Antoni Młotek
"La cura pastorale in Antiochia nel IV
secolo", Pietro Rentinck, Roma 1970 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 42/3, 232-233
2 3 2 R E C E N Z J E
zało ż eń P a w io w y c h p o ję c ie św ię to śc i p rz y s łu g u je c h rz e ś c ija n o m i je s t ono k o - r e la ty w n e z p o ję c ie m w y b ra n ia . W z w ią z k u z ty m , p o d z ie la ją c p o g lą d y P. B e - n o i t w ty m w z g lęd zie, w y ró ż n ić n a le ż y : p o w o ła n ie w s z y stk ic h lu d z i do z b a w ie n ia , w y b r a n ie w ła śc iw e K o ścio ło w i o ra z s p e c ja ln y p rz y w ile j n a r o d u ż y do w sk ieg o , z w a n y k o n s e k r a c ją . P rz y w ile j te n p rz y s łu g u je n a ro d o w i ż y d o w s k ie m u ze w z g lę d u n a d a w n e w y b ra n ie , k tó r e d z ię k i „ reszcie I z r a e la ” n ie z o sta ło z a p rz e p a s z c z o n e . W ła ś n ie za p o ś r e d n ic tw e m te j re s z ty Iz r a e la cały n a ród ż y d o w sk i p o s ia d a s p e c ja ln ą łącz n o ść z K o ścio łem C h ry stu so w y m .
W o p a rc iu o n in ie js z ą p ra c ę p rz e k o n a ć m o ż e m y się n a d to ja k d a le c e z a sa d a so lid a rn o ś c i h o ry z o n ta ln e j z a k o tw ic z o n a je s t w te o lo g ii P a w ła z T a rs u . N a p o d s ta w ie te j z a s a d y A p o sto ł u k a z u je k o n s e k r a ję całego n a r o d u ze w z g lę du n a o b ecn o ść c h rz e ś c ija n w jeg o łonie. O w o p o ję c ie s o lid a rn o ś c i h o r y z o n ta l nej w teologii A p o sto ła n a ro d ó w s k r z ę tn ie w y k o rz y s tu ją ju ż tacy a u to r z y s t a ro ż y tn i, ja k A p o l i n a r y z L ao d y cei, św . H i e r o n i m i in n i. P rz y p o w ie ś ć o d z ik ie j o liw ce d o s ta rc z a n a m n a d to sz e re g e le m e n tó w , u k a z u ją c y c h n a m k s z ta łto w a n ie się s to s u n k ó w m ię d z y K o ścio łem a n a ro d e m ż y d o w sk im . Z p u n k tu w id z e n ia m e to d o lo g ic z n e g o ża ło w a ć n a le ż y , że a u to r n ie z a m ie śc ił n a k o ń cu p ra c y n ie z b ę d n y c h indeksów T, ch o ćb y ty lk o im ie n n e g o i rzeczow ego.
S zk o d a, że o m ó w io n e j p ra c y n ie przysw ro iła so b ie d o tą d p o ls k a li te r a t u r a b ib lijn a w w e r s ji p o l s k i e j , gdyż w ła ś n ie teg o ro d z a ju ro z p r a w y m o n o g r a - iic z n e w in n y s ta n o w ić p u n k t wry jśc io w y d la ro z w a ż a ń p ro b le m a ty k i e k u m e n ic z n e j w P o lsce. A u to ro w i życzyć n a le ż y , by całość te j p o ż y te c z n e j p ra c y u k a z a ła się ja k n a jr y c h le j w ję z y k u p o ls k im w fo rm ie w z o ro w e j m o n o g ra fii. W te n sp osób w z b o g aci o n a n ie ty lk o p o ls k ą n a u k o w ą li te r a tu r ę b ib lijn ą , lecz — co w a ż n ie js z e — u p rz y s tę p n io n a z o s ta n ie ta k teo lo g o m , ja k i p o ls k ie j in te lig e n c ji k a to lic k ie j.
K s. iM d w ik W. S te fa n ia k C M , W a r sza w a
P ię tro R E N T IN C K , L a cura p a sto ra le in A n tio c h ia n e l IV seco lo , R o m a 1970, Ü n iv e rs ità G re g o ria n a E d itric e , s. 354 (A n a le c ta G re g o ria n a , t. 178).
D zieło je s t p ró b ą w s z e c h s tro n n e j a n a liz y d u s z p a s te rs tw a w A n tio c h ii w IV w ie k u . P r a c a ta je s t in te r e s u ją c a i p o tr z e b n a . U z u p e łn ia b o w ie m n a sz e w ia d o m o śc i o K o ściele a n tio c h e ń s k im , p o d a n e przez. A. J. F e s t u g i è r e ,
A n tio c h e p a ïe n n e e t c h r é tie n n e , P a r is 1959.
T y tu ł k sią ż k i n ie o d d a je w p e łn i b o g a c tw a p o ru s z a n y c h w n ie j p r o b le m ów . A u to r p rz y ro z w a ż a n ia c h d o ty c z ą c y c h d u s z p a s te rs tw a o k a z u je się d o c ie k liw y m h is to ry k ie m i teo lo g iem . W b a d a n ia c h o p ie ra się n a d a n y c h a r c h e o lo g iczn y ch , p rz e k a z a c h litu rg ic z n y c h i p ra w n y c h , a- zw ła sz c z a n a p is m a c h św la n a C h r y z o s t o m a , k tó r y od r. 386 p rz e z d w a n a ś c ie la t ja k o k a p ła n i k a z n o d z ie ja d z ia ła ł w ró ż n y c h k o śc io ła c h A n tio c h ii.
D zieło d zieli się n a n a s tę p u ją c e ro z d z ia ły : 1. in ic ja c ja c h rz e ś c ija ń s k a , 2. k u lt, 3. k le r, 4. życie z a k o n n e a d u s z p a s te rs tw o , 5. la ik a t a d u s z p a s te rs tw o , 6. m a łż e ń s tw o , 7. p o k u ta , 8. m iło ść. W zo rem d o b re g o w y k o rz y s ta n ia d a n y c h a rc h e o lo g ic z n y c h i litu rg ic z n y c h je s t ro z d z ia ł d ru g i, p o św ięco n y k u lto w i. A u to r o m a w ia w n im ó w c z e sn ą litu r g ię a n tio c h e ń s k ą , k u lt m ę c z e n n ik ó w i in n e p r a k ty k i re lig ijn e . W iele fa k tó w i p o p ra w n y c h 'o c e n p o d a je a u to r w ro z d z ia le trz e c im . K to k o lw ie k in te re s u je się k a p ła ń s tw e m w n a u c e O jcó w K ościoła z n a jd z ie tu in te r e s u ją c y m a te ria ł, d o ty c z ą c y h ie r a r c h ii, d z ia ła ln o ś c i p a s te r s k ie j i życia k le ru . P o d o b n e b o g a c tw o w ie d z y a u to r a o k a z u je się w jeg o a n a liz a c h n a te m a t m a łż e ń s tw a , p o k u ty i m iło ści.
A u to r z b y t sk ró to w o p o tr a k to w a ł z a g a d n ie n ie la ik a tu . P ią ty ro z d z ia ł, k t ó ry liczy ty lk o 16 s tro n (s. 235— 251), ro z p r a w ia o g o d n o ści św ie c k ic h , ich o b o w ią z k u a p o s to ls tw a i ró żn y ch fo rm a c h a p o s to la tu . N a p o d s ta w ie h o m ilii św. J a n a C h r y z o s t o m a u k a z u je p o w sz e c h n o ść o b o w ią z k u a p o s to ls tw a , k tó r y
R E C E N Z J E 2 3 3
w y n ik a z p rz y n a le ż n o ś c i do m isty c z n e g o C ia ła C h ry s tu s a i k a p ła ń s tw a w i e r n y ch . N ależy ż a ło w a ć , że a u to r n ie o k re ś la d o k ła d n ie , co n a le ż y ro z u m ie ć p rz e z a p o sto lstw o . W y m ie n ia ją c zaś ró ż n e fo rm y a p o s to la tu , nic n ie m ó w i o a p o s to ls tw ie m o d litw y . C zy żb y u św . J a n a C h r y z o s t o m a n ie z n a la z ł te k s tó w p o tw ie r d z a ją c y c h is tn ie n ie o b o w ią z k u a p o s to ls tw a p rz e z m o d litw ę ? W p ra c y w y s tę p u je też b r a k p rz e d s ta w ie n ia s y tu a c ji r e lig ijn o -m o ra ln e j, a t a k że s p o łe c z n o -p o lity c z n e j c h rz e ś c ija ń s tw a w IV w ie k u . W ś w ie tle ó w czesn y ch wra ru n k ó w le p ie j m o ż n a by z ro z u m ie ć n a p o m n ie n ia św . J a n a C h r y z o s t o - m a. by p o s tę p o w a n ie m o r a ln e jeg o słu c h a c z y b y ło zg o d n e z w y z n a w a n y m i z a sa d a m i.
K s ią ż k a P. R e n t i n c k a sta n o w i z a ró w n o d la h is to ry k ó w , ja k i teo lo g ó w m o ra lis tó w , a ta k ż e p a s to ra lis tó w źró d ło d o b rz e u d o k u m e n to w a n y c h in f o r m a c ji n a te m a t d u s z p a s te rs tw a w K o ściele a n tio c h e ń s k im w IV w ie k u . K s. A n to n i M ło te k , W r o c ła w Ś lą s k ie S tu d ia H is to r y c z n o - te o lo g ic z n e , t. II I, K a to w ic e 1970, W y d a w n ic tw o K u rii D ie c e z ja ln e j, s. 352. N in ie jsz y , tr z e c i ju ż to m Ś lą s k ic h S tu d ió w o d z n a c z a się c ie k a w ą i b o g a to z ró ż n ic o w a n ą te m a ty k ą a rty k u łó w . N a w s tę p ie b p H. B e d n o r z sz k ic u je s y lw e tk ę J a n a X X II I p o d k r e ś la ją c jeg o z ro z u m ie n ie d la a k tu a ln y c h p ro b le m ó w doczesności, k tó r e u s iłu ją ro z w ią z a ć lu d z ie o ró ż n y m św ia to p o g lą d z ie . T a k ie w ła ś n ie z a g a d n ie n ia , s t a n o w ią c e w s p ó ln ą d la p r a w ie w s z y s tk ic h m ie s z k a ń c ó w n a sz e g o g lo b u p ła sz c z y z n ę z a in te re s o w a n ia , p rz y n o s i o m a w ia n y to m . Z a w a r te w n im a rty k u ły , p o m ija ją c h is to ry c z n e , z g ru p o w a ć m o ż n a w o k ó ł z n a jd u ją c y c h co raz szerszy o d d ź w ię k t e m a tó w , ja k p r a w a osoby, p ra c a lu d z k a i czas w o ln y , k o b ie ta w p ra c y i w r o d zinie, ży cie g o sp o d a rc z e a życie sp o łeczn e.
K s. J. M a j k a w a r ty k u le R o zw ó j za g a d n ie n ia p ra w a o so b y w n a u c e sp o
łe c z n e j K o ścio ła o k re ś la p o ję c ie p r a w osoby, p o s tu lu je u w z g lę d n ie n ie a s p e k tu
o b ie k ty w n e g o i su b ie k ty w n e g o u p ra w n ie ń , jeg o źró d ło u m ie js c a w ia w ś w ia d om ości lu d z k ie j. P r z e d s ta w ia d z ie je p e rs o n a liz m u c h rz e ś c ija ń sk ie g o , z a k o rz e n io n eg o ju ż w ST, aż do e n c y k lik i P o p u lo r u m p ro g r e ssio , b ę d ą c e j jeg o z d a n ie m ju ż n ie o b ro n ą , ale p ro g ra m e m p o z y ty w n e j r e a liz a c ji p ra w osoby.
A r ty k u ł ks. J. K o n d z i e 1 i G o sp o d a rc zy a s p e k t „bo n u rn c o m m u n e ” p r ó b u je d a ć o d p o w ie d ź n a p y ta n ie o is to tę ży cia g o sp o d arczeg o , o jeg o sens. Z d a n ie m a u to r a ży cie g o sp o d a rc z e ja k o je d e n z w y c in k ó w ży cia sp o łeczn eg o z m ie rz a ć w in n o do n a tu r a ln e g o d o b ra w sp ó ln e g o ja k o do sw eg o celu p rz e z o p ty m a ln e z a sp o k o je n ie p o trz e b g o sp o d arczy ch .
P ró b y d e fin ic ji p ra c y lu d z k ie j w o p a rc iu o a n a liz ę te r m in ó w św . T o m a s z a , d o k o n a n ą w ś w ie tle T o m a sz o w e j o n to lo g ii, p o d e jm u je się o. W. J a c h e r O P w z w ię z ły m a r t y k u le p t. K o n c e p c ja p ra c y lu d z k ie j w u ję c iu św . T o m a s z a
z A k w in u .
O czasie w o ln y m , k tó re g o ilość do teg o s to p n ia w z ra s ta , że jeg o w y k o rz y s ta n ie s ta je się p ro b le m e m sp o łeczn y m , z n a jd u je m y w p re z e n to w a n y m n u m e rz e k ilk a a rty k u łó w . P ie rw s z y , ks. J. K o n d z i e 1 i In te g r a ln o ś ć p o d zie lo n e g o
czasu w y ja ś n ia p o ję c ie c zasu w o ln eg o , o m a w ia je g o s ta ły w z ro st, co raz s z y b
szy w o s ta tn im stu le c iu , o ra z jeg o ścisły z w ią z e k z p ra c ą . A u to r p ra g n ą c i n te g r a c ji osoby, ch c ą c ją u c h ro n ić od w e w n ę trz n e g o ro z b ic ia , do w o d zi k o n ie c z n ości z a c h o w a n ia je d n o ś c i cz a su p ra c y i c z a su w o ln eg o . T e d w ie s fe ry ż y c ia lu d z k ie g o p o z o s ta ją ze so b ą w sp rz ę ż e n iu z w ro tn y m . N ależy dąży ć do h u m a n iz a c ji n ie ty lk o p ra c y , lecz ta k ż e c zasu w o ln eg o , bo i tu t a j m o że c z ło w ie k u lec p ro c e s o w i o d c z ło w ie c z e n ia w s k u te k n a b y c ia p o s ta w y k o n s u m p c y jn e j. S tą d ro d zi się p o tr z e b a u ś w ia d o m ie n ia so b ie f u n k c ji c zasu w o ln eg o i ta k ie g o n im d y sp o n o w a n ia , by c z ło w ie k n ie ty lk o w y p o c z y w a ł od p ra c y i b a w ił się,
