Kształtowanie postaw obywatelskich na lekcjach historii i wos

Kształtowanie postaw

obywatelskich na lekcjach historii i wos

w świetle nowej podstawy programowej

Oprac. mgr Bożena Zgrzywa

Kształtowanie ucznia jako świadomego obywatela – patrioty to jeden z głównych celów edukacji w Polsce Świadomy obywatel to nie tylko obywatel państwa, ale także obywatel Europy i obywatel świata

Nowa podstawa programowa akcentuje ten cel na wszystkich etapach edukacji : w szkole podstawowej, gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej

(podobnie jak wcześniejsza )

Jest to niezwykle ważne obecnie z uwagi na :

- próby kwestionowania naszej historii (np. kontrowersje związane z rocznicą wybuchu II wojny światowej)

- wykorzystywanie historii do manipulowania poglądami - włączanie tematów historycznych do aktualnych działań politycznych , do gry politycznej (w Rosji, w Niemczech itp.) - słabnący udział Polaków w życiu publicznym

- negatywne postrzeganie naszego kraju przez niektóre środowiska w Europie

- brak odpowiedniego działania ze strony władz broniącego dobrego imienia Polski

- kulturę masową, amerykanizację kultury

- korupcję w Polsce i brak zaufania do polityków, urzędników..

- konsumpcyjny styl życia wielu Polaków, konieczność

Cele kształcenia ogólnego :

• kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie

• rozwijanie umiejętności komunikowania się (dbałość o ojczysty język i sprawne posługiwanie się nim)

• przygotowanie uczniów do życia w społeczeństwie informacyjnym (wyszukiwania, porządkowania i

wykorzystywania informacji z różnych źródeł)

• wychowanie uczniów do właściwego odbioru i wykorzystywania mediów

• kształtowanie postaw sprzyjających dalszemu

rozwojowi indywidualnemu i społecznemu takich jak:

uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność,

wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych ludzi, ciekawość poznawcza, kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze, podejmowanie inicjatyw, gotowość do pracy zespołowej

• kształtowanie postaw obywatelskich , poszanowania tradycji i kultury własnego narodu, a także postawy poszanowania dla innych kultur i tradycji

• podejmowanie kroków w celu zapobiegania wszelkiej dyskryminacji

Szkoła podstawowa

Historia i społeczeństwo

Treści związane z kształtowaniem postawy obywatelskiej i patriotycznej

 Refleksje nad sobą i otoczeniem lokalnym

 „Mała ojczyzna”

 Ojczyzna

 Państwo – demokratyczny charakter

 Społeczeństwo współczesnej Polski

 Wspólnota europejska

 Problemy ludzkości

Treści historyczne

 Państwo polskie za pierwszych Piastów

 Jadwiga i Jagiełło

 Dwór Jagiellonów

 Polski szlachcic

 Rzeczpospolita Obojga Narodów

 Rzeczpospolita w XVII wieku

 Upadek I Rzeczpospolitej

 Formy walki o niepodległość

 Życie na emigracji

 Odrodzenie państwa polskiego

 Polska w okresie II wojny światowej (agresorzy, polityka Stalina i Hitlera, życie ludności pod okupacją, formy oporu, postawa ludności cywilnej i żołnierzy

powstańczej Warszawy)

 PRL (pozytywne i negatywne strony)

 „Solidarność” i powstanie III RP (strajki i porozumienia sierpniowe, powstanie „Solidarności”, stan wojenny,

opozycja w podziemiu, obrady Okrągłego Stołu, wybory czerwcowe, pierwszy niekomunistyczny rząd w Polsce po 1945 roku)

Zadania szkoły podstawowej m. in. :

 kształtowanie postaw zaangażowania w działania obywatelskie , uczeń angażuje się w działania społeczne

 kształtowanie wrażliwości społecznej : uczeń

dostrzega przejawy niesprawiedliwości i reaguje na nie

 kształtowanie poczucia więzi : uczeń czuje więź ze wspólnotą lokalną, narodową, europejską i globalną

 rozwijanie tolerancji : uczeń szanuje prawo innych do odmiennego zdania, sposobu zachowania, obyczajów i przekonań, jeżeli nie stanowią one zagrożenia dla

innych; przeciwstawia się przejawom dyskryminacji

Gimnazjum Historia

Treści związane z kształtowaniem postawy obywatelskiej i patriotycznej

 Społeczeństwo średniowiecznej Europy

 Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy

 Polska pierwszych Piastów

 Polska dzielnicowa i zjednoczona

 Polska w dobie unii z Litwą

 Humanizm i renesans

 Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów

 Społeczeństwo i ustrój Rzeczpospolitej Obojga Narodów (demokracja szlachecka, konfederacja warszawska. artykuły henrykowskie, wolna elekcja, Sejm Wielki, konstytucja 3 maja, Targowica, polskie oświecenie)

 Walka o utrzymanie niepodległości (I, II i III rozbiór Rzeczpospolitej, powstanie kościuszkowskie, przyczyny upadku Rzeczpospolitej)

 Rewolucja francuska (dyktatura jakobinów, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela)

 Epoka napoleońska (Legiony Polskie, Księstwo Warszawskie)

 Europa po kongresie wiedeńskim (decyzje w sprawie polskiej, nowe ideologie)

 Rozwój cywilizacji przemysłowej (pozytywne i negatywne skutki procesu uprzemysłowienia)

 Europa i świat w XIX wieku (skutki polityki kolonialnej)

 Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim

 Społeczeństwo dawnej Rzeczpospolitej w okresie

powstań narodowych (życie pod zaborami, ocena powstań)

 Europa i świat na przełomie XIX i XX wieku (narodziny kultury masowej, przemiany obyczajowe)

 I wojna światowa i jej skutki (ocena)

 Sprawa polska w czasie I wojny światowej

Szkoła ponadgimnazjalna Historia

Treści związane z kształtowaniem postawy obywatelskiej i patriotycznej

 Europa po I wojnie światowej

 Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej

 Kryzys demokracji (powstanie faszyzmu, ocena polityki państw europejskich wobec Hitlera )

 System totalitarny w ZSRR

 Kryzys demokracji parlamentarnej w Polsce

 Gospodarka i społeczeństwo II RP

 II wojna światowa (skutki, ocena)

 Ziemie polskie pod 2 okupacjami (konsekwencje paktu Ribbentrop – Mołotow)

 Sprawa polska w czasie II wojny światowej (AK, postawa aliantów)

 Świat po II wojnie światowej (zimna wojna, podział świata, dekolonizacja, konflikt bliskowschodni, przemiany społeczno – polityczne i gospodarcze w Europie Środkowej i ZSRR po 1989)

 Unia Europejska

 Polska w systemie komunistycznym

Rozkład systemu komunistycznego w Polsce – droga do

Gimnazjum

Wiedza o społeczeństwie Cele ogólne :

•Uczeń znajduje i wykorzystuje informacje na temat życia publicznego; wyraża własne zdanie w wybranych sprawach publicznych i uzasadnia je; jest otwarty na odmienne

poglądy

• rozpoznaje problemy najbliższego otoczenia i szuka ich rozwiązania

• współpracuje z innymi

• zna , rozumie i stosuje procedury demokracji, docenia znaczenie indywidualnej i zbiorowej aktywności obywateli

• zna podstawy ustrojowe RP

Treści związane z kształtowaniem postawy obywatelskiej i patriotycznej

 Podstawowe umiejętności życia w grupie

 Życie społeczne

Współczesne społeczeństwo polskie

 Być obywatelem

 Udział obywateli w życiu publicznym

 Środki masowego przekazu

 Wybory i wyborcy

 Naród i mniejszości narodowe

 Patriotyzm dzisiaj

 Państwo i władza demokratyczna

 Rzeczpospolita Polska i jej demokratyczna konstytucja

 System wyborczy i partyjny

 Władza ustawodawcza w Polsce

 Władza wykonawcza

 Władza sadownicza

 Samorządy i ich znaczenie

 Gmina jako wspólnota mieszkańców

 Samorząd powiatowy i wojewódzki

 Relacje Polski z innymi państwami

Integracja europejska

Polska w Unii Europejskiej

Współpraca i konflikty międzynarodowe

Problemy współczesnego świata

 Gospodarka w skali państwa

Etyka w życiu gospodarczym

Szkoła ponadgimnazjalna Wiedza o społeczeństwie

Treści związane z kształtowaniem postawy obywatelskiej i patriotycznej

 Młody obywatel w urzędzie (obywatelstwo, sprawy w urzędzie, skargi obywateli)

 Prawo i sądy

Bezpieczeństwo (rola prokuratury i policji, zagrożenie przestępstwami, nieletni wobec naruszenia prawa)

 Edukacja i praca w Polsce i Unii Europejskiej (prawa ucznia i ich naruszenia, przyjmowanie do szkół wyższych,

podejmowanie przez Polaków pracy w UE, strefa Schengen, zasady podejmowania pracy w UE)

 Prawa człowieka

Szkoły powinny zapewnić takie warunki , aby uczniowie:

• mieli dostęp do różnych źródeł informacji i różnych punktów widzenia

• wykorzystywali zdobywaną wiedzę i umiejętności obywatelskie w życiu codziennym

• uczyli się planować i realizować uczniowskie projekty edukacyjne (zwłaszcza na lekcjach wos)

• brali udział w dyskusjach i debatach na forum klasy, szkoły i w innych sytuacjach społecznych

• pracowali nad rozwiązywaniem wybranych problemów swego otoczenia i społeczności

• mieli realny wpływ na wybrane obszary życia szkoły

• brali udział w życiu społeczności lokalnej

• nawiązywali kontakty i współpracowali z organizacjami społecznymi i instytucjami publicznymi

•uczestniczyli w obywatelskich kampaniach i działaniach oraz korzystali z różnych form komunikowania się w sprawach publicznych

• budowali swoje poczucie wartości , zaufania do innych, czuli się sprawcami działań w życiu społecznym

20 % treści nauczania na III etapie edukacyjnym i nie mniej niż 10 % na IV etapie edukacyjnym powinno być realizowane metodą projektów

Jakimi metodami można efektywnie kształtowa

Jakimi metodami można kształtować u uczniów postawę obywatelską ?

 zorganizowanie wyborów do samorządu klasowego lub szkolnego zgodnie z procedurami

 podejmowanie decyzji w ważnych sprawach klasowych –

procedury demokratyczne w praktyce (zalety i wady demokracji)

organizowanie i udział w akcjach charytatywnych, wolontariacie

 spotkania z przedstawicielami Urzędu Gminy, Urzędu Miasta, Policji, Ośrodków Opieki Społecznej, lokalnych mediów

 wizyty w urzędach połączone ze spotkaniem z przedstawicielem danego urzędu

 założenie na stronie internetowej szkoły Forum poświęconego ważnym problemom szkoły, środowiska lokalnego lub kraju itp.

Propozycje metod : P

 dyskusje, debaty klasowe np. na temat współczesnej rodziny i jej roli, współczesnego patriotyzmu

 projekty edukacyjne np. „Jak będzie wyglądał świat w roku

2100”, „Problemy współczesnego świata” „Historia mojej rodziny”,

„Zabytki mojego regionu” , „Śladami …”, „Dzioecko w świecie współczesnym”, „Współczesne miasta” ….

 praca w grupach z wykorzystaniem różnych źródeł informacji np. fragmentów artykułów z prasy, materiałów z Internetu,

fragmentów aktów prawnych zrozumiałych dla ucznia, ilustracji (wyszukiwanie informacji, przygotowanie argumentów,

prezentacja)

 mapy mentalne np. „Typowy Polak”; „Co to znaczy być Europejczykiem” , „Władza” , „Prawo”, „Wolność” , „Wojna”

 rysowanie komiksów lub układanie historyjek obrazkowych z gotowych ilustracji z komentarzami

 analiza SWOT

 organizowanie przez uczniów np. rajdu, ogniska, dyskoteki, pokazu filmów, koncertu, konkursu itp. (uczniowie są nie tylko

organizatorami, ale także odpowiadają za przebieg imprezy)

 organizowanie Dni Szkoły (ma sens wówczas gdy wielu uczniów autentycznie się w nie angażuje)

 sondy wyborcze prowadzone przez uczniów np. nagrywane i analizowane

 redagowanie gazetki szkolnej (internetowej : ) lub jej części

 przygotowanie krótkiego filmu, prezentacji, plakatu (konkurs)

 aktywizowanie Samorządu Uczniowskiego, szersze i realne kompetencje dla SU zwłaszcza w klasach starszych

 podejmowanie decyzji w sprawach dotyczących uczniów z udziałem ich przedstawicieli

 w kontaktach z uczniami: posługiwać się komunikatami typu

„JA” zamiast komunikatami typu „TY”, „WY” ; więcej metod aktywnego słuchania, nie należy podsuwać uczniom gotowych rozwiązań, lepiej ich wysłuchać i dać im czas na opracowanie własnego sposobu wyjścia z trudnej sytuacji, uczniowie powinni wziąć odpowiedzialność za swoje postępowanie ; lepiej gdy

nauczyciele posługują się WŁADZĄ jako AUTORYTETEM niż WŁADZĄ która bierze się z możliwości karania i nagradzania uczniów

 projekcja krótkich filmów dokumentalnych lub ich fragmentów połączona z dyskusją

 przygotowanie bibliografii do danego tematu

 przygotowanie indywidualnego wystąpienia na forum

publicznym np. przemówienia, listu otwartego (przemówienie nie musi być wygłoszone)

 prowadzenie klasowego bloga z uwzględnieniem ważnych dla społeczności szkolnej, lokalnej (naszego kraju, kontynentu i

świata tematów

 zajęcia na temat mowy ciała (nauczyciele musi najpierw zapoznać się z tematem) i prezentowania siebie

 przygotowanie wspólnie z nauczycielami języków np. Dnia Europejskiego w szkole czy wystawek, konkursów, prezentacji z cyklu np. „Poznaj kraje” ; „Problemy współczesnego świata”

 konkursy i imprezy wspólnie z nauczycielami geografii, biologii, przyrody ; „Energie przyszłości” , „Jak zniszczenie środowiska naturalnego wpływa na ludzkość”, „Obywatel świata – obywatel Ziemi” … (odpowiedni chwytliwy tytuł, nazwa, hasło)

 konkurs na hasło, slogan związany z ważnym problemem społecznym

 przygotowanie „reklamy” np. wolności, przyjaźni, rodziny, demokracji, współpracy itp.

 nawiązanie kontaktów z rówieśnikami z innego kraju za pośrednictwem Internetu (wspólnie z nauczycielami języków)

 przygotowanie biuletynu, informatora o szkole, klasie (może być w formie poważnej i zabawnej – forum klasy na portalu

www.naszaklasa.pl nie wystarczy : )

 szkolny filmowy klub dyskusyjny

 konkurs na cykl fotografii (prezentacja środowiska lokalnego, ważnego problemu)

 praca z tekstami piosenek (także muzyki pop, rock, hip hop) poruszającymi ważne problemy młodego pokolenia,

społeczeństwa polskiego, zmian światopoglądu

 sondaże prowadzone przez uczniów w szkole

 konferencja prasowa np. dyrektora szkoły ,

przewodniczącego Rady Rodziców (uczniowie w roli przedstawicieli mediów)

 organizowanie zbiórki pieniędzy, loterii i innej akcji, z której dochód przeznaczony będzie na cele klasy, szkoły, środowiska lokalnego

 lekcje w pracowni informatycznej z dostępem do Internetu, prezentowanie stron np. organizacji międzynarodowych

 spotkanie z uchodźcą lub osobą opiekująca się uchodźcami

 spotkanie z przedstawicielem mniejszości narodowej, organizacji społecznej

 praca z pakietami edukacyjnymi np. przygotowanymi przez CEO, IPN, ŻIH

 ocena postępowania bohaterów literackich , zwłaszcza literatury XX wieku (wspólnie z nauczycielami języka polskiego)

 zajęcia na temat kultury języka, kultury zachowania się , kultury ubioru …(wspólnie z wychowawcami, nauczycielami języka polskiego, pedagogiem szkolnym)

 słowniczki terminów związanych z kształceniem obywatelskim (także w formie humorystycznej)

 dowcipy a stereotypy (analiza dowcipów na określony

Nauczyciele mogą , a nawet powinni, budować własne metody pracy z uczniami kształtujące postawę

obywatelską i patriotyczną

Przedstawione w tej prezentacji metody są tylko propozycjami do wykorzystania

Ciekawymi metodami pracy z uczniami na lekcjach historii i wos możemy się podzielić z innymi nauczycielami za

pośrednictwem strony internetowej szkoły lub strony ODN - www.odnlomza.pl

Zapraszam do współpracy : )

Dziękuję za uwagę