Woj. wrocławskie
Ochrona Zabytków 4/3-4 (14-15), 205-208
nego k o n serw ację polichrom ii X V III- w iecznych, oraz przeprow adzono k o n se r w ację m alow ideł ściennych z tej sam ej epoki w kościele p ara fia ln y m w M i k u - s z o w i c a c h . pow. Oświęcim. W r. b ie żącym — niezależnie od k o ntynuacji ro bót przy konserw acji m a la rstw a ścien nego, rozpoczętych w roku poprzednim — przeprow adzono w m iesiącach letnich dalsze p rac e n a terenie K ra k o w a i całego w ojew ództw a krakow skiego przez ekipy m łodych konserw ato ró w — studentów W yższej Szkoły Sztuk Plastycznych, pod kiero w n ictw em najpow ażniejszych sił fa chow ych. A kcja ta objęła: w K rakow ie k o n se rw ac ję m alow ideł ściennych w k ru ż g an k a ch k l a s z t o r u a u g u s t i a- n ó w , zaliczonych do n ajcenniejszych dzieł polskiego m a la rstw a XV''XVI w., zaś na te re n ie w ojew ództw a n astęp u jące obiekty: polichrom ię z w. XVI d re w n ia nego kościoła cm entarnego p. w. św. Leo n a rd a w L i p n i c y M u r o w a n e j pow. Bochnia, polichrom ię dw oru w R o ż n o w i e pow. Nowy Sącz, pocho dzącą z pocz. w. X IX , dzieło Stachow icza,
polichrom ię drew nianego kościółka w T r y b s z u pow. Nowy Targ. K on ty n u o w an e w ram ach pow yższej akcji p rac e k o n se rw ato rsk ie w kościele p a r a fialnym w K r o ś c i e n k u pow N owy T arg przyniosły dalsze pow ażne o d k ry cia fra g m en tó w polichrom ii z w. XV I, k tó re zo stan ą zapew ne szczegółowo opublikow ane w przyszłości. P on ad to w bieżącym ro k u przeprow adzono od now ienie o łta rza barokow ego, przew ie zionego z kościoła parafialn eg o w K s i ą ż u W i e l k i m do kościoła drew n ian eg o na H a r e n d z i e k /Z a k o panego. '
H. P.
W OJ. W ROCŁA W SKIE
Do p alących zagadnień k o n se rw a to r skich woj. w rocław skiego należy sp raw a zabezpieczenia w ielu zabytkow ych zespo łów m iejskich zniszczonych w czasie woj ny. S p raw a ta leży w kom petencji nie tylko w ładz konserw ato rsk ich , lecz i ó w -
nież czynników p lanow ania p rz e strz e n nego. Po stosunkow o długim okresie obo jętności ze stro n y b. Zarządów M iejskich obecnie w eszła w orb itę zain tereso w ań W ojew ódzkiej Służby P lan o w a n ’a M ast, Osiedli i W si, oraz W ydziału B udów - n :ctwa.
O pracow anie przez w ładze k o n se rw a torskie na zlecenie Prezydium WRN w e W rocław iu zabytkow ych dzielnic i obiektów n a podstaw ie m a te ria łu po m iarow ego i ikonograficznego pozwoli na w yodrębnienie ich w planie
odbudo-Pyc. 172. W rocław — kościół św. M agda leny. S tan z r. 1945.
Ze zb. U. K. W rocl.
Ryc 173. W rocław — kościół św. M agda leny w czasie p ra c k o n se rw ato rsk ich
w k ońcu r. 1950.
Ryc. 175. W roclaw — ratusz. Zniszczone w n ę trz e sali książęcej.
Ze zb. U. K. Wrocł.
wy tych m iast Z agadnienie to o ta k w y jątk o w y m znaczeniu będzie zapew ne w niedługim czasie p rzek azan e do d e cyzji w ładz cen traln y ch a dzieło o d b u dowy zabytkow ych zespołów sta ro m ie j skich sta n ie się sp raw ą niedalekiej p rz y szłości.
N iezależnie od tych zam ierzeń w y k o n y w an o prace k o n se rw ato rsk ie od r. 1945 ta k w sam ym W rocław iu j.ak i na teren ie w ojew ództw a. D otyczyły one
w pierw szym rzędzie obiektów o w a r tościach historycznych, a zw łaszcza zw iązanych z dziejam i Polski. W sam ym W rocław iu od początku 1945 r. p rz e p ro wadzono p race n ad zabezpieczeniem i odbudow ą w ielu obiektów b udow nic tw a ta k świeckiego, ja k sakralnego.
P ra c e nad odbudow ą R a t u s z a (ryc. 175) dobiegają końca. B udynek te n z X III, X IV w. m uro w an y z cegły z e le m entam i architektonicznym i z piaskow ca w ym agał re k o n stru k c ji p a rtii sklepień, m urów fasady w schodniej i dachów . W y- rep ero w an o uszkodzenia k am ien n e j o k ła
dziny ściany południow ej oraz p rz y wrócono szczytowi w schodniem u d aw n y w ygląd, usu w ając ostatn ie przeróbki n ie mieckie. S p ecjalnym i stu d iam i p o p rze dzona została re k o n stru k c ja sterczyn bocznych szczytów od w schodu.
B i b l i o t e k a U n i w e r s y t e c k a , daw ny k laszto r augustynów , przeb u d o
wany w X V III w. w kształcie za m k n ię te go czw oroboku do południow ej ściany k o ścioła NMP n a P iasku, została w 1945 r. spalona, oraz pow ażnie uszkodzona. Z a chow ało się tylko około 50% sklepień z a łożonych n ad każdą k o ndygnacją. Od budow a objęła n arazie sk rzy d ła zachod nie i południow e z zachow anym i sk le pieniam i. N apraw iono n ad w ą tlo n e pola sklepienne, zam urow ano w yrw y w ścia nach oraz przem u ro w an o gzym s w ień czący. O statnio postaw iono dach d re w niany.
Spośród budow li sa k ra ln y c h p ro w a dzono p race w o statn im roku p rzy n a stępujących obiektach: '
K o ś c i ó ł N M P na P i a s k u — z X IV /XV w. U zupełnienie m u ró w i n a krycie dachem o sp a d k u pierw o tn y m przyw róciło kościołowi d aw n ą bryłę. Poniew aż p arcie sk lepienia n ad n aw ą głów ną n a fila ry m iędzynaw ow e groziło ich wyboczeniem , gdyż nie zachow ały się sklepienia n ad naw am i bocznym i, zw ią zano filary p aram i p o n ad sklepieniam i nawy głów nej przez zakotw ienie w fi la ra c h 15 dźw igarów stalow ych — celem pełnego zabezpieczenia statyczności.
K o ś c i ó ł św. M a r i i M a g d a l e n y — fu n d o w an y w r. 1230, ukończony w X IV w. O dbudow ano w ieżę p o łudnio Ryc. 174 L u b ań Ś ląsk i — ratusz. Stan
z r. 1949
w ą do poziomu gzym su koronującego. Z akotw iono ściany now e ze starym i w poziom ie stro p u (na w ys. ok. 40 m). Nowe gzym sy k o ro n u jąc e wież w ykonano z piaskow ca w g zachow anych fra g m e n tów (ryc. 172, 173).
K o ś c i ó ł ś w. W i n c e n t e g o — w zniesiony ok. 1400 r. Po działaniach w o jennych pozostały ty lk o m ury i filary bez sklepień oraz m ocno uszkodzona lecz z zachow anym dachem kaplica H ochbergów z X V III w. W ybuchy bom b w p rez b iteriu m spow odow ały odchylenie ścian od pionu oraz odspojenie przy p ó r przyściennych. Po odgruzow aniu w n ę trza p rzem u ro w an o w n aw ach p rzed nich na wysokości ok. 1 m koronę m u rów oraz w ypełniono w yrw y w ścia nach. W południow ej ścianie p re z b ite riu m ro zeb ran o pokruszone filary m iędzyokienne oraz popękane łęki n a d - okienne, nie ru sza jąc przypór, poczem ściany w ym urow ano n a nowo, w iążąc je m ocno z przyporam i. Po w y k o n an iu p rac m u ra rsk ic h w p rezb iteriu m i w n a
w ie głów nej ułożono na m u rac h głów nych w ieniec żelbetow y. Z burzoną w ie żę, sto jącą przy południow ej ścianie p re z b ite riu m odbudow ano do w ysokości 30 m t.j. 5 m. ponad gzym s k o ro n u jąc y p re z b ite riu m (ryc. 177, 178).
K o ś c i ó ł ś w. ś w. P i o t r a i P a w - ł a na O strow iu T um skim przy moście św Jadw igi. Kościół ten, fun d o w an y ja ko kaplica w X II w., w dzisiejszej bry le pochodzi z la t ok. 1400. P odlegał później licznym przebudow om , k tó re za ta rły je go p ie rw o tn y u k ła d ta k , że d o trw ał do X X w. ja k o jednonaw uw y z przezbite- rium i n a w ą k ry tą płaskim d re w n ia nym stropem . W 1945 r. został spalony i częściowo zburzony. Po rozpoczęciu p ra c re k o n stru k c y jn y c h w 1951 r. przy badaniu pozostałości odkryto, iż w n a w ie stał je d en fila r pośrodku p o d trz y m ujący sklepienie krzyżowe. P ro je k t odbudow y o d tw arza p ie rw o tn y układ, bardzo rza d k i n a te re n ie w rocław skim .
W poprzednich już la ta c h p rz e p ro w a dzono odbudow ę k o ś c i o ł a ś w. K r z y ż a i k a t e d r y (ryc. 170, 171), k tó rą oddano w lipcu b. r. do użytku.
P ra c e k o n se rw ato rsk ie ostatniego ro ku w innych m iejscow ościach w oj. w rocław skiego objęły przed e w szystkim n astę p u ją c e obiekty:
R a t u s z w L u b a n i u . R en esan so w a ta budow la z b ra m ą p rzejazdow ą pod wieżą uległa w r. 1945 bardzo po w ażnym uszkodzeniom . P ożar spow odo w ał osłabienie k am iennych ścian i za w alenie się sklepień, a zagrożenie b u dynku spotęgow ane zostało zniszcze niem przylegających kam ienic ry n k o
-Ryc. 177. W rocław — kośc. św. W incen tego od strony w schodniej.
Ze zb. U- K Wrocł.
Ryc. 178. W rocław — kośc. św. W incen tego F ra g m e n t elew acji południow ej.
Z e zb. U. K.
Wrocł-Rye. 176. L ubań Ś ląski — ratusz, w 1951 i . Ze zb. U. K Wr ocl
Ryc. 179. S trzelno — ro tu n d a św. P ro kopa z X II w F ra g m en t p rez b iteriu m
S tan z r 1951.
Ze zb. U K. Pozn.
Ryc. 180. Słupca, pow. k o n iń sk i — kośc. św. W aw rzyńca. O dsłonięte okno gotyc
kie. S tan z r 1950.
Ze zb. U K. Pozn.
wych. W toku odbudow y p o dparto z a grożone sklepienia p a rte ru , w y m u ro w a no n a nowo zw aloną ścianę zachodnią z p rzyporam i i w y rep ero w an o w szyst kie ściany k ap italn e w ew n ętrz n e łącznie z w zm ocnieniem fu ndam entów . C ąłość n a k ry to dachem drew nianym .
W i e ż a s t r a ż n i c z a w Z ł o t o r y i , sto jąca przy ratu sz u , daw n a wieża kościoła ew angelickiego w zniesiona b y ła w X V III w. przy rozbudow e d aw n e go kościoła p arafialn eg o ufundow anego w la ta c h 1208—1212 przez św. Jadw igę, żonę H en ry k a B rodatego, księcia w ro c ław skiego. H ełm wieży został pow ażnie uszkodzony podczas działań w ojennych. P ra c e k o n se rw a to rsk ie objęły w y m ia nę i uzupełnienie zniszczonych i zm u r szałych części k o n stru k c ji d rew n ia n e j oraz przełożenie pokrycia.
2 e r n i k i, kościół z X III w. c h a ra k te ry sty cz n y d la Dolnego Ś ląsk a jed n o - naw ow y z w ieżą k w ad rato w ą z fro n tu n a osi. Zniszczone zostały dachy oraz stro p d rew n ian y nad n aw ą i pow ażnie uszkodzone m u ry i sklepienie p rez b ite rium . P odczas p rac rem ontow ych o d k ry to n a polach sklepienia p rez b iteriu m pod now ym tynkiem późnorenesansow ą polichrom ię, pon ad to stw ierdzono, że częściowo zachow any stro p d rew n ian y naw y m a polichrom ię p atro n o w ą ty p u renesansow ego. W to k u prac k o n se rw a to rsk ic h n apraw iono uszkodzenia m urów
i sklepień, ułożono now e stropy K leina nad n aw ą oraz w ykonano now e dachy nad kościołem i wieżą.
P odobną d ek o ra cję m a larsk ą odkryto rów nież n a północnej ścianie w n ętrz a prezb iterialn eg o kościoła w Łom nicy G órnej a ta k że i w północnej naw ie kościoła św. W ojciecha we W rocław iu.
Ja k o zadanie k o n se rw ato rsk ie na n a j bliższą przyszłość przy g o to w u je się sp raw ę aktyw izacji zabytkow ych b u dow li podw orskich, k tó re są jeszcze p o zbaw ione użytow ników — opiekunów i w obec tego nie spełn iają swej roli spo łecznej, albo są niew łaściw ie użytkow ane i niszczeją.
F. K. H. C.
WOJ. P O ZN A Ń SK IE
P rz y stę p u ją c do przeglądu p rac k o n se rw ato rsk ich w yko n an y ch w r. 1951 na te re n ie w ojew ództw a należy rozpocząć od P oznania, k tó ry n ajb ard ziej u c ie r piał w czasie działań w ojennych. Dzieło odbudow y trw a jeszcze, zwłaszcza, że d otkliw e zniszczenia dały okazję do prze p ro w ad z en ia zupełnie zasadniczej rew izji dotychczasow ej zabudow y sta ro
