Jerzy Bajda
"Lumbre del alma", Juan de Cazalla,
oprac. i wyd. J. Martinez de Bujanda,
Madrid 1974 : [recenzja]
Collectanea Theologica 49/3, 213-214
R E C E N Z J E
213
now ego bytu chrześcijanina, poprzez analizę, otwiera źródła autentycznej pobożności.
G łów nym problem em teologicznym niepokojącym ówczesnych ludzi było pytanie, czy św iętość chrześcijańska jest jedynie dziełem łaski, czy wym aga także osobowego w spółdziałania człow ieka. E s b a r r o y a pokazuje chrześci jaństw o pełne, obce m inim alizm owi; broni nierozdzielności w iary, sakram en tó w i w ysiłku m oralno-ascetycznego. Centralne m iejsce w jego doktrynie zaj m uje nadprzyrodzona m iłość. Niektóre stronice przypom inają (wydane później), sły n n e m edytacje L u d w i к a z G r e n a d y . Z upodobaniem zatrzym uje się nad praw dą biblijną, że Bóg jest Miłością, a cały św iat stworzony jest tejże M iłości głosicielem . Jest to zresztą w spólny tem at w szelkich m istyków XVI wieku: idea ta będzie także natchnieniem dla św . F r a n c i s z k a S a 1 e z e g o.
Ostatnia część dzieła (Réglas) jest przykładem zdrowo pojętej kazuistyki, będącej koniecznym elem entem kierow nictw a duchowego. E s b a r r o y a św ietn ie konfrontuje najgłębsze zasady św iętości chrześcijańskiej z konkre
tem życia i psychologiczną pojemnością indyw idualnego człowieka,
Obecne w ydanie krytyczne odtwarza pierwotne w ydanie sew illańskie z m ałym i uzupełnieniam i dokonanym i na podstawie wydania toledańskiego (oba w ydania m iały m iejsce w r. 1550). Lektura ogromnie interesująca, także z punktu w idzenia dzisiejszych dyskusji i badań nad rozwojem i w łaściw ym profilem katolickiej teologii moralnej.
ks. Jerzy Bajda, W arszawa
Juan de 1С AZ ALL A, Lum bre del alma, opracował i w ydał J. Martinez d e В u j a n d a, Madrid 1974, Universidad Pontificia de Salamanca, Fundacion Universit'aria Espanol'a. Goleccion E spirituales Espanoles, Serie A. — Textos, t. 22, s. '172. ·
Dla pełniejszego ukazania pozycji Juana d e С a z a 11 a w historii hisz pańskiej teologii, autor uw ażał za konieczne przypom nieć związek zachodzący m iędzy tym autorem a X V -w iecznym filozofem Raimundo S i b i u d a, zna nym popularnie jako S a b u n d e, profesorem i rektorem uniw ersytetu w Tuluzie. W latach 1434—1436 S a b u n d e napisał traktakt pod tytułem
Liber creaturarum, znany także jako Theologia naturalis. M yśliciel ten jest
otevarty na w szelkie źródła w iedzy .' i prawdy, objawia duże zaufanie do doświadczenia, docenia w szelką w iedzę na tem at natury człow ieka. Wyklucza m ożliwość sprzeczności m iędzy „księgą stw orzenia” a mądrością ksiąg św ię tych. A k cen tu ję. harm onię m iędzy naturą a łaską, podkreśla równocześnie w sposób radykalny przeciw ieństw o zachodzące m iędzy m iłością Boga a m i łością własną. Podziw dla m ożliw ości ludzkiego rozumu narazi go na zarzut racjonalizm u.
Theologia naturalis stała się popularna poza granicami Hiszpanii. W nieco
skróconej- form ie w ychodzi w Kolonii w r. 1499 pod tytułem -Viola anim ae: D alszą przeróbką kolońskiej edycji jest Despertador del alma, opublikowany anonim ow o w S ew illi (r. 1544). i w Saragossie (r. 1552). N astępnym , najw aż n iejszym ogniwem tego łańcucha i kanałem rozpowszechnienia idei S a b u n d a w Hiszpanii jest książka franciszkanina Juana, d e C a z a l L a Lum bre del
alma.- . .
С a z a j l a . jest ...bliskim, współpracow nikiem kardynała : € i s n e r o s, zna-, nego jako zwolennika reform kościelnych. -Kardynał sym patyzow ał z E r a z-, m e m oraz z fran cu skim . ruchem ew angelicznym . Patronował, toledańskiem u w ydaniu Viola an im as, jak też wydaniom Lum bre del alm a w Valladolid (r. 1528) i w S ew illi (Г; 1542). Z. pierwszego: w ydania L u m b r e -nie zachow ał się żaden, egzemplarz; fakt w ydania jest znany, jedynie z pośrednich św iadectw .
oryginał-214
R E C E N Z J Ene. R é V a h zw rócił jednak uwagą na fakt, że jest to · w ierna adaptacja pew nej ilości rozdziałów z Viola, naw et z zachowaniem ich kolejności. Jedynie rozdział XIII referujący arystotelesow ską teorię cnót jest od sw ego głównego źródła niezależny. С a z a l i a przyswaja sobie główną tezę S a b u n d a , że cała doskonałość człow ieka zaw iera się w m iłow aniu Boga, natom iast m iłość sam ego siebie jest źródłem w szelkiego zła. Książka zaw iera także idee bliskie szkole W iktorynów oraz św. B o n a w e n t u r z e . Według Juana d e С a z а I- 1 a doskonałe poznanie Boga w ym aga przejścia przez dziesięć stopni przygo towujących, po czym otw iera się m ożliwość w ejścia w pierwsze, drugie i trze cie niebo doskonałego poznania Boga.
Książka stanow i klucz do jednego z najciekaw szych okresów chrześci jańskiej m yśli m istycznej.
ks. Jerzy Bajda, W arszaw a
1. Miguel de MOLINOS, Guia Espiritual, w ydanie krytyczne i opracowanie — Jose Ignacio T e l l e c h e a I d i g o r a s , Madrid 1976, Universidad Pontificia de Salam anca, Fundacion U niversitaria Espanola. Coleccion Espirituales
Espanoles, Serie A. — T extos, t. 23, s. 448.
2. Jose I. TELECHEA, La edicion critica de la „Guia Espiritual” de Molinos, Madrid 1976, Fundacion U niversitaria Espanola, Coleccion C o n fere n das 69, s. 56.
Autor pomija życiorys - M o l i n о s a , odsyłając czytelnika do biografii: P. D u d e n SJ, Lé quiétiste espagnol Michel Molinos (1628— 1696), Paris 1921. Mimo to zw ięzłe dane biograficzne m ożem y znaleźć na s. 17. Na tem at pobytu M o l i n o s a w W alencji i m ożliwości w pływ u nań tam tejszego klim atu m istycznego odsyła do dzieła: R. Robres L 1 u с h, En torno a Miguel de Molinos
у los origenes de su doctrina. Aspectos de la piedad barroca en Valencia,
A nthologica Annua 18(1971) 353—465; oraz do pracy: F. Sanchez C a s t a n e r ,
Miguel de Molinos en Valencia y Roma. Nuevos datos biogrâficos, V alencia
1965.
We w stęp ie historyczno-kyytycznym T e l l e c h e a dużo m iejsca poświęca dziejom zm iennych i sprzecznych opinii na tem at znaczenia dzieła M o 1 i- n o s a. W X X w ieku zdaje się przeważać opinia, że potępione w bulli
Coelestis Pastor zdania (w liczbie 68), nie m ogą być w ścisłym sensie przy
pisane M o l i n o s o w i , ponieważ były dyskutow ane w aspekcie fundam ental nym , apriorycznie i niejako w oderw aniu od organicznej jedności z dziełem M o l i n o s a . I tak, Crisogono de Jesus S a c r a m e n t a d o (autor podręczni ka Compendio de ascetica y raistiça, À vila 1933) pisze, że „książka ( M o l i n o - s a) n ie zaw iera w rzeczyw istości zdań w yraźnie błędnych. Rzeczy o w iele śm ielsze kryją się przecież w książkach w ielkich m istyków ortodoksyjnych, takich jak R u y s b r o e c k i św. J a n o d K r z y ż a ” (s. 355). K w ietyzm potępiony oficjalnie w 1687 r. stał się od razu popularny w krajach pro testanckich. Dzieło M o l i n o s a staw ało się przedmiotem zaciętego sporu, podczas g’dy sam autor Guia Espiritual oczekiw ał śm ierci w zupełnym od osobnieniu i zapom nieniu. Zmarł w Rzymie w 1696 r.
Obecne w ydanie Guià opiera się na now o odkrytym kodeksie, dotychczas nieznanym i n ie skatalogow anym . Interesującą historię tego odkrycia przed staw ia T e l l e c h e a w osobnej broszurze (nr 2). T e l l e c h e a ujaw nia głębsze m otyw y, dla których w znaw ia się w ydania tek stów opatrzonych daw niej cenzuram i kościelnym i. M otywacja ma charakter hum anistyczny i egzy stencjalny: historyk ten próbuje przede w szystk im dotrzeć do człow ieka i odkryć jego w łasn e drogi do prawdy. „Interesuje m nie jego prawda, tak jak interesuje m nie prawda ty lu innych: Jana od Krzyża, Teresy od Jezusa, A u gu styn a. z Hippony, Tomasza Morusa, Savonaroli, Lutra, Ignacego Loyoli, K alw ina, Erazma, Lacordaire’a lub Newm ana. W yliczenie to nie jest k
