Andrzej Orczykowski
Rola osób konsekrowanych w
duszpasterstwie migrantów
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 48/3-4, 67-85
Prawo Kanoniczne 48 (2005) nr 3-4
KS. ANDRZEJ ORCZYKOWSKI SCHR
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
R O L A O S Ó B K O N SEK R O W A N Y C H W D U S Z P A S T E R ST W IE M IG R A N T Ó W
Treść: Wstęp; 1. Teologiczne pojęcie: migracja w ujęciu Pisma Świętego i magi sterium Kościoła; 2. Postawa osób konsekrowanych wobec wyzwań migracji; 3. For macja do duszpasterstwa migrantów; 4. Pełniejsza i stała działalność na rzecz ludzi
w drodze; 5. Potrzeba zaangażowania w duszpasterstwo migrantów; Zakończenie.
W stęp
K on g reg acja In sty tu tó w Ż ycia K o n sek ro w an eg o i Stow arzyszeń Ż y cia A p o sto lsk ieg o o raz P ap iesk a R a d a D u szp a sterstw a M ig ran tów i P o d ro żo n y ch wystosowały: L is t w spólny d o przełożonych gene
ralnych Instytutów Życia K onsekrow anego i Stowarzyszeń Życia A p o stolskiego. Zaangażow anie duszpasterskie na rzecz migrantów, uchodźców i innych osób przeżyw ających d ra m a t migracji1. D o k u
m e n t sk ład a się z w p ro w ad ze n ia o ra z p ięciu m erytorycznych p u n k tów. N a w stęp ie zo sta ła w y rażo n a w dzięczność w o bec w szystkich instytutów , k tó re pozytyw nie odpow iedziały n a ap e l w ystosow any - p o d ko n iec la t ’80 - p rzez wyżej w ym ienione D y k a ste rie2 i ro zsze rzyły sw oją d ziałalność n a rzecz m igrantów .
1 Tytuł Listu podano zgodnie z oficjalnym tłumaczeniem na j. polski. List został wy słany 8 sierpnia 2005 r. pocztą elektroniczną do wszystkich przełożonych generalnych. Tekst dokumentu w: Congregazione per gli Istituti di Vita Consacrata e le Società di Vi ta Apostolica, Pontificio Consiglio della Pastorale per i Migranti e gli Itineranti, Lettera
congiunta alle Superiore e Superiori Generali degli Istituti di vita consacrata, delle società di vita apostolica e degli Istituti secolari (odtąd: LC), http://www.chiesacattolica.it/pls/cci
_new/bd_Edit_doc.edit_documento?p_id=10916&id_sessione=&pwd_sessione= 2 Congregazione per i Religiosi e gli Istituti secolari e Pontificia Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e del Turismo, Lettera congiunta ,A tutti i Religiosi e le Reli
C elem L istu - ad reso w an e g o d o członków in sty tutó w życia k o n sekrow an ego, stow arzyszeń życia aposto lsk ieg o o ra z instytutów św ieckich - je s t w sp ó ln a p re z e n ta c ja opublikow an ej p rz ez P ap iesk ą R a d ę D u sz p a ste rstw a M ig ran tó w i P o d ró żn y ch instruk cji Erga m i
grantes caritas Christi3 o ra z za ch ęta, aby sta ła się o n a d o k u m e n te m
przew o d n im i intensyfikującym za angażow an ie k o n sekro w an ych w służbie ludziom w drodze. C el te n m oże zostać zrealizow any p o przez: 1) teo lo g iczn e ro z u m ie n ie zjaw iska m igracji w u jęciu P ism a Św iętego i m ag isteriu m K ościo ła4, 2) przyjęcie właściwej postaw y przez osoby k o n sek ro w an e w obec wyzwań m igracji5, 3) fo rm ację do d u szp a ste rstw a m ig ran tó w 6, 4) u k ieru n k o w an ie n a p ełn iejsze i stałe za angażow anie w d ziałalność n a rzecz ludzi w drodze1 o raz 5) d o strzeg an ie naglącej p o trze b y tak ieg o za an g ażo w an ia8.
1. Teologiczne pojęcie: migracja w u jęciu P ism a Świętego i m a g iste riu m K ościoła
W L iście w skazano, że in stru k cja Erga migrantes caritas Christi p rzypom ina, iż w sp ó łczesn a m ig racja stanow i w dziejach ludzkości najw iększy fe n o m e n p rz em ieszczan ia się ludzi. C ho ciaż m ig racja je s t zjaw iskiem stałym i starym ja k rodzaj ludzki, b o w ę d ru ją ludzie w szystkich k u ltu r9, je d n a k w dzisiejszym świecie n a b ra ła now ych treści stając się znak iem w spółczesnych czasów i n ie o d łą c z n ą cech ą społeczności ludzkiej. O b e cn ie m igracje tw o rz ą stru k tu ra ln ą rz e czywistość w spółczesnego społeczeń stw a ze swoją z ło żo n ą p ro b le m aty k ą z p u n k tu w id zen ia ekono m iczn eg o , politycznego, k u ltu ro w ego i religijnego. K ościół z n ie u s ta n n ą tro s k ą p o d ch o d z i d o teg o
163-166; Congregazione per i Religiosi e gli Istituti secolari e Pontificia Commissione per la Pastorale delle Migrazioni e del Turismo, Istruzione congiunta „Invito all’impegno
pastorale per i Migranti e Rifugiati”, „Informationes SCRIS” (odtąd: ISCRIS) 15 (1989)
n. 2, pp. 178-184.
3 Pontificio Consiglio della Pastorale per i Migranti e gli Itineranti, Istruzione „Erga
migrantes caritas Christi” (La carità di Cristo verso i migranti) (03.05.2004) (odtąd:
EMCC), Città del Vaticano 2004; wersje w językach używanych przez Stolicę Apostol ską w PM 36 (2004) n. 95.
4 La migrazione come appare dalla Sacra Scrittura e nell’insegnamento magisteriale. 5 Persone consacrate e sfida della mobilità umana.
6 Per una formazione alla pastorale dei migranti. 7 Verso un impegno stabile e più esteso. 8 L ’urgenza dell’impegno.
zjaw iska, a w o statn im p ięćdziesięcio leciu zn aczn ie ją spotęgow ał, o czym św iadczą m iedzy innym i d o k u m en ty K ościoła i zw iązana z tym dyscyplina k a n o n ic z n a 10.
K ościół zaw sze w m ig ra n ta c h d o strze g ał oblicze C h ry stu sa (M t 25, 35). W ich sytuacji odczytyw ał w ezw anie, sk ierow ane d o w szyst kich w ierzących, aby w iarą i m iłością odpo w iad ali n a p o trze b y m i g ra n tó w i odkryw ali w tym zjaw isku uk ry te p lany B o że11. Ju ż w cza sach ap o sto lsk ich 12 i patrystycznych13 w ra m a c h zw yczajnych s tru k tu r d u szp a ste rstw a u w zględnian o szczególne p o trze b y d u sz p a ste r skie m igrantów . Z upływ em czasu pojaw iały się co raz to now e p ro b lem y zw iązane z p rzem ieszczan iem się w iern ych i p o w stała k o nieczność poszu k iw an ia now ych fo rm obecno ści K o ścio ła w życiu m igrantów . Z au w aża n o , że złożonych p ro b lem ó w ludzi wędrujących
10 LC, 1; Wśród dokumentów Kościoła dotyczących zjawiska migracji szczególne znaczenie mają: P i u s XII, Constitutio apostolica de spirituali emigrantium cura „Exsul
Familia” (01.08.1952), „Acta Apostolicae Sedes. Commentarium officiale” (odtąd:
AAS) 44 (1952), 649-704; P a u l us VI, Litterae apostolicae motu proprio datae quibus
normae ad quaedam exsequenda SS. Consilii Vaticani II Decreta statuuntur „Ecclesiae Sanctae” (06.08.1966), AAS 58 (1966), 757-787; P a u l us VI, Litterae apostolicae motu proprio datae quibus nova normae de pastorali migratorum cura statuuntur „Pastoralis migratorum cura” (15.08.1969), AAS 61 (1969), 601-607; Sacra Congregatio pro Epi
scopis, Instructio „De pastorali migratorum cura” (22.08.1969), AAS 61 (1969), 614-643; Pontificia Commissio de Spirituali Migratorum atque Itinerantium Cura, Decretum de
specialibus concedendis tum facultatibus pro Cappellanis, tum privilegiis pro christifideli- bus variis in provinciis quod ad homines sedem mutantem attinet (19.03.1982), AAS 74
(1982), 742-745, ponadto należy zauważyć, że Codex Iuris Canonici auctoritatae Joannis
Pauli PP. IIpromulgatus (25.01.1983), AAS 75 (1983), pars II, 1-318 oraz Codex Cano num Ecclesiarum Orientalium auctoritatae Joannis Pauli II promulgatus (18.10.1990),
AAS 82 (1990), 1045-1363 również zawierają regulacje dotyczące zjawiska migracji. Ostatnio opublikowanym zbiorem dokumentów Kościoła dotyczących migracji jest: Fondazione Migrantes della Conferenza Episkopale Italiana, Enchiridion della Chiesa
per le migrazioni. Documenti magisteriali ed ecumenici sulla pastorale della mobilità uma- na (1887-2000), G. T as s e l l o, L. D e p on t i, M. G u i d o t t i (a cura di), Bologna
2001, ss. 1842; zob. A. O r c zy k ow s k i, Kolejny zbiór dokumentów Kościoła dotyczą
cych zjawiska migracji, „Głos Towarzystwa Chrystusowego” 2/2004, ss. 9-12.
11 LC, 1; Por. P. S t e f an i, Lo straniero nella Bibbia. «Anche voi siete stati stranieri nel
paese di Egitto», G. G a r a t t o, F. Ol i v e r o (a di cura), Immigrati. La sfida di una so- cietà multietnica, Casale Monferrato 1995, p. 174.
12 Zjawisko migracji w czasach apostolskich omawia między innymi: G. D an e s i,
„Migrazione e Nuovo Testamento” supplemento d’animaper un mondo senza discrimina- zioni. Riflessioni sulla fraternità evangelica, w: Orizzonti pastorali oggi. Studi interdiscipli- nari sulla Mobilità Umana, Citta del Vaticano 19872, pp. 91-123.
13 Zjawisko ruchliwości ludzkiej w czasach patrystycznych zostało omówione miedzy innymi w publikacji zbiorowej: J. B e y e r (a cura di), L ’epoca patristica e la pastorale
nie m o żn a rozw iązać w ra m a c h zwyczajnych s tru k tu r d u sz p a ste r skich, stą d pojaw iały się now e form y d u szp a ste rstw a szczególnego. W ciągu w ieków K ościół w m ia rę rozw oju zjaw iska ludzkiej ru c h li w ości - zauw ażając jeg o blaski i cienie - d o strze g a w ezw anie d o r e alizacji siebie i w łasnego p o w o łan ia w śró d ruchliw ego świata. Z ja w isko m igracji i zw iązana z nim nieuchw ytność ludzi zm u sza K ościół do d u szpastersk iej ad a p ta cji, aby tow arzyszyć swoim w iernym p o dejm u jąc co raz to now e form y du szp asterstw a, co po w o d u je rozwój praw odaw stw a, k tó re g o za d an iem je s t zbaw ienie d usz m igrantów . D o strz eg ając ich p ro b lem y w K ościele tw o rzo n o rów nież instytucje m ające n a celu zap ew n ien ie im w szechstronnej o p iek i14.
M ig racje zn a czn ie przyb liżające niegdyś g eo g raficz n ie o d d a lo n e o d sieb ie sp o łecz eń stw a, n a d a l z m ie rz a ją do b u d o w a n ia w sp ó l n o ty p lu ralisty czn ej i b o g atsze j, ja k o p rz e d łu ż e n ie i ro z sz e rz e n ie ow ego sp o tk a n ia ludów i n a ro d ó w , k tó re w d n iu P ięćd ziesiątn icy , d a re m D u c h a Ś w iętego, zo stały p rz e tw o rz o n e w L u d Boży. B ól i u d rę k i, k tó re tow arzy szą m ig rac jo m , są o b ra z e m c ie rp ie ń , z k tó rych ro d z i się i o d n a w ia K o śció ł pielgrzym ujący , zaś n ie s p ra w ie dliw ość i n ieró w n o ść, k tó re sto ją u ź ró d e ł m igracji, są zn a k ie m ro z d a rc ia w p ro w a d z o n e g o do ro d z in y ludzkiej p rz e z grzech , a ta k ż e bo lesn y m w o ła n ie m o b ra te rs tw o . T ak a w izja p o zw ala p rz y ró w n ać m ig racje d o n ie k tó ry c h w y d a rzeń b ib lijnych, k tó re w ytyczają p o szc zeg ó ln e e ta p y tru d n e j w ęd ró w k i lu d zk o ści k u tw o
rz e n iu św iata b ez dyskrym inacji i b e z g ran ic, p o czy n ając o d P a tria rc h ó w , k tó rzy podtrzy m y w an i B o żą o b ie tn ic ą zd ą żali do now ej ojczyzny; p o p rz e z wyjście n a r o d u izra elsk ieg o z E g ip tu , k tó re d a ło p o c z ą te k ludow i p rz y m ie rza, n a s tę p n ie p rz e z w y gn anie, k tó re p o d o b n ie ja k kiedyś Iz ra e litó w i dziś staw ia czło w iek a w o b e c re la - tyw ności k aż d eg o o sią g n ię te g o celu, aż p o p o w sze ch n e o rę d z ie P ro ro k ó w , k tó re g o p u n k te m k u lm inacyjnym je s t C h ry stu s p o tę p iający d yskrym inacje i ucisk ja k o p rz eciw n e w oli B ożej. M igracje sta ją się n o śn ik iem O rę d z ia Z b a w ie n ia d la w szystkich lu dzi i św iadczą, że n a w e t w ch aotycznym n a stę p stw ie w y d a rz e ń lu d z k ich B óg k o n ty n u u je re alizac ję sw ojego p la n u zb aw ien ia, aż do c a łk o w ite g o z je d n o c z e n ia w szystkiego w C h ry stu sie (p o r. E f 1, 10;
14 A. V i a n a, La sede apostólica y la organización de la asistencia pastoral a los emi
K ol 1, 16-20)15. Je d n o ś ć w C h ry stu sie spraw ia, że K ośció ł o bjaw ia się św iatu w je d n o śc i w iary, ale ta k ż e w w ielości i ró ż n o ro d n o śc i k u ltu r i języków u m ie ję tn ie asym ilując ró ż n e k u ltu ry , je d n a k n ie tra c ą c niczeg o ze swej istoty, p o z o sta ją c w je d n o ś c i w iary. We w spó łczesnym św iecie je d e n K ościół g ro m ad z ący w iern y ch z k a ż d eg o lu d u i n a ro d u - ta k ż e tych, k tó rzy op uścili sw oją ojczyznę i żyją w śró d obcych - stan o w i w ym ow ny p rz y k ła d życia w p o k o ju , zg o d zie i je d n o śc i lu d zi ró żn y ch ras, p le m io n i języ k ó w 16. J e s t to w yzw anie sk iero w an e do w szystkich w iernych , ale w sp o só b szcze gólny dotyczy o n o o só b k o n sek ro w an y ch , k tó re w d u sz p a ste rstw ie m ig ra n tó w odgryw ały zaw sze p ierw szo p lan o w ą ro lę, czy to p rz e z c h a ry z m a t z g ro m a d z e n ia sk iero w an eg o do ta k specy ficznego se k to ra , czy p rz e z o d n ie sie n ie o so b iste poszczeg ó ln y ch o só b k o n s e k ro w a n y ch lub pojed y n czy ch w sp ó ln o t d an y ch in sty tu tó w życia k o n se k ro w a n e g o i stow arzy szeń życia a p o s to lsk ie g o 17. Ż ycie osób k o n sek ro w an y ch je s t n ie u s ta n n ie p ro w o k o w an e p rz e z zn a k i czasu - z a ró w n o o g ó ln o sp o łe c z n e , ja k i w e w n ą trz k o śc ie ln e - co ożyw ia je d n o c z e śn ie to ż sa m o ść in sty tu tó w , k tó re w te n sp o só b o d n a jd u ją b o d ź c e do odn o w y 18.
Z au w aże n ie w pływu em igracji n a d o sk o n alen ie życia du chow ego człow ieka spraw ia, że w teo lo g ii w y o d ręb n iła się dyscyplina in te re sująca się tym zjaw iskiem zw ana te o lo g ią em igracji19. Teologiczne sp o jrzen ie n a m igrację - z perspektyw y P ism a Św iętego i n au c zan ia K o ścioła - spraw ia, iż K ościół z u w agą obserw u je zło żon ość w yni kających z niej p ro b lem ó w i p o d ejm u je n ieu stan n y w ysiłek m ający n a celu ich rozw iązyw anie20.
15 LC, 1; Teologiczne ujęcie zjawisko ruchliwości ludzkiej w świetle Pisma Świętego omówione zostało miedzy innymi w publikacji: G. D an es i, S. G ar o f al o, Migrazio-
ni e accoglienza nella Sacra Scrittura, Padova 1989.
16 A. O r c z y k o w s k i, Os problemas da emigraçâo nas resoluçoes do II Sinodo
Plenârio Polonês, „Projeęóes. Revista de estudos polono-brasileiros”, 4 (2004) nn. 1-2,
pp. 34-35. 17 LC, 2.
18 K. G i e r at, Obowiązek i przywilej odczytywania znaków czasu przez osoby konse
krowane, „Życie Konsekrowane” 1 (39) 2003, s. 36.
19 Zob. A. W o z n i c k i, Journey to the unknown. Catholic doctrine on ethnicity and
migration, San Francisco 1982; A. W oź n i c k i, Teologia społeczna ruchu migracyjnego. Próba zarysu, „Studia Polonijne” 2/1978, ss. 5-81.
20 Por. A. V a n h o y e, I fondamenti biblici dell’Istruzione „Erga migrantes caritas
2. P o staw a osób k o n sekrow anych wobec wyzwań m ig rac ji W spółczesne m igracje ze w zględu n a ich o g rom n y wpływ n a sfe rę ek ono m iczn ą, społeczną, polityczną, zd ro w o tn ą i k u ltu ra ln ą ży cia staw iają K ościół w obec n iełatw eg o wyzwania. W Liście p o d k re ślono, że rozstrzygnięcia instrukcji Erga migrantes caritas Christi są odp o w ied zią K ościoła n a now e p o trze b y d u szp a ste rsk ie m ig ra n tów, aby i oni m ogli przeżyw ać d ośw iadczenia m igracyjne ja k o o k o liczności w zro stu w życiu chrześcijańskim , a tak że w ykorzystać je do now ej ew angelizacji i m isji21. W yakcentow an o rów nież zn a cze nie K o d ek su P raw a K anon iczn eg o 22 i K o d ek su K an onó w K ościoła W sch o d n ieg o 23. K ościół, bow iem zawsze s ta ra się zapew nić d u sz p a ste rsk ą o p iek ę w iernym w e w szystkich sytuacjach ich życia, co z n a j duje swój w yraz w kościelnym praw od aw stw ie24. Z w ró co n o uw agę, że zostały p o d ję te działania, aby o dpow iedzieć n a szczególne wy m ag a n ia w iernych o b rządków w schodnich, k tó ry ch liczba w dzisiej szych czasach n ie u sta n n ie w zrasta. S am ośw iadom ość K ościoła - w ynikająca m iędzy innym i z refleksji teologiczn ej, socjologicznej i p asto ra ln e j - k o n k rety zu je się w kościelnym praw odaw stw ie czego w o statn im czasie szczególnym w yrazem - jeśli cho dzi o ro sn ą cą liczbę m ig ran tó w ze W sch o d u - je s t K odeks K an on ów K ościołów W sch o d n ich 25.
W specyficznej m isji K ościoła n a rzecz m ig ran tó w osoby k o n s e k ro w an e w raz z m isjo n arzam i diecezjalnym i i w iernym i świeckim i zaw sze odgryw ały zn aczącą ro lę26. W L iście zauw ażon o, że w in strukcji Erga migrantes caritas Christi p o d k re ślo n o ro lę o sób k o n s e k row anych w du szp asterstw ie m igrantów , p rzytaczając stw ierd ze
21 LC, 2.
22 Zob. np.: A. O r c zy k ows k i, Problemy migracji w Kodeksie Jana Pawła II, „Prawo Kanoniczne. Kwartalnik prawno-historyczny” (odtąd: PK) 39 (1996) nr 1-2, ss. 157-172.
23 Zob. np.: G. H o l k en b r in k, Die rechtlichen Strukturen für eine Migrantenpastoral.
Eine rechtshistorische und rechtssysematische Untersuchung, Vatikan 1995, SS. 283-291.
24 A. B e n l l o c h P o v e d a, La nuova legislazione canonica sulla mobilità sociale, w: Migrazioni e diritto ecclesiale. La pastorale della mobilità umana nel nuovo Codice di
diritto canonico, Padova 1992, p. 9.
25 C. V a s i l, Alcune considerazioni sull’Istruzione EMCC dalpunto di vista del diritto
delle Chiese Orientali Cattoliche, PM 37 (2005) n. 98, pp. 109-110.
26 G. G. T a s s e l l o, Introduzione, w: Fondazione Migrantes della Conferenza Epi skopale Italiana, Enchiridion della Chiesa per le Migrazioni. Documenti magisteriali ed
ecumenici sulla pastorale della mobilità umana (1887-2000), G. G. T as s e l l o, L. D e p
n ie zaw arte w a d h o rta c ji apostolskiej Ew angelii n u n tia n d i21: ... oso
by za ko n n e m ają szczególne znaczenie, gdy chodzi o św iadczenie [ ...] które stanow i jed en z pierw szych elem entów ewangelizacji. To m ilczą ce św iadczenie o ubóstwie i oderw aniu od rzeczy tego świata, o czysto ści i niew inności życia, o woli przystającej na posłuszeństw o, stanow i wyzwanie w obec świata, a naw et wobec sam ego Kościoła, a p o n a d to m oże stać się p ew n ą otwartą fo rm ą przepow iadania, która zd oln ą jest po ru szyć także niechrześcijan, ludzi dobrej woli, przyw iązujących wagę do wartości duchow ych218. M igracja stanow i zatem dla k o n sek ro w a
nych - ja k rów nież w iernych św ieckich - wyzw anie d o d aw an ia swo im życiem św iadectw a w społeczeństw ie w ielokulturow ym i w ielo- religijnym 29.
Św iat m igracji cech u je w ielkie zróżnicow anie. N ie k tó re grupy m ig ran tó w zachow ują i rozw ijają bogactw o lud zkiego i ch rześcijań skiego dziedzictw a sw oich przodków , stając się czynnikiem p o stę p u i u b o g a c e n ia społeczeń stw a cyw ilnego i k ościeln eg o k raju , w k tó rym się osiedlili. In n i przeżyw ają d o św iadczenia m igracji w asp e k cie b ard ziej bo lesnym i dyskrym inacyjnym . Z d a rz a się, że n aw et ci, k tó rzy o siąg n ą za d o w alającą pozycję e k o n o m icz n ą nie m o g ą w p e ł ni korzystać z przysługujących im p raw czy u zn an ia, są p ozbaw ieni m ożliw ości k o m u n ik o w an ia się, a n a d e w szystko n a tra fia ją n a tr u d ności w przeżyw aniu w iary i religijności, k tó re są o w iele b ardziej b o le sn e niż b ie d a ek o n o m icz n a30. D la te g o te ż w L iście zo stał p o n o w iony apel zaw arty w instrukcji Erga migrantes caritas Christi skie row any d o w szystkich instytutów życia k o n sek ro w an eg o , stow arzy szeń życia ap o sto lsk ieg o o ra z in stytutów św ieckich, aby w sp a n ia ło m yślnie pogłębiły swoje za angażow anie w świecie m igracji, n a m ia rę praw dziw ie m isyjną31. M im o swojej o d m ien n o ści - członkow ie insty tu tó w życia k o n sek ro w an eg o , stow arzyszeń życia ap o sto lsk ie go i in sty tutów św ieckich - dzięki k o n sek racji m o g ą się oddaw ać spraw om teg o św iata p rz ep ajają c go d u ch e m ew angelicznym
-27 LC, 2.
28 P a u l u s VI, Adhortatio apostolica de evangelizatione in mundo huius temporis
„Evangelii nunciandi” (08.12.1975), AAS 68 (1976), 5-76, n. 69.
29 S. F. H a m a o, Prospettiva storica, PM 34 (2004) n. 95, p. 5.
30 LC, 2; Por. F. D’ Ag os t in o, Per una convivenza tra i popoli: migrazioni e multi-
culturalità, (a cura di) F. M a c i o c e, Immigrazione fra accoglienza e rifiuto, Milano
2005, pp. 13-29. 31 LC, 2.
p ro w ad ząc nowy sposób życia. S tąd w zależności o d k raju , reg io n u lub o k re ślo n e g o środow iska p racy k o n sek ro w an i p o d e jm u ją w łaści we sobie apostolstw o d o sto so w an e do specyficznej obecn ości K o ścioła w społeczności m ig ran tó w 32.
O soby k o n sek ro w an e - św iadom e, że K rólestw o B oże w yraża się p o p rz e z rzeczyw istość lu d zk ą i że b u d u je się p rz e z n ią i w niej - są p o w o ła n e do od k ry w an ia w arto ści, k tó re ce ch u ją życie m ig ra n tów i stan o w ią ich w k ład w so lid arn o ść i po w szech n e b ra te rstw o w szystkich ludów : d ąż en ie do godności, d o w sp ó łu d ziału , d o s p ra w iedliw ości. P o sia d a ją b a rd z o b o g a te dziedzictw o du cho w e, k tó rym u b o g a c a ją d u szp a ste rsk o -m isy jn ą rzeczyw istość m igracji33, zaś w życiu publicznym o bjaw iają w ła sn ą w olę d ą ż e n ia d o d o sk o n a ło
ści - zg o d n ie z d u ch e m d an e g o in sty tu tu - p o p rz e z re alizac ję ra d ew angelicznych34.
W d o k u m e n c ie p o d k re ślo n o , że życie ra d a m i ew angelicznym i k o n sek ro w an y ch stanow i w ym ow ne św iadectw o w św iecie m ig ra cji. W ielu m ig ran tó w żyje w stan ie biedy, n iep ew n o ści i n ie u s ta n n eg o wyzysku; w ielu goni za p ie n ią d z e m n aw et ze szk o d ą d la soli d arn o ści ze sw oim i b ra ć m i i siostram i. U b ó stw o ew ang eliczn e czy ni osoby k o n se k ro w a n e św iadom ym i przy n ależn o ści d o K rólestw a, w k tó ry m w szelkie zdo ln o ści p o c h o d z ą o d B o g a (2 K o r 3, 5). K o n
sek ro w an i w yczuleni n a krzyk u b o g ich przyczyniają się do ew an g e licznej d en u n c ja cji k u ltu ry p ie n ią d z a i w ładzy o ra z d a ją św iad ec tw o w yzw alania się z z a c h ła n n e g o p ra g n ie n ia zysku. D zięk i re a li zacji ew angelicznej rady czystości k o n sek ro w an i o d n o sz ą d o B oga i k ie ru ją do sió str i b ra c i ca łą sw oją m iłość, do k tó rej są zdolni. P rz e m ie n ie n i n a p o d o b ie ń stw o C h ry stu sa u k a z u ją bliźnim zn ak przyszłego zm artw ychw stania. C zystość k o n se k ro w a n a u sp ra w n ia ich d o całko w itego o d d a n ia się n a służbę m ig ra n to m , p rz e d e w szystkim tym n ajb ard ziej o puszczonym i u p o k o rz o n y m w ich g o
rącym p ra g n ie n iu b ra te rs tw a i zin teg ro w an ia. Są ta k ż e zn ak iem d la tych, któ rzy żyją id e a ła m i ch rześcijań skim i m iłości czystej i w iern ej, n aw et w w a ru n k a c h o d d a le n ia i ro z łą k i z w łasnym w sp ó ł
32 Por. P. S c h i n e t t i, Secolarità consacrata. Riflessioni teologico-pastorali, „Vita Consacrata” 13 (1977), p. 301.
33 LC, 2.
34 A. O r c zy k ows k i, Profesja, w: Encyklopedia Religii PWN, Warszawa 2003, t. 8, s. 263.
m ałżo n k iem . Ślub p o słu szeń stw a, p rz ez k tó ry osoby k o n se k ro w a n e o fia ru ją całkow icie B og u sw oją w olę - aby jeszcze p ełn iej i so lidniej zjednoczyć się z Je g o zbaw czą w o lą - w d u c h u w iary i k ie ru n k ie m p rz eło żo n y ch , u z d a ln ia ich d o o d d a n ia się n a słu żbę m i g ra n to m . W te n sp osób w o la i w olność in d y w id u aln a zo sta ją z a a n g ażow ane w m isji n a rzecz m ig ran tó w w d u c h u d ialo g u i w sp ółod - p o w ied zialn o ści35.
3. F o rm a c ja do d u s z p a ste rstw a m ig ran tó w
W poszczególnych in sty tu tac h m a być realizo w ane kształcenie w szystkich członków zm ierzające do p ro w a d zen ia p ełn iejszeg o ży c ia w łaściw ego d a n e m u instytutow i o ra z realizacji jeg o m isji36. O so by k o n sek ro w an e u p o d staw form acji pow inny k ierow ać się d u ch em aposto lskim , co pozw oli im lepiej zro zu m ieć w arto ści ściśle zw iązane z m igracjam i, a n a stę p n ie w ykorzystać je do b u d o w a n ia K ró lestw a B ożego. D zięki te m u m o g ą te ż stać się au tentycznym i św iadkam i w iary w obec m ig ran tó w zaró w n o w swoim w łasnym k ra ju , ja k i p o z a n im 37. W ym iar apostolski form acji p re d y sp o n u je tak że o sob ę k o n sek ro w an ą do ustaw icznej działalności, b ęd ącej w yrazem m iłości C hrystusa. W ra m a c h form acji apostolskiej p o w inn o się szukać w łaściw ego d o sto so w an ia m e to d i celów p racy apostolskiej do aktualn y ch p o trz e b K ościoła i społeczeń stw a przy jed no czesny m do ch o w an iu w ierności charyzm atow i założycieli o ra z trady cjo m później ukształtow anym , co m a p row adzić jed n o cz eśn ie d o o d kry w a n ia znaków czasu i now ych w yzw ań38.
W obec ta k an g a żu jące g o z a d a n ia , w ielk ieg o z n a c z e n ia n a b ie ra specyficzna fo rm a c ja osoby k o n se k ro w a n e j p o d e jm u ją c e j p o słu g ę w śró d m ig ran tó w . P o w o łan e d o tej służby osoby k o n se k ro w a n e żyją d u c h e m ca łk o w iteg o o d d a n ia i o tw a rc ia się n a słu szn e w ym a g a n ia m ig ran tó w , n ie z a le ż n ie o d teg o , z ja k ie g o śro d o w isk a czy k u ltu ry p o ch o d z ą. J e s t, z a te m w a żn e, aby k o n se k ro w a n i u z u p e ł n iali sw oją fo rm a c ję p o d sta w o w ą d o d atk o w y m , specyficznym p rz y g o to w an iem ap o sto lsk im o p a rty m n a p o z n a n iu i p rakty czn ym
35 LC, 2.
36 L. I r i a r t e, Dare un sostegno al cammino vocazionale, ISCRIS 20 (1994) n. 1, p. 107. 37 LC, 3.
38 A. O r c zy k ow s k i, Formacja permanentna w aktualnym prawodawstwie Kościo
d o św iad czen iu lu dzk iej, sp o łeczn ej i religijnej rzeczyw istości m i gracji. W tym celu, byłoby w sk az an e, aby osoby te jeszcze p rz e d ro z p o czę ciem swojej p o słu g i m ogły p rzeb y w ać p rz e z p ew ie n czas w śró d m ig ra n tó w i w b e z p o śre d n im k o n ta k c ie z n im i z a p o z n a ć się z p ro b le m a m i i ich re a ln ą rzeczyw istością39. W te n sp o só b fo rm o w ani do p o słu g i m ig ra n to m b ę d ą n ie tylko w ied zieli, co m a ją czy nić, ale ró w n ież ja k m a ją to rob ić, tzn. zn ać p ra k ty c zn y sp o só b r e alizacji z a d a ń w łaściw ych d la p o d e jm o w a n e g o a p o s to la tu 40. P o m o c ą m o że być ta k ż e p o b y t w e w sp ó ln o cie m ięd zy n a ro d o w ej, w k tó re j m o ż n a zdobyć c e n n ą zn a jo m o ść języ k a i ró ż n o ro d n o śc i k u ltu r, ta k b a rd z o k o n ie c z n ą w tym specyficznym ap o sto lstw ie. M ięd zy n a ro d o w e śro d o w isk o w sp ó ln o to w e p o b u d z a ta k ż e do w z a jem n eg o z ro z u m ie n ia i re sp e k to w a n ia ró ż n ic 41. Is tn ie je b o w iem k o n iecz n o ść u w z g lę d n ie n ia w p ro c e sie fo rm a cji w ycho w an ia
do d ialo g u , p rz y jm o w a n ia in n o ści drugiej osoby - jej ce ch lu d z kich, sp o łeczn y ch i duchow ych, a ta k ż e o g ra n ic z e ń - w ra z z o d k ry w a n ie m w łasnej to żsam o ści i trw a n ia w w iern o ści w zg lęd em d z ie dzictw a d u ch o w eg o in s ty tu tu 42. In sty tu ty o zasięg u m ię d z y n a ro d o wym - re a liz u ją c swój ch a ry z m a t - m o g ą w skazyw ać sp o so b y ja k n ie d o p u szc zać d o p o w staw a n ia n a p ię ć i p ro w a d zić d ialo g w śró d w sp ó ln o t sk ład ający ch się z lu d zi ro z m a ity c h śro do w isk , ras i n a
ro d ó w d a ją c św iadectw o ew an g eliczn eg o b ra te rs tw a szczególnie w w ielo k u ltu ro w y c h śro d o w isk ac h 43. In sty tu ty o c h a ra k te rz e m ię
dzynaro dow ym , a tym sam ym w ielo k u ltu ro w y m , sam e w so b ie s ta ją się m iejscem in k u ltu ra c ji, n a to m ia s t o m niejszym zasięg u g e o graficznym ró w n ież d o św iad c zają te g o zjaw iska ze w zg lęd u n a c ią głą m ig rację lu d n o śc i44.
39 LC, 3.
40 Por. J. K ał ows k i, Współpraca miedzy instytutami zakonnymi w dziedzinie forma
cji, PK 45 (2002) nr 1-2, s. 58.
41 LC, 3.
42 P. de C o r e, Quale formazione per le giovanni di oggi?, „Consacrazione e Servizio” 51 (2002) nn. 7-8, pp. 91-92.
43 A. O r c zy k ows k i, Priorytety apostolskie instytutów życia konsekrowanego w Pol
sce na początku nowego Tysiąclecia, w: J. W r oc eń s k i, B. S z e wc zul , A. Or c zy k
o ws k i (red.), Semel Deo dedicatum non est ad usus humanos ulterius transferendum.
Księga Pamiątkowa dedykowana ks. prof. dr. hab. Julianowi Katowskiemu MIC z okazji siedemdziesiątej rocznicy urodzin, Warszawa 2004, s. 254.
44 M. A z e v e d o, Inculturazione, w: Dizionario Teologico della Vita Consacrata, Mi lano 1992, p. 853.
4. P e łn ie jsz a i s ta ła d z ia ła ln o ść n a rzecz ludzi w drodze W p rzeszłości k o n sek ro w an i włożyli znaczący w k ład w tro sk ę K o ścioła o zap ew n ien ie duchow ej o pieki m ig ra n to m 45. W L iście zo stało zaw arte p o d zięk o w an ie wszystkim in sty tu to m , k tó re w sp an ia łom yślnie zaangażow ały się w d zieło duchow ej op iek i n a d w ę d ru ją cymi k ieru ją c sw oich członków do posługi w śró d różnych k ateg o rii m igrantów . Ten rodzaj służby kon sek ro w an y ch je s t d la św iata a u tentycznym znak iem p o w o łan ia p ro ro ck ieg o i m ocnym im pu lsem do tej nadziei, k tó ra w skazuje n a życie w ieczne, a tym sam ym p o b u d za do zm iany i przezw yciężenia siebie46. O soby k o n sek ro w an e p rz ez p ro fesję ra d ew angelicznych w s tru k tu rz e d u szp a ste rstw a m i gra n tó w m a ją sobie w łaściw e z a d a n ie 47.
45 A. M es s in o, Emigrante, emigrazione w: Enciclopedia Cattolica, Città del Vatica no 1950, vol. V, col. 298.
46 LC, 4.
47 Instrukcja Erga migrantes caritas Christi określa rolę i zadania osób konsekrowa nych w strukturze duszpasterstwa migrantów: EMCC, Ordinamento giuridico-pastorale,
Cap. III Religiosi e le Religiose:
Art. 12 § 1. Tutti gli Istituti, nei quali spesso si trovano religiosi provenienti da varie Na- zioni, possono dare un contributo nell’assistenza ai migranti. Le Autorità ecclesiastiche fa- voriscano peraltro in particolare l’opera svolta da quelli che, col suggello dei voti religiosi, hanno come fine proprio e specifico l’apostolato a favore dei migranti, o che hanno matu rato una notevole esperienza in questo campo.
§ 2. Dovrà essere anche apprezzato e valorizzato l’aiuto offerto dagli Istituti religiosi femminili all’apostolato tra i migranti. Il Vescovo diocesano o eparchiale abbia perciA cura che a tali Istitu ti, nel pieno rispetto dei propri diritti e tenendo in conto i loro obblighi e il carisma, non manchino né l’assistenza spirituale, né i mezzi materiali necessari allo svolgimento della loro missione.
Art. 13 § 1. In genere, qualora un Vescovo diocesano o eparchiale intenda affidare la cura dei migranti a un qualche Istituto religioso, salve le consuete norme canoniche, egli procederà a stipulare una convenzione scritta con il Superiore dell’Istituto. Se più diocesi 0 eparchie ne fossero interessate, la stipulazione dovrà essere sottoscritta da ogni Vescovo diocesano o eparchiale, fermo restando il ruolo di coordinamento di queste iniziative da parte della apposita Commissione della Conferenza Episcopale o delle rispettive Strutture
Gerarchiche delle Chiese Orientali Cattoliche.
§ 2. Se l’incarico della cura pastorale dei migranti viene affidato poi ad un singolo Reli gioso, è sempre necessario ottenere il previo consenso del suo Superiore, e stipulare altresû la relativa convenzione per iscritto, procedendo cioè, fatte le dovute distinzioni, nella ma niera stabilita all’art. 5 per i Presbiteri secolari.
Art. 14. Per quanto riguarda l’esercizio dell’apostolato tra i migranti egli itineranti, tutti 1 Religiosi sono tenuti ad ottemperare alle disposizioni del Vescovo diocesano o eparchiale. Anche nel caso di Istituti che si prefiggono come fine specifico l’assistenza dei migranti, tutte le opere ed iniziative prese in loro favore sono soggette all’autorità e alla direzione del Vescovo diocesano o eparchiale, fermo restando il diritto dei Superiori di vigilare sulla vita religiosa e sullo zelo con cui i confratelli svolgono il loro ministero.
A p o sto la t n a rzecz m igrantów - w k tórym u czestniczą k o n se k ro w ani - o b o k funkcji kulturozachow aw czej sp ełn ia ró w nież ak u ltu - racyjn ą czyli stopniow ego przyjm ow ania elem e n tó w k u ltu ry m iej scowej, ta k by ro z tro p n a a k u ltu ra c ja stw orzyła m ig ran to m okazję do rozw oju swej w iary, u fo rm o w an ia bogatszej osobow ości i b a r dziej un iw ersalnej duchow ości48. In te rk u ltu ra ln e sp o tk an ie d o k o n u je się w długotrw ałym p ro cesie, k tó re g o nie d a się organizacyjnie stworzyć, ale trz e b a m u pozostaw ić czas i stw orzyć w a ru n k i d la o r ganicznego rozw oju. P ro ces in k u ltu racji nie je st p ro c esem je d n o stron nym , je s t o n w sp ó ln ą drogą, n a k tó rej nie m oże z a b rak n ą ć d u szp a ste rstw a K ościoła, zatem za d an iem K ościoła ja k o L u d u w d ro d z e je s t i b ęd zie tow arzyszenie ludziom w ich dośw iadcze n iach m igracyjnych49. Tożsam ość k u ltu ro w a i religijn a m igrantó w je s t skutecznym w ezw aniem do b ra te rstw a z d n ia P ięćdziesiątnicy, gdzie różnice zh a rm o n izo w an e p rz ez D u c h a Św iętego i m iłość stały się au ten ty c zn ą p o m o c ą w przyjęciu drugiego. K oleje losu m ig ra n tów są za pow iedzią tajem n icy p asch aln ej, gdzie p rzez śm ierć i zm artw ychw stanie zm ierza się do stw o rzen ia now ej ludzkości, w k tó rej n ik t nie je s t ju ż obcy (por. G al 3, 28; K ol 3, 11). O b ecn o ść m ig ran tó w je s t sym bolem now ego L ud u, d la k tó re g o k a ż d a ziem ia o b ca je s t ojczyzną i k a ż d a ojczyzna ziem ią o b cą50. W pod zielo ny m świecie m igracji K ościół staje się znak iem jed n o ści i integracji, zaś k o n sek ro w an i p o d ejm u jąc dialog z m ig ran tam i różnych n a ro d o w o ści i religii stają się głosicielam i C h ry stu sa ja k o Z b aw ic iela51.
W d o k u m en cie zauw ażono, że n a szczególną uw agę zasługuje tak że o becność n a te ry to ria c h tradycyjnie katolickich, osób k o n s e k row anych p ochodzących z innych krajów , k tó re m ogłyby zająć się d u szp asterstw em sw oich w spółziom ków im ig ran tó w , ja k o m e d ia to rzy m iędzy k u ltu ra m i52. M a to rów nież w ielkie zn aczenie eklezjalne,
Art. 15. Quanto stabilito in questo capitolo circa i Religiosi è da applicarsi, fatte le dovu- te distinzioni, alle Società di vita apostolica e agli Istituti secolari; por. A. M a r c h e t t o, Visione d’insieme, PM 34 (2004) n. 95, p. 8.
48 J. B a k a l a r z, Misjonarz migrantów w prawodawstwie powszechnym Kościoła, Po znań 1992, s. 192.
49 B. G e m b a l a, Oczekiwania Polaka na obczyźnie wobec polskojęzycznego duszpa
sterstwa, „Studia Towarzystwa Chrystusowego” 5/2004, ss. 78-79.
50 LC, 4.
51 P. Shan Kuo-hsa, Inter-Religious Dialogue in the Migrants’ World, PM 37 (2005) n. 98, p. 63.
bow iem praw n e n a d a n ie n a leż n eg o m iejsca m ig ran to m w K ościele o ra z w sp ó łp ra ca K ościołów p arty k u larn y ch przyczyniają się do je d ności K ościoła P ow szechnego53.
D zisiejsze ruchy m igracyjne g ru p naro d o w y ch m o g ą być d la w ie lu in stytutów o kazją d o odkrycia now ych form realizacji sw ojego p osłannictw a. M igranci to m ężczyźni, kobiety, m ło dzież, dzieci i c a łe rodziny, k tó re p o p rz ez sw oją specyficzną sytuację i p o trze b y - j a k o że przebyw ają z d a la o d w łasneg o środow isk a spo łeczn eg o i k u l tu ro w e g o - w zb u d zają u k o n sekrow anych k o n ieczno ść zw ró cenia uw agi n a p o d e jm o w a n ą m isję54. M igrow an ie w d o bie globalizacji p rz y b ie ra n a sile i należy się liczyć z tym , że d u szp asterstw o m ig ra cyjne stan ie d o d atk o w o p rz e d now ym i w yzw aniam i55. Z a te m n a p o czątk u trzecieg o tysiąclecia po w o łan ie k o n sek row any ch uk azu je się w sposób szczególny w p erspektyw ie w yzw ania d o fo rm o w an ia ogólnoludzkiej w spólnoty w ielokulturow ej i w ieloreligijnej, k o n cen tru jące j się nie tyle w okół zasady to lera n cji, ile solidaryzm u w d u ch u w ielo stro n n ej i w ielow arstw ow ej w spó łp racy w tw orzen iu k u ltu ry so lid arn o ści56.
5. P o trz e b a za an g aż o w an ia w d u sz p a ste rstw o m ig ran tó w R uchliw ość lu d zk a je s t b a rd z o w ażnym zjaw iskiem d la w spó łcze snego życia i m a znaczący wpływ n a życie poszczególnych osób a tak że całych społeczeństw 57. M ając n a uw adze m asow ość w sp ół czesnej m igracji - k tó rej ja k się szacuje dośw iadcza 200 m ilionów osób - zaczęto to zjaw isko określać jak o : pojaw ienie się szóstego
ko n tyn e n tu 58. Z a d a n ie m K ościoła je st daw anie św iadectw a - n a tym
53 Por. E. C o r e c c o, La presenza dei migranti nella Chiesa particolare: segno dell’im-
manenza reciproca fra Chiesa universale e particolare, w: Orizzonti pastorali oggi. Studi interdisciplinari sulla Mobilità Umana, Citta del Vaticano 19872, pp. 39-58; E. C l a
r i z i o, Importance et actualité du problème de l’intégration pour l’Eglise, On the Move 15 (1985) n 46, pp. 17-43.
54 LC, 4.
55 S. O c h a l s k i, Ku przyszłości, w: W. N ec el, S. O c h al s k i, B. G em b al a (red.), Śladami współczesnego migranta w Niemczech, Pelplin 2005, s. 8.
56 W. N e c e l, Pastoralna postawa wobec potrzeb duchowych migrantów w świetle wy
branych dokumentów Kościoła. Refleksja w 50. rocznicę ogłoszenia przez Piusa XII konsty tucji apostolskiej „Exul Familia”, „Collectanea Theologica” 73 (2003) nr 3, ss. 208-209.
57 Por. J. B e y e r, Mobilità umana e vita ecclesiale, w: Orizzonti pastorali oggi. Studi
interdisciplinari sulla Mobilità Umana, Citta del Vaticano 19872, p. 13.
58 P. S. N es t i, „Erga migrantes caritas Christi”. Consacrati: uomini e donne del Van-
now ym kontynencie - w nowej sytuacji zbaw czej, w jakiej zn alazł się
człow iek59. W L iście p o d k re ślo n a zo sta ła ak tu aln o ść p ro b le m u m i gracyjnego, ze szczególnym zw róceniem uw agi n a ro zszerzan ie się k ateg o rii ludzi w drodze. W śró d tych k ateg o rii in stru k cja Erga m i
grantes caritas Christi w ym ienia: m ig ran tów , u ciekin ierów , u c h o d ź
ców, w ygnańców , ja k rów nież stu d en tó w zagranicznych60. K o n g re gacja In sty tu tó w Ż ycia K o n sek ro w an eg o i S tow arzyszeń Ż ycia A p o sto lsk ieg o w raz z P ap iesk ą R a d ą D u szp a sterstw a M igrantó w i P o d różny ch z a ch ęc ają przeło żo n y ch g en e raln y ch i p rz e ło ż o n e g e n e ra ln e do odp ow iedzi n a tę n ag lącą p o trz e b ę czasów. D y k asterie z a lecają przeło żo n y m p o in fo rm o w a n ie członków i człon kinie swo ich instytutów o tej naglącej p o trz e b ie - w sposób w jak i b ę d ą u w a żali za n ajb ard ziej odp o w ied n i - o ra z za ch ęcan ie ich do za an g aż o w a n ia się w d u szp asterstw o m ig ran tó w z uw zg lęd nien iem w szyst kich sek to ró w m igracji, re sp e k tu ją c je d n o cz eśn ie d ary ja k ie B óg złożył w każdym z nich i b io rą c p o d uw agę ch a ry zm at in sty tu tu 61.
Skoro pow stanie każdego instytutu wynikało z konieczności zaspo kojenia jakiejś potrzeby oraz wiąże się z w ypełnieniem w Kościele i świecie ściśle określonych zadań62 istnieją instytuty, których celem jest szeroko p o jęta działalność apostolska n a rzecz m igrantów 63. W śród m igrantów różnych narodow ości pracują rów nież członkowie instytu tów, k tó re jak o swój charyzmatyczny cel nie m ają apostolstw a n a rzecz m igrantów , jed n ak spełniają to zadanie ze względu n a potrzeby dusz pasterskie. Stolica A postolska zaprasza te instytuty, których charyzm at bezpośrednio nie wiąże się z tro sk ą o m igrantów , by hojnie i rozważnie - n a m iarę swoich możliwości i przy w spółpracy z pasterzam i Kościoła - skierow ać część swoich członków do pracy w sektorze m igracji64. Z ja
59 Por. R. S ob a ń s k i, Duch i funkcja prawa kościelnego, PK 27 (1984) nr 1-2, s. 32. 60 EMCC, 4-10.
61 LC, 5.
62 J. K a ł o w s k i, Konstytucje jako zabezpieczenie celu i zadań instytutów życia konse
krowanego, PK 36 (1993) nr 3-4, s. 6.
63 W EMCC, 19, przypis 13 zostały wymienione instytuty pracujące na rzecz migrantów:
Ricordiamo, senza essere esaustivi, gli interventi nella Società Salesiana di San Giovanni Bo sco in Argentina, le iniziative di Santa Francesca Saverio Cabrini, specialmente nell’America del Nord, e quella delle due Congregazioni religiose fondate dal Vescovo Beato Giovanni Bat tista Scalabrini, dell’opera Bonomelli in Italia, della St. Raphaels Verein in Germania e della Società di Cristo per gli emigrati fondata dal Card. August Hlond, in Polonia.
64 S. F. H am a o, The Instruction „Erga migrantes caritas Christi”: A Response of the
wisko współczesnej m igracji jest dla instytutów wyzwaniem do refleksji n ad własnymi charyzm atam i, aby skutecznie odpow iedzieć n a p o trze by w spółczesnego świata65.
F e n o m e n m igracji i zw iązana z tym p ro b le m a ty k a w ym aga o d K o ścioła specjalnego d u szp asterstw a, w zależności o d s tru k tu r te ry to rialn y ch i parafialnych. J e s t to d u szp asterstw o do teg o sto p n ia specyficzne, że zasługuje n a uw agę i p o p a rc ie rów nież osób k o n se krow anych, w łączności z p a sterzam i K ościoła66. S koro wierni - m i
granci - m ają pro w a d zić święte życie67, to p a ste rz e m a ją zapew nić
środki prow ad zące o d teg o celu. C elem s tru k tu ry d u szp asterstw a m igrantó w , w k tó rej osoby k o n sek ro w an e rów nież m a ją sw oją rolę i z a d a n ia je s t za pew nienie ludziom w drodze środków służących ich św iętości życia68. K o nsekrow ani p o p rz e z sw oją a p o sto lsk ą d ziałal n o ść w znacznym sto p n iu m o g ą przyczyniać się, aby w iern i m ig ra n ci otrzym yw ali p o m o ce o d sw oich p asterzy z duchow ych d ó b r K o ścioła, zw łaszcza zaś Słow a B ożeg o i sa k ram en tó w 69. B ow iem d zia łaln o ść ap o sto lsk a instytutów n ależ ąca d o ich n a tu ry i w ynikająca z ich in teg raln ej przynależności do L u d u B ożego o raz ścisłego w łą cz en ia w m isję a p o sto lsk ą K ościoła w in n a być realizo w an a z u w zg lęd nieniem posłu szeń stw a p a ste rz o m K ościoła, a tak że za sa dy zach o w an ia w ierności c h a rak tero w i i trady cjom in sty tu tu , d u chow i i celom założyciela, a w ięc w łasn em u dziedzictw u70. S tąd m o del relacji m iedzy in sty tu tam i pełniącym i p osłu g ę n a rzecz m ig ra n tów a K ościołem party k u larn y m w ym aga szczegółow ych regulacji p raw n ych71.
W n o w ą w izję zjaw iska m igracji w pisane je st n a tu ra ln e d ążenie w szystkich ludzi do zjedn o czen ia, co stw arza now e m ożliw ości n a
65 Por. B. S z e w c z u l, Nowe wyzwania wobec życia konsekrowanego ukazane w in
strukcji „Rozpocząć na nowo od Chrystusa”, PK 48 (2005) nr 1-2, s. 117.
66 LC, 5.
67 Codex Iuris Canonici auctoritatae Joannis Pauli PP. IIpromulgatus, can. 210. 68 E. B a u r a, L ’Istruzione „Erga migrantes caritas Christi”. Profili giuridici, PM 37 (2005) n. 98, pp. 100-101.
69 Por. Codex Iuris Canonici auctoritatae Joannis Pauli PP. II promulgatus, can. 213;
Codex Canonum Ecclesiarum Orientalium auctoritatae Joannis Pauli II promulgatus,
can. 16.
70 J. W r o c e ń s k i, Kościół partykularny a Instytuty Życia Konsekrowanego i Stowa
rzyszenia Życia Apostolskiego, PK 44 (2002) nr 1-2, s. 64.
71 Por. J. B e y er, Charismes instituts religieux et Eglises particulieres, PM 17 (1987) n. 48, pp. 91-105.
gruncie ek u m en iz m u 72. W realizacji ekum eniczn ych d ąż eń w rz e czywistości m igracji m o g ą służyć p o m o c ą w skazania z O rę d z ia P a p ie ż a J a n a P aw ła II n a d o roczny Światowy D z ie ń M ig ran ta i U chodźcy 73, któ ry w ro k u publik acji L istu był o b ch o dzon y ju ż po raz 91. Ta k o n ty n u acja p o d k re śla w ażność teg o fe n o m e n u i jeg o złożoność, a tak że w ypływ ające z n iego b a rd z o ak tu a ln e zo bo w ią za n ia k o ścielne n a p o lu ekum enicznym , m iędzyreligijnym i in ter- kulturow ym 74.
O intensyfikację swojej działalności n a rzecz m ig ran tó w - w c h a rakterystyczny d la siebie sposób - zostały p o p ro sz o n e rów nież z a kony k o n tem placyjne. Ic h szczególna m odlitw a, p ielęg n o w an ie d u c h a p o k u ty i ofiary za cały K ościół zaangażow any w n ow ą ew ang eli zację m a w ielkie znaczen ie tak że d la posługi gło szen ia o rę d zia Z b aw ie n ia w śró d m ig ran tó w 75. W te n sposób w spó lno ty m o nastycz n e g łęb o k o zjed n o czo n e z dziejam i K ościoła i w spó łczesn ego czło w iek a n o szą w sercach cie rp ie n ia i tro sk i w iernych m ig ran tó w re a li zując swą a p o sto lsk ą m isję p o leg ają cą n a zajm ow aniu się jed ynie B ogiem 76.
O d k ry w a n ie w łasn y c h k o rz e n i w E w a n g elii J e z u s a C h ry stu sa i o d n o w a z g o d n a z d u c h e m S o b o ru W a ty k a ń sk ieg o II, p o m a g a o so b o m k o n se k ro w a n y m zw racać szc z e g ó ln ą u w agę n a z o b o w ią z a n ia w ypływ ające z u p rz y w ile jo w an ej op cji - m im o iż n ie b ę d z ie o n a p ie rw s z o rz ę d n a czy w y jątk o w a - n a rz ecz u b o g ich , k tó ry c h tw a rz e z ła tw o śc ią m o ż n a ro z p o z n a ć w łaśn ie w liczn ych c ie r p ią cych i o d rz u c o n y c h m ig ra n ta c h i u c h o d ź c a c h 77. S k o ro to d z ie ło m a być c o ra z b a rd z ie j s k u te c z n e p o trz e b a , aby o so by k o n s e k r o w a n e ro z p a la ły w so b ie n a n o w o k a ż d e g o d n ia zm ysł te g o , co n a jb a rd z ie j p iln e , zm ysł e k le z ja ln e j dyspozycyjności p o zw alający
72 P. F an t o’, Uomini in cammino. Diritti e dognità della persona umana nel fenome-
no della mobilità, Casale Monferrato 1988, p. 116.
73 J o a n n e s P a u l u s II, Ob Diem in universo orbe migrantibus et profugis dicatum
in annum 2005 (24.11.2004), AAS 97 (2005), 173-175.
74 LC, 5; por. EMCC, 34-36; 56-69. 75 LC, 5.
76 Por. B. S z e w c z u l, Klauzura papieska i życie kontemplacyjne mniszek w świetle in
strukcji „Verbi sponsa” w: J. W r o c e ń s k i, B. S z e w c zul , A. Or c zy k o ws k
i (red.), Semel Deo dedicatum non est ad usus humanos ulterius transferendum. Księga
Pamiątkowa dedykowana ks. prof. dr. hab. Julianowi Katowskiemu MIC z okazji siedem dziesiątej rocznicy urodzin, Warszawa 2004, ss. 235-236.
być n ie m ało stk o w y m i, lecz p o s ia d a ć w ielk ie s e rc e i zm ysł u n i w e rsa liz m u - w y nikający z p o w sze ch n o ści K o śc io ła - sk łan iając y d o o tw a rc ia s e rc a i u m ysłu w o b e c w szystkich i w szy stk ieg o, co p o trz e b u je p rz e ś w ie tle n ia m o c ą i c ią g łą a k tu a ln o ś c ią D o b re j N o w iny78. D o k o n a n ie an a liz y p rz e sz ło śc i sp ra w ia, że p e łn y m staje się o b ra z te ra ź n ie jsz o ś c i i jej p ro b le m ó w o ra z ro z e z n a n ie p rz y szło ści79. J e d n a k to o d czytyw anie zn a k ó w cz asu w in n o się d o k o nyw ać w w ie rn o śc i m yśli i z a m ie rz e ń za ło ż y cieli o ra z a k c e p ta c ji k o m p e te n tn e j w ładzy k o śc ie ln e j z g o d n ie z d zied z ictw em d a n e g o in s ty tu tu 80.
D z iałaln o ść a p o sto lsk a osób konsek ro w an y ch zn a jd u je za sto so w an ie rów nież n a p o lu em igracyjnym . M igracje, ja k o zw iastun ch rześcijańskiego p o słan ia, re p rez en to w ały sta łą cech ę w histo rii K o ścioła i ew angelizacji całych państw . Z a d a n ie g łoszen ia Słow a B ożego p o w ierzo n e p rz ez C hry stu sa K ościołow i o d sam eg o p o c z ą t k u sp lo tło się z h isto rią em igracji chrześcijan 81. W łaśn ie te n świat ubog i i n a d ro d z e rozw oju, k tó re m u osoby k o n sek ro w an e służą w sposób radykalny czy to p o p rz e z ew angelizację czy w alcząc o p ro m ocję lu d zk ą i społeczną, dziś n a różny sposó b zo stał zep ch n ięty n a p ery ferie w ielkich m iast - n aw et n a Z ac h o d zie - do ośrodków , w k tórych zn a jd u ją sch ro n ie n ie uchodźcy i wygnańcy, m igranci i uciekinierzy. W tym k o n tek ście ak tu a ln e są słow a C hrystusa:
Wszystko, co uczyniliście je d n e m u z tych braci m o ich najmniejszych, m nieście uczynili (M t 25, 40)82. P e łn a dyspozycyjność w zględem B o
ga i K o ścioła spraw ia, że osoby k o n sek ro w an e są zdo ln e do w yrze cz en ia się w szystkiego i p e łn e g o p ośw ięcen ia się, jak ieg o w ym aga p ra c a a p o sto lsk a83. W te n sposób k o n sek ro w an i stają się solą ziem i nie p o to , by w szystko p rz em ien iać w sól, lecz aby swoim św iadec
78 J. T u p i k o w s k i, Misja osób zakonnych znakiem obecności Chrystusa, „Życie Konsekrowane” 4 (48) 2004, s. 108.
79 E. S z y m a n e k, Wskazania pastoralne zawarte w przemówieniach Jana Pawła
II do Polonii w: R. D z wo n k ows k i, S. K o wa l c zy k, E. Wa l e w a n d er (red.), Papież Jan Paweł II a emigracja i Polonia 1978-1989, Lublin 1991, s. 124.
80 F. G. M o r r is e y, Clerical Associations destined to become Religious Instituts, ISCRIS 26 (2000) n. 1, p. 105.
81 V. de P o l is, La Chiesa e le migrazioni nei secoli XIX e XX, „Ius Canonicum” 43 (2003) n. 85, p. 44.
82 LC, 5.
83 E. G a m b a r i, Vita religiosa secondo il Concilio e il nuovo Diritt Canonico, Roma 1985, p. 450.
tw em n ad aw ać sm a k, to znaczy w łaściw ie ro zu m ieć i przeżyw ać m i grację, z n a d z ie ją o tw ierając się n a przyszłość84.
Z ak o ń czen ie
K o n g reg acja In sty tu tó w Ż ycia K onsek ro w an eg o i Stow arzyszeń Ż ycia A p o sto lsk ieg o o ra z P ap iesk a R a d a D u szp a sterstw a M ig ra n tów i P o d ró żnych _ w ystosow ały L is t w spólny d o przełożonych general
nych Instytutów Życia K onsekrow anego i Stowarzyszeń Ż ycia A p o stolskiego. Zaangażow anie duszpasterskie na rzecz migrantów, uchodźców i innych osób przeżyw ających dram at migracji w skazując
n a pew ne tem aty zaw arte w in strukcji Erga migrantes caritas Christi o ra z p o d k re śla ją c zn aczącą ro lę osób k onsek ro w an y ch w dziele opieki K ościoła n a w szystkim i k a teg o riam i m igrujących. L is t p r e z e n tu je teolo g iczn e ro z u m ie n ie m igracji in te rp re to w a n e w op arciu 0 P ism o Św ięte i n au c zan ie K ościoła. Takie ujęcie ruchliw ości lu d z kiej ro dzi w łaściw ą po staw ę ko nsek ro w an y ch w o bec wyzwań, jakie n iesie to zjaw isko. Z ło ż o n a rzeczyw istość ludzi w drodze w ym aga od p o w ied n ieg o p rz ygotow ania k o n sekrow anych - p o p rz e z specy ficzną fo rm ację - do d u szp a ste rstw a m igrantó w . S kala w spó łcze snej m igracji w skazuje n a p o trz e b ę pełn iejszeg o u k ieru n k o w an ia 1 stałeg o za an g ażo w an ia - instytutó w życia k o n sek ro w an eg o , s to w arzyszeń życia apo stolskiego, in stytutów św ieckich - w działalno ść n a rzecz dośw iadczających teg o zjaw iska. Ta n ag ląc a p o trz e b a wy m ag a za an g ażo w an ia in stytutó w - w sposób, ja k i b ę d ą uw ażały za najb ard ziej od p o w ied n i - w apostolstw o n a rzecz m igrantów z uw zględn ieniem w szystkich sek to ró w m igracji, szanu jąc je d n o c z e śnie dary, jak ie B óg złożył w każdym z nich i b io rą c p o d uw agę ich charyzm at.
Ruolo delle persone consacrate nella m obilità umana
Congregazione per gli Istituti di Vita Consacrata e le Societa di Vita Aposto- lica, assieme al Pontificio Consiglio della Pastorale per i Migranti ed I’Itineran- ti, hanno rivolto una lettera congiunta alle superiore ed ai superiori generali de- gli istituti di vita consacrata. Questa lettera deve incoraggiare, un sempre mag giore l’impegno, le persone consacrate sui vari aspetti di mobilita della Chiesa secondo l’Istruzione del Pontificio Consiglio della Pastorale per i Migranti ed
84 S. Z a m a g n i, Il fenomeno migratorio nella prospettiva della „Erga migrantes cari
I’Itineranti Erga migrantes caritas Christi (La carità di Cristo verso i migranti). Il documento invita ad una sfida particolare, specialmente per le persone consa- crate, perché abbiano sempre nella pastorale dei migranti, un ruolo di primo piano sia per il carisma di congregazioni volto a tale specifico settore, che per l’apporto personale di singoli consacrati o di singole comunità appartenenti a vari istituti di vita religiosa e società di vita apostolica. Tutti e due documenti sottolineanno che, la Chiesa fa, e continua a fare, grande affidamento sul contri buto dei consacrati a tale pastorale specifica.
