Artur Kostarczyk,Jacek Dąbrowski
Regionalny Ośrodek Studiów i
Ochrony Środowiska Kulturowego w
Gdańsku
Ochrona Zabytków 55/1 (216), 79-81
REGIONALNY OŚRODEK STUDIÓW I OCHRONY ŚRODOWISKA
KULTUROWEGO W GDAŃSKU
Regionalny O środek Studiów i O chrony Środowiska K ulturow ego w G dańsku, jako oddział terenow y O ś rodka D okum entacji Zabytków , pow stał w dniu 1 sty cznia 1991 r. z przekształcenia G dańskiego O środka D okum entacji Zabytków.
Dziesięć ostatnich lat w historii kraju i tem po prze biegających w nim przem ian nie pozostały bez w pływ u na sferę naszej działalności. Aby nadążać za szybko zachodzącym i zm ianam i, szczególnie w sferze regulacji praw nych, kilkakrotnie w krótkim czasie istnienia na szego O środka m odyfikow ana była jego stru k tu ra o r ganizacyjna. N a początku lat dziewięćdziesiątych w gdańskim ROSiOŚK było 5 działów: Badań i Stu diów, D okum entacji, Inform acji, Finansowy i A dm ini stracyjny. O becnie istnieją trzy działy — Badań i D o kum entacji, Inform acji i Finansow o-A dm inistracyjny. Przeprow adzane m odyfikacje struktury organizacyjnej miały na celu uspraw nienie pracy i dostosow anie do staw ianych przed nam i zadań. Zw iązane były także z planow anym i i realizow anym i w naszym O środku program am i badawczym i.
Szczególnie w arte przypom nienia są: „Synteza w ar tości kulturow ych przestrzeni państw a polskiego” — program badawczy realizow any przez zespoły w całym kraju, który przyniósł ogrom ny ładunek wiedzy m ery torycznej, w dużym stopniu unikatow ej. Program nie stety nie został zakończony planow anym w ydaniem publikacji.
Innym ważnym program em był: „K om puterow y sy stem inform acji o środow isku k u lturow ym ” . W zało żeniu miał być realizow any przez zespoły w naszym i pozostałych O środkach. Z w ielu przyczyn sukces program u był połowiczny. W arto tu dodać, że w g dań skim O środku system funkcjonuje bez zarzutu i jest doskonałym źródłem inform acyjnym .
W arto też przypom nieć, że nasz O środek jako p ier wsza instytucja w Polsce zainaugurow ał obchody E u ropean H eritage Days, organizując w 1992 r. w ysta wę: „Europejskie dziedzictw o rozproszone” .
G łów nym i kierunkam i prac m erytorycznych są m .in.: badania i studia nad regionalnym dziedzictw em kulturow ym dla potrzeb rządowej polityki regionalnej, opiniow anie dla Z espołu Ekspertów O D Z w W arsza wie spraw rozpatryw anych przez G K Z, weryfikacja danych o obiektach zabytkow ych w pisanych do reje stru zabytków i rekom endow anych do w pisania do rejestru zabytków nieruchom ych oraz zalecanych do ochrony w ram ach praw a lokalnego, a także d o k o n y wanie i opiniow anie ocen skutków oddziaływ ania pla now anych inwestycji na środow isko kulturow e. Dzia łania te prow adzone są w ścisłej w spółpracy ze służba mi konserw atorskim i i sam orządam i terytorialnym i różnych szczebli.
G dańsk — sień w kam ienicy będącej siedzibą Regionalnego O środka S tu d ió w i O ch rony Środow iska K ulturow ego. Fot. D. Flryszkiewicz G dańsk — h a llw a y in a to w n house, the seat o f the Regional Centre fo r S tudies a n d the Protection o f the C ultural E nvironm ent. Photo: D . F lryszkiew icz
Jednym z kierunków prac prow adzonych w gdań skim O śro d k u jest inform atyzacja i przetw arzanie da nych o środow isku kulturow ym , a także szeroka p o pularyzacja przy w ykorzystaniu najnowocześniejszych n o śn ik ó w inform acji. W zakres tych działań w chodzą m .in. tw orzenie i w ypełnianie baz danych, GIS (system inform acji o terenie) oraz budow a tem atycznych p o r tali intern eto w y ch dotyczących szeroko pojętego śro dow iska kulturow ego. Specyficzną form ą popularyza cji środow iska kulturow ego jest w spółpraca z biuram i p o d ró ży w tw orzeniu tzw. m arkow ych p ro d u k tó w tu rystyki kulturow ej.
W arto tu w spom nieć o działaniach w ydaw niczych, k tó re są szczególną form ą prezentacji własnych d o k o nań oraz prom ocji środow iska kulturow ego we wszel kich jego przejaw ach. O środek wydaje cztery serie w ydaw nicze: Teka G dańska (od 1980 r.), Q uo vadis
Pracow nicy Regionalnego O środka S tu d ió w i O chrony Środow iska K ulturow ego w Gdańsku. Stoją o d lewej: D orota H ryszkiew icz, E lżbieta Wilczak, Marek Borowski, Teofila L ebiedź-G ru da, K rystyna Babnis, E lżbieta Borucka, Regina Pernak, K rystyna Kaw czyńska, Artur Kostarczyk, P iotr N ajm ajer, s'.p. K r zy szto f Biskup; klęczą: Klara Górka, Janina D lugoszek. Fot. J. D ąbrow ski
Staff m em bers o f the Regional Centre for Studies an d the P rotection o f the C ultural E n vironm ent in Gdańsk. Standing from the left: D orota Flryszkiewicz, E lżbieta Wilczak, Marek Borowski, Teofila L ebiedź-G ru da, K rystyna Babnis, E lżbieta Borucka, Regina Pernak, Krystyna K a w czyńska, A rtur Kostarczyk, P iotr N ajm ajer, the late K rzy szto f Biskup; kneeling: Klara Górka, Janina D lugoszek. Photo: J. D ąbrow ski
G edania? (od 1997 r.), T he Baltic Sea Coastal Lands cape Sem inar (w jęz. angielskim od 1996 r.) i Inform a to r Pom orze W schodnie-Prusy (prezentujący własne działania O środka, od 1992 r.). Specjalną form ą n a szych wydawnictw są publikacje multimedialne — prze w odniki, prezentacje i pokazy, uzyskujące pochlebne recenzje w fachowych czasopism ach.
N ow ą form ą udziału naszego O środka w prom ocji w alorów środow iska kulturow ego regionu był udział w M iędzynarodow ych Targach Am berif ’2001 z w łas ną im prezą pt. „Bałtyckie w arsztaty daw nych technik bursztynniczych”. Inicjatywa ta uzyskała bardzo w yso ką ocenę ze strony kom isarza Targów Am berif ’2001 i Stowarzyszenia Bursztynników w Polsce.
Tak w ielka liczba prac w ykonanych w naszym O ś rodku, których cechą szczególną jest w ysoka w artość m erytoryczna, nie byłaby możliwa bez pozostających do naszej dyspozycji zasobów archiw alnych i księgo zbioru tem atycznego oraz przechow yw anego w na szym O środku archiw um byłego O ddziału G dańskiego PP Pracow nie Konserwacji Zabytków. A rchiw um obej muje ró żnorodne form y dokum entacji — od akt i d o kum entacji konserw atorskich, studiów ko n serw ato r skich, dokum entacji projektow ych, negatywów, d o k u mentacji rysunkow ych po mapy, plany i katastry.
Każdy z w ym ienionych rodzajów dokum entacji ma swoją szczególną i unikatow ą w artość. Jednym z naj cenniejszych jest niew ątpliw ie zbiór akt i dokum entacji konserw atorskich tw orzonych już od 1945 r. Innym , rów nie cennym , jest pieczołow icie i systematycznie grom adzony zbiór kartograficzny. Znajduje się w nim wiele fotokopii X V II-, X V III- i X IX -w iecznych m ap, a także kom pletny zbiór niem ieckich m ap z początku XX w. dotyczących daw nych prow incji pruskich.
Liczebność i jakość zasobów naszego archiw um jest im ponująca — ponad 45 tys. dokum entacji konserw a torskich, ok. 180 tys. negatywów, setki m ap i planów, setki rysunków dokum entacyjnych i liczący ok. 10 tys. w olum inów księgozbiór. To jest solidny fundam ent dla naszej pracy.
Tak jak w każdym działaniu — najważniejsi są lu dzie. Twórczynią ROSiOSK w G dańsku była mgr J a nina G rabow ska — pierwszy d yrektor O środka (p o przednio — w latach 1 9 8 1 -1 9 9 0 — dyrektor G d a ń skiego O środka D okum entacji Zabytków ). O d 15 IX 1991 r. zastąpił Ją na tym stanow isku dr inż. arch. A rtur Kostarczyk, który kieruje pracam i ROSiOSK w G dańsku do dziś.
W ciągu 10 lat istnienia w zacisznych w nętrzach naszego O środka pracow ało już ponad 40 osób. O bec
nie pracują one w w ielu różnych miejscach: na Poli technice G dańskiej — dr arch. Bogna Lipińska, w D o mu U phagena (dziale M uzeum H istorycznego M iasta G dańska) — m gr Z ofia M aciakow ska i m gr Wojciech Szymański, w C entralnym M uzeum M orskim — dr Je rzy Litwin (obecny d y rek to r C M M ), w G dańskim O ś rodku Telewizyjnym — mgr Krystyna Chwin, Miejskim K onserw atorem Z abytków m. G dańska jest m gr inż. arch. Ewa Stieler, m gr K atarzyna Jacobson-K ow alska jest dziennikarką. N iektórzy nasi koledzy przeszli na zasłużoną em eryturę, dw oje, niestety, odeszło już na zawsze — Janina G łośnicka, dr inż. Krzysztof Biskup.
D yrektor Regionalnego Ost
O becna załoga O środka liczny 20 osób, wybitnych specjalistów o w ysokich kw alifikacjach, z dużym d o świadczeniem zaw odow ym , o liczącym się dorobku.
Siedziba naszego O środka — cztery barokow e ka mieniczki przy ul. Sw. Trójcy z częściowo o d tw o rzo nymi zabytkow ym i w nętrzam i z ogrodem na zapleczu, a przede wszystkim ludzie — dużej wiedzy i um iejęt ności, wysokiej kultury, taktu i życzliwości, tw orzą tę szczególną, niepow tarzalną atm osferę gdańskiego o d działu O D Z — Regionalnego O środka Studiów i O ch rony Środow iska K ulturow ego w G dańsku.
A rtur Kostarczyk Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Gdańsku
Jacek Dąbrowski kustosz w ROSiOSK w Gdańsku
