u j ą c y c h w w y p ad k ach , k ie d y w w y n ik u p ro c e su w a lid a c ji z o sta n ie stw ierd zo n e, że la b o ra to riu m n ie je s t w stanie w y d a ć m ia ro d a jn y c h sp ra w o z d a ń z b ad ań . D z ia ła n ia te p o w in n y d o ty c z y ć za ró w n o relacji z k lie n te m , ja k i ro z w ią z a n ia p ro b le m ó w w e w n ą trz lab o rato riu m .
W zw iązk u z p o w y ż sz y m w lab o ra to ria ch , k tó re staraj ą się o e la sty c z n y z a k re s a k red y tacji, k o n ie c z n e je s t p rz e d e w sz y stk im d o k o n a n ie u re g u lo w a ń sy s te m o w y c h w d w ó c h p ro c e sa c h , t j .
- p ro c e sie p o z y sk iw a n ia o b słu g i k lie n tó w , - p ro c e sie p ro je k to w a n ia n o w y c h usług.
P ro je k to w a n ie n o w y c h u słu g je s t p ro cesem , k tó ry m o ż e b y ć re a liz o w a n y n a p o d sta w ie ró ż n y c h d a n y c h w ej ścio w y ch , co p rz e d sta w io n o n a ry su n k u 1.
Rys. 1. Proces projektowania nowych usług w laboratorium badawczym
Źródło: K. Rajczakowska, Elastyczny zakres akredytacji - podejście praktyczne, w: XVI Sympo
zjum - Wymagania techniczne normy PN-EN ISO/IEC 17025 w praktyce laboratoryjnej - 2, red.
K. Krzyśko, Klub Polskich Laboratoriów Badawczych POLLAB, Warszawa 2010, s. 46.
P ro c e s p ro je k to w a n ia n o w y c h u słu g m u si u w z g lę d n ia ć p rz e p ro w a d ze n ie w a lid a c ji o p raco w y w an ej m e to d y b ad ań . P o n a d to o c z y w isty m w a ru n k ie m u z y sk a n ia elasty c z n e g o z a k re su ak re d y ta c ji je s t p o sia d a n ie p rz e z la b o ra to riu m w y
kwalifikowanego personelu o potwierdzonych kompetencjach oraz odpowied
nich zasobów materialnych.
Struktura usług laboratoriów posiadających elastyczny zakres akredytacji
Przeprowadzono analizę struktury rynku usług laboratoriów akredytowa
nych w elastycznym zakresie. Elastyczny zakres akredytacji mogą uzyskać la
boratoria badawcze, wzorcujące oraz medyczne. Od momentu udostępnienia
przez PCA laboratoriom możliwości akredytacji elastycznych zakresów, stwier
dzono, że akredytację taką uzyskało 26 laboratoriów z 1078 wszystkich akredy
towanych laboratoriów badawczych (stan na dzień 22.10.2011) - rys. 2.
Rys. 2. U dział akredytowanych laboratoriów z elastycznym zakresem - stan na dzień 22.10.11 Źródło: opracowanie na podstawie zakresów akredytacji z http://w ww .pca.gov.pl/?page= akredytowane_podm ioty_ab&& r=lb.
Wśród akredytowanych laboratoriów medycznych i wzorcujących nie
stwierdzono elastycznych zakresów akredytacji. Mała liczba uzyskanych akre
dytacji w elastycznym zakresie może wynikać z krótkiego czasu istnienia takiej
oferty PCA i konieczności dostosowania systemów zarządzania laboratoriów do
uzyskania akredytacji w elastycznym zakresie.
Większość laboratoriów uzyskało akredytacj ę w elastycznym zakresie
w 2011 roku (17 z 26 laboratoriów), przy czym część z nich - w trakcie trwania
ważności certyfikatu (w czasie audytu nadzoru). Świadczy to o chęci tych labo
ratoriów do szybkiego uzyskania takiej akredytacji, co zapewne wynika z zapy
tań od ich klientów o akredytacj ę na konkretne metody, na które laboratoria te
nie miały akredytacji w stałym zakresie, a mogłyby je zrealizować po modyfi
kacji akredytowanej metody.
Akredytację w elastycznym zakresie uzyskują laboratoria, które mają akre-
dytacj ę na wiele metod, maj ą doświadczenie w akredytacji - posiadaj ą j ą od
dłuższego czasu. Wynika to faktu, że laboratoria te muszą mieć dużą bazę
2 1 4
Joanna Wierzowiecka
sp rzęto w ą, w iele ró ż n y c h (n iesta n d a rd o w y c h ) b a d a ń w o fercie, d u żo d o św ia d czo n y c h p ra c o w n ik ó w , k tó rz y n a b ie ż ą c o b ę d ą w stan ie w a lid o w a ć sw oje p o m ysły.
N a to m ia s t stw ierd zo n o , że z d e c y d o w a n a w ię k sz o ść la b o ra to rió w u z y sk a ła e la sty c z n y zak res ak re d y ta c ji d la niew ielk iej lic z b y m e to d w sto su n k u do w sz y stk ic h a k re d y to w a n y c h m e to d - e la sty c z n y zak res a k re d y tacji w y stę p u je w ta k im p rz y p a d k u ja k o k o m b in a c ja z zak re se m stałym .
A k re d y to w a n e z a k re sy e lasty czn e w y s tę p u ją d la ró ż n y c h o b ie k tó w i m e to d b a d a ń , p rz y c zy m n a jw ię k sz a lic z b a m e to d d o ty c z y ży w n o ści. W y stę p u ją c e w n ajw ięk szej liczb ie w y b ra n e b ad an e o b ie k ty i c e c h y ak re d y to w a n e w e la sty czn y m z a k resie p rz e d sta w io n o w ta b e li 1.
Tabela 1 Wybrane obiekty i cechy akredytowane w elastycznym zakresie
Lp. Badane obiekty/Grupa obiektów Badane cechy
1.
Artykuły rolno-żywnościowe Zawartość pozostałości pestycydów Masa
Zawartość wody/wilgotność
Zawartość substancji lotnych/suchej masy
2.
Pasze Zawartość metali
Zawartość leków Zawartość witamin Zawartość pestycydów Zawartość mykotoksyn Liczba drobnoustrojów 3.
Produkty spożywcze Zawartość metali Zawartość azotu
Zawartość azotanów i azotynów Cechy organoleptyczne
Obecność drobnoustrojów chorobotwórczych 4. Woda Pozostałości pestycydów
Ogólna liczba mikroorganizmów
Źródło: opracowanie na podstawie zakresów akredytacji z http://www.pca.gov.pl/?page= akredytowane_podmioty_ab&&r=lb (22.10.11).
P o n a d to o b iek tam i, d la k tó ry c h w la b o ra to ria ch w y stę p u je e la sty c z n y z a kres, są o b ie k ty ta k ie ja k p a liw a ciek łe i m a te ria ły sm arn e, m e ta le , sto p y m e ta li i in n e tw o rz y w a k o n stru k c y jn e , m aszy n y , p o ja z d y m e c h a n ic zn e czy m a te ria ły i o p a k o w a n ia zab aw ek . W ela sty c z n y m z a k resie ak re d y ta c ji la b o ra to rió w b a d a w c z y c h w y stęp u j ą ró w n ie ż m e to d y z w iązan e z b a d a n ie m śro d o w isk a p ra c y - szczeg ó ln ie w z a k resie b a d a ń p o w ie trz a . O b ecn ie e la sty c z n y zak res ak re d y ta c ji p o siad aj ą w w ię k sz o śc i in sty tu ty i je d n o s tk i u c z e stn ic z ąc e w n ad zo rze n a d b e z p ie c z e ń stw e m ży w n o śc i w P o lsce.
Podsumowanie
P C A je d n o z n a c z n ie stw ierd za, że p o sia d a n ie p rz e z la b o ra to riu m e la sty c z n eg o z a k re su ak re d y ta c ji nie o zn acza, że j e s t o n o bardziej k o m p e te n tn e do w y k o n y w a n ia o k re ślo n y c h b a d a ń n iż la b o ra to riu m re a liz u ją ce b a d a n ia w stały m z a k re s ie 11. Jed n ak że ta k ie la b o ra to riu m j e s t w stanie b y ć b ard ziej e lasty czn e n a ry n k u i szy b k o re a g o w a ć n a zm ie n ia ją c e się w y m a g a n ia i p o trz e b y k lien tó w .
Jed n o stk i ak red y tu j ące n a ca ły m św iecie oferuj ą akred y tacj ę z a k re só w e la sty c z n y c h zg o d n ie z IS O /IE C 17025. Je d n a k w d a lsz y m c ią g u is tn ie ją ró żn ice w in te rp re ta cji te rm in u „zak res e la sty c z n y ” o ra z sp o so b ie je g o w d ro ż e n ia w ró ż n y c h k rajach . D lateg o la b o ra to ria o ra z ich k lie n c i m o g ą m ie ć tru d n o śc i ze z ro z u m ie n ie m k o n c e p c ji z a k re su e lasty czn eg o , a p o n a d to istn ie je te ż p o trz e b a z a p e w n ie n ia, że n a p o z io m ie m ię d z y n a ro d o w y m sto so w a n ie tej k o n c e p c ji je s t s p ó jn e 11 12.
O b ecn ie w P o lsce ry n e k u słu g la b o ra to rió w z ela sty c z n y m z a k resem a k re d y tacji j e s t n ie w ie lk i, je d n a k p rz e w id y w a n y je s t rozw ój takiej fo rm y a k re d y ta cji, szczeg ó ln ie w p rz y p a d k u je d n o s te k n o ty fik o w a n y c h , g d y ż z a p e w n ia m o ż li w o ść d z ia ła n ia n a k o rz y ść p ro d u c e n tó w w o d p o w ied n im , p o ż ą d a n y m p rz e z n ic h czasie. S tąd te ż e u ro p ejsk ie o rg a n iz a c je z o b sz a ru ak re d y ta c ji p o d e jm u ją d z ia ła n ia d o ty c z ą c e u je d n o lic e n ia sy stem u a k re d y ta c ji w e la sty c z n y c h zak resach .
SERVICES DEVELOPMENT OF LABORATORIES WITH FLEXIBLE
SCOPE OF ACCREDITATION
Summary
Accreditation of laboratories with flexible scope is relatively new proposal of the Polish Centre for Accreditation. The article explains conception of accreditation with flexible scope, as well as contains basic difference between the current fixed scopes of accreditation and flexible scopes of accreditation. Moreover the requirements for accreditation of flexible scope were pre sented. These requirements concern adaptation of the existing management system in the labora tory. Research were conducted related to services market of laboratories with flexible scope of accreditation. Quantity of laboratories with flexible scope of accreditation and participation ac credited methods in flexible scope in relation to methods in fixed scope of laboratories were presented. Moreover the article presents most accredited in flexible scope tested characteristics and related objects.
11 DA-10, Akredytacja laboratoriów..., s. 4.
12 ILAC-G18:04/2010, Wytyczne dotyczące formułowania zakresów akredytacji dla laborato
