Anna Szurczak
Sprawozdanie z Narady Prezesów
Towarzystwa Literackiego im.
Adama Mickiewicza w Kaliszu
Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 14-15, 189-192
Anna Szurczak
SPRAWOZDANIE
Z NARADY PREZESÓW TOWARZYSTWA LITERACKIEGO
IM. ADAMA MICKIEWICZA W KALISZU
W dniach 22-23 IX 1979 r. odbyła się w Kaliszu Narada Prezesów Towa rzystwa Literackiego im. Adama M ickiewicza, w której uczestniczyli liczni przed staw iciele Zarządu Głównego, Prezesi (lub ich zastępcy) 36 Oddziałów Towarzy stwa oraz Zarząd i członkowie Oddziału Kaliskiego.
Zorganizowanie tej ważnej imprezy Zarząd G łówny powierzył młodemu, bo liczącem u niespełna rok działalności, Oddziałowi Kaliskiem u. Podejm ując tę de cyzję ibrano pod uwagę rangę i tradycje kulturalne regionu i miasta, w którym odbywają się często zjazdy naukowe, np. Ogólnopolski Sejm ik Historyczny, oraz imprezy artystyczne (Kaliskie Spotkania Teatralne, Ogólnopolskie Dni Muzyki Kameralnej). Pisarze i w ybitni przedstaw iciele hum anistyki bywali i bywają tu często z prelekcjam i czy też z okazji sesji naukowych. Po raz pierwszy jednak w sw oich bogatych dziejach przeżywało m iasto obecność tak w ielu w ybitnych znawców w spółczesnej polonistyki z różnych ośrodków naukowych. Po raz pierw szy doszło także do krótkiego, ale n iew ątpliw ie znaczącego spotkania naukow ców z kaliskim i nauczycielam i.
Narada Prezesów miała m iejsce w Centrum Doskonalenia Nauczycieli, bę dącego siedzibą Kaliskiego Oddziału Towarzystwa. Wagę wydarzenia doceniły w pełni m iejscow e władze polityczne i adm inistracyjne. Na otwarcie obrad przy byli przedstaw iciele Kom itetu W ojewódzkiego PZPR, Urzędu W ojewódzkiego i M iej skiego.
W im ieniu gospodarzy powitała gości Prezes Oddziału K aliskiego dr Halina Molenda. Obradom przewodniczyli kolejno: prof, dr M ieczysław Klimowicz, prof, dr Czesław Zgorzelski i prof, dr Janina K ulczycka-Saloni. Jako pierwszy prze w odniczący prof. M. K lim ow icz pow itał zebranych i powołał Prezydium w skła dzie: mgr Wacław Majchrzak — przedstawiciel KW PZPR, mgr Leon Skulim ow - ski — przedstaw iciel Urzędu W ojewódzkiego, Kurator Ośw iaty i W ychowania, Henryk N owaczyk — wiceprezes Federacji Tow arzystw K ulturalnych Ziemi Kaliskiej, doc. dr Tadeusz Karwat — D yrektor Centrum D oskonalenia Nauczy cieli, dr Halina Molenda — Prezes Oddziału K aliskiego Towarzystwa, dr Bar bara Kryda — Sekretarz Zarządu Głównego Tow arzystw a oraz prof, dr M ieczy sław Klim ow icz — Prezes Towarzystwa.
Rangę naukowego wydarzenia nadał spotkaniu referat prof, dr Jarosława M aciejewskiego Refleksje wokół kilku w iersz y Juliusza Słowackiego z r. 1846. Opierając się na doskonałej znajomości realiów życia Poznania i W ielkopolski lat czterdziestych X IX w., Profesor ustalił nowy kontekst polityczny i biograficz ny nie w pełni dotąd rozumianych i docenianych w ierszy, odsłonił ich nowator stwo artystyczne. Nie sposób przecenić tych refleksji, ukazujących Słowackiego jako filozofa i nadw rażliw ego artystę patrzącego na św iat oczami Goi, antycy pującego w izję przyszłości, bliskiej również w spółczesnem u odbiorcy.
Stanisław Makowski. Za najbardziej cenne w alory referatu uznał on nowe usta lenia rzeczowe i nowe spojrzenia na Słowackiego, który swoją twórczością po 1843 r. okazuje się szczególnie bliski naszym czasom poprzez swój intelektualizm , rewolucjojiizm i optymizm. Analizowane przez prof. M aciejewskiego w iersze ściśle związane są z filozofią genezyjską. Są one jednocześnie realizacją sam ośw iado m ości teoretycznej, jaką cechował się poeta. Pierw szy dyskutant podkreślił także, iż wykład zaw ierał cenne wskazówki m etodologiczne.
Prof. dr M ieczysław Inglot z kolei zauważył, że referat prof. M aciejew skie go ukazuje w twórczości Słowackiego wciąż nowe m ożliwości interpretacyjne. Zwrócił również uwagę na powtarzające się u Słowackiego m otyw y, które sta nowią nić łączącą w cześniejsze utwory z późniejszym i.
Znaczenie m istycznej twórczości Słowackiego podkreśliła również dr S tefa nia Kratochwil.
Referat Prof. dr Zdzisława Libery Problem ożywienia ruchu naukowego i po pularyzacji w i e d z y o literaturze skierow ał uwagę słuchaczy na m iejsce i rolę Towarzystwa Literackiego w powiązaniu z obecną sytuacją kulturalną i ośw ia tową naszego kraju. Prelegent postaw ił pytanie: jak w obliczu zasadniczych prze mian w zakresie organizacji życia naukowego powinna w yglądać działalność na ukowa Towarzystw a i jakie form y popularyzacji w iedzy o literaturze powinno się preferować. Zastanawiając się nad tymi zagadnieniam i prof. Libera zapro ponował cały szereg rozwiązań. Najbardziej konkretnym postulatem , a jednocze śnie wyznaczającym kierunek pracy w ielu członków Towarzystwa była in icja tywa opracowania słownika biograficznego polonistów, który zaw ierałby biogra my nie tylko uczonych na miarę europejską, ale także nazw iska skromnych na uczycieli, którzy w spółtw orzyli kulturę duchową kraju.
Linię naukowych działań Towarzystwa w inien również kontynuować „Rocz nik Towarzystwa Literackiego” koncentrujący badania nad M ickiewiczem i jego
epoką.
Nie można także przerywać działań m ających w pływ na przyszłość edukacji polonistycznej, o kształcie której decydować będzie podręcznik do literatury. D la tego niezm iernie ważna jest dyskusja nad jego koncepcją. Popularyzacja w iedzy o literaturze powinna obejmować nowe form y i kanały inform acji (przede w szy stkim radio i telew izję) oraz wciągać do współpracy nowych ludzi, polonistów szkolnych i licealistów.
M ateriał do dyskusji zawierało również sprawozdanie opracowane przez dr Barbarę Krydę. Oceniło ono całokształt pracy Towarzystwa Literackiego im. A. M ickiewicza w ciągu minionego roku. Poszczególne jego Oddziały działają w tak różnych warunkach, że dr B. Kryda zdecydowała się na uszeregowanie ich w trzy grupy zależnie od potencjalnych m ożliwości. Do pierwszej grupy za liczyła Oddziały pracujące w ośrodkach uniw ersyteckich, do drugiej — Oddziały opierające swą działalność na pracy W yższych Szkół Pedagogicznych lub Insty tutów Kształcenia Nauczycieli, do trzeciej — ośrodki pozbawione całkow icie lo kalnego patronatu naukowego, które powinny utrzym ywać najbliższy kontakt z Zarządem Głównym. Jednocześnie w sprawozdaniu pojaw iło się w nieco innej form ie pytanie postaw ione przez prof. Liberę, jak w obliczu przemian cyw ili zacyjnych i kulturalnych kraju ma wyglądać praca naukowa i społeczna Towa rzystwa. Autorka sprawozdania za prymarne zadanie uznała rozpoznanie lokal nych potrzeb i środków, a do najbardziej cennych inicjatyw zaliczyła działania integrujące polonistów pracujących na różnych stopniach dydaktyki oraz prze łam ywanie barier między ośrodkami uniwersyteckim i a kadrą nauczycielską.
Z kolei doc. dr Stanisław Fita przedstaw ił cały szereg zadań związanych ze zbliżającym się stuleciem działalności Towarzystwa. Komisja Historyczna, dzia łająca pod kierunkiem prof, dr Edmunda Jankowskiego, znajduje się obecnie w fazie wstępnych poszukiwań i katalogowania m ateriałów. Tworzy się karto tekę bibliograficzną, spisuje druki i rękopisy w edług klucza osobowego, przegląda roczniki prasy lw ow skiej. Zebrana dokumentacja w ym aga jednak starannej se lekcji, a następnie syntezy. Doc. Fita ponowił apel do Oddziałów o sporządzenie w ykazu źródeł pisanych i zasobów ikonograficznych oraz o tworzenie historii w łasnych Oddziałów. Jako przykład wzorowego opracowania posiadanej doku m entacji w ym ienił Oddział O lsztyński, a mgr Anna Mackowicz, prezes tego Od działu scharakteryzowała formy pracy, które doprowadziły do skatalogowania po siadanego archiwum.
O działalności w ydaw niczej Towarzystw a i planach w tym zakresie do 1984 r. m ówiła dr Maria Grabowska. W yraziła ona potrzebę szerszej oceny tej dzie dziny aktyw ności Towarzystwa. Otwarte pozostaje również zagadnienie, czy dążąc do statusu naukowości należy drukować prace doktorskie interesujące od strony naukowej i interpretacyjnej.
Plany W ydawnicze „Rocznika Towarzystwa Literackiego” om ówił dr Stan i sław Świrko.
Prof. dr K lim ow icz w e wprowadzeniu i w czasie dyskusji zastanawiał się nad w yjątkow ą rolą Towarzystwa, które tradycyjnie już podejm uje zasadnicze problem y nauki o literaturze, rozwijane później przez instytucje profesjonalne. W tym w łaśnie tkwi siła Towarzystwa, porusza ono nie tylko sprawy należące do kultury polonistycznej, ale ta.kże analizuje czynniki rzutujące na jej rozwój, np. struktura szkoły, kw estia podręczników. Zdaniem prof. Klim owicza jedną z głów nych trudności naszego życia kulturalnego jest brak krytyki literackiej, brak oceny ukazujących się w druku książek, które błyskaw icznie znikają z rynku.
Głos prof. Klim owicza uzupełniła prof, dr Janina K ulczycka-Saloni stw ier dzając, że krytyka potrzebna jest także literaturoznawstw u, aby uczeni tworzący naukę orientowali się, czy ich dzieła są społeczeństwu użyteczne.
W ystąpienie prof, dr M ieczysława Inglota łączyło postaw ę naukowca i spoj rzenie Prezesa Oddziału W rocławskiego Towarzystw a. W w ypow iedzi sformuło w ał w niosek, że jednym z problemów w spółczesnej polonistyki jest specjalizacja. Przem ija już pokolenie uczonych, którzy swobodnie poruszali się w różnych epo kach. Odczuwa się w ięc potrzebę odbudowy języka porozum ienia m iędzy litera turoznawcami. Towarzystwo nasze mogłoby w w iększym niż dotychczas stopniu skupiać w sw oim kręgu w szystkich polonistów, także tych, którzy pracują w te renowych Oddziałach IKN oraz w szkolnictw ie średnim.
N astępni dyskutanci m ów ili o tradycjach, aktualnych osiągnięciach i bra kach w pracy swoich Oddziałów. Mgr Jan W. Lachendro (Bielsko-Biała) i mgr Barbara Pozór (Sosnowiec) poinform owali o szerokiej współpracy ze środowiskiem nauczycielskim i uczniowskim . Prelekcje i sesje m ają tu masową publiczność. Szansa szerzenia kultury hum anistycznej dzięki Towarzystwu Literackiem u jest w pełni wykorzystana.
Trudną pracę w terenie nie m ającym tradycji kulturow ych scharakteryzowała dr A licja W ysokińska ze Słupska. N ie stać m oże jeszcze tego Oddziału na szersze inicjatyw y, natom iast społeczeństwo m iejscowe bardzo ceni sobie działalność od czytową Towarzystwa. Zapotrzebowanie na cykliczne w ykłady zgłosiła także Pre zes Oddziału Łom żyńskiego, p. H elena Czernekowa.
Natom iast mgr Czesława Szetela ukazała, że specyfiką działalności Oddziału Rzeszowskiego jest łączenie akcji popularyzatorskiej z zainteresow aniem dla regio nalnej literatury ludowej. Oddział ten nie jest jednak w stanie prowadzić sam o dzielnych badań. O zainteresowaniu Oddziału regionem m ówiła rów nież dr S te fa nia K ratochwilowa, dzięki jej staraniom ukazał się już III tom w ydaw nictw a Od działu Z d z i e j ó w k u lt u r y i li te r a tu r y Z ie m i P r z e m y s k i e j .
Oryginalną formą pracy Oddziału O lsztyńskiego jest organizacja plenerów lite rackich spełniających postulat popularyzacji w iedzy o literaturze oraz integracji środowiska pisarzy i naukowców z nauczycielam i praktykami.
Doc. dr Michał Fidelus z Piotrkowa Trybunalskiego zaproponował, aby zorga nizow ać ogólnopolską sesję na temat: „Dzieła M ickiewicza w teatrze polskim i św ia tow ym ”.
Prof. K ulczycka-Saloni zamykając obrady w yraziła pogląd, że dyskutanci w zbo gacili w iedzę obecnych o tym, co dzieje się w terenie, jak głębokie są w pływ y To w arzystw a w tych środowiskach, bez których aktyw ności uczeni działaliby w próżni. Za szczególnie cenną uznała ideę opracowania słow nika polonistów, który mógłby nosić tytuł „Złota księga polonistów ”. N iew ątpliw ie Zarząd G łówny powoła do jej opracowania kom itet redakcyjny.
Inne konkretne w nioski, jakie zgłosili dyskutanci, to rozwój kultury regional nej oraz inicjatyw y zmierzające do uczczenia zbliżającej się rocznicy powstania listopadowego. Gotowość zorganizowania Narady Prezesów w 1981 r. zgłosił Od dział Rzeszowski. Oddział Płocki będzie gospodarzem statutowego Zjazdu Delegatów w 1980 r., połączonego z sesją naukową na temat rocznicy powstania listopado wego.
W zakończeniu prof. K ulczycka-Saloni podziękowała gospodarzom Zjazdu, Za rządowi Głównemu i zebranym uczestnikom za udział w obradach. Zjazd kaliski spełnił pokładane w nim nadzieje. Poruszył najbardziej istotne problem y Towarzy stwa, m ówiło się n a nim o sprawach w ielkich i drobnych, jakie n iesie „skrzecząca” często rzeczywistość. Zjazd był przede w szystkim w ielkim wydarzeniem dla Od działu Kaliskiego, któremu pozw olił umocnić się organizacyjnie i skonfrontować dotychczasowe zam ierzenia dalszej działalności z praktyką innych Od-działów. Goście m ieli okazję do kontaktu z szeregowym i pracownikam i ośw iaty, a poza tym znaleźli się w „Kalińcu” z N ocy i dni.
Po m ieście oprowadzali: Halina Sutarzewicz, zasłużona polonistka, przew odni cząca terenowego Koła Towarzystwa Marii Konopnickiej, Judyta D ym kowska — historyk sztuki oraz W acław Klepandy, znany powszechnie m iłośnik Kalisza i prze wodnik.
W następnym dniu Goście zw iedzili Muzeum A. M ickiewicza w Sm iełow ie oraz Gołuchów, zam ek-m uzeum — trw ale w pisany w kulturę narodową i tradycje patriotyczne W ielkopolski. Uczestnicy Zjazdu zw iedzili pałac należący niegdyś do Gorzeńskich, mając w pamięci najnowsze ustalenia prof, dr Jarosława M aciejew skiego, odkrywające zw iązki Śm iełow a nie tylko z biografią poety, ale i z P a n e m T a d e u s z e m ( M ic k ie w i c z a w i e l k o p o l s k i e drogi). W klim at epoki wprowadziło „małe m uzykow anie” w saloniku śm iełow skim w wykonaniu artystów Opery Poznańskiej, a świadomość, że Poeta na pewno w yglądał przez te same okna oglądając ten sam pejzaż co my, że „stąpał po tych samych schodach” mogła budzić wzruszenie.
Fot. A. Galkin
Prof. dr Jarosław M aciejewski wygłasza odczyt o poezji J. Słow ackiego
F o t. A . C a lk in
U c z e s t n ic y N a r a d y P r e z e s ó w O d d z ia łó w p r z e d M u z e u m A d a m a M ic k ie w ic z a w Ś m ie ło w ie
