dokonuje w imieniu drugiej osoby

PRZEDSTAWICIELSTWO

Istota przedstawicielstwa:

Jedna osoba (przedstawiciel)

dokonuje w imieniu drugiej osoby

(reprezentowanego) czynności

prawnej, która - jeżeli mieści się w

granicach upoważnienia

przedstawiciela do działania w

cudzym imieniu (umocowania)

-pociąga za sobą skutki bezpośrednio

dla reprezentowanego (art. 95 § 2

k.c.)

Przedstawiciela należy odróżniać od posłańca

Posłaniec:



przenosi cudze oświadczenie woli



nie musi posiadać zdolności do czynności prawnych



nie musi znać ani rozumieć treści

przekazywanego przez siebie cudzego

oświadczenia woli

Przedstawiciela należy odróżniać od organu osoby prawnej

 oświadczenie woli organu przypisuje się samej osobie prawnej, przedstawiciel składa własne oświadczenie woli, choć w cudzym imieniu

 organ wchodzi w skład struktury organizacyjnej osoby prawnej, przedstawiciel jest samodzielnym podmiotem

 kompetencje organu wyznaczają przepisy

ustrojowe danej osoby prawnej, pełnomocnika – pełnomocnictwo,

 istnienie organów osoby prawnej jest obligatoryjne, powołanie pełnomocnika jest fakultatywne

Przedstawiciela należy

odróżniać także między innymi od:



zastępcy pośredniego



osoby tylko faktycznie

pomagającej przy dokonywaniu

czynności prawnej

PRZEDSTAWICIELSTWO



XIX wiek - teoria

reprezentowanego – F.C. von Savigny



za dokonującego czynności prawnej należy uważać samego

reprezentowanego, przedstawiciel

jedynie przenosi i wyraża jego wolę



teoria reprezentacji – R.

Ihering

przedstawiciel składa własne

oświadczenie woli, a więc to on dokonuje czynności prawnej, ale

czyni to w imieniu i ze skutkami dla reprezentowanego



teoria reprezentacji jest obecnie powszechnie przyjmowana



teoria pośrednia – L. Mitteis, A.

Lenel

za działających należy uznać

zarówno reprezentowanego, jak i

przedstawiciela

Co do zasady o wadach oświadczenia woli oraz o dobrej lub złej wierze należy

rozstrzygać na podstawie okoliczności

zachodzących po stronie przedstawiciela, ale:

 jeżeli skutki prawne zależą dobrej albo złej wiary, wiedzy albo niewiedzy, bądź chodzi o wady oświadczeń woli – oceniamy biorąc pod uwagę również okoliczności dotyczące

mocodawcy

 jeżeli mocodawca działał pod wpływem

podstępu albo groźby, może się uchylić od skutków prawnych

Warunki skuteczności przedstawicielstwa:

1) przedstawiciel musi mieć umocowanie i działać w jego granicach

2) przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania

3) przedstawiciel musi działać w imieniu reprezentowanego

4) czynność prawna nie może należeć do grupy czynności, przy których dokonywaniu zastępstwo jest prawnie wyłączone

Ad 1) art. 95 § 2 k.c. – skutki bezpośrednio dla reprezentowanego pociąga za sobą dokonanie czynności prawnej przez przedstawiciela w

granicach umocowania

 umocowanie może się opierać na ustawie (przedstawicielstwo ustawowe) lub na

oświadczeniu woli reprezentowanego (pełnomocnictwo)

 podział przedstawicielstwa na czynne i bierne w zależności od tego, czy chodzi o umocowanie do składania czy do odbioru oświadczeń woli

Najważniejsze przypadki

przedstawicielstwa ustawowego:



rodzice



opiekun



kurator

Rzekomy (pozorny) pełnomocnik tzw. falsus procurator:

 działanie jako pełnomocnik przez osobę, która nie ma umocowania albo przez

pełnomocnika, który przekracza zakres swego umocowania

 zasada ogólna: nie występują skutki

bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95

§ 2 k.c.)

 jednostronne czynności prawne, w których oświadczenie woli nie jest skierowane do określonej osoby są zawsze nieważne

(art. 104 k.c.)

 umowa zawarta przez rzekomego pełnomocnika nie jest bezwzględnie nieważna, może zostać

potwierdzona przez reprezentowanego (art. 103

§ 1 k.c.)

 jednostronne czynności prawne, w których

oświadczenie woli jest skierowane do określonej osoby – jeżeli adresat zgodził się na działanie

bez umocowania, stosuje się odpowiednio przepisy o zawarciu umowy bez umocowania (art. 104 k.c.)

 bezskuteczność zawieszona czynności prawnej

 art. 105 k.c.: „Jeżeli pełnomocnik po

wygaśnięciu umocowania dokona w imieniu mocodawcy czynności prawnej w granicach pierwotnego umocowania, czynność prawna jest ważna, chyba że druga strona o

wygaśnięciu umocowania wiedziała lub z łatwością mogła się dowiedzieć”

 druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu zawarto umowę odpowiedni termin do potwierdzenia;

staje się ona wolna po bezskutecznym upływie tego terminu (art. 103 § 2 i art. 104 k.c.)

 w braku potwierdzenia falsus procurator

obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą druga strona

poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o

przekroczeniu jego zakresu (art. 103 § 3 k.c.)

Dokonywanie tzw. czynności z samym sobą:

 pełnomocnik ma być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu

mocodawcy

bądź pełnomocnik ma reprezentować obie strony czynności prawnej

 art. 108 k.c.:

co do zasady pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której

dokonuje w imieniu mocodawcy; nie może też reprezentować równocześnie dwóch

stron umowy

wyjątki:

I) jeżeli co innego wynika z treści pełnomocnictwa

II) jeżeli ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość

naruszenia interesów mocodawcy

 w razie dokonania przez pełnomocnika czynności „z samym sobą” bez zgody mocodawcy – bezskuteczność

zawieszona

Ad 2) przedstawiciel musi mieć zdolność do reprezentowania

 rodzice – muszą mieć władzę

rodzicielską, sama pełna zdolność do czynności prawnych nie wystarcza

 przedstawiciel ustawowy – musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych

 pełnomocnik – art. 100 k.c.

wystarcza ograniczona zdolność do czynności prawnych

 ocena ze względu na chwilę dokonania czynności prawnej, a nie moment

udzielenia pełnomocnictwa

Ad 3) działanie w imieniu reprezentowanego

 może być ono ujawnione w sposób wyraźny lub dorozumiany

 w razie zatajenia przez „przedstawiciela”

roli, w jakiej występuje (tzn. faktu

działania w imieniu reprezentowanego) skutki czynności prawnej wystąpią w jego sferze prawnej, a nie w sferze prawnej reprezentowanego

 to samo dotyczy sytuacji, gdy

przedstawiciel nie chce ujawnić, kto jest mocodawcą

Ad 4) dopuszczalność działania przez przedstawiciela

 zasada: dopuszczalne jest dokonywanie czynności prawnych przez przedstawiciela (art. 95 § 1 k.c.)

 wyjątki:

I) sporządzenie i odwołanie testamentu przez przedstawiciela (art. 944 § 2 k.c.)

II) zawarcie małżeństwa za pośrednictwem przedstawiciela ustawowego (art. 1 § 1 k.r.o.)

III) działanie przez przedstawiciela w

przypadku czynności prawnych o ściśle osobistym charakterze

Znaczenia pojęcia

„pełnomocnictwo”:

1) umocowanie

2) czynność prawna będąca źródłem umocowania

3) dokument

Forma udzielenia pełnomocnictwa:

 zasada: swoboda formy

 wyjątki:

I) pełnomocnictwo ogólne – forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 99 § 2 k.c.)

II) jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do jej

dokonania powinno być udzielone w tej samej formie (art. 99 § 1 k.c.) – tzw. forma pochodna np. do zawarcia umowy przeniesienia własności nieruchomości

III) wymóg zachowania formy szczególnej może wynikać z przepisów dotyczących danej

czynności prawnej 

Stosunek prawny będący podstawą pełnomocnictwa

(tzw. podstawowy, wewnętrzny)

• podstawą pełnomocnictwa jest często jakiś stosunek prawny między

mocodawcą a pełnomocnikiem, na mocy którego pełnomocnik jest zobowiązany do działania w imieniu mocodawcy, np.

umowa o pracę, umowa zlecenia

• jego istnienie nie jest niezbędne

• w jego braku pełnomocnik nie jest zobowiązany do korzystania z

przysługującego mu umocowania

Rodzaje pełnomocnictwa:

1) pełnomocnictwo łączne i rozłączne

 pełnomocnictwo może być udzielone kilku

osobom jednocześnie, z takim samym zakresem umocowania; wówczas treść pełnomocnictwa rozstrzyga, czy mają one działać łącznie

(pełnomocnictwo łączne), czy też każda z nich może działać oddzielnie; w razie braku

zastrzeżenia każda osoba może działać oddzielnie (art. 107 k.c.)

 pełnomocnicy łączni mogą działać wspólnie i jednocześnie albo oddzielnie i kolejno

 czynność prawna kulejąca  

2) pełnomocnictwo wspólne – kilka osób ustanawia pełnomocnikiem tę samą osobę

3) ze względu na zakres

umocowania wyróżniamy:

I) pełnomocnictwo do

poszczególnej czynności prawnej

(tzw. pełnomocnictwo szczególne)

II) pełnomocnictwo rodzajowe (gatunkowe)

III) pełnomocnictwo ogólne

4) pełnomocnictwo główne i substytucyjne

• ze względu na to, że istotny jest element zaufania mocodawcy do pełnomocnika, pełnomocnik co do

zasady nie może ustanawiać dalszych pełnomocników, chyba że takie

uprawnienie wynika z pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego

będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 106 k.c.)

• działanie substytuta w imieniu mocodawcy

Przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa:

1) odwołanie pełnomocnictwa przez mocodawcę

 możliwość zrzeczenia się przez mocodawcę odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią

stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 1 k.c.)

2) zrzeczenie się przez pełnomocnika 3) śmierć mocodawcy lub pełnomocnika

 chyba że w pełnomocnictwie inaczej zastrzeżono z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa (art. 101 § 2 k.c.) 4) okoliczności wskazane w treści pełnomocnictwa

np. upływ czasu,

ziszczenie się warunku rozwiązującego, dokonanie przez pełnomocnika czynności prawnej, do której został

umocowany, jeżeli pełnomocnictwo było udzielone tylko do tej czynności

5) utrata zdolności do czynności

prawnych przez pełnomocnika (Z.

Radwański)



M. Pazdan: powoduje jedynie niemożność korzystania z

kompetencji

6) wygaśnięcie stosunku

prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa, gdy

pełnomocnictwo stanowiło jego

efekt ustawowy

Prokura

 szczególny rodzaj pełnomocnictwa

 prokury może udzielić przedsiębiorca podlegający

obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 109¹ k.c.)

 prokurentem może być tylko osoba fizyczna posiadająca pełną zdolności do czynności prawnych (art. 109² § 2 k.c.)

 z oświadczenia woli o udzieleniu prokury musi wynikać, że chodzi o prokurę, a nie o inny rodzaj pełnomocnictwa

 udziela się jej w formie pisemnej pod rygorem nieważności wyłączenie przy prokurze art. 99 § 1 k.c. :

prokurent, któremu udzielono pełnomocnictwa w zwykłej formie pisemnej może dokonywać czynności prawnej, dla

której wymagana jest forma szczególna, jeżeli tylko mieści się ona w granicach umocowania

 udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców (art.

109⁸ § 1 k.c.)

wpis do rejestru jest obligatoryjny, choć deklaratoryjny

 zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania (art. 109⁸ § 2 k.c.)

 zakres umocowania prokurenta określa ustawa:

prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z

prowadzeniem przedsiębiorstwa, (art. 109¹ § 1 k.c.)

 art. 109¹ § 2 k.c.: nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że

przepis szczególny stanowi inaczej

np. prokura oddziałowa (art. 109⁵ k.c.)

 do zbycia przedsiębiorstwa, oddania go do czasowego korzystania oraz do zbywania i obciążania nieruchomości wymagane jest pełnomocnictwo do

poszczególnej czynności (art. 109³ k.c.)

 prokura nie może być przeniesiona;

prokurent może ustanowić

pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności (art. 109 ⁶ k.c.)

 prokura łączna (art. 109⁴ k.c.)

Przyczyny wygaśnięcia prokury:

1) odwołanie prokury (art. 109⁷ § 1 k.c.) 2) art. 109⁷ § 2 k.c.:

 wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru

 ogłoszenie upadłości albo otwarcie likwidacji przedsiębiorcy

 przekształcenie przedsiębiorcy

3) śmierć prokurenta (art. 109⁷ § 3 k.c.)

 śmierć mocodawcy lub utrata przez niego

zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury (art. 109⁷ § 4 k.c.)

4) odrzucenie prokury przez prokurenta

5) zrzeczenie się prokury przez prokurenta