Ozdobniki i ich oznaczenia skrótowe
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Zapoznanie uczniów z pojęciem ozdobników muzycznych. Omówienie rodzajów ozdobników i ich oznaczeń nutowych i skrótowych. Wysłuchanie utworów muzycznych i wskazanie zastosowanych przez kompozytora ozdobników.
b. Umiejętności Uczeń potrafi:
1. Wyjaśnić pojęcie ozdobników muzycznych.
2. Wskazać rodzaje ozdobników melodycznych.
3. Omówić oznaczenia skrótowe ozdobników i wskazać je w partyturach wybranych utworów.
4. Zapisać poszczególne ozdobniki w zeszycie nutowym.
5. Po wysłuchaniu utworu muzycznego rozpoznać zastosowany ozdobnik.
2. Metoda i forma pracy
Metoda opisowa z elementami pogadanki. Lekcja ćwiczeniowa.
3. Środki dydaktyczne
a. Podręcznik: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.
b. Stanowisko do tworzenia muzyki: fortepian.
c. Zeszyt nutowy.
d. Karta pracy ucznia.
e. Nagrania utworów: Fryderyk Chopin: Mazurek h op. 30 nr 2.
Bela Bartok: Suita op. 14.
f. Partytura wyżej wymienionych utworów.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Powitanie, czynności organizacyjno-porządkowe.
2. Powtórzenie wiadomości z trzech ostatnich lekcji metodą pogadanki.
3. Podanie tematu lekcji.
(10 min.)
b. Faza realizacyjna
1. Metodą pogadanki – wprowadzenie uczniów w temat lekcji. Wyjaśnienie pojęcia ozdobników muzycznych. Zapoznanie uczniów z historią i pochodzeniem ozdobników. Przedstawienie rodzajów ozdobników.
Notatka:
W pisowni muzycznej istnieje szereg znaków służących do skrótowej notacji. Dotyczą one szczególnie tak zwanych ozdobników melodycznych. Są to dźwięki lub kompleksy dźwięków
„ozdabiające” pojedyncze dźwięki właściwej linii melodycznej. Do najczęściej spotykanych ozdobników należą:
- przednutka akcentowana, - przednutka nieakceptowana, - mordent,
- obiegnik, - tryl.
2. Omówienie wyżej wymienionych ozdobników muzycznych. Wskazanie i omówienie ich skrótów na podstawie partytury wybranych dzieł muzycznych.
Notatka:
Przednutka krótka (acciaccatura) – ozdobnik, w którym przed głównym dźwiękiem dodawany jest dodatkowy dowolny interwał (często sekunda) wyższy lub niższy od niego. Charakterystyczną cechą przednutki krótkiej jest to, że nie jest podany dokładny czas jej trwania, który zabiera głównej nucie.
Przednutki krótkie zapisywane są drobniejszym pismem nutowym, przednutka pojedyncza ma formę przekreślonej ósemki lub szesnastki. Charakter przednutki krótkiej (pojedynczej) ma przednutka grupowa podwójna lub potrójna.
Przednutka długa (po włosku appoggiatura) – ozdobnik, w którym przed głównym dźwiękiem dodawany jest dodatkowy dowolny interwał (często sekunda) wyższy lub niższy od niego. Przednutka długa zabiera część wartości nucie ozdabianej oraz przejmuje akcent. Przednutka długa jest rzadko stosowana, wyszła z użycia na początku XIX wieku.
Mordent, zwrotnik – rodzaj ozdobnika, polegający na szybkim przejściu z nuty głównej na sąsiednią i natychmiastowym powrocie na nutę główną. Nuta główna w zwrotniku jest akcentowana.
Rozróżniamy mordent górny (używamy nuty sąsiadującej od góry), oznaczany znakiem nieprzekreślonym, i dolny (analogicznie – nuty dolnej), oznaczany przekreślonym znakiem. Mordent może też być chromatyzowany.
Obiegnik (gruppetto) – ozdobnik, w którym wokół dźwięku ozdabianego tworzy się krótką frazę. W obiegniku dźwięk ozdabiany nie jest wyróżniany. Obiegnik może być także chromatyzowany.
3. Ćwiczenie polegające na słuchowym rozróżnianiu zagranych przez nauczyciela ozdobników muzycznych.
4. Wysłuchanie i percepcja mazurków Chopina oraz Beli Bartoka: Suity op. 14. Wskazanie zastosowanych przez kompozytorów ozdobników.
(40 min.)
c. Faza podsumowująca
Podsumowanie wiadomości mówionych na lekcji – metoda pogadanki. (5 min.)
5. Bibliografia
a. F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne S.A., Kraków 2002.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Ozdobniki i ich oznaczenia skrótowe.
b. Zadanie domowe
