Efekty kształcenia a nauczanie modułowe

(1)

1

(2)

2

CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA

Spis treści

Zmiany w szkolnictwie zawodowym od 01 września 2012 roku ... 4

Zmiana modelu szkolnictwa ... 4

Nowa klasyfikacja zawodowa i podstawa programowa kształcenia w zawodach ... 5

Organizacja kształcenia zawodowego – ramowe plany nauczania ... 9

Efekty kształcenia a nauczanie modułowe ... 10

Korelacja kształcenia ogólnego z kształceniem zawodowym ... 11

Sposoby podejścia do tworzenia Wirtualnych Laboratoriów ... 13

Metodologia tworzenia Wirtualnych Laboratoriów ... 13

Warunki niezbędne do stworzenia Wirtualnych Laboratoriów... 15

I. System informatyczny wykorzystany jako rdzeo narzędzia edukacyjnego typu Wirtualne Laboratoria ... 15

II. Wirtualizacja ... 15

III. Dydaktyka ... 16

IV. Eksploatacja ... 17

Przykład wdrożenia Wirtualnych Laboratoriów ... 17

Wprowadzenie do założeo technicznych tworzenia wirtualnych laboratoriów dla innych kierunków kształcenia ... 23

Centrum przetwarzania ... 24

1. Środowisko systemów edukacyjnych ... 25

2. Środowisko zarządzania serwisem wirtualnych laboratoriów... 31

Firewall i pozostałe zabezpieczenie wirtualnych laboratoriów ... 38

1. Programy i urządzenia typu firewall ... 38

2. Programy antywirusowe ... 39

3. Zasady i prawa dostępu ... 40

4. Zasady wykonywania i przechowywania kopii bezpieczeostwa ... 41

5. Serwer zapasowy ... 41

Łącza internetowe do wirtualnych laboratoriów ... 44

Odbiorcy wirtualnych laboratoriów ... 44

(3)

3 Wstęp

Absolwent szkoły ponadgimnazjalnej musi byd wszechstronnie wykształcony i posiadad szereg praktycznych umiejętności, które umożliwią mu wykonywanie zawodu bez długotrwałych i kosztownych szkoleo. Dzięki temu jego wartośd na rynku pracy wzrośnie a pracodawca zaproponuje mu lepsze warunki finansowe niż innym kandydatom.

Wirtualne Laboratoria otwierają przed absolwentami zupełnie nowe możliwości. W procesie kształcenia zawodowego uczniowie muszą zdobyd wiedzę i umiejętności, które pozwolą im w przyszłości sprostad wymaganiom jakie stawia się pracownikom danej branży, dlatego też tak ważne jest aby w czasie nauki zapoznali się z realiami przyszłego zawodu poprzez kontakt z narzędziami i programami wykorzystywanymi na co dzieo w firmach. Dzięki temu nie tylko zwiększą swoje szanse na zalezienie dobrej pracy ale również chętniej będą kontynuowali naukę na studiach wyższych, co pozwoli na rozwój osobisty i szybszy awans zawodowy. Dla szkół zapewnienie uczniom dostępu do aktualnych rozwiązao technologicznych i informatycznych stosowanych w biznesie nie jest łatwe i wymaga sporych nakładów finansowych na szkolenie kadry i rozbudowę infrastruktury. Innym rozwiązaniem jest wdrożenie innowacyjnych metod nauczania takich jak Wirtualne Laboratoria. Zgodnie obowiązującą podstawą programową jest blisko 150 kierunków na których przewiduje się wykorzystanie programu informatycznego podczas zajęd lekcyjnych, bardzo wiele z nich wymaga dostępu do oprogramowania biznesowego lub specjalistycznego. Grupa pierwsza to oprogramowanie biznesowe. Trudno sobie wyobrazid lepsze narzędzie niż zintegrowane systemy informatyczne, do tego aby pokazad jak działa przedsiębiorstwo, ponieważ taki system integruje wszystkie jego obszary. Jeśli chcemy zrozumied jak płyną informacje, czy jak przetwarzane są dane to najlepiej zobrazowad to przez zintegrowany system informatyczny. Oczywiście taki system w przypadku szkół musi byd wyposażony w sferę dydaktyczną, czyli materiały dydaktyczne, prezentacje, dwiczenia. To jest niezbędne, ale samo narzędzie idealnie może oddad charakter pracy przedsiębiorstwa. Grupa druga to specjalistyczne oprogramowanie branżowe.

Oprogramowanie branżowe, to nie tylko zintegrowane systemy informatyczne ale również program płatnik, moduły finansowo-księgowe, moduły kadrowo-płacowe, programy do zarządzania magazynem, programy do zarządzania środkami trwałymi, programy rejestrujące przebiegi pojazdów, inne specjalistyczne systemy, które wykorzystywane są w firmach do wielu czynności takich jak kosztorysowanie, symulacje, analiza układów elektronicznych, projektowanie i wiele innych.

(4)

4

Zmiany w szkolnictwie zawodowym od 01 września 2012 roku

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 205, poz. 1206) oraz nowe rozporządzenia wykonawcze do ustawy wprowadziły od 1 września 2012 r. istotne zmiany w typach szkół ponadgimnazjalnych, w przebiegu i organizacji kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe. Obszary zmian obejmują:

a) strukturę szkół ponadgimnazjalnych,

b) klasyfikację zawodów szkolnictwa zawodowego,

c) obudowę programową kształcenia ogólnego i zawodowego – nowe podstawy programowe, d) kwalifikacyjne kursy zawodowe,

e) organizacja kształcenia zawodowego – ramowe plany nauczania, f) system egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe.

Znowelizowane przepisy mają na celu ułatwienie zdobywania wykształcenia zawodowego, a także przekwalifikowania. Wprowadzone są zapisy o zdobywaniu konkretnych kwalifikacji wymaganych w zawodach lub do wykonywania konkretnych prac.

Zmiana modelu szkolnictwa

Od roku szkolnego 2012/13 nauka w liceach ogólnokształcących, technikach i zasadniczych szkołach zawodowych będzie powiązana z nauką w gimnazjach. Ogólnokształcące treści tam rozpoczęte będą kontynuowane w pierwszych latach na poziomie podstawowym.

W technikum i zasadniczej szkole zawodowej uczniowie będą mieli do opanowania te same zagadnienia z kształcenia ogólnego na poziomie podstawowym, co uczniowie w pierwszej klasie liceum.

Dzięki takim zmianom absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w nowym modelu, aby uzyskad wykształcenie średnie mogą kontynuowad naukę w liceach ogólnokształcących dla dorosłych bezpośrednio od klasy drugiej. Nauka w liceum ogólnokształcącym i zasadniczej szkole zawodowej ma trwad 3 lata, w technikum 4 lata, a w szkole policealnej od 1 do 2,5 roku.

Po zmianach szkoły ponadgimnazjalne będą funkcjonowały jako:

a) trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa, której ukooczenie umożliwi uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje

(5)

5 w danym zawodzie, a także dalsze kształcenie począwszy od klasy drugiej liceum ogólnokształcącego dla dorosłych,

b) trzyletnie liceum ogólnokształcące, którego ukooczenie umożliwi uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

c) czteroletnie technikum, którego ukooczenie umożliwi uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie, a także uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

d) szkoła policealna dla osób posiadających wykształcenie średnie, o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, umożliwiająca uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminów potwierdzających kwalifikacje w danym zawodzie,

e) trzyletnia szkoła specjalna przysposabiająca do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, której ukooczenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.

Nowa klasyfikacja zawodowa i podstawa programowa kształcenia w zawodach

Rozporządzenie podpisane przez Minister Edukacji Narodowej w dniu 23 grudnia 2011, w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, jest częścią zmian systemu kształcenia zawodowego w celu poprawy jakości kształcenia zawodowego, uelastycznienia i dostosowania oferty edukacyjnej do potrzeb zmieniającego się rynku pracy.

Nowa klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego wskazuje:

a) zawody, w których kształcenie jest prowadzone w szkołach,

b) typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywad się kształcenie w danym zawodzie, tj.

trzyletnią zasadniczą szkołę zawodową dla młodzieży, czteroletnie technikum dla młodzieży oraz szkołę policealną,

c) kwalifikacje wyodrębnione w zawodach, których kształcenie może byd prowadzone na kwalifikacyjnych kursach zawodowych,

d) zawody, w których nie wyodrębnia się kwalifikacji (zawody szkolnictwa artystycznego), e) wnioskodawców - ministrów, na wniosek których wprowadzono zawody do klasyfikacji,

(6)

6

f) obszary kształcenia, do których są przypisane poszczególne zawody wpisane do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

W zawodach wyszczególnionych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wyodrębniono kwalifikacje. Kwalifikacja w zawodzie określa zakres wiadomości i umiejętności, który pozwala na samodzielne wykonywanie zadao zawodowych i umożliwia podjęcie pracy w danym zakresie. Każdą kwalifikację opisują efekty kształcenia ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności oraz kompetencji personalnych i społecznych. W danym zawodzie może występowad od jednej do trzech kwalifikacji.

W niektórych zawodach na poziomie jednej z kwalifikacji występują kwalifikacje alternatywne.

Nowa klasyfikacja zawodów obejmuje 8 obszarów, w których wyróżnia się 200 zawodów. W zawodach wyodrębniono 251 kwalifikacji (w tym 23 zawody po 3 kwalifikacje na zawód, 72 zawody po 2 kwalifikacje, 98 zawodów po 1 kwalifikacji oraz 7 zawodów szkolnictwa artystycznego, dla których nie wyodrębnia się kwalifikacji).

W świetle nowych przepisów zmienił się również opis podstawy programowej kształcenia w zawodach (PPKZ). Treści nauczania w podstawie programowej kształcenia w zawodach zostały określone tak jak w podstawie programowej kształcenia ogólnego w języku efektów kształcenia. Opis tych efektów stanowi jedyną podstawę oceniania na egzaminach zewnętrznych (nowa podstawa programowa jest jednocześnie standardem wymagao egzaminacyjnych). Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach zawiera trzy rodzaje efektów kształcenia:

1) Efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, w zakresie:

I. BHP – bezpieczeostwa i higieny pracy,

II. PDG – podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej,

III. JOZ – języka obcego ukierunkowanego zawodowo,

IV. KPS – kompetencji personalnych i społecznych,

V. OMZ – organizacji małych zespołów (wyłącznie dla zawodów nauczanych na poziomie technika).

2) Efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia.

3) Efekty kształcenia właściwe dla zawodu, opisane w kwalifikacjach wyodrębnionych zawodach.

W trakcie przygotowao podstawy programowej kształcenia w zawodach pracodawcy podkreślali, jak ważne jest dla nich, aby przyszli pracownicy posiadali rozwinięte swoje kompetencje personalne i społeczne oraz podstawowe umiejętności organizacyjne. Dlatego też wprowadzono do podstawy

(7)

7 koniecznośd kształtowania kompetencji miękkich i organizacyjnych (KPS i OMZ). Nie wskazano jednak, w jaki sposób ma odbywad się ich realizacja. Będzie to zależało od przyjętego w danej szkole programu nauczania.

Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego¹ została ujednolicona z klasyfikacją zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy w zakresie nazw zawodów i ich symboli cyfrowych i jest podstawowym źródłem informacji przy planowaniu kształcenia zawodowego. Dla celów kształcenia, w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, wskazano obszary kształcenia, do których przypisane są poszczególne zawody. Obszary kształcenia obejmują zawody pogrupowane pod względem wspólnych lub zbliżonych kwalifikacji wymaganych do realizacji zadao zawodowych. Uwzględniając Polską Klasyfikację Działalności (PKD) wyodrębniono następujące obszary kształcenia:

a) A – administracyjno-usługowy, b) B – budowlany,

c) E – elektryczno-elektroniczny,

d) M – mechaniczny i górniczo-hutniczy, e) R – rolniczo-leśny z ochroną środowiska, f) T – turystyczno-gastronomiczny,

g) Z – medyczno-społeczny, h) S – artystyczny.

Nowa podstawa programowa w szkolnictwie zawodowym jest zgodna z Krajowymi Ramami Kwalifikacji - umożliwiają one potwierdzenie wiedzy i umiejętności poza tradycyjnym systemem edukacji i szkolnictwa wyższego. Kładzie nacisk na to, co dana osoba wie i potrafi zrobid, a nie w jakiej instytucji, czego i jak długo się uczyła.

Reforma programowa kształcenia zawodowego daje szkołom znacznie większą autonomię niż do tej pory. To właśnie w szkole będą zapadały decyzje dotyczące rodzaju i jakości realizowanych programów nauczania, planowanego wymiaru godzin poszczególnych zajęd dydaktycznych. Zasadniczym celem ustawy jest zwiększenie skuteczności i efektywności systemu kształcenia zawodowego oraz zharmonizowanie go z rynkiem pracy. Zmiany dotyczą m.in. podziału zawodów na kwalifikacje oddzielnie potwierdzane w procesie kształcenia, a także modernizacji podstawy programowej kształcenia w zawodach.

1 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego (Dz. U. z 2012 r., poz. 7).

(8)

8

Szkoły opracowując plan nauczania na podstawie ramowych regulacji tj. rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych², muszą kompleksowo spojrzed na podstawę programową kształcenia ogólnego³ oraz podstawę programową kształcenia w zawodach⁴, w których określono zakładane efekty kształcenia oraz warunki, w jakich powinno się odbywad kształcenie zawodowe.

Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach⁵ wprowadza opisy kształcenia dla wszystkich zawodów ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach obowiązuje od 1 września 2012 roku, określono w niej wiedzę i umiejętności zawodowe, kompetencje personalne i społeczne, które uczeo musi nabyd w procesie kształcenia. Zgodnie z ideą europejskich ram kwalifikacji zostały one opisane, jako oczekiwane efekty kształcenia.

Podstawa programowa kształcenia w zawodach⁶, została określona w trzech częściach:

1) Częśd I określa: ogólne cele i zadania kształcenia zawodowego oraz obejmuje tabelę zawierającą wykaz kwalifikacji wraz z ich powiązaniami z zawodami i efektami kształcenia.

2) Częśd II określa: efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia stanowiące podbudowę do kształcenia w zawodzie lub grupie zawodów oraz efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach.

3) Częśd III określa opis kształcenia w poszczególnych zawodach zawierający: nazwy i symbole cyfrowe zawodów, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, cele kształcenia w zawodach, nazwy kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach, warunki realizacji kształcenia w zawodach, minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego oraz możliwości uzyskania dodatkowych kwalifikacji w zawodach w ramach obszaru kształcenia określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego.

Nowością w nowym systemie kształcenia zawodowego jest wprowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych (tzw. formy kursowe). Pracodawcy będą mogli zlecad szkołom ich przeprowadzenie. Dzięki

2 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r., poz.204).

3 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 2009 r., nr 4, poz. 417).

4 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. z 2012 r., poz.

184).

5Rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. z 2012 r., poz. 184).

6 Tamże

(9)

9 temu placówki oświatowe łatwiej dostosują ofertę kształcenia do potrzeb rynku pracy. W kursach zawodowych będą mogli uczestniczyd uczniowie, absolwenci i osoby dorosłe spoza znowelizowanego systemu kształcenia. Przepisy dotyczące szkolnictwa zawodowego umożliwią również łączenie szkół zawodowych w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego. Szkoły, które do tej pory kształciły swoich uczniów na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej, technikum czy szkoły policealnej, mogą organizowad kształcenie na kwalifikacyjnych kursach zawodowych. W wyniku tych zmian zostaną zlikwidowane licea uzupełniające, technika uzupełniające oraz licea profilowane. Osoby pełnoletnie, które zechcą uzyskad wykształcenie średnie, będą mogły kontynuowad naukę w liceach ogólnokształcących dla dorosłych.

Organizacja kształcenia zawodowego – ramowe plany nauczania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych ramowy plan nauczania określa⁷:

1) Minimalny wymiar godzin na danym etapie edukacyjnym przeznaczonych na realizację:

poszczególnych obowiązkowych zajęd edukacyjnych, w toku których odbywa się (…) nauczanie przedmiotów, bloków przedmiotowych (…) i kształcenie zawodowe, oraz zajęd z wychowawcą.

2) Tygodniowy (semestralny) wymiar godzin obowiązkowych zajęd edukacyjnych dla uczniów (słuchaczy) poszczególnych klas oraz zajęd z wychowawcą dla uczniów poszczególnych klas,

na danym etapie edukacyjnym.

3) Minimalny wymiar godzin zajęd rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych na danym etapie edukacyjnym.

4) Tygodniowy wymiar godzin zajęd rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych na danym etapie edukacyjnym.

5) Wymiar godzin do dyspozycji dyrektora szkoły (…).

Na podstawie ramowego planu nauczania dyrektor szkoły ustala szkolny plan nauczania, w którym określa dla poszczególnych klas (semestrów) na danym etapie edukacyjnym tygodniowy (semestralny) wymiar godzin odpowiednio:

7 Na podstawie: Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 204).

(10)

10

1) Poszczególnych obowiązkowych zajęd edukacyjnych z zakresu kształcenia ogólnego oraz zajęd z wychowawcą.

2) Poszczególnych obowiązkowych zajęd edukacyjnych z zakresu kształcenia zawodowego.

3) Zajęd rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych.

4) Dodatkowych zajęd edukacyjnych, jeżeli takie zajęcia są prowadzone.

W szkolnym planie nauczania uwzględnia się również wymiar godzin:

1) Zajęd religii lub etyki, zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach.

2) Zajęd wychowania do życia w rodzinie, zgodnie z przepisami w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego.

3) Zajęd języka mniejszości narodowej, etnicznej lub języka regionalnego oraz nauki własnej historii i kultury, zgodnie z przepisami w sprawie warunków i sposobu wykonywania przez przedszkola, szkoły i placówki publiczne zadao umożliwiających podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej, etnicznej i językowej uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługującej się językiem regionalnym.

4) Zajęd sportowych w oddziałach i szkołach sportowych oraz szkołach mistrzostwa sportowego, zgodnie z przepisami w sprawie warunków tworzenia, organizacji oraz działania klas i szkół sportowych oraz szkół mistrzostwa sportowego.

Efekty kształcenia a nauczanie modułowe

Nowa podstawa programowa może byd realizowania w programie przedmiotowym lub modułowym. W podstawie programowej kształcenia w zawodach występują w kwalifikacjach jednostki efektów kształcenia, których sposób realizacji powinien byd opisany w danym programie nauczania. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodzie będzie tak opisywad wyodrębnione kwalifikacje, aby stanowid jednocześnie standard wymagao egzaminacyjnych. Opracowane w szkole, w oparciu o tę podstawę, programy nauczania dla zawodów mogą przybierad układ treści o strukturze przedmiotowej (wyodrębnione teoretyczne przedmioty zawodowe odpowiadające określonym dziedzinom wiedzy i przedmioty, w ramach których realizowana jest praktyczna nauka zawodu,

(11)

11 z wyraźnym podziałem na kształcenie teoretyczne i praktyczne) lub modułowej (wyodrębnione moduły i jednostki modułowe integrujące teorię z praktyką z różnych dziedzin wiedzy i działów techniki).

Korelacja kształcenia ogólnego z kształceniem zawodowym

Dla zasadniczych szkół zawodowych i techników do realizacji celów kształcenia kluczowa jest właściwa korelacja kształcenia ogólnego z kształceniem zawodowym. Nowa podstawa kształcenia ogólnego i podstawa kształcenia w zawodach mają się wzajemnie uzupełniad w dążeniu do celu, jakim jest zapewnienie absolwentom możliwości dalszej nauki oraz funkcjonowania na rynku pracy. Szkoły stoją przed zadaniem powiązania treści kształcenia zawodowego z treściami z kształcenia ogólnego, które będą stanowid bazę do opanowania umiejętności zawodowych. Sposób powiązania tych treści z właściwymi przedmiotami ogólnokształcącymi jest ściśle zależny od zawodu, w jakim szkoła prowadzi kształcenie.

Zgodnie powyższym programy nauczania dla zawodów mogą przybierad strukturę:

 przedmiotową, w której są wyodrębnione teoretyczne przedmioty zawodowe odpowiadające określonym dziedzinom wiedzy (np. konstrukcje budowlane, technologia budownictwa) oraz przedmioty, w ramach których realizowana jest praktyczna nauka zawodu; w programach tych występuje wyraźny podział na kształcenie teoretyczne i praktyczne,

 modułową, w których wyodrębnione zostały moduły i jednostki modułowe integrujące teorię z praktyką z różnych dziedzin wiedzy i działów techniki.

W nowej strukturze szkolnictwa zawodowego proponuje się aby na kształcenie zawodowe w technikum przeznaczyd 46 godzin tygodniowo. Na kształcenie praktyczne (zajęcia praktyczne, zajęcia laboratoryjne, specjalizacja) należy przeznaczyd minimum 50% czasu przewidzianego na kształcenie zawodowe. W klasie pierwszej na kształcenie zawodowe należy przeznaczyd 4 godziny tygodniowo.

Powinny to byd przedmioty ogólnozawodowe, podobnie jak w klasie pierwszej zasadniczej szkoły zawodowej. W kształceniu ogólnym uczeo będzie obowiązkowo realizował dwa przedmioty na poziomie rozszerzonym, co umożliwi mu dobre przygotowanie do egzaminu maturalnego. Proponuje się, aby decyzja o wyborze oferowanych na poziomie rozszerzonym zajęd edukacyjnych, zapadała w szkole, podobnie jak decyzja o możliwym sposobie zintegrowania tych zajęd z teoretycznym przygotowaniem zawodowym.

W nowej strukturze szkolnictwa zawodowego proponuje się aby na kształcenie zawodowe w zasadniczej szkole zawodowej proponuje się zmniejszenie ilośd godzin przeznaczonych

(12)

12

na kształcenie zawodowe teoretyczne z 21 do 12 godzin tygodniowo w okresie nauczania na rzecz praktycznego. Na kształcenie zawodowe praktyczne należy przeznaczyd minimum 30 godzin tygodniowo. Realizacja kształcenia praktycznego powinna wyglądad w następujący sposób:

 w klasie drugiej – dwa dni zajęd praktycznych po 7 godzin dziennie,

 w klasie trzeciej – dwa dni zajęd praktycznych po 8 godzin dziennie (jeśli częśd zajęd praktycznych w klasie trzeciej będzie realizowana w zakładzie pracy, to czas pracy ucznia musi byd taki sam, jak pracownika w zakładzie). W klasie pierwszej nie powinno się realizowad kształcenia praktycznego, lecz kształcenie ogólnozawodowe w wymiarze 4 godzin tygodniowo. Łącznie, więc na kształcenie zawodowe należy przeznaczyd minimum 42 godziny tygodniowo w trzyletnim okresie nauczania.

Podsumowując kształcenie praktyczne powinno wynosid w technikum nie mniej niż 50% godzin, a w zasadniczej szkole zawodowej nie mniej niż 60% godzin przewidzianych na kształcenie zawodowe.

Zgodnie z ustawą, egzaminy na poszczególne kwalifikacje nie będą przeprowadzane po zakooczeniu nauki w szkole, tak jak obecnie jest przeprowadzany egzamin zawodowy, lecz na różnych etapach nauki. W przypadku egzaminu przeprowadzanego w zakresie jednej kwalifikacji uczeo będzie uzyskiwał świadectwo zdobycia tej kwalifikacji, a po zdobyciu wszystkich kwalifikacji wymaganych w danym zawodzie dostanie dyplom to potwierdzający. Ponadto egzamin zawodowy będzie przebiegał zawsze z wykonaniem części praktycznej.

W szkole, będzie dokonywana bieżąca ocena stopnia osiągnięcia przez uczących się zakładanych efektów kształcenia oraz ich przygotowania do potwierdzania kwalifikacji zawodowych.

System egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie umożliwi oddzielne potwierdzanie w toku kształcenia każdej kwalifikacji wyodrębnionej w zawodzie. Plan nauczania musi byd spójny z programem nauczania dla danego zawodu, który musi uwzględniad wszystkie elementy podstawy programowej.

Podsumowując, wartym podkreślenia jest, że celem kształcenia zawodowego jest przygotowanie uczniów do życia we współczesnym świecie, wykonywania pracy zawodowej i aktywnej roli w zmieniającym się rynku pracy. W procesie kształcenia zawodowego ważne jest integrowanie i korelowanie kształcenia ogólnego i zawodowego, w tym doskonalenie kompetencji kluczowych nabytych w procesie kształcenia ogólnego, z uwzględnieniem niższych etapów edukacji. Odpowiedni poziom wiedzy ogólnej związanej z wiedzą zawodową przyczyni się do podniesienia poziomu umiejętności zawodowych absolwentów szkół kształcących w zawodach, a tym samym dad im możliwośd sprostania wyzwaniom zmieniającego się rynku pracy.

(13)

13 Sposoby podejścia do tworzenia Wirtualnych Laboratoriów

Szkolnictwu stawia się wymagania przygotowania absolwentów zgodnie z potrzebami rynku, czyli miedzy innymi zdolnych obsłużyd urządzenia i oprogramowania użytkowe wykorzystywane w gospodarce.

Wyższa Szkoła Logistyki wraz z firmą L-Systems przygotowała ogólnopolski projekt „Wirtualne laboratoria – sukces innowacji”, w którym opracowała innowacyjną metodę kształcenia z wykorzystaniem zaawansowanych technologii informacyjno–komunikacyjnych (TIK) w prowadzeniu laboratoriów zawodowych w szkołach ponadgimnazjalnych.

W sposób najprostszy metodę tę można wyjaśnid jako stworzenie możliwości korzystania przez szkoły z oprogramowania dotąd dla nich niedostępnego (bariery o charakterze finansowym, technicznym i organizacyjnym) do realizacji laboratoriów zawodowych. Możliwośd ta zostanie zaoferowana poprzez opracowanie i wdrożenie innowacyjnego sposobu dostępu do tego oprogramowania - wirtualny dostęp oraz współużytkowanie wielu szkół aplikacji znajdujących się poza infrastrukturą danej szkoły przez Internet.

Metoda ta została stworzona i przetestowana poprzez opracowanie i wdrożenie innowacyjnego narzędzia edukacyjnego, to jest Wirtualnych Laboratoriów Logistyczno-Spedycyjnych i Magazynowych (WLLSiM). WLLSiM przeznaczone zostały dla kierunku kształcenia technik logistyk (prowadzenie zajęd w ramach laboratorium logistyczno-spedycyjnego oraz laboratorium magazynowego). Opracowany został również program nauczania uwzględniający wykorzystanie tego narzędzia (podręcznik dla nauczycieli, uczniów, dodatkowe materiały dydaktyczne w formie elektronicznej: szkolenie, prezentacje, filmy, dokumentacje w formacie PDF).

Metodologia tworzenia Wirtualnych Laboratoriów

Na rysunku nr 1 przedstawiony został schemat procesu budowy Wirtualnych Laboratoriów.

(14)

14

Rysunek 1. Proces budowy Wirtualnych Laboratoriów Źródło: opracowanie własne

(15)

15

Warunki niezbędne do stworzenia Wirtualnych Laboratoriów

Warunki jakie musi spełnid narzędzie edukacyjne aby mogło byd uznane za wdrożenie innowacyjnej metody kształcenia określanej mianem Wirtualnych Laboratoriów (wszystkie z poniższych kryteriów muszą byd spełnione łącznie):

I. System informatyczny wykorzystany jako rdzeń narzędzia edukacyjnego typu Wirtualne Laboratoria

1) koniecznośd wykorzystania do edukacji informatycznego systemu biznesowego, który obecnie eksploatowany jest w biznesie (nie może to byd system już nie eksploatowany przez firmy; im system jest bardziej popularny w biznesie tym jego wartośd dydaktyczna jest większa – w większym stopniu doprowadza do dyfuzji praktycznej wiedzy i kompetencji do szkolnictwa zawodowego, co wynika z oceny rynku pracy, ponieważ w warunkach gospodarki wolnorynkowej najbardziej powszechne systemy to systemy najbardziej konkurencyjne),

2) wykorzystany informatyczny system biznesowy musi charakteryzowad się wyraźnymi cechami uniwersalności dydaktycznej, to znaczy nauka jego obsługi musi dawad umiejętności i wiedzę wykraczającą poza sprawne oponowanie obsługi tego systemu (uczeo opanowując obsługę danego systemu powinien zrozumied procesy obsługiwane przez ten system oraz schemat funkcjonowania oprogramowania danej klasy tak, aby zaczynając naukę czy pracę na innym systemie biznesowym tej samej klasy nie zaczynad nauki od podstaw),

3) wykorzystany system nie może byd uproszczoną, testową wersją oprogramowanie biznesowego – uczeo ma pracowad na tym samym oprogramowaniu co przedsiębiorcy w realnym biznesie (tylko poprzez odpowiednio opracowane i skonfigurowane bazy danych oraz opracowany kontent dydaktyczny ma zostad zapewniona możliwośd kształcenia z wykorzystaniem danego systemu).

II. Wirtualizacja

1) dostęp do systemu biznesowego oraz całego kontentu dydaktycznego musi zostad zapewniony przez łącze internetowe (system nie może byd zainstalowany na szkolnych komputerach; system musi byd zainstalowany na serwerach znajdujących się w odpowiednio przygotowanych do tego miejscach; szkolne komputery mają umożliwiad jedynie kontakt z systemem oraz wyświetlad wszystkie wyniki jego funkcjonowania),

(16)

16

2) narzędzie edukacyjne tworzone przez system biznesowy oraz kontent dydaktyczny musi byd eksploatowane przez więcej niż jedną szkołę – ideą wirtualnych laboratoriów jest współużytkowanie infrastruktury oraz współudział w pokrywaniu wszystkich kosztów eksploatacji oraz poprzedzających je wydatków na analizę przedwdrożeniową, test i wdrożenie Wirtualnych Laboratoriów przez wiele szkół w celu osiągnięcia efektu korzyści skali,

3) wszystkie czynności do momentu pierwszego kontaktu szkoły z informacją o danym narzędziu edukacyjnym, poprzez podjęcie decyzji o jego wykorzystaniu, szkolenie nauczycieli, rozpoczęcie pracy przez uczniów oraz bieżącą pomoc serwisową musi byd możliwe tylko poprzez kontakt niebezpośredni z podmiotem odpowiadającym za to narzędzie edukacyjne (kontakt telefoniczny, mailowy, wideokonferencje, szkolenia internetowe w postaci filmów szkoleniowych, zdalne przejmowanie kontroli nad komputerem , korzystanie z systemu wparcia ITSM).

III. Dydaktyka

1) narzędzie edukacyjne typu Wirtualne Laboratoria musi zapewniad uzyskiwanie określonych efektów kształcenia właściwych dla kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie lub zawodach (podstawą do utworzenia baz danych oraz ich konfiguracji, jak również dla opracowania całego kontentu dydaktycznego muszą stanowi takie dokumenty jak podstawa programowa, programy nauczania),

2) kontent dydaktyczny (treści dwiczeo do wykonanie w systemie informatycznym, uzupełniające treści teoretyczne przedstawione w postaci skryptów, prezentacji multimedialnych, arkuszy kalkulacyjnych, itp.) umożliwiający, wraz ze specjalnie przygotowanymi bazami danych wykorzystanie systemu biznesowego do edukacji musi byd opracowany przez przedstawicieli środowiska edukacyjnego (nauczyciele, wykładowcy uczelni wyższych) we współpracy z przedstawicielami rynku pracy (praktykami z danych branż gospodarki),

3) kluczowym elementem dla osiągnięcia sukcesu włączenia do głównego nurtu polityki oświatowej danego narzędzia edukacyjnego typu Wirtualne Laboratoria jest przygotowanie nauczycieli do korzystania z niego oraz jego samodzielnego rozwoju – nauczyciele muszą mied zagwarantowany darmowy dostęp do materiałów szkoleniowych, przy czym preferowaną formą są szkolenia wirtualne/e-szkolenia/e-wykłady dostępne w Internecie mające formę filmów instruktażowych – nagrania/zrzuty ekranu komputerowego,

4) narzędzie edukacyjne typu Wirtualne Laboratoria musi umożliwiad ocenę postępów ucznia w sposób obiektywny oraz czytelny dla ocenianego i oceniającego.

(17)

17

IV. Eksploatacja

1) narzędzie edukacyjne typu Wirtualne Laboratoria musi mied zagwarantowane pełne wsparcie serwisowe w aspekcie technicznym (opieka nad serwerami i całą towarzyszącą infrastrukturą techniczną, zapewnienie łączy internetowych o odpowiedniej przepustowości), informatycznym (zagwarantowanie poprawnego funkcjonowania informatycznego systemu biznesowego, aktualizacja sytemu , opieka nad bazami danych), merytorycznym (pomoc w wykonywaniu dwiczeo w systemie, aktualizowanie kontentu dydaktycznego na skutek rozwoju wiedzy oraz informacji ze szkół z pomysłami na podniesienie jego wartości dydaktycznej, rozwój narzędzia poprzez opracowywanie nowych dwiczeo oraz rozbudowywanie już stworzonych),

2) koszt eksploatacji musi byd pokrywany przez współużytkowników narzędzia edukacyjnego typu Wirtualne Laboratoria oraz nie może generowad dochodu podmiotu/podmiotów odpowiadających za to narzędzie – zarówno użytkownicy jaki i odpowiadający za narzędzie zobligowani są do poszukiwania zewnętrznych, alternatywnych źródeł finansowania (środki POKL, środki takich podmiotów jak MEN, ORE, KOWEZiU).

Przykład wdrożenia Wirtualnych Laboratoriów

Poniżej przedstawiony został przykład wdrożenia Wirtualnych Laboratoriów przy założeniu, że Wirtualne Laboratoria wdrażane są dla zawodu, do którego wybierany będzie system informatyczny mogący wspomóc proces dydaktyczny w tymże zawodzie.

(18)

18

(19)

19

(20)

20

(21)

21

(22)

22

(23)

23 Wprowadzenie do założeo technicznych tworzenia wirtualnych laboratoriów dla innych kierunków kształcenia

Założenia techniczne tworzenia wirtualnych laboratoriów dla innych kierunków kształcenia są podyktowane oprogramowaniem jakie zostanie wybrane do danego kierunku. Niektóre kierunki wymagają bardzo specyficznego oprogramowania, które może w sposób istotny różnicowad specyfikację sprzętową i oprogramowanie systemowe. Np. kierunki podczas których wymagane jest używanie programów graficznych będą miały inne wymagania niż kierunki związane z przedmiotami logistycznymi.

W niniejszym opracowaniu opisane zostanie jak budowad wirtualne laboratoria w oparciu o systemy firmy Microsoft przy zastosowaniu rozwiązao sprawdzonych podczas realizacji projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji. Jednocześnie zostaną podane możliwości usprawnieo w zakresie konfiguracji systemu, architektury wirtualnych laboratoriów, czy doborze sprzętu.

Ogólny schemat zastosowany w projekcie Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji przedstawiony został na rysunku 1.

Rysunek 2. Schemat Wirtualnych Laboratoriów Logistyczno-Spedycyjnych i Magazynowych Źródło: opracowanie własne

Na schemacie tym wyróżniono:

 Centrum przetwarzania

 Firewall oraz pozostałe zabezpieczenia wirtualnych laboratoriów

 Sied Internet

 Odbiorców laboratoriów, czyli szkoły.

(24)

24

Każdy z tych elementów powinien posiadad pewne parametry wynikające z wybranego oprogramowania wybranego dla określonego kierunku kształcenia. Poniżej omówiony zostanie każdy z tych elementów.

Centrum przetwarzania

Centrum przetwarzania zbudowane na potrzeby WLLSiM składa się z 5 fizycznych serwerów oraz zainstalowanego na nich oprogramowania. Centrum przetwarzania jest umieszczone w centrum kolokacyjnym, którego pomieszczenia spełniają określone warunki bezpiecznej eksploatacji WLLSiM.

Wymagania minimalne dla tych pomieszczeo są następujące:

 zabezpieczony dostęp do pomieszczeo,

 system wykrywania pożaru,

 klimatyzacja,

 system antywłamaniowy,

 awaryjne zasilanie (UPSy),

 niezależne łącza internetowe co najmniej od 3 operatorów,

 szafy serwerowe z możliwością umieszczenia 5 serwerów 2U 19’’.

Po stronie operatora kolokacji jest zapewnienie podłączenia do sieci VLAN dla serwerów terminali i serwera ITSM oraz dostarczenie zewnętrznych adresów IP co najmniej dla każdego z nich.

Liczba serwerów w centrum przetwarzania zależna jest od liczby szkół które deklarują udział w projekcie, na etapie testów, założono że na każdym serwerze znajdowad się będzie 12 szkół, za wyjątkiem ostatniego, na którym umieszczono 13 szkół. Założenie takie oraz bieżący monitoring obciążenia serwerów miały na celu ustalenie optymalnej liczby szkół mogących korzystad z jednego serwera na etapie upowszechniania produktu oraz dalszego korzystania ze środowiska WLLSiM. W oparciu o spostrzeżenia na etapie testowania ustalono, iż na etapie upowszechniania możliwe jest umieszczenie na każdym serwerze 34 szkół. Dodatkowo na serwerze fizycznym, na którym umieszczony jest wirtualny serwer wsparcia serwisowego oraz na jednych z serwerów z zainstalowanym wirtualnym serwerem aplikacji, utworzono dodatkowe serwery aplikacji. Dzięki temu w całym środowisku wirtualnych

(25)

25 laboratoriów funkcjonuje obecnie 6 serwerów aplikacji, co w sumie pozwala na pracę 204 szkół, co daje możliwośd jednoczesnej pracy dla 6528 osób.

W przypadku budowania ostatecznego środowiska Wirtualnych Laboratoriów, jego kształt zależed będzie od liczby szkół które zgłoszą chęd korzystania z Wirtualnych Laboratoriów oraz wymogów wybranego oprogramowania wspomagającego naukę.

Bez względu na powyższe warunki (liczba szkół, oprogramowanie) każde centrum przetwarzania powinno składad się z dwóch podstawowych elementów logicznych:

 środowisko systemów edukacyjnych (wykorzystywanych do nauczania, może się tutaj znajdowad oprogramowanie biznesowe np. systemy ERP, WMS, programy graficzne, programy obsługi gastronomii itp.),

 środowisko zarządzania serwisem.

To na ilu serwerach oraz na jakim oprogramowaniu bazodanowym i systemowym będą te środowiska zainstalowane zależy od wcześniej wymienionych warunków.

1. Środowisko systemów edukacyjnych

Środowisko systemów edukacyjnych zapewniad ma szkołom wykonywanie dwiczeo i zadao w oparciu o system ERP lub inny system wymagany dla danego kierunku nauczania, zapewniad ma także dostęp do wszelkich materiałów dydaktycznych dostępnych w formie prezentacji, arkuszy kalkulacyjnych, filmów. Utworzenie środowiska zarządzania serwisem ma na celu zapewnienie wysokiej jakości wsparcia technicznego i merytorycznego nauczycieli korzystających z wirtualnych laboratoriów.

Zaleca się, aby aplikacje wspomagające nauczanie były instalowane na osobnych serwerach wirtualnych w stosunku do serwerów bazodanowych, tam gdzie jest to możliwe. Niektóre aplikacje nie będą wymagały zainstalowania serwera bazodanowego.

Środowisko systemów edukacyjnych obejmowad powinno:

 serwery aplikacji – z zainstalowanym oprogramowaniem wykorzystywanym do nauczania, serwery te są jednocześnie serwerami terminali,

(26)

26

 serwery z oprogramowaniem wspomagającym np. bazodanowe, archiwum plików itp.

Taki podział środowiska systemów edukacyjnych zapewnia:

 optymalną wydajnośd,

 możliwośd sterowania dostępnością zasobów dla każdego elementu środowiska biznesowego,

 łatwośd zarządzania,

 niską awaryjnośd,

 łatwiejsze definiowanie uprawnieo dla osób łączących się do serwerów.

W przypadku projektu „Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji” środowisko systemów edukacyjnych (nazwane w tym projekcie środowiskiem systemów biznesowych) składa się z 4 fizycznych serwerów, na których zainstalowane są wirtualne serwery. Na każdym takim fizycznym serwerze zainstalowany jest: 1 wirtualny serwer aplikacji iScala, zawierający materiały dydaktyczne (serwer ten jest jednocześnie serwerem terminali) oraz 1 wirtualny serwer bazodanowy MSSQL. Na serwerze aplikacji zainstalowany jest zintegrowany system informatyczny klasy ERP oraz umieszczone są materiały dydaktyczne dla uczniów i nauczycieli.

W przypadku architektury zapewniającej dostęp do wirtualnych laboratoriów w oparciu o serwer terminali należy rozważyd 2 opcje instalacji takiego serwera:

 serwer terminali zainstalowany na serwerze aplikacji,

 niezależny serwer terminali łączący się z serwerem aplikacji.

W projekcie „Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji” serwer aplikacji jest jednocześnie serwerem terminali, tzn. użytkownicy (nauczyciele i uczniowie) łączą się z WLLSiM oraz z zainstalowanym tam systemem klasy ERP poprzez pulpit zdalny. Po wpisaniu odpowiedniego adresu IP, podaniu nazwy użytkownika i hasła uruchamiana jest tzw. sesja terminalowa. W efekcie osoba pracująca na Wirtualnych Laboratoriach wszelkie operacje wykonuje na serwerze, a na komputerze lokalnym widzi tylko przesyłany obraz. Konfiguracja taka zapewnia komfortową pracę użytkowników łączących się ze starszych i słabszych komputerów, nie wymusza ona także zmiany komputerów ze względu na nowe bardziej wymagające wersje oprogramowania, gdyż całośd pracy wykonywana jest przez serwer.

Jeśli wybrany zostanie wariant drugi tzn. ten gdzie serwer terminali jest serwerem osobnym, należy najpierw sprawdzid jak w takiej instalacji będzie zachowywał się system wsparcia edukacji. Niemniej taka

(27)

27 architektura zapewnia większe bezpieczeostwo danych (co w przypadku środowisk edukacyjnych nie jest krytyczne), a przede wszystkim sprawia, że awaria serwera terminali nie powoduje awarii środowiska aplikacji. Rozwiązanie takie może jednak byd bardziej kosztowne ze względu na dodatkowy sprzęt oraz oprogramowanie serwera.

Jak wspomniano wyżej, w projekcie Wirtualne Laboratoria - Sukces Innowacji zainstalowano na jednym serwerze fizycznym dwa serwery wirtualne: serwer aplikacji iScala będący jednocześnie serwerem terminali oraz serwer bazodanowy. Korzyści wynikające z takiej architektury przedstawiono wyżej. Należy jednak zauważyd, że przy budowie Wirtualnych Laboratoriów, możliwe jest zainstalowanie systemu bazodanowego i systemy klasy ERP na tym samym serwerze wirtualnym. Rozwiązanie takie chociaż mniej bezpieczne i wydajne może byd podyktowane typem systemu operacyjnego jaki znajduję się na serwerach. W przypadku systemu Windows zarządzanie serwerami wirtualnymi możliwe jest od wersji Enterprise, z tą też wersją dostarczany jest system Hyper-V. Dzięki niemu można zarządzad serwerami wirtualnymi, optymalizując ich obciążenie oraz wykorzystanie zasobów dostępnych.

Podstawowe wytyczne do doboru serwera aplikacji i serwera aplikacji wspomagających

Dobór sprzętu powinien byd zdeterminowany wymaganiami systemu klasy ERP i liczbą jednoczesnych użytkowników serwera (sesji terminalowych). Poniższe wytyczne mają na celu wsparcie we właściwym doborze sprzętu dla aplikacji wspomagającej nauczanie pracującej w powyżej opisanym środowisku. Niemniej podczas budowania środowiska Wirtualnych Laboratoriów należy pamiętad, iż wybór sprzętu powinien byd uzależniony od szeregu innych czynników, w tym:

 wymogów systemu klasy ERP,

 zainstalowanego systemu operacyjnego,

 zainstalowanego oprogramowania bazodanowego z którego korzysta system ERP,

 liczby użytkowników,

 opracowanej strategii w zakresie urządzeo (serwerów) zapasowych.

Jak wyżej podano, dobór sprzętu powinien byd podyktowany głównie wymaganiami oprogramowania wykorzystywanego do edukacji oraz liczbą jednoczesnych użytkowników. Szczególnie to drugie jest trudne do określenia, ponieważ budowanie harmonogramu dostępu szkół do wirtualnych

(28)

28

laboratoriów, nie jest możliwe, ze względu na zmieniające się plany, zastępstwa itp. Liczba użytkowników jednoczesnych powinna zostad oszacowana z uwzględnieniem:

 liczebności uczniów w klasach,

 liczności klas,

 liczby zajęd w tygodniu, w ramach których korzystano by z dostępu do Wirtualnych Laboratoriów,

 programu nauczania.

W przypadku systemu ERP wymagania są uzależnione od klasy i architektury systemu, w przypadku innego oprogramowania może to byd związane z jego specyfiką np. programy graficzne, programy BHP itp.

Systemy i programy działające w małych przedsiębiorstwach, które jednocześnie pozwalają na tworzenie środowisk wielofirmowych mogą działad poprawnie przy niewielkiej liczbie utworzonych w instalacji firm, wydajnośd może spadad przy większej liczbie firm. Nowoczesna otwarta architektura zbudowana w oparciu o web service (usługi sieciowe), nazywana SOA, która w realnych przedsiębiorstwach może działad wydajnie w środowisku wirtualnych laboratoriów może nie byd wystarczająco szybka lub może wymagad przeznaczenia na jej obsługę bardzo wydajnych serwerów, co wiąże się ze zdecydowanie wyższym kosztem nie tylko zakupu ale także utrzymania takiego środowiska. Elementem wpływającym na wybór serwera może byd też system operacyjny w oparciu, o który pracuje oprogramowanie wspomagające edukację.

Niektóre systemy pracują w wielu środowiskach np. Unix, Linux, Windows, AS/400. W każdym z tych przypadków należy pamiętad o wydajności i łatwości w posługiwaniu się interfejsem przez osoby korzystające z wirtualnych laboratoriów. Przy budowaniu wirtualnych laboratoriów należy także wziąd pod uwagę możliwośd wynajęcia sprzętu od oferujących taką usługę dostawców. Usługa taka połączona jest zwykle z udostępnieniem łączy internetowych. Rozwiązanie takie może byd uzasadnione wówczas gdy nie znamy liczby korzystających z niego osób, w związku z czym łatwo jest przewymiarowad lub nie doszacowad elementy serwera.

W projekcie Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji wybrano serwery aplikacji o następującej konfiguracji:

1) Procesory: dwa procesory sześciordzeniowe klasy x86 dedykowane do pracy w serwerach, zaprojektowane do pracy w układach dwuprocesorowych, taktowane zegarem co najmniej 2.8GHz, z pamięcią cache L3 12MB TDP, 1333MHz.

(29)

29 2) Pamięd RAM: 512 MB dla jednego jednoczesnego użytkownika, co daje 512 MB

* 180 jednoczesnych użytkowników = 90 GB, dodatkowo należy przewidzied pamięd do obsługi oprogramowania systemowego i procesów uruchomionych na serwerze oraz oprogramowania bazodanowego.

3) Interfejsy sieciowe typu 10/100/1000 4) DVD ROM drive

5) Kontroler RAID z minimum 512MB pamięci cache z podtrzymaniem bateryjnym. Obsługujący RAID 0, 1, 10, 5, 50, 6, 60

6) Zainstalowane 2 dyski typu HotPlug 15krpm skonfigurowane w RAID 1 (oprogramowanie wirtualizacyjne Hyper-V) oraz 4 dyski typu HotPlug 15krpm z czego 3 z nich skonfigurowane w RAID 5 (serwery wirtualne - serwer aplikacji i serwer MS SQLa), na 4 dysku zapisywane będą logi transakcyjne MS SQLa.

7) Możliwośd instalacji i obsługi systemów Windows Server 2008 R2 Enterprise w wersji x32 bit i x64 bit, Hyper-V, Vmware ESX, możliwośd pracy w środowisku wirtualnym.

Ze względów wydajnościowych zaleca się instalację systemu w wersji 64 bitowej. System ERP również musi zostad zainstalowany w takiej wersji.

Pozostałe komponenty serwera zostały dobrane w taki sposób, aby zapewnid stabilną i bezpieczną pracę użytkownikom Wirtualnych Laboratoriów z możliwością jej monitorowania.

Powyższej konfiguracji nie należy traktowad jako idealnej dla każdego rozwiązania, w każdym przypadku wybór sprzętu powinien byd poprzedzony szeregiem analiz związanych z instalowanym oprogramowaniem przy uwzględnieniu warunków, które opisano powyżej.

Oprogramowanie

Wybór oprogramowania serwera uzależniony jest od wymagao systemu klasy ERP lub typu innego programu wspomagającego edukację, który będzie zainstalowany w wirtualnych laboratoriach. W związku z tym należy odpowiednio dobrad następujące oprogramowanie:

 system operacyjny,

 system bazodanowy,

 system antywirusowy,

 system zarządzania serwerami wirtualnymi (w przypadku ich zastosowania).

(30)

30

W środowisku utworzonym na potrzeby realizacji projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji zastosowano systemy wynikające z wymagao systemu iScala, ponadto wybór musiał spełnid warunki wydajnościowe i gwarantowad dużą stabilnośd środowiska (niska awaryjnośd).

W celu zapewnienia prawidłowej pracy serwera aplikacji zainstalowano następujące oprogramowanie lub licencje:

 Windows server 2008 R2 Enterprise x64 (wersja 64 bit, WinSvrEnt 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc) - system operacyjny serwera,

 Windows Server 2008 External Connector (EC, WinSvrExtConn 2008 SNGL OLP NL Acdmc)- licencja serwera terminali,

 Windows Remote Desktop Services External Connector 2008 (WinRmtDsktpSrvcsExtConn 2008 SNGL OLP NL Acdmc)- licencja dla użytkowników zdalnych (połączeo terminalowych),

 iScala 2.3 SR2 - system ERP.

Na serwerze dodatkowo jest zainstalowane następujące oprogramowanie:

 Microsoft Internet Explorer 7.0 or 8.0,

 Microsoft .NET Framework 3.5 SP1. Microsoft .NET Framework 3.5 SP1,

 Microsoft Web Services Enhancements (WSE) 2.0 SP3,

 Microsoft XML Parser (MSXML) 6.0 SP1,

 Microsoft XML Parser (MSXML) 4.0 SP2.

W celu zapewnienia prawidłowej pracy serwera wspomagającego oprogramowanie wykorzystywane do edukacji zainstalowano następujące oprogramowanie lub licencje:

 Windows server 2008 R2 Enterprise x64 (wersja 64 bit, WinSvrEnt 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc) - system operacyjny serwer,

 Microsoft SQL Server 2008 R2 standard 1 Proc (SQLSvrStd 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc 1Proc)- 2 sztuki,

 Microsoft XML Parser (MSXML) 4.0 SP2.

(31)

31 Należy zwrócid uwagę na to, aby wszelkie napisy i komunikaty informujące nauczycieli i uczniów o pracy w wirtualnych laboratoriach były wyświetlane w języku polskim. Przy czym postulat ten dotyczy niemal wyłącznie systemów wspomagających edukację, gdyż on stanowi główne środowisko pracy. Z drugiej strony możliwośd pracy w systemie w języku obcym podnosi kompetencje osób pracujących w tym systemie w zakresie znajomości tych języków. Dlatego, w tych systemach i programach gdzie jest to możliwe, opcja pracy w języku obcym powinna byd brana pod uwagę.

2. Środowisko zarządzania serwisem wirtualnych laboratoriów

Środowisko wsparcia serwisowego obejmowad powinno:

 serwery aplikacji – z zainstalowanym systemem ITSM i portalem serwisowym,

 serwery bazodanowe.

W przypadku braku systemu do tworzenia i zarządzania serwerami wirtualnymi, można zarówno system ITSM, jak i system bazodanowy umieścid na jednym serwerze. Cechy takiego podejścia wskazano przy opisie środowiska edukacyjnego.

Zaleca się, aby środowisko zarządzania serwisem wirtualnych laboratoriów instalowane było na dedykowanym serwerze. System wsparcia serwisowego jest narzędziem komunikacyjnym pomiędzy nauczycielami prowadzącymi zajęcia, a konsultantami wsparcia techniczno-merytorycznego. Do tego typu wsparcia przeznaczone są systemy klasy ITSM. Głównym celem wdrożenia takiego systemu jest zapewnienie wysokiej jakości pracy wirtualnych laboratoriów poprzez ich bieżący serwis związany z incydentami (zdarzeniami) zgłaszanymi przez nauczycieli i uczniów oraz budowa bazy wiedzy o korzystaniu z wirtualnych laboratoriów. Ponadto środowisko zarządzania serwisem powinno zawierad podsystem pozwalający na zarządzanie większymi przedsięwzięciami serwisowymi na zasadzie zarządzania projektami. Niemniej system zarządzania projektami jest wskazany wówczas gdy są prowadzone prace związane z rozbudową środowiska. Tak było w przypadku projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji, gdzie realizacja projektu wymagała najpierw przygotowania produktu testowego, a następnie opracowania produktu finalnego. Jak się później okazało zmiany związane z budową produktu finalnego były ze względu na zmianę podstawy programowej daleko idące. Taki system może byd wówczas niezwykle potrzebny. W przypadku wirtualnych laboratoriów, dla których nie jest planowany rozwój systemu

(32)

32

zarządzania projektami nie jest niezbędny. Natomiast system klasy ITSM powinien byd stosowany zawsze gdy chcemy usystematyzowad i zwiększyd wydajnośd pracowników serwisu, dlatego można go rekomendowad dla wszelkich przedsięwzięd, gdzie mamy do czynienia z serwisem i jego klientami.

W przypadku objęcia serwisem osób korzystających z wirtualnych laboratoriów należy wziąd pod uwagę wdrożenie systemu ITSM. Systemy klasy ITSM mogą różnid się miedzy sobą oferowana funkcjonalnością.

System ITSM używany w projekcie Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji posiada następujące cechy:

 wpisywanie incydentów przez portal dla nieograniczonej liczby użytkowników,

 odczytywanie incydentów przez serwisantów,

 zmiana i śledzenie statusu incydentów (zarejestrowany, w trakcie realizacji, rozwiązany),

 rejestracja czasu od zgłoszenia do wykonania,

 serwisanci i użytkownicy mają możliwośd przeglądania swoich zleceo i ich statusów,

 do użytkowników posiadających skrzynkę mailową istnieje możliwośd wysłania powiadomieo droga mailową,

 możliwośd zarządzania większymi przedsięwzięciami serwisowymi na zasadzie zarządzania projektami.

Funkcjonalnośd ta pozwoliła na sprawne komunikowanie się z nauczycielami oraz wydajniejszą pracę konsultanta wsparcia techniczno-merytorycznego.

Ponadto system ITSM posiadad musi certyfikat zgodności z praktykami ITIL w pięciu kluczowych obszarach:

Zarządzanie incydentami:

 kompletna historia incydentów,

 otwarty incydent może mied dowolną ilośd zdarzeo (lub konwersacji),

 przeszukiwanie bazy wiedzy w celu znalezienia odpowiedzi na pytania,

 klasyfikacja incydentów zgodnie z wewnętrznie zdefiniowaną listą,

 przypisywanie incydentów do osób i środków,

 routing przypadków/zarządzanie kolejką,

 gromadzenie i współdzielenie notatek i feedback'ów,

(33)

33

 przekazywanie incydentów do drugiej linii lub specjalistów,

 obsługa incydentów w oparciu o poziomy serwisu.

Zarządzanie problemami:

 tworzenie problemów w powiązaniu z incydentami,

 przeszukiwanie bazy wiedzy w celu rozwiązania problemów,

 klasyfikowanie problemów,

 pomiar czasów odpowiedzi i rozwiązania problemu,

 podłączanie różnych incydentów do danego problemu,

 podłączanie żądania zmiany (change request) do problemów,

 zamykanie wraz z problemem odnośnych incydentów i żądao zmiany.

Zarządzanie zmianą:

 tworzenie żądao zmiany (CR) na bazie incydentów lub problemów,

 zarządzanie żądaniami zmiany,

 zatwierdzanie/odrzucanie żądania zmiany,

 pomiar czasu od wystąpienia żądania zmiany,

 monitorowanie zmian wykonywanych przez osoby trzecie.

Zarządzanie zasobami i ich konfiguracją:

 śledzenie wszystkich zasobów infrastruktury IT - sprzęt i oprogramowanie,

 śledzenie poziomu produktów i komponentów,

 transfer produktów do nowych właścicieli,

 widok historii własności i wsparcia produktu,

 zapisywanie relacji między produktami.

Zarządzanie poziomem serwisu (SLA)

 umowy serwisowe,

 śledzenie umów serwisowych - klienci i dostawcy,

 definiowanie Service Level Agreements (SLA),

 śledzenie i pomiar SLA.

To która z powyższych funkcjonalności jest dla nas istotna powinno zostad ustalone podczas wyboru systemu.

(34)

34

System klasy ITSM powinien byd dostępny z poziomy przeglądarki internetowej, intuicyjny, łatwy w obsłudze, z prostym interfejsem. W przypadku systemu ITSM wykorzystywanym w projekcie Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji, zastosowany został system oparty o technologię Share Point firmy Microsoft, która pozwala na budowanie portali internetowych.

Dobór sprzętu jest zdeterminowany wymaganiami systemu klasy ITSM oraz liczbą jednoczesnych użytkowników serwera. Zdarzenia związane z użytkowaniem środowiska wirtualnych laboratoriów utworzonych w ramach projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji, rejestrowane są wyłącznie przez nauczycieli za pośrednictwem przeglądarki internetowej.

Do budowy środowiska wsparcia serwisowego i zainstalowania systemu klasy ITSM dla projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji wybrano serwer o poniższych parametrach:

a) procesory: dwa procesory sześciordzeniowe klasy x86 dedykowane do pracy w serwerach, zaprojektowane do pracy w układach dwuprocesorowych, taktowane zegarem co najmniej 2.8GHz,

z pamięcią cache L3 12MB TDP, 1333MHz,

b) pamięd RAM: 1,5 GB dla jednego jednoczesnego użytkownika, co daje 1,5 GB * 49 użytkowników= 73,5 GB. Należy przewidzied co najmniej 6 GB na obsługę MS SQLa, dodatkowo należy przewidzied pamięd do obsługi oprogramowania systemowego i procesów uruchomionych na serwerze (w tym serwera MS Project oraz komponentów MS SharePoint wchodzących w skład ITSMa) oraz wirtualnego serwera będącego kontrolerem domeny. W związku z tym sugeruje się, aby całkowita pamięd RAM serwera wynosiła około 94-98 GB,

c) interfejsy sieciowe typu 10/100/1000, d) DVD ROM drive,

e) kontroler RAID z minimum 512MB pamięci cache z podtrzymaniem bateryjnym. Obsługujący RAID 0, 1, 10, 5, 50, 6, 60,

f) zainstalowane 2 dyski typu HotPlug 15krpm skonfigurowane w RAID 1 (oprogramowanie wirtualizacyjne Hyper-V) oraz 4 dyski typu HotPlug 15krpm, z czego 3 z nich skonfigurowane w RAID 5 (serwery wirtualne- serwer ITSM i serwer MS SQL), na 4 dysku zapisywane będą logi transakcyjne MS SQL,

(35)

35 g) Możliwośd instalacji i obsługi systemów Windows Server 2008 R2 Enterprise w wersji x32 bit i

x64 bit, Hyper-v, Vmware ESX, możliwośd pracy w środowisku wirtualnym.

Pozostałe komponenty serwera zostały dobrane w taki sposób, aby zapewnid stabilną i bezpieczną pracę nauczycielom korzystającym z wirtualnych laboratoriów z możliwością jej monitorowania. Należy także zwrócid uwagę na warunki gwarancji i serwisowania.

Oprogramowanie

Wybór oprogramowania serwera serwisowego jest zależny od wymagao systemu klasy ITSM.

W związku z tym należy odpowiednio dobrad następujące oprogramowanie:

 system operacyjny,

 system bazodanowy,

 system antywirusowy,

 system zarządzania serwerami wirtualnymi (w przypadku ich zastosowania).

W środowisku utworzonym na potrzeby realizacji projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji zastosowano systemy wynikające z wymagao zakupionego systemu ITSM, ponadto wybór musiał spełnid warunki wydajnościowe i dużą stabilnośd środowiska (niska awaryjnośd).

W celu zapewnienia prawidłowej pracy serwera aplikacji (serwer z zainstalowanym programem ITSM), zostało zapewnione na rzecz realizacji projektu Wirtualne Laboratoria - Sukces Innowacji następujące oprogramowanie:

a) Windows server 2008 R2 Enterprise x64 (wersja 64 bit, WinSvrEnt 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc)- system operacyjny serwera,

b) Windows Server 2008 External Connector (EC, WinSvrExtConn 2008 SNGL OLP NL Acdmc)- licencja serwera terminali,

c) Windows Remote Desktop Services External Connector 2008 (WinRmtDsktpSrvcsExtConn 2008 SNGL OLP NL Acdmc)- licencja dla użytkowników zdalnych (połączeo terminalowych),

d) Microsoft SQL Server 2008 R2 standard 1 Proc (SQLSvrStd 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc 1Proc) - 2 sztuki,

e) system ITSM (specyfikacja w tabeli 1).

(36)

36

W celu zapewnienia prawidłowej pracy serwera bazodanowego z bazą danych dla systemu ITSM, zostało zapewnione na rzecz realizacji projektu Wirtualne Laboratoria - Sukces Innowacji następujące oprogramowanie:

a) Windows server 2008 R2 Enterprise x64 (wersja 64 bit, WinSvrEnt 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc)- system operacyjny serwera,

b) Microsoft SQL Server 2008 R2 standard 1 Proc (SQLSvrStd 2008R2 SNGL OLP NL Acdmc 1Proc) - 2 sztuki.

Na serwerach aplikacji i bazodanowym dodatkowo zainstalowane jest oprogramowania uzupełniające:

 Microsoft SharePoint Services.

Przedstawiona w tabeli 1 specyfikacja systemu ITSM, odnosi się do systemu zakupionego w ramach projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji, w przypadku zakupu innego systemu możliwe jest ustalenie innej konfiguracji charakterystycznej dla danego systemu ITSM. Jak widad w tabeli 1, poza licencjami dla serwisantów i portalem dla nauczycieli, przewidziano także pakiet dający możliwośd dostosowania systemu ITSM do potrzeb użytkowników, dzięki temu możliwe było przygotowanie ekranu rejestracji zdarzeo w taki sposób, aby wprowadzenie zdarzenia zajmowało jak najmniej czasu. Wybrano także moduł będący oprogramowaniem do edycji i tworzenia raportów, dzięki czemu możliwe jest budowanie w systemie własnych raportów oraz edycja istniejących. A ponieważ program Crystal Reports jest niezwykle popularny i stosowany przez wielu dostawców oprogramowania, większośd administratorów systemu potrafi go używad.

(37)

37

Tabela 1. Specyfikacja licencji środowiska ITMS.

L.p. Licencje Ilośd

1 Service Management User License (licencja dla serwisantów) 8 2 IT Self-Service and Field-Service Content Pack (możliwośd rejestrowania

incydentów przez portal dla nieograniczonej liczby użytkowników) 1 3 Crystal Reports XI Release 2 Professional (dla nazwanego użytkownika) 2

4 Software Development Kit 1

5 ITSM Portal Software Development Kit 1

6 Microsoft Project Server 2007 1

7 Microsoft Upgrades for Microsoft Project Server 2007 1

8 Microsoft Project Server CAL 2007 (User/Device) 5

9 Microsoft Upgrades for Microsoft Project Server CAL 2007 (User/Device) 5

Należy jednocześnie zwrócid uwagę, że serwer, na którym zostało osadzone środowisko wsparcia serwisowego projektu Wirtualne Laboratoria – Sukces Innowacji został dobrany w taki sposób, aby w razie awarii któregokolwiek z serwerów aplikacji ze środowiska systemów wspomagających edukację, mógł przejąd rolę tego serwera, bez utraty swojej funkcjonalności. Oczywiście takie wykorzystanie serwera dla środowiska serwisowego powoduje większe jego obciążenie, w związku z tym praca na nim zarówno w systemie ERP, jak i korzystanie z ITSMa, może nie przebiegad tak szybko, jak wówczas gdy środowiska te znajdują się na osobnych maszynach. Niemniej należy taką sytuacje traktowad jego sytuację awaryjną i tymczasową, gdyż po naprawie uszkodzonego serwer aplikacji serwery wirtualne środowiska aplikacji powinny powrócid na serwer pierwotny.