Analityczne słuchanie muzyki klasycznej forma, charakter, nastrój, wykonawca

(1)

Analityczne słuchanie muzyki klasycznej – forma, charakter, nastrój, wykonawca

(2)

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

3. W zakresie ruchu przy muzyce. Uczeń:

3) improwizuje za pomocą gestu i ruchu oraz tworzy ilustracje ruchowe do muzyki.

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności), muzyki jazzowej i rozrywkowej, polskich pieśni artystycznych i patriotycznych, utworów ludowych w postaci oryginalnej i artystycznie opracowanej;

2) rozpoznaje ze słuchu: brzmienie głosów ludzkich: sopran, alt, tenor, bas

3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego;

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:

2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).

Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:

1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;

2) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;

3) zna skróty pisowni muzycznej: repetycja, volty, da capo al ﬁne;

4) zna podstawowe oznaczenia: metryczne, agogiczne, dynamiczne i artykulacyjne oraz fermatę;

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

3) form muzycznych: budowa okresowa, AB, ABA, ABA1, kanon, rondo, wariacje, pieśń, opera, balet, operetka, musical, koncert, symfonia;

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

1) zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.

Nauczysz się

rozpoznawać słuchem wybrane elementy muzyki w utworach muzyki klasycznej;

rozpoznawać w partyturze wybrane elementy muzyki w utworach muzyki klasycznej;

określać słuchem oraz na podstawie partytury formę utworu (wariacje, ABA) rozpoznawać słuchem instrumenty muzyczne;

Analityczne słuchanie muzyki klasycznej – forma, charakter,

nastrój, wykonawca

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

(3)

rozpoznawać słuchem artykulację pizzicato.

Słuchanie muzyki

Słuchanie muzyki nie jest procesem łatwym. Wymaga wrażliwości percepcyjnej oraz umiejętności skupienia uwagi. Na dzisiejszej lekcji będziesz stosował słuchanie analityczne, które polega na wyodrębnieniu konkretnych warstw brzmieniowych utworu takich jak elementy dzieła, głosy, instrumenty, aparat wykonawczy, styl epoki, styl kompozytora, forma utworu oraz jego interpretacja.

Dzięki temu łatwiej będzie ci zrozumieć i poznać muzykę klasyczną a przede wszystkim świadomie ją odbierać. Postrzeganie muzyki zależy, bowiem od stopnia zaawansowania słuchacza, inaczej muzykę odbiera amator, inaczej meloman, a jeszcze inaczej artysta, który jest profesjonalnym muzykiem. Podczas tej lekcji będę podpowiadał ci, na co masz zwrócić uwagę podczas słuchania muzyki w konkretnych utworach, ponieważ „słyszeć” nie zawsze znaczy „słuchać”, zaś słuchać nie zawsze znaczy „rozumieć”.

Liczę na to, że po dzisiejszej lekcji miedzy tymi wyrazami będziesz mógł postawić znak równości.

Ćwiczenie 1

Analityczne słuchanie muzyki klasycznej

Instrumenty smyczkowe swoją nazwę zawdzięczają temu, że gra się na nich smyczkiem. Posłuchasz za chwilę utworu, w którym zabrzmią m.in. skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy. Ciekawostka polega na tym, że w tym utworze muzycy z orkiestry smyczkiem zagrają tylko na samym początku a potem będą szarpać struny palcami. Taka technika gry na instrumentach smyczkowych, nazywa się pizzicato. Taki też tytuł nadał kompozytor dla tego utworu. Zwróć również uwagę na dwa instrumenty, które z czasem dołączą i zagrają fragment melodii. Najpierw usłyszysz ﬂet, a po chwili dołączy również klarnet.

Oczywiście w tle będziesz słyszeć również inne instrumenty z orkiestry.

Nieznany fotograf, „fotoportret Leo Delibesa”, 1888, Biblioteka Narodowa, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Léo Delibes, Pizzicato z baletu Sylwia, online-skills, CC BY 3.0

Ćwiczenie 2

Technika artykulacyjna gry na instrumentach smyczkowych polegająca na szarpaniu strun palcami to:

Pizzicato Arco Col lengo Staccato

Przed Tobą ponadczasowy przebój – tradycyjna francuska piosenka dziecięca z XVIII wieku. W Polsce śpiewają tę melodię przedszkolaki a uczniowie klas I –III grają ją już na instrumentach. W Polsce ta piosenka znana jest pod tytułem „Trzy kurki”. Melodia do tej piosenki została wykorzystana przez Wolfganga Amadeusa Mozarta w wariacji „Ah vous dirai‑je, Maman”. Jednak kompozycja Mozarta nie jest już utworem dla wszystkich instrumentalistów, mogą ją zagrać tylko biegli muzycy.

Wariacja, to bardzo rozbudowana i skomplikowana forma utworu, w której temat lub motyw podlega różnym zmianom, m.in. melodycznym, rytmicznym, metrycznym, harmonicznym. Może się również zmieniać tryb oraz inne składowe utworu. Mówiąc najogólniej wariacje to różne warianty tematu, czyli jego odmiany. W prezentowanym utworze Mozart miał pomysł na 12 różnych odmian tematu, czyli napisał 12 wariacji.

Posłuchaj tematu tego utworu i obserwuj zapis muzyczny, zwróć uwagę na repetycje w pierwszej i drugiej części melodii. Pierwsza część ma dwa różne zakończenia (pierwsza i druga volta oznaczona nawiasem kwadratowym z 1. I 2.), druga część grana jest dwukrotnie bez żadnych zmian.

(4)

Wolfgang Amadeus Mozart, Ah vous dirai-je, Maman, KV 265 - Temat, imslp.org, CC BY 4.0 (ilustracja); Wolfgang Amadeus Mozart, Ah vous dirai-je, Maman, KV 265 - Temat, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0

Posłuchasz teraz wariacji nr 8. Zwróć uwagę na zmianę trybu i tonacji. Temat był zapisany w C‑dur, wariacja zaś zapisana jest w c‑moll – przy kluczu informują o tym trzy bemole. Drugą istotną zmianą, którą Mozart wprowadził są imitacje. Popatrz, w jaki sposób głos drugi zapisany na drugiej pięciolinii powtarza melodię głosu pierwszego zapisanego na pierwszej pięciolinii. Repetycje w tej wariacji dotyczą również dwóch części.

Wolfgang Amadeusz Mozart, widok nutowy na ósmą z 12 wariacji „Ah, vous dirai-je maman", KV265, imslp.org, CC BY 4.0

Barbara Kra , „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, ok. 1819, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja); Wolfgang Amadeus Mozart, Ah vous dirai-je, Maman, KV 265 – Wariacja VIII, Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy (AMFN), CC BY 3.0

Kolejnego utwóru posłuchasz pod kątem jego nastroju i charakteru. Znasz ten utwór z różnych mediów, na pewno wielokrotnie go słyszałeś. Bez podstawowej wiedzy o tym utworze większość słuchaczy określi go jako wyjątkowo smutny, część z nich poda nawet jego tytuł – Marsz żałobny. Jest to fragment

większego utworu, Sonaty b‑moll, op. 35 Fryderyka Chopina. Przeczytaj tekst źródłowy a następnie podczas słuchania tego utworu staraj się powiązać te wszystkie wiadomości z przesłaniem

emocjonalnym tego dzieła. Postaraj się „zobaczyć” te treści w brzmieniu tego żałobnego marsza. Śledź zapis muzyczny pierwszej części. Zaobserwuj czy ten fragment zapisany w nutach powraca w dalszej części utworu. Przy kluczu znajduje się siedem bemoli, które wskazują na tonację utworu. Na początku zostało zapisane również tempo lento, czyli tempo wolne. Zwróć również uwagę na liczne oznaczenia dynamiki.

Marsz żałobny z Sonaty b–moll posiada historię długą i ważką. Powstał w dwa lata przed Sonatą. Na szczęście w zachowanym rękopisie tria Marsza żałobnego postawił Chopin datę: 28 listopada 1837. Była to wigilia rocznicy wybuchu

powstania listopadowego. W Paryżu, w środowisku Wielkiej Emigracji, właśnie w wigilie obchodzono rocznice narodowe i religijne. Na wielu z nich Chopin improwizował. Rękopis Marsza żałobnego zdaje się poprzez ową datę –

sugerować patriotyczną proweniencję utworu. Potem przyszła jednak wyprawa na Majorkę; wspaniałe uniesienia i groźne momenty znaczące dni pobytu w klasztorze w Valdemosie. Zanotowane przez George Sand i potwierdzone cytowanym fragmentem listu do Solange – przeżycia i przewidzenia autora Marsza żałobnego. Cokolwiek tu sądzić, był to czas, gdy śmierć zaglądała mu

“

(5)

w oczy.

Sonata b–moll, rzec można, „urosła wokół marsza”. Stał się on dla niej punktem wyjścia, a zarazem: punktem centralnym i kulminacyjnym. Obie części pierwsze, Allegro i Scherzo, ku niemu dążą. Finale pełni jedynie funkcję epilogu:

„ogadywania po marszu”, który już minął. Gest otwarcia – owe exordium stojące na czele utworu – właśnie na ten, a nie inny moment wskazuje. W tym dramacie muzycznym, mającym charakter tragiczny – marsz reprezentuje katastrofę.

Nieuniknioną, nieuchronną, zapowiedzianą przez wstępne grave, sprowadzoną – przez ostatnie takty Scherza.

Nie sposób wyobrazić sobie muzyki żałobnej równie prosto, surowo i lapidarnie skonstruowanej, a równie przejmującej. Chopin eksponuje ją gradacyjnie, krok po kroku potęgując ekspresję. Właściwy marsz zbudował Chopin z dwu

tematów: pierwszy (główny) przepełnia ekspresja sięgająca od otępienia do lamentu. Temat dopełniający przynosi natomiast muzycznie wyrażoną

ekspresję krzyku i gniewu [t. (22)23–28]. W tej części marsza muzyka toczy się – rzec można – in modo geometrico: po linii prostej. Siła losu ma tu kształt i wyraz siły konsekwentnej i nieubłaganej.

Trio (w Des–dur) wnosi kontrast tak duży, że aż zadziwiający. Naprzeciw

posępności, ekspresji i nieodwołalnej logiki właściwego marsza postawił Chopin melodię dziecięco prostą, naiwną, bezbronną. Wewnątrz marsza działa ona zarazem jako akcent ironii i jako moment szczególnie przejmujący [t. 31–38].

Po wybrzmieniu muzyki tria wraca muzyka marsza. Znów urasta: od szeptu do krzyku, od cichego lamentu do protestu i buntu [t. 76–83].

Interpretacje Marsza żałobnego układają się w zbiór obﬁty i zróżnicowany.

Franciszek Liszt słyszał w nim „pochód narodu pogrążonego w żałobie,

opłakującego własną klęskę”. W późniejszych interpretacjach słyszano w marszu przede wszystkim ekspresję osobistą. W jednych i drugich akcent pada na siłę wyrazu o „charakterze heroiczno–tragicznym”, na szlachetność patosu –

„przepojonego bólem”. Jeśli marsza z Sonaty b–moll z czymkolwiek

porównywano – to jedynie z Marszem żałobnym z Beethovenowskiej Eroiki. Stał się – poza tym – najsłynniejszym utworem Chopina. Tak to w każdym razie wygląda, jeśli popularność mierzyć ilością transkrypcji: marsz z Sonaty b–moll opublikowano w ponad pół tysiąca rodzajów transkrypcji na wszelkie możliwe zespoły i instrumenty, do orkiestry dętej włącznie. Nie spodobał się tylko Schumannowi. Ściślej: nie spodobało mu się włączenie go w strukturę

dramatyczną sonaty. Zdradził, iż na jego miejscu widziałby najchętniej – jak pisał – „jakieś adagio w Des–dur”.

Autor: Mieczysław Tomaszewski

Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”

Polskie Radio II

(6)

Fryderyk Chopin, Marsz żałobny z Sonaty b-moll, op. 35, online-skills, CC BY 3.0

Fryderyk Chopin, „Marsz żałobny” z „Sonaty b-moll”, op. 35, imslp.org, CC BY 4.0

Pierwodruk, Sonata b-moll op. 35; Kopia edycyjna (Adolf Gutmann), rok wydania 1840, chopin.lib.uchicago.edu, CC BY 3.0

Ćwiczenie 3

W kolejnym muzycznym przykładzie skupisz się m.in. na wykonawcy. Będzie to orkiestra symfoniczna, utworem zaś V Symfonia Ludwiga van Beethovena. Rozpoczyna ją słynny motyw, na który składają się tylko cztery dźwięki. Mimo, że motyw ten jest nieustannie powtarzany nie powoduje znudzenia. Motyw ten nosi nazwę motywu losu, symfonia zaś często nazywana jest Symfonią losu. Określenie to związane jest ze zdaniem przypisywanym samemu Beethovenowi, który w taki oto sposób miał określić te słynne cztery dźwięki: „Tak oto Los puka do drzwi”.

Źródło:

http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/id/92

(7)

„Motyw losu”, rozpoczynający „V Symfonię”, wikipedia.org, domena publiczna

Polecenie 1

Posłuchaj jak brzmi motyw, który rozpoczyna V Symfonię zagrany na fortepianie, a następnie wysłuchaj fragmentu utworu w wersji na orkiestrę symfoniczną. Zapisz swoje odczucia jakie są związane z odsłuchem motywu oraz całego utworu.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl

Ludwig van Beethoven, „Motyw losu” rozpoczynający V symfonię, AMFN, CC BY 3.0

Na nagraniu zagrany na fortepianie motyw losu rozpoczynający V Symfonię Ludwiga van Beethovena.

Motyw brzmi złowieszczo. Rytm jest następujący: trzy krótkie nuty, jedna długa nuta. Motyw ten powtarza się drugi raz zagrany odrobinę niżej.

Ludwig van Beethoven, „V Symfonia c-moll” op.67, cz. I Allegro con brio (fragment), wyk. San Francisco Symphony Orchestra, dyr. Michael Tilson Thomas, online-skills, CC BY 3.0

Na nagraniu początkowy fragment pierwszej części Piątej Symfonii c-moll Ludwiga van Beethovena.

Nagrany utwór jest żarliwy, pełen grozy i dramatyzmu. Wykonuje go orkiestra symfoniczna.

Rozpoczyna się tzw. motywem losu czyli schematem "trzy krótkie dźwięki i jeden długi". Motyw ten powraca wielokrotnie w utworze.

Ciekawostka

Trzy sygnały krótkie i jeden długi, a więc rytmiczny zapis „motywu losu” to w kodzie Morse’a pierwsza litera słowa „victory” (zwycięstwo). W trakcie II wojny światowej Alianci wykorzystywali początek V symfonii do celów propagandowych. W taki oto sposób motyw losu stał się symbolem zwycięstwa.

Kod Morse’a został stworzony przez Samuela Morse’a i Alfreda Vaila. Służy komunikacji za pomocą dźwięków, błysków światła, impulsów elektrycznych lub znaków popularnie zwanych kreską i kropką.

Litera „V” al ecie Morse’a zapisywana jako trzy kropki i kreska”, online-skills, CC BY 3.0

Posłuchaj jak brzmi litera „V” w kodzie Morse’a.

(8)

Dźwięk brzmienia litery „V” w kodzie Morse’a, AMFN, CC BY 3.0

Ćwiczenie 4

Wskaż zapis nutowy z motywem losu V Symfonii Ludwiga van Beethovena.

Opis ilustracji A Opis ilustracji B Opis ilustracji C Opis ilustracji D

Ćwiczenie 5

Wskaż nagranie z motywem losu V Symfonii Ludwiga van Beethovena.

   ^ ^



Nagranie 1 Nagranie 2 Nagranie 3 Nagranie 4

(9)

Polecenie 2

Podczas słuchania tego utworu wymyśl dowolną aranżację ruchową do poszczególnych części, np.

w częściach skrajnych pokaż jak jedziesz na koniu, mocno trzymaj się siodła, strzelaj z łuku itp.

W części środkowej zaś, przy dźwiękach ksylofonu wykonuj inne ruchy, np. rzucaj lassem, rozglądaj się i wyraźnie czegoś szukaj lub odpoczywaj po trudnym ujeżdżaniu rumaka.

Fot. nieznany, Dymitr Kabalewski, bach-cantatas.com, CC BY 3.0 (ilustracja); Dymitr Kabalewski, Galop, online-skills, CC BY 3.0

Sprawdź swoją wiedzę

Ćwiczenie 6

Wskaż symboliczny zapis „Motywu losu” z V Symfonii Ludwiga van Beethovena jako kod litery „V”

w alfabecie Morse’a.

   ^ ^



Utwór 1 Utwór 2 Utwór 3 Utwór 4 Ćwiczenie 7

Praca domowa

Ćwiczenie 8

Posłuchaj wybrany fragment utworu Wolfganga Amadeusa Mozarta Ah vous dirai‑je, Maman i wskaż prawidłowe odpowiedzi.

W utworze Ah vous dirai-je, Maman Mozart zawarł 12 wariacji W utworze Ah vous dirai-je, Maman Mozart zawarł 10 wariacji W Polsce utwór ten znany jest jako „Trzy świnki”

Melodia wykorzystana do stworzenia tego utworu była znana w XVIII wieku Melodia tego utworu pochodzi z Francji.

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Słownik pojęć

Altówka

instrument strunowy z grupy chordofonów smyczkowych (pocieranych).

Artykulacja

sposób wydobywania dźwięków realizowany przez wykonawcę na podstawie norm przekazanych przez tradycję (muzyka dawna, lud.) lub wskazówek kompozytora zawartych w partyturze, takich jak:

legato, staccato, arco, pizzicato, col legno, glissando, frullato, tremolo, con sordino, Ped. (z użyciem

(10)

pedału) itd.

Bemol

w notacji muzycznej znak graﬁczny, wskazujący na obniżenie o półton dźwięku symbolizowanego przez nutę, przed którą bemol stoi.

Beethoven Ludwig van

ur. przed lub 17 XII 1770 (data chrztu), Bonn, zm. 26 III 1827, Wiedeń, kompozytor niemiecki.

Chopin Fryderyk (Franciszek)

ur. 1 III (22 II?) 1810, Żelazowa Wola, zm. 17 X 1849, Paryż, Najwybitniejszy kompozytor polski, słynny pianista, współtwórca europejskiego romantyzmu.

Delibes Léo

ur. 21 II 1836, Saint‑Germain‑du‑Val (dep. Sarthe), zm. 16 I 1891, Paryż, kompozytor francuski.

Dynamika

dział muzyki zajmujący się zmianami w natężeniu dźwięku.

Fagot

[wł. fagotto ‘wiązka’] - instrument z grupy aerofonów stroikowych.

Flet

instrument z grupy aerofonów wargowych.

Forma

zespół środków artystycznych użytych przez artystę; też: wyraz zewnętrzny dzieła sztuki.

Harmonia

sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym; dział teorii muzyki o zasadach budowy akordów i ich następstw.

Imitacja

technika kompozytorska stosowana w utworach polifonicznych.

Instrumenty smyczkowe

instrumenty strunowe, na których gra się za pomocą smyczka.

Klarnet

[wł. < łac.] - instrument z grupy aerofonów stroikowych.

Klucz

znak graﬁczny umieszczany na początku pięciolinii, określający wysokość zapisywanych na niej dźwięków.

Kocioł

instrument perkusyjny, z grupy membranofonów.

Kontrabas [wł.]

(11)

najniżej brzmiący instrument muz. z grupy chordofonów smyczkowych.

Liszt – Ferenc

ur. 22 X 1811, Raiding (ob. Doborján k. Sopron, Węgry), zm. 31 VII 1886, Bayreuth, węgierski kompozytor, pianista i dyrygent.

Melodyka

sposób tworzenia i rozwijania melodii, charakterystyczny dla jakiegoś utworu, stylu, kompozytora lub epoki.

Metrum

podstawowy schemat określający czas trwania nut oraz układ akcentów w obrębie taktu w utworze muzycznym.

Motyw

charakterystyczny materiał melodyczny lub melodyczny i harmoniczny stanowiący podstawę struktury dzieła muzycznego.

Mozart Wolfgang Amadeus

ur. 27 I 1756, Salzburg, zm. 5 XII 1791, Wiedeń, kompozytor austriacki, jeden z największych twórców w historii muzyki.

Obój

instrument z grupy aerofonów stroikowych.

Orkiestra smyczkowa

orkiestra, w której dominują instrumenty smyczkowe.

Orkiestra symfoniczna

orkiestra złożona z instrumentów smyczkowych, dętych, perkusyjnych, harfy, niekiedy fortepianu i innych.

Partytura

[wł.] - zapis utworu zespołowego, sporządzony tak, aby wszystkie partie (głosy) utworu były zestawione jedna nad drugą wg określonego porządku, odzwierciedlającego ich wzajemne zsynchronizowanie.

Pięciolinia

zespół 5 równoległych poziomych linii, liczonych od najniższej, na których lub między którymi są stawiane znaki notacji muzycznej (nuty, pauzy).

Pizzicato

[piccikạto; wł., ‘szczypiąc’, ‘szarpiąc’] - rodzaj artykulacji, polegający na wydobywaniu dźwięku na instrumentach smyczkowych (w muzyce XX w. czasem też na fortepianie) przez szarpnięcie struny palcem (palcami) prawej ręki, jak w instrumentach strunowych szarpanych, np. gitarze, w odróżnieniu od gry arco.

Repetycja

[łac.] - powtórzenie fragmentu utworu, często zaznaczone w partyturze specjalnymi znakami.

Róg, waltornia

(12)

Róg, waltornia

instrument z grupy aerofonów ustnikowych.

Rytm

czynnik regulujący czas trwania dźwięków w utworze muzycznym i wyznaczający ich następstwo w czasie.

Schumann Robert

ur. 8 VI 1810, Zwickau (Saksonia), zm. 29 VII 1856, Endenich k. Bonn, niemiecki kompozytor i pianista, jeden z głównych przedstawicieli romantyzmu w muzyce.

Sekwencje, progresje

środek konstrukcyjny polegający na przenoszeniu dowolnej struktury melodycznej (progresja

melodyczna) lub harmonicznej (progresja harmoniczna) o określony interwał w kierunku wznoszącym (progresja wznosząca) lub opadającym (progresja opadająca).

Skrzypce

instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych.

Smyczek

sprężysty drewniany pręt z napiętym na nim pasmem włosia, służący do wydobywania dźwięku z niektórych instrumentów strunowych.

Sonata

[wł.] - cykl sonatowy, cykliczna forma muzyki instrumentalnej, składająca się najczęściej z 4 odrębnych, stanowiących zamkniętą całość części, zestawionych w odpowiedniej kolejności na zasadzie kontrastu agogicznego (kontrastu tempa), kontrastu wyrazowego i wspólnoty lub pokrewieństwa tonacji; także utwór muzyczny mający taką formę.

Symfonia

[gr.] - cykliczna forma orkiestrowa, zazwyczaj 4‑częściowa, zbudowana zgodnie z zasadami cyklu sonatowego.

Temat

materiał melodyczny lub melodyczny i harmoniczny stanowiący podstawę struktury dzieła muzycznego.

Tonacja

podstawa melodyczno‑harmoniczna utworu w systemie dur‑moll, wyznaczona przez związki funkcyjne między dźwiękami i akordami danej gamy durowej lub molowej.

Transkrypcja

[łac. transcriptio ‘przepisywanie’] - opracowanie utworu muzycznego na inny niż w oryginale zespół wykonawczy (orkiestracja) lub inny instrument.

Trąbka

[wł.] - instrument dęty blaszany, z grupy aerofonów ustnikowych.

Tryb

[niem.] - w systemie dur‑moll jedna z 2 odmian: skali, gamy, tonacji, także trójdźwięku.

(13)

Volta

jedno z wielu różnych zakończeń fragmentu utworu, np. seconda volta drugie (w odróżnieniu od prima volta) zakończenie fragmentu kompozycji występujące po repetycji.

Wariacje

[łac.] - cykliczna forma muzyczna, polegająca na przedstawieniu tematu i następnie określonej liczby jego odmian (czyli wariacji w węższym znaczeniu).

Wiolonczela

[wł.] - tenorowo‑basowy instrument z grupy chordofonów smyczkowych.

Deﬁnicje słownikowe opracowano na podstawie:

https://encyklopedia.pwn.pl/

red. Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.

Biblioteka Muzyczna