Georgius Schnayder
Editionis gregorianae ab Academia
Litterarum Cracoviensi institutae
fata quae fuerint
Studia Theologica Varsaviensia 9/1, 5-19
Studia Theol. Vars. 9(1971) nr 1
GEORGIUS SCHNAYDER
Кeverendissimo Domino Ma riano Michalski Professori Do- ctissimo jubilaeum celebranti omnia faustissima precatur
G. S.
EDITIONIS GREGORIANAE AB ACADEMIA LITTERARUM CRACOVIENSI INSTITUTAE FATA QUAE FUERINT Argumentum: Prooemium; I. Orationes; II. Scholiastae et com m enta- tores; III. Epistulae; IV. Carmina et versus; V. Posteriora editionis fata; VI. Editorum opera interrupta.
PROOEMIUM
C om m entarium , quem de editione p a ra ta , nondum tam en ad effectum adducta, in publicum em itto, non ta m n o stra tib u s (rem en im non ignorant), qu am e x te rn is viris doctis d icatum esse volo. In quo conscribendo hisce usus sum fontibus.
Q uaestionem occasione d ata S. H a m m e r saepius m em o- r a t 1, parcius tam e n W. M a d у d a 2, u b e rrim e T. S i n к о 3, u tp o te qui m agna p ars fu e rit operis ab A cadem ia suscepti. U tilis quidem com ,m entariolus fu it M. P 1 e z i a e de V. Con- silio P a tristico O xoniensi, a. 1967 h a b ito 4. Ego quoque h a u d pauca inspexi acta, tab u la rio A cadem iae S cien tiaru m P olonae C racoviensis in c lu s a 5, denique h e re d ita te m excusi doctam
1 Historia filologii klasyczn ej w Polsce (Historia philologiae classicae Polonae), Kraków 1948.
s Z dziejów filologii klasyczn ej w Uniwersytecie Jagiellońskim (Quaedam de historia philologiae classicae in Univ. Jagellonica), Kra ków 1964.
3 Literatura grecka (De Graecorum litteris), W rocław 1954, III 2, p. 217 sq; praecipue v. adnot. 4—99.
4 Cf. Nauka Polska (Poloniae Scientia), 1967, nr 2, p. 108— 111. 5 E. c. Acta sessionum Praesidii Acad. bitterarum a. 1905 et inse- quentibus peractarum (sign. Acad. Scient. I 9), acta sessionum Classis I
6 S . S C K N A Y O E R [2]
L. S t e r n b a c h i i m an ib u s conscriptam , q u ae n unc in Se- m inario Philologiae Classicae U n iv ersitatis Jagellonicae asser- v a tu r.
Joh. H u l e w i c z , v ir doctissim us, qui A cadem iae L itte ra - ru m C racoviensis h isto riam n u p e r e x a ra v it, professus e s t 6 p rin - cipiis p raecip u e saeculi n o stri au ctam esse hom inum nobilium P olo no rum m u n ificien tiam in litte ra ru m stud ia sublevanda. Ad nos p rim u m om nium p e rtin e t libellus, cui A. С i e s z к o w - s k i , W ierzenica o riundus, пощ еп su u m n o t a v i t 7. E p istu la d ata est die 2. 1. 1905 8 atq u e hoc fere exem plo e ra t: „Ad ea, quae s e q u u n tu r, p a ra tu s sum in tra q u in qu e annos m ille florenos, u n о quoque anno p e rs o lv e re 9 ad P a tru m ecclesiasticorum C ap- padocum editionem p a ra n d a m ...”.
Q u a e ritu r nunc, c u r in eo scripto P a tre s ecclestiastici et Ш ipsi Cappadoces com m em orati sint. Ea quidem aeta te -q u o d in te r om nes c o n stat — scrip to ru m ecclesiasticorum tarn L a ti- n orum , qu am G raecorurn editiones v e lu ti usu e t consuetudine recep tae su n t. Quis tam e n p rcx im u s A. Cieszkow skii in sp irato r fu e rit, non liq u et. Non nesciebat tam en, u t v id etu r, v ir nobilis ab A cadem ia litte ra ru m V indobenensi (iam inde ab a. 1866)
C orpus S c rip to ru m L a tin o ru m E cclesiasticorum in publicum
m itti, ab Academda vero L itte ra ru m B orussica (inde ab a. 1897) editionem P a tru m G raeco ru m E cclesiasticorum , triu rn p rio ru m post Chr. n. saecu lo ru m in vulgus proponi, u t non dicam de
Corpore S crip to ru m C h ristia n orum O rien ta liu m a F rancogal-
lo ru m v iris doctis ab a. 1903 suscepto. Sic factu m est, u t ab A. Cieszkow skio hie ipsi P a tre s Cappadoces, IV saec. post Chr. n. v itam degentes, delecti sint.
ex eodem tem poris spatio sign. I — 2. 3. 4), denique acta Collegi Studiis P hilologiae Classicae Prom ovendis a. 1912 conditi (sign, I — 202).
6 Akadem ia Umiejętności w K r a k o w ie (Academia Litterarum Craco viensis) (1873---1918), Wrocław, Ossolineum 1958, p. 86 sp.
7 Cf. Polski S ło wnik Biograficzny (Biographicum Lexicon Polonum). IV/1 (1932), 66 sq, s. v, August Adolf Józef Cieszkowski haec docet: August C ieszkowski (1861—1932), filius Augusti, philosophi nobilis, qui in rebus publicis quoque versabatur, agrorum possessor fuit, largitio- nibus ins ignis, pecuniis sublevabat viros doctos, qui in Italiae tabulariis vetera documenta Polonica conquirerent.
8 Inde corrigendus est annus 1904, quem perperam T. Sinko (1. c. 218) tradidit.
A cadem iae praeses, St. T a r n o w s k i , p ro p riis litte ris, die 20. 3. 1905 datis, la rg ito ri g ra tia s p erso lv it pro m u n ificen tia „sine q u a editio p ro sp éré cedere sane n o n p o sset”. F ug it, u t aeq u u m e ra t, v iru m d o ctissim um f u tu r a ed itio n is sors e t fo r tu n a. A t in te rim iam, die 25. 3. 1905 S e c re tariu s A cadem iae G e n e ra lis in consessu P ra esid ii eis, qu i ad eran t, n o tu m facere p o tu it p rim a m subsidii C ieszkow skiani pensionem (i. e. duo m ilia coron. A ustr.) n unc ipsum so lu tam esse 10.
Iam die 13. 2. 1905, i. e. m e n s e 'f e r e in te rie c to post Ciesz kowski! d eclaralio n em factam , Cas. M o r a w s k i et L. S t e r -
b а с h p rofessores fo rm am editionis P a tru m E cclesiasticorum IV saec. A cadem iae Classi I-m ae d escrip seru n t. V iri doctissim i consilium c e p e ru n t o p eru m G r e g o r i i N a z i a n z e n i eden- d o ru m 11. Q ua in re sine dubio opinio v a lu it L. S t e r n b a c h i i , de B yzantinis stu d iis prom ovendis m eritissim i, qu i po stqu am ad a. 1904 h a u d p auca stu d ia B y zan tin a idque p rae stan tissim a publici iuris fecit, soli abhinc Nazianzeno, p ra e se rtim poëtae n a v a re incepit. Idem v ir doctissim us editioni p rae fu it. Ei soli reg im en obvenit stu dio ru m , q uae ad editionem p rae p a ran d a m p e rtin e b a n t. E t o p p o rtun e est factu m , quod m o d era to ri p raesto e ra n t iuvenes dociles et ingenio p ro m p ti, q u i n u p e r docto rum iu ra e t honores in U n iv e rsita te Jag ello n ica ad ep ti sunt: T. S i n k o, G. P r z y c h o c k i , J. S a j d a k , a d quos postea S. H a m m e r se applicavit. H o ru m ig itu r stu d ia m o d era to r in cita v it m axim e. Iuvenes docti sine m ora ad opus agressi su n t
10 Ea, quae de editionis subsidiis a praecessoribus meis adhuc tra- dita sunt, quibusdam plenius reddere placet:
1. Eodem anno 1905 quidam Academ iae socii litteras ad M inisterium für Ku ltu s und Unterricht V indobonense m iserunt, quibus subsidium ad Graecorum Patrum editionem parandam precabatur. M inisterium litteris die 31. 1. 06 datis (nr. I 25288-05) subsidium duorum m ilium co ron. Austr. Academ iae concessit, id quod par fere erat singulis pensioni- bus subsidii Cieszkowskiani.
2. Die 4. 5. 20 C lassis I (i. e. Philologa) A cadem iae ex Rei Publicae do natione (iąm Polona) decem m ilia coron. Austr. ad editionem Gregorii
N azianzeni sublevandam assignavit.
3. Die 10. 11. 21 donatio extraordinaria assignata est Classi I A ca dem iae, scil. decies centena m ilia marcar. Polonarum, e qua dimidium ad iter L. Sternbachii in Italiam suscipendum , dim idium vero ad ipsam G regorii editionem destinatum est.
S ic — ut vides —■ editoribus futuris haud exiguae profecto copiae praesto fuerunt.
8 S . S C H N A Y D E R [4]
et a. 1906 p e re g re profisci in stitu e ru n t, q u a in re p ro fe sso n s p eritissim i p raecep tis usi in tra 40 fere annos in bibliothecis V indobonae, B erolini, P arisio ru m , V aticani, M ediolani, M ontis Cassini, O xonii, quin etiam in P atm o in su la 1500 fere codices inspiciebant, in classes d e scrib eb a n t co n fereb an tqu e, libros m a- n u sc rip to s u n a cum scholiis tra c ta b a n t.
Q uae stu d ia ас p e re g rin a tio n e s iu v en es docti, u t p a r erat, ad A cadem iam p e rfe re b a n t. Sic — u t ex em p lum ponam — G. P r z y c h o c k i in sessione I Classis, die 22. 1. 12 habita, de G rego rii codicibus B ritan n icis refereb at. J. a u te m S a j d a k (4. 10. 12) ibidem h isto riam criticam sch o liastaru m G regorii (P a rte m I) exposuit. Iam p riu s, die 4. 7. 11. d e c re tu m est L. S t e r n b a c h i o id proponente, „ u t p ra e te r P a tru m ecclesiasticorum editionem sim ul singuli fasciculi foris ede- re n tu r, q u i M eletem a ta P atristica co m m u n iter in scrip ti di- v e rsa s d issertatio n es co n tin eren t, tam q u a m editionis ipsius com- m e n ta ri”. Sic fac tu m esse p o tu it, u t in novissim o tu rn volu- m ine H istoriae L itte r a ru m G raecarum a. W. С h r i s t et ab eis, qui opus co n tin u a v eru n t, ex arato, (seil. V II 2, M ünchen 1913 5) p ra e te r m en tio nem de studiis, ipsius editionis a p p a ra tu m in- s tru e n tib u s (p. 1183, 1185) haec q u oque de G regorio N azianzeno cognosci p o tu e rin t (p. 1187): „neue Ausgabe w ird vo n der K ra
ka u er A ka d em ie der W issen sch a ften v o rb e re ite t”. A dnotatio,
q u a sine dubio editores oblig ab antu r.
P riu sq u a m tarnen ipse de p o sterio rib u s editionis G regorianae fatis agam , stu d ia a d iu to ru m S tern b ach ii p ra e p a ra to ria lau - d a re occupabo. Q uae u t ev id en tiu s d ig e ra n tu r, g en e ra litte ra ru m potissim um se q u ar a G regorio culta, quae singulis iuve- n ibus doctis ad tra c ta n d u m tu m ev en eru n t.
I. ORATIONES
E a e ra t T. S i n k o n i s provincia, q u i a. 1903 publica do- cendi fa c u lta te p raed itu s, iam a. 1905 Parisios pro fectu s est, deinde Vindobonam: nec non in Italiae urbes: Rom am , F lo re n - tiam , V enetiam , M ediolanum , u t libros m an u scrip tos ibi inves- tig a ret. O ptim is ig itu r codicibus p e rlu s tra tis indagationis even- tu m in com m entariis „Eos” expo su it (seil. X II 1906 et XV 1909).
Iu x ta h as perv estig atio n es h isto riae litte ra ru m stu d ia a S in- kone m inim e n eg leg eb an tu r. Sic m arty ro lo g iae locos com m u nes in 15 oratione G reg o rian a (c. i. De laud ibu s M acchabaeo-
rum ) m anifestos c o n g e situ . Eodem d issertatio sp e cta b at De
C ypriano M a rtyre a Gregorio N azianzeno laudato conscrip ta 13.
D u a ru m p e rso n a ru m collationes, quae ita a rh eto rib u s n u n c u - p a b a n tu r, Sinkonem d e tin u e ru n t in opusculo, c. i. De collatio-
nibus apud G regorium No,zianzenum u su 14. Testim onia quoque
e conciliis et scrip to rib u s v e te rib u s congessit, quib us G rego riu s theologus lau dib u s e x to lle b a tu r 15. Ibi quoque orationu m te x tu s histo riam u sque ad V II saec. Sinko indagavit.
D enique in classes digessit v ir doctissim us libros m an u scrip - tos, quos ipse e x p lo rav erat, de v a rie ta tib u s lection u m in 4 ora- tionibus obvenientibus, ex duab u s fam iliis p raestan tissim is haustis, disceptavit; chronologiam vero o ration u m e t loca, u b i ipsae h a b e b a n tu r, p au lo p riu s c o n stitu it ac d e s ig n a v it16. Sic
M eletem a ton volum ine II e t III h isto ria m te x tu s om nium ora
tio n u m exposuit, indagationum , quas sua su scep erat M inerva, even tu m h a u d sane spernen d u m . Cum. vero a. 1966 senex plus qu am octoginta an n o ru m m o rtu u s esset, in dom icilio eius cen- tesim ae fere octogenae com m entationes (sic P ro fesso ri C. K u - m anieckio professus erat), quas om nes congesserat, ad oration um te x tu m recen sen d u m necessariae rem a n seru n t. O m nino au tem ingenue liceat p ro fite ri non nim is propenso anim o editoris ope- ram S inkonem respexisse.
G regorii orationes alii quoque S tern b ach ii discipuli ad se p e rtin e re p u tab a n t, m odum tam en stu d io ru m te rm in a v e ru n t. Sic J. S a j d a k cum in O ccidentis te rra s p e rg e re t, ex itin ere H elvetiam v isitav it, in cuius bibliothecis codices videlicet non
12 V. Ëos X III 1907; cf. quoque los. D z i e с h, De Gregorio Naz. dia- tribae, quae dicitur, alumno, Posnaniae 1925.
13 C om m entationes Classis Philol. Acad. Litterarum Cracoviensis ( = ALC.), vol. 53, 1916.
■ 14 V. Studia Nazianzenica, vol. I (Comment. Philol. ALC., ser. II, vol. 26, 1906, p. 249 sq).
15 Cf. De traditione orationum Gregorii Naz..., pars I, De traditione indirecta (M e le te m . Patrist. III, Cracoviae, ALC. 1923).
16 Seil, in dissertatione c. i. De traditione directa., Meletem. Patrist. II, Cracoviae, ALC. 1917.
10 S . S C H N A Y D E R
solum orationum , e x c u s s it17. Sed e tia m ipsis oration ibu s qui- busd am G rego rianis ea ru m q u e rh eto ric a e a rti indagandae J. S ajdak p ecu liaria stu d ia dedit. Sic, u t ex em p lu m ponam , lau d atio n em H eronis philosophi (or. 25) e x a tn in a v it13 e t pro- posuit, u t c o n tra H ieron y m i opinionem o ratio non ad M axim um cynicum , sed ad aeq ualem q u en d am eiusdem nom inis v iru m re fe rre tu r. Ite m 46 aucto res poetas et prosaicos G rego rii lau - d ato res S ajd ak in d a g a v it19. In dag av it p o rro p osterio res re tra c - tatio n es p a rtiu m aliq u ot orationum , q u ae p oetico ru m hym no- ru m fo rm am n o n n u m q u am in d u e b a n t20. S ta tu it quoque, q u a te n u s G reg o riu s ad rh eto ric a m a rte m v a lu isset 'n . E pecu- lia rib u s lexicis, q u ae ad scho laru m us um , ad m eliorem o ra
tio n u m com prehensionem p a ra b a n tu r, v ir doctissim us u n u m p ro tu lit e x e m p lu m 22.
N o tan du m est quoque S. H a m m e r u m o ratio n u m libros m an u scrip to s V indobonae, Monaci, etiam in P a tm o insula contulisse, G. au te m P r z y c h o c k i , cui quidem G regorii litte ra e e ra n t p e rtra c ta n d a e , e cod. V aticano 722 (saec. XVI) am pliorem , q u am adhuc ed itu s erat, te x tu m foras dedisse n a r- ra tio n u m de P a tru m ecclesiasticorum illu striu m contentione cum G egorio o ra to re 23.
A ddere deniq u e liceat novissim i belli tem p o re Jo h an n em S a j d a k om nes o ratio nes in Polonum v ertisse serm onem ,
17 V. Eos XVII 1911; cf. Byzant. Zeitschrift X X I 1912_|_ Wochenschr. f. Klass. Philologie X X IX 1912; de consim ilibus St. W i t k ' o w s k i inda- gationibus in Hispaniae bibliothecis susceptis v. Eos X III 1907. Ea quoque virorum doctorum itinera W. С h r i s t, 1. c. p. 1183 sq memoravit.
18 Cf. Quaestiones Nazianzenicae I (Eeos X V 1909).
19 V. Historia critica scholiastarum e t comrnentalorum Gregorii Na- zianzeni I: Ds codicibus scholiastarum et som m enta to rum Gregorii Naz. Accedit appen dix de Ps. Gregorianis et Gregorii encomiis (Melet Patrist. I 1914, p. 248 sq).
20 Cf. De Gregorii Naz. poetarum Christianorum fonte, Archiwum Pilol. (Acta Philol. nr. 1, Acad. Scient. Polon., Cracoviae 1917).
21 Cf. De Gregorii Naz. posterioru m rhetorum, gram m aticorum , lexi- cigraphorum fonte I (Eos XVI 1911 sq; XVII 1912).
22 Seil. A n onym i Oxoniensis Lexicon in orationes Gregorii Naz., S y m - bolae grammaticae in hon. J. R ozw adow ski I, Cracoviae 1927, 153 sq.
23 Seil, in Eos X V I 1911. — Addim ys tam T. S i n k o n e m , quam G. P r z y c h o c k i u m Wien. Stud. X X III 1911/Ps. epigraphum Gregoria- norum libros m anuscriptos significasse, unum autem tale pseuepigraphon, scil. célébrés Terrae m arisque contentionem a T. S i n k o n e una cum com m entario publici iüris factum esse (Stud. Nazianz. I, 1. c. p. 309 sq; cf. etiam Eos X V 1909).
eodem a u te m tem p ore e t T. S i n k o n e m 16 orationes „in ecclesia le c tita ta s ” item in P o lo n u m tra n stu lisse . Q uae tra n s l a t i o n s p a rite r ad h u c in ed ita ta e p e rm a n en t.
II. SCHOLIASTAE ET COMMENTATORES
Indagatio ex q u isitissim o ru m hac in re stu d io ru m su b tilita te m ex sp ectab at, cum, P a te r ecclesiasticus celeb errim u s sane n u - m erosos codices h a b u e rit, u t n u llu s fortasse sc rip to r alius, p ra e te r A risto telem . H ane c u ra m Jo. S a j d a k recepit, socius L. S te rn b a c h ii e t adm in ister, m ox S e c re tariu s factu s Consilii pecu liaris, ad P a tre s ecclesiae edendos co n stitu ti. la m ipsum d issertatio n is propositum , quo a. 1909 doctoris g rad u m adeptus est, seil. Q uaestiones N azianzenicae (v. s u p ra p. 7) S ajd akiu m G regorii in d ag ato rem d estin ab at. M unus, quod n u n c subiit* ex secu tu s est a. 1909— 12; in ta n to codicum n u m éro cen tu ria s lib ro ru m p e rs c ru ta b a tu r V indobonae, Basileae, P arisiis, Lon- dini, Oxonii, Monaci... Hos om nes libros, q u o ru m collationem m agno lab o re et a ssid u itate sibi p a ra v e ra t, postea I. volum ine
M ela tem a to n (1. c. p. 340 sq) descrip sit. P ra e te re a accessiones
q uasd am v ir doctissim us ty p is v u lg a v it24. E tiam a. 1930 in co m m en tariis B yzant. Z e itsc h rift (XXX) de scholiastis oratio- n u m G re g o ria n a ru m scribebat. U ltim u m hoc eius stu d iu m fuisse v id e tu r reru m , in quib u s indagandis im pigre v e rsa - b a tu r 25.
III. EPISTULAE
E p istu la ru m editionem p rim u m St. W i t k o w s k i inde ab a. 1902 U n iv e rsita tis L eopolitanae professo r suscepit. C um v e ro ed ito ris m u n u s postea ren u n tiasse t, S tern b ach ii a d iu to ri n a tu m inim o, G ustavo P r z y c h o c k i , idem m a n d a tu m est.
24 Seil, in Eos (e. c. X V 1909; XVII 1911; X X III 1918).
25 V etustissim is tarnen scholis T. S i n k o operam dedit (v. Meletem. 1. c. III, Cracoviae 1923) m onstravitque VI. saec. scholiastae Ps. Nonnio quem ita nuncupare solem us, prorsus ignotas eas fuisse. Cuius explica- tiones, historiae fabularis propriores ( = „historias”) T. Sinko tractavit (cf. De expositione Ps. Nonniana historiarum, Charisteria in hon. C. Moraw ski, Cracoviae 1922, 124 sq), codices „historias” continentes J. S a j d a k enum eravit, lib elli autem de m agica arte vestigia G. P r z y c h o c k i exp loravit (cf. Byzant. Zeitschr. 22, 1913, 65 sq).
12 S . S C H N A Y D E H [8]
P rzych ock i eodem fere tem p o re a tq u e J. S a jd ak in bib liothecis p ereg rin is to ta, quam vis non om nia, co rp ora in v estig ab at epi- stolaru m . Codices v ir doctissim us in d ag a b a t in Italia, B ri ta n n ia (aliquot m enses O xonii com m orabatur), P arisiis, V indo- bonae, B erolini. Inquisitio n es diligentissim e ex posu it in „Eos” (XVI 1910), W iener S tu d ien (X X X III 1911) atq u e in Com m en- tatio n ib u s Classis Philologae Acad. L itte ra ru m C racoviensis. In his studiis fu n d am e n tu m positu m erat, quo innisus P rz y chocki p o sterio re tem p o re h isto riam G regorii ep istu la ru m conscripsit.
Sed eius m odi indagationes sine dubio non m ediocrem vim h a b u e ru n t a d p ro x im a quoque studia, qu ib u s v ir sagax litte r a ru m h isto riam colebat. P rim u m om nium ad ipsam epistulam an im u m ad v e rtit, tam q u a m p ecu liare litte ra ru m v e te ru m ge nus, item q u e ratio n em ac d o ctrin am an tiq u a m e p istu la ru m sc rib e n d aru m ad se p e rtin e re p u tav it. E t quam v is inscriptio dissertationis, qua docendi m u n u s assecutus est, G regorium solum respiciebat, (seil. De Gregorii Naz. ep istulis quaestiones
selectae, C om m ent. Classis Philol. Acad. L itt. Crac., vol. L
1912), opus q uaestiones co n tin e t pau lo am piores. A u cto ritate docta c e rtae s u n t capita duo, q. i.: De epistola rum scribendarum,
doctrina (p. 248 sq) et De ep istu la ru m generibus et com positio- nis arte (p. 359 sq.). Iam duo capita ilia in te r epistolographiae
eiusque d o ctrin ae peritissim o s v iru m doctu m p o n eb an t et ta lem e. с. J. S у к u t r i s eundem lau d av it, seil, in capite E pisto-
lographie (RE Supplbd. V. 1931). C um post aliquot annos
d issertatio n em v e rn a c u la lin g u a conscriptam , c. i. De studio
epistolographiae G raeco-Latinae, publici iu ris fe c is s e t2(i, sub
oculos u n i cuique cad eb at au ctorem p a ra tissim u m esse ad lib ru m conscribendum , quo ep isto la ru m v e te ru m ars ratione cognita co m p reh en d eretu r. Id quam vis ad effectum non p e r- v enit, sed ad rem ipsam Przychocki sub ipsum v itae exitu m re c u rrit, cum — u t su p ra m onuim u s — H isto riam e p istu la ru m G regorii p a trio q u idem serm one c o n s c rip sit27.
28 V. Eos X X X IX 1938.
27 V. Com m entationes C lassis Philol. Acad. Scientarium Polonae, vol. LXVII 1946.
IV. CARMINA ET VERSUS
Ad carm in u m editionem , quae nu m éro p lus qu am duodeVi- g in ti m iliu m v e rsu u m Hom,eri Iliada su p e ra n t, ipse m agister doctissim us ag g ressus est. A dden d u m est hoc loco p œ tic a G re g orii op era satis su p e rq u e v e tu stio re s Polonos tenuisse: nonne iam saeculo inde a X V I editiones ite ra ta e tra n sla tio n e sq u e e orum efflorescebant? 28 E tiam novissim i belli tem p ore a. 1944 om nes fere G regorii v ersu s S i n к о in P olo no ru m v e rtit ser- m onem , sed opus adhuc in ed itu m est.
A t L. S t e r n b a с h, v ir erud itissim u s, cuius B yzantin a praecip u e stu d ia m agna a u to rita te g a u d e n t aipud totius fere m u n d i viro s doctos, u tp o te q u i criticae a rtis leges p en itu s p ersp exisset, q u am vis studiis fecu n d u s ipse, in G regorii tarnen operibus indagandis p a ru m adhuc v e rsa b a tu r. N ova potius et e m en d a ta A nthologiae P a la tin a e editio in anim o erat, cui in- te n tu s saeculo X IX ex eu n te aliqu o tien s bibliothecas p e re g ri- n as v ir doctissim us visitav it. Sed celeb errim u m theologum et p o etam tu m d em u m resp ex it, cum A cadem ia Cieszkow skii m u- n ificen tia non m ed io criter ex citata, editionem G rego rian am ap-
p a ra re constituisset.
S te rn b a c h tarnen alia ratio n e atq u e ad iu tores labo rem ordi- navit. C um annis 1883— 90 iam satis p e re g rin a tu s esset, n unc quidem . itin e ra facere vix festin ab at. Sem el itaqu e (i. e. die 10. 11. 21), u t id ex A cadem iae ta b u lis e ru e re m ih i contigit, Rei P u b licae Polonae do tatio nem accepit ad ite r R om am susci- p ie n d u m 29. Ita q u e codicum ex e m p laria potiu s photographiée depicta p ro v iden da c u r a v i t 30.
D issertatio n es p ecu liares ad G rego rii ca rm in a referan d as om nino non m u ltas v ir doctissim us in p ub licum edidit: p lu ra vid elicet in p ecu liari editionis volum ine, ei ipsi d estinato, collo- c a tu ru s erat. S e p a ra tim sep tem ta n tu m opuscula m in o ra m agna ex p a rte in R elationibus A cadem iae ty p is v u lg ata s u n t 31.
28 Cf. T. S i n к о, De Graecorum litteris 1. c. p. 221, adn. 72.
29 Sed vir dives propriis pecuniis usus alia quoque itinera, m ihi qui dem ignota inire potuit.
30 In parte hereditatis Sternbachinae ea, quae in Sem inario Philo- logiae Class. U niversitatis Jagell. servatur, 14 fere capsas et 8 arculas talibus exem plaribus refertas nulla tarnen nota insignitas ego ipse offendi, praeterea ad 200 exem plaria soluta.
14 S . S C H N A Y D E H [ίο ]
A t n o n n u li S tern b ach ii discipuli G rego rii carm in a, a se non a lién a p u ta b a n t. Sic T. Sinko in com m entationibus, q. i. Polo n ia S acra (I 1918) de ly ricis carm inibus, in „R elatio n ib u s” (1. c.) v ero (Vol. L X V III, 1947) de chronologia carm in u m dispu- tab at. Animium ad v e rtit, quo modo idem v ir doctissim us duo G reg orii poem ata, quae ad accen tu m com posita ita n u n c u p a ri soient, scil. D oxologiam (poes. dogm. n r. 32) e t E xh o ria tio n em
ad virg. (poes. mor. nr. 3) p ro p ria M inerva e x p lic a v e rit32.
C ontra W. M a y e r i et E. В o u v y ’i opinionem , qui h e x a - m e tri n u m e ru m in his conspexisse sibi v id eb a n tu r, Sinko docuit G regorium , v e te ru m exem plis eru d itu m , m o n strare sibi pro - posuisse h a b e re se facu ltatem v ersu s faciendi, q u i sy lla b a ru m q u a n tita te n eglecta (IV saec. poetis lam paene ignota), earum po tiu s accen tu m resp iceren t.
In capitis calce a d d en d u m est Jo h a n n en ! ru rsu s S a j d a k nonnu lo s G regorii v e rsu s posterio res apud scrip to res appositos invenisse 33. Talia ig itu r firm issim a e ra n t certaq u e fu n d am en ta, in quib u s G reg o rii editio in stitu ta , posita esse debuit.
V. POSTERIOR A EDITIONIS FATA
Iu x ta Classem I ALC. seg reg atu m Collegium S tudiis P h ilo - logiae Classicae Prom ovendis, Cas. M oraw skio m oderatore, a. 1912 co nd itu m est. S ta tim in p rim a C ollegii sessione (14. 10. 12) se p ara tu m C onsilium ad P a tre s ecclesiae edendos, tam q u am officium su p p o situ m e x stitit, id quod L. S t e r n b a c h m agno cum gaudio accepit. M oderator electus est L. S t e r n b a c h , vicariu s T. S i n k o , se cre ta riu s J. S a j d a k . F r u s tra tarnen T. Sinko iam a princip io in <?adem sessione viro s doctos a tte n to s faciebat, n e C ollegium , quod o rdinandi ratio n em spectat, cum
C. Morawski, Cracoviae 1908; Dilucidationes Nazianzenicae I. II (Eos X V I 1910; XVII 1911); Glossarium Parisinum in Gregorium Naz. car min a (Relat. 1. с. X IV 1909); Źródła rękopiśmienne do w y d a n ia pieśni Grzegorza z Naz. (Codicum fontes ad Gregorii Naz. carminum editionem pertinentes), Relat. 1. с. X V 1910; ibid. Quaestiones prosopographicae de Olympiade; W p ł y w y aleksandryjskie i późniejsze u Grzegorza z Naz. (Quatenus A lexandrini et posteriores poetae valuerint ad Gregorium Naz. inspirandum (Relationes 1. с. XXVII 1922); Prolegomena in car m ine Gregorii Naz. (ibid. 1925).
32 V. 1. c. p. 202—3; adn. 83. 33 V. Eos XVI 1910.
Consilio iu n g e re tu r, u tp o te cuius m u n u s sin g u lare pro rsu s esset. Sink on is tam en opinio n eg lecta est et u sque ad ex itu m belli secundi, quod b ellu m o m n iu m te r r a r u m ap p ellare con- suevim us, Consilium cum Collegio co n iu n ctu m p erm an sit.
N o n n u la tu rn p o stu la te etiam paulo latio ra ap p ro b a ta su nt. Sic ę. с. u t p o st Consilii m u n e ra n u nc paene ad finem ad d u cta pecuniae subsidia ad C ollegium re d ire n t (11. 11. 12). E ra n t quoque p ostulationes, ex quib u s sequi v id e tu r qu ib u sd am viris doctis re s v eras non cecidisse. Sic St. W i t k o w s k i , A ca- dem iae m em brum , in sessione Classis I, die 8, 10. 23 h abita, haec p rcp o su it: „po stq u am ed ito ru m stu d ia p ra e p a ra to ria lon- gius p ro v ecta su n t ita, u t his proxim is annis editionis finis e x sp ec tare tu r, iam nunc p ro v iden d u m est c e tero ru m quoque p a tru m ed itio n i”. Q uoniam — u t rogationis la to r id n o tu m facieb at ■— I o h a n n i s C h r y s o s t o m i et G r e g o r i i N y s s e n i op era aliis in te r r is ed en ta p a ra n tu r, W itkow ski ig itu r se n te n tia m tu lit, u t B a s i l i i M a g n i codices p e rsc ru - ta re n tu r. Ite ru m T. S i n к о n eq u iq u am m on eb at duo m ilia et dim idium Basilii codices ex istere, in om nibus fere m u n d i bibliothecis dispersos: inde editionem B asilianam vix ad finem adduci posse. A dversus hanc sanam sine dubio opinion em p ro - positu m W itkow skii ra tu m factu m est, scil. ,,ut editione G re- goriana fin ita p ro pecuniae copiis ad editio nem Basilii Consi liu m accederet".
B ellum novissim um , quod tam m iserab ilem re ru m ordinem p a tria e n o stra e h ab u it, h a u d leve profecto d am n u m perso n ale editioni in tu lit, q u a m tractam u s: L. S t e r n b a c h , professor un a cum aliis U n iv ersitatis Jag ello n icae professoribus, u t om ni bus n o tu m est, in c a stra d e la tu s ad capt'ivos civiles detinendos, S ach senh auseni posita, a. 1940 c ru c ia tu confectus p eriit. D am nu m ig itu r ipsi ev en it p asto ri, e t re p e te re hoc loco M atth aei v e rb a (26, 31) p lacet: P e rc u tia m p a sto re m e t d isp erg en tu r. Sed G regorii editores, q u ib u s a tro c ita te m b elli quodam m odo e v ita - re cointigit, non ita longe post eiu s finem , Consilii e t Coliegii m em b ra, die 1. 7. 46 co n v e re ru n t. Sessioni G. P r z y c h o c k i p ra e fu it p rae se n tib u sq u e n u n tia v it tam p rae sid ii A cadem iae socios (die 11. 4. 46), q u a m Classis I -ira e (die 13. 5. 46) p o stu la - visse, u t ed ito ru m G rego rii actiones re d in te g ra re n tu r. Inde G.
16 S . S C H N A Y D E R [12]
Przychocki, hoc tem pore Collegia m od erato r, haec eis, q u i ade- ra n t, n o tu m fecit: C onsilium rem su scep tam inchoatam reliquit, eius m o d erato r a. 1940 diem su p rem u m obiit, qu i au te m eius vice fu n g e b a tu r, sta tim m u n u s suu m et Consilii societatem d e- posuit, p ra e te re a u ltim o ru m an n o ru m Consilii actiones non s u n t n o tae et n u lla p ro fecto s e rv a ta s u n t acta, quae ad id spec- t a n t 34. D einde p e r to t annos sane non m u ltu m factum, est, u t qu ae v iri doeti in cep eran t, p ro m o v eren tu r. Q uae professus P rzychocki proposuit, u t secundum novum A cadem iae decre- tu m (v. § 47) a. 1929 p ro m u lg atu m , C onsilium c re a re tu r novum operibus G reg orii edendis, so lu tu m tam en suasque leges h a- bens. H asce p o testa te s eligendas P rzychocki com m endavit: S. H a m m e r (m oderator), G. M a n t e u f f e l (eius vicarius), St. S к i m i n a (secretarius), reliq u a Consilii m em bra: С. К u- m a n i e с к i, Joh. S a j d a k , A. T u r y n 35.
Q uae pro p osita om nia u n a n im ita te d é c ré ta ad C lassem I A cadem iae re la ta atqu.e ab ea die 10. 9. 46 p ro b a ta su n t, his tam e n additis, u t C onsilium brevissim o tem po re n o tu m faceret, q u a condicione stu d ia p ra e p a ra to ria n unc sin t et q uand o sit exgpectanda G regorii editio confecta. A bhinc ig itu r S. H am m er, nu n c m o d erato r Consilii res eius bis ad C lassem I. A cadem iae re fe re b a t (scil. diebus 30. 9. 46 e t 12. 6. 47). Q uibus cognitis Classis I u ltim u m diem s ta tu it G regorianae editioni em ittend ae, scil. an n u m 1956, m o n u itq u e p ra e te re a (10. 10. 49), u t a biblio- thecis p e re g rin is codicum im agines luce im pressae, adhuc in ex p lo ratae, p ara n d a e p e te re n tu r.
H aec su n t u ltim a fere vestigia, quae m ihi in v en ire contigit, d u m actiones Consilii G rego rian i in tab u la riis p ersequ eb ar.
VI. EDITORUM OPERA INTERRUPTA
A b u lte rio rib u s tam en reb u s gerendis d iu tu m u s deinceps m o r bus, quem m ors seq u eb atu r, viros doctissim os avocabat. P rio r m o rtu u s est S. H a m m e r m o d era to r (a. 1955), deine G. M a n - t e u f f e 1 v icariu s m o rtem o pp etiv it (a. 1956), v ix 56 annos
34 Id ego ipse cognovi cum Academ iae tabularium inspexissem . Et revera post bellum confectum nemo cognitum habebat, quae studia m anuscripta e diluvio belli erepta essent, scil. praeter libros prius typis vulgatos.
n atu s, tü m St. S k i m i n a se c re ta rie s (a. 1962), denique J. S a j d a k (a. 1967). Solus K. K u m a n i e c k i hodie vivit.
Id tam en, quod G. P rzy cho ck i p alam professus e s t 36 Consilium operi suscepto non satisfecisse, p a ru m iu stu m m ihi equidem v id etu r. N onne om nes fere lib ri G reg o rian i in bibliothecis pe- reg rin is collati et d escrip ti su n t, n o n n e p e rm u lta sane opera é d ita su n t, quae in su b tilio re d o c trin a v e rsa n tu r? 37 Q uae stu d ia firm issim a s u n t profecto fu n d a m e n ta eorum , si q ui n unc in G regorii operib us ed en d is v e rsa n tu r; eis n em pe u sus est P. G a 11 a y, F ran co g allo ru m v ir doctissim us, hoc tem p o re Epi- sto la ru m G reg orii e d it o r 38. P o lon o ru m in super stu d ia q u aed am in itiu m p ra e b u e ru n t libris doctis, q u i longius e x tra provinciam G reg o rian am sp ectant: sic G. P r z y c h o c k i , e p istu la ru m in v estigato r, in d u ctu s e st — u t s u p ra iam m onui — ad ipsum e p istu la ru m g en u s litte ra riu m ex p raecep tis p a rte ind agandum eique stud io fu n d a m e n ta iecit ipse.
A ttam en , quod ad te x tu s ipsius G reg o rian i editionem spectat, h o ru m a n n a liu m sc rip to r sane non m u ltu m c h a rtis m an d a re potest. A d d ere tam e n liceat haec: in sessione Classis I L. S t e r n b a c h p rim am co nceptionem specim inis proposuit, qua, volum ine I-m o cum P re fa tio n e et editio critica poem atis, q. i. De se ipso (nr. 1) c o n tin e b a tu r 39. Sed etsi v ir doctissim us iam p riu s (die 8. 10. 23), seil, in sessione professus est non m aiorem , sed m in o rem potius G reg orii edition em p a ra ri posse, n u n c e ru d itio copiosa et su b tilita s u sque eo ipsum d ed u xit, u t a p p a ra tu s criticus, ad u n u m ta n tu m v e rsu m p e rtin e n s to tam fere occup av erit paginam . Inde e d ito r a lte ra m a p p a ra tu s
con-38 Scil. in sessione die 1. 7. 46 habita; v. supra p. 15.
37 Quae proxim o tempore, (iam a. 1913) idque decies fere apposita sunt in nobili illo litterarum compendio, quod W. Christ 1. c. in publicum edidit (soil. pp. 1182, 7; et adn. 6; 1184 et adn. 2, 4; 1185 et adn. 1; 1186, 1187).
38 Qui quidem a. 1967 II volum en Epistularum publici iuris fecit. 39 Sternbachium cum his operibus doctis, m anu scriptis, in publicum p rocessisse aeque S. H a m m e r u s tradit, 1. c. p. 37, quam T. S i n k o , 1. c. p. 221, adn. 72. — Diem tamen eius facti e x tabularii docum entis aecuratius designare v ix possum. T. S i n k o in universum tantum „circa a. 1930” id factum esse pro certo habet; ceterum cf. adnotationem insequentem .
18 S . S C H N A Y D E R
ceptionem p a ra v it, ea quae su p e re ra n t in P rolegom ena reiec- tu ru s 40.
Sed cum b ellu m ingru isset, S tern b ach , p ro p te r Iudaicam ori- ginem m u lto m agis qu am ceteri collegae periculo et v ex atio n i- bus expositus est. Inde cum c e te ro ru m professoru m chiro- grap h a ap u d ip so ru m fam ilias rem ansissent, S tern b ach ii do- m icilium a. 1940, ipco quo v ir doctissim us m o rtem oppetivit, sc ru ta tio n e facta d ire p tu m est ас spoliatum . C h irographorum , quod reliq u u m erat, iussu m a g istra tu u m publicae disciplinae p rim u m in v e te re m B ibliothecam Jagellonicam , deinde in no- vam eius sedem tra n s p o rta ta su n t, n u n c in S em inario P hilo logiae Classicae U n iv e rsita tis Jagellonicae asse rv a n tu r. Cum ibi ego ipse disiecta ilia stu d io ru m m em b ra p e rsc ru ta re r, quae duplicem iam idque belli tem p o re m ig ration em s u n t perpessa, qu id in v en ire potui?
P r a e te r e x em p laria pho to g rap hiée d ep icta (v. su p ra p. 13) decem fere e ra n t fasciculi, item ta b u la ria et c h a rtae solutae, in quib u s d iv ersi e ra n t en o ta ti loci p a ra lle li item q ue v ariae lectiones ad a p p a ra tu m q u end am c riticu m p ertin en tes, solutae tam en a tq u e ideo p a rv i nobis p retii. F ascicula ac ta b u la ria inscrip tio n ib u s om nino c areb an t, adde quod ipsa o percula adno- tatio n ib u s solutis p aene o b ru ta e ra n t ita, u t cui q u aestio ni a ttri- b u e n d a sint, v ix possit cognosci. Q uae reliq u ae m iserabiles ad v e tu stio ra quaed am v iri doctissim i stu d ia sp ectare v id en tu r. D uas tan tu m m o d o res inveni, quae accu ratiu s possint designari, scil.: 1. fasciculum , quo b ib lio grap h ia G regoriana, g eneralis tam e n c o n tin e b a tu r e t 2. a lte ru m fasciculum , c. i. M iscellanea G regoriana.
A ttam e n L. S te rn b a c h sine dubio ap u d se h a b e b at ad p relu m p a ra ta atq u e in o rdinem red a c ta ea, q u ae u t su p ra m onuim us, circa a. 1930 A cadem iae p raesen s p ro po su it ipse. Haec quidem anim u m in se convertisse v id e n tu r eorum , q u i ex officio viri doctissim i v illam et dom icilium p e rsc ru ta b a n tu r. Ea videlicet chirographa, invidia c ircu m v en ta in te rie ru n t. C o n tra servatae
4“ Horum ambitum ad 4 volum ina rationem vir doctissim us revo- cavit. Prologomena in I Classis sessione (die 11. 5. 23) proposuit, argu mentum vero in Biullet. de l ’Acad. Polon, des Sciences et des Lettres a. 1925, p. 1925, p. 163 edidit.
su n t res, quae sc ru ta to rib u s viles esse v id e b a n tu r et obsoletae ob v etu statem .
* £
*
Q uae in com m entario meo a ttu li, p e rv e n ia n t velim aliquo m odo ad societatem nom ine Association In ternationa le des
E tudes P atristiques, quae a. 1965 P arisiis condita id p raecip ue
agit, u t in indicem re fe ra t viros doctos, q ui hodie in diversis te rris P a tru m Ecclesiae studio d ed iti sun t. Q ua in re ad iu v ab it nos, u t spero, M. P 1 e z i a noster, u tp o te qui a. 1967 V -to Con- silio P a tristico O xonii h a b ito in te rfu e rit ipse 41.
In calce qu aestio se in fe rt ipsa: c u r editio ilia G rego rian a ad illu d paene trag icu m p e rv e n e rit, u t inchoata sit derelicta.
1. P rim u m o m nium post opuscula édita, quibus ad ipsam editionem , via m u n ie b a tu r et post b e llu m a. 1918 confectum , P olonia re s titu ta et quod ad oeconom iam sp eclat restitu e n d a, publicis reb u s ad m in istran d is praecipue in tenta, re i n u m m a ria e inopia lab orab at. Inde solu-tio pecuniae et pensiones m u ltu m d iffic u lta tis h ab eb an t, quo et G reg o rii editorib u s incom m oda non levia o rieb an tu r. Q uae non a lite r post bellum II fin itu m sane non d e fu e ru n t. A dde quod p a ru m tu rn cognitum erat, quae ex m a te ria congesta, ad te x tu s editionem necessaria, essent serv ata, quae au tem fu n d itu s in teriisen t.
2. Non bene item evenit, quod ta n ta e am plitu din is in stitu tu m e d ito r unicae solum m ode suboli doctae ad exsequen d um est m an d atu m . Quo fac tu m est, u t post ta n ta b elli incom m oda et post p e rso n a ru m clades acies subsidiaria, quae stu d ia incepta deinceps excip eret, p ro rsu s d eficeret. Id quod p rox im i Leonis S te rn b a c h ii ad iu to res ex ecu ti su n t, n unc eorum successoribus iu n io rib u s co n tin u a n d u m erat, tam q u a m te x tu s iipsius e d ito ri
bus. Sed ta le quidem s tu d iu m eis in sp irare, u t c e rte p a r erat, m ag istri de editione p ra e p a ra n d a optim e m eriti, non p o tu e ru n t, id quod m agnopere est dolendum .
Sic A cadem ia C racoviensis desiderio eorum , qui G reg orii edi tionem ex sp ectab an t, satisfacere non po tuit.
41 Idem quae ibi acta erant, in Corrrmentariis Nauka Polska (Poloniae Scientia) 1. c. exposuit.
