BOCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVI, NR 3, S. 173—187, WARSZAWA 1985
S T A N IS Ł A W L A SK O W SK I
PO RÓW N AN IE W ŁAŚCIW O ŚCI MADY B R U N A TN EJ I GLEBY M U ŁO W O -G LEJO W EJ
K atedra G leb ozn aw stw a A k a d em ii R olniczej w e W rocław iu
W STĘP
T w orznie się gleb i kształtow anie ich w łaściw ości w aru n k o w an e je st
w dużym sto pniu u k ładem czynników ekologicznych [1, 2, 5, 7, 9, 10, 15].
T o m a s z e w s k i [12, 13, 14] czynniki te określa m ianem bioekologicz-
nych i p rzy p isu je im szczególnie w ażną rolę w procesie pow staw ania
i ro zw o ju gleb.
Na obszarze dolin rzecznych do najw ażniejszych czynników ekologicz nych n ależy zaliczyć wodę, m ikrorzeźbę te re n u i szatę roślinną. M ikro- rzeźba te re n u w żadnym innym środow isku nie spełnia ta k w ażnej roli glebotw órczej, ja k w p rzy p ad k u gleb aluw ialnych, w k tó ry c h istn ieje w yraźn a zależność m iędzy m ikroliefem a składem g ran u lo m etry czn y m gleb i w aru n k am i w odno-pow ietrznym i. W pływ a to oczywiście na w y stę pow anie różnych zespołów ro ślin n y w poszczególnych częściach doliny.
O B IEK TY BADAIŚT I M ETO D Y K A
B adaniam i objęto gleby darniow e w ytw orzone z osadów alu w ialn y ch n a obszarze doliny rzek i W idaw y w rejo n ie Psiego^ Pola. W dolinie tej d om inują m ad y b ru n a tn e o zm iennym składzie granu lom etry czny m , zaj m ujące płaskie ta ra s y ak um u lacy jn e. W ich bezpośrednim sąsiedztw ie,
w zaklęśnięoiach terenow ych, w y tw o rzy ły się gleby m ułow o-glejow e
(w edług Tom aszew skiego — m ułow o-błotne) o odm iennej m orfologii
i w łaściw ościach.
Z różnicow anie w łaściw ości gleb, m ikrorzeźby te re n u i w a ru n k ó w
w odno-pow ietrznych w płynęło n a skład flo rystyczn y run i. R u ń m ad s ta nowi zespół A rrh en a th erio n elatius z dużym udziałem ow sicy om szonej, a gleb m ułow o-glejow ych — zespół Calthion palustris z dużym udziałem
174 S. Laskowski
m ozgi trzcino w atej. W rund m ad stw ierdzono w iększą niż w ru n i gleb m ułow o-glejow ych liczbę gatunków , ale m niejszy udział roślinności ziel nej.
Badania szczegółowe przeprow adzono na dwóch profilach glebow ych, k tó re pod w zględem typologicznym rep re z en tu ją m ad y rzeczne i gleby gruntow o-glejow e. P ierw szy profil p rzedstaw ia m adę b ru n atn ą , d rug i zaś glebę m ułow o-glejow ą.
M ada b ru n a tn a ciężka, średnio głęboka, oglejona:
0— 24 cm A xd — poziom darniow o-próchniczny, b arw y ciem noszarej
z b ru n a tn y m odcieniem , s tru k tu ra drobnobryłkow ata,
u k ład średnio zwięzły o składzie g ran u lo m etry czn y m
gliny średniej, przejście niew yraźne;
24— 70 cm (B) — glina śred n ia b arw y rdzaw oszarej, w górnej części
poziom u nieco jaśniejsza. Poniżej 40 cm w y stęp u ją
liczne konkrecje żelazow o-m agnezow e i drobne plam ki glejowe. S tru k tu ra d robnobryłkow ata, uk ład zwięzły, przejście stopniow e;
70— 105 cm DXG — piasek g lin iasty m ocny b arw y rdzaw opopielatej w górnej części i szarożółtej w dolnej części poziomu, du żo k o n krecji żelazow o-m anganow ych, gęste p lam y gle jow e barw y sinozielonkaw ej, układ pulchny, przejście stopniow e;
105— 150 cm D2 — piasek luźny, gru b o ziarn isty z dużą dom ieszką żw i
ru, barw a szarożółta.
G leba m ułow o-glejow a bardzo ciężka:
0— 12 cm A td — poziom darniow o-próchniczny b arw y ciem noszarej
z odcieniem b ru n atn y m , o składzie g ran u lo m etry czn y m
iłu pylastego. S tru k tu ra drobnobryłkow ata, u k ład
zwięzły, przejście w yraźne;
1 2 — 2 2 cm M i i G 0 — ił rdzaw ożółty z szarym i cętkam i glejow ym i, s tr u k tu ra ostrokraw ędzista, uk ład zwięzły, przejście stop niowe;
27— 37 cm M ł2GQ — glina ciężka pylasta barw y b run atn o rd zaw ej z dużą
ilością nam ulonych szczątków roślinnych, s tru k tu ra
słupkow ograniasta, u k ład pulchny, przejście stopniow e;
37—74 cm Gor — glina średnia pylasta b arw y jasnoszarej, z dużą
ilością plam glejow ych i rdzaw ożółtych cętek oraz
w trąc e ń wiwianiitu, w górnej części zacieki próchniczne, u k ład średnio zwięzły, przejście w yraźne;
74—82 cm G r — poziom glejo w y b arw y stalow ej z g ranatow y m od
cieniem . G lina średnia pylasta, s tru k tu ra ln a , o średnio zw ięzłym układzie, przejście w yraźne;
82— 150 cm DGr — zam ulony i silnie ogle jo n y piasek słabo gliniasty, b arw y stalow ej z rd zaw o b ru n atn y m i plam kam i.
Właściwości mady brunatnej i gleby mułowo-glejowej 175
Ze w szystkich poziomów, w ym ienionych w opisach profilów , pobrano p róbki w celu określen ia m etodam i ogólnie stosow anym i w gleboznaw stw ie podstaw ow ych w łaściw ości gleb (tab. 1, 2, 3 i ryc. 1, 2). P rzep usz
czalność w odną oznaczono za pomocą a p a ra tu Ziem niekiego.
I a b e 1 a 1 S k ł a d g r a n u l o m e t r y c z n y b a d a n y c h g l e b G r a n u l o m e t r i c c o m p o s i t i o n o f t h e s o i l s e x a m in e d Poziom g e n e t y c z n y G e n e t i c h o r i z o n G łę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l in g d e p t h c a P r o c e n t (
Pej>wa z a w a r t o ś ć f r a k c j i o ś r e d n i c y w r c e n t o f f r a c t i o n s o f mm i n d i a QUE > 1 , 0 1 , 0
-0 , 5 0 , 2 50 , 5 - 0 , 2 5 - 0 , 1 0 0 , 0 50 , 1 0 - 0 , 0 5 -0 , 0 2 0 , 0 2 -0 , 0 0 6 0 , 0 0 6 -0 , 0 0 2 < 0 , 0 0 2
Kaàa b r u n a t n a c i ę ż k a Heavy brown a l l u v i a l s o i l
V 5 - 1 0 2 , 4 1 3 , 0 1 4 , 9 15,1 9 12 7 9 20 V 15- 20 1 , 3 1 1 , 3 1 4 , 5 1 6 ,2 10 9 8 7 24 / в / 25 -3 0 0 , 2 6 , 8 2 1 , 5 1 8 , 7 8 7 7 7 24 / в / 50 -5 5 1 , 0 8 , 8 1 4 , 8 1 9 , 4 11 7 8 3 28 D1G G5-90 4 , 8 1 1 , 8 19 ,1 30 ,1 17 4 4 4 10 D2 110- 115 1 8 ,6 6 1 , 4 2 8 , 7 6 , 9 1 0 0 0 2
G l e ba mułów«э- g l e j o w a b a r d z o c i ę ż Ica Ve::y h e a v y g l e y s o i ] L
V 5 - 1 0 0 ,0 1 . 2 2 ,0 1 ,3 11 20 20 10 34 Iffï^Go 15-20 0 , 0 0 , 3 0 , 7 1 , 0 9 11 14 11 5 3 U ł 2Go 2 5 - 3 0 0 , 0 1 , 5 5 , 0 6 , 5 10 20 13 9 35 Gor 50 -5 5 0 , 0 4 , 1 1 1 , 6 1 3 , 3 20 11 8 7 25 Gx 7 5 - 8 0 0 , 0 4 , 8 1 8 , 7 1 0 ,5 11 15 5 4 31 DG* 90 - 9 5 4 , 7 2 6 , 8 4 5 , 5 1 2 ,7 6 1 3 1 4
W pobliżu w ytypow an y ch profilów glebow ych założono studzienki do po m iaru zw ierciadła w dy glebow o-gruntow ej i o k reślania jej sk ład u che m icznego [4].
Na każdej z badanych gleb założono po trz y poletka o pow ierzchni 2 m 2 każde, do określania ilościow ych zm ian azotanów w w a rstw ac h po
w ierzchniow ych. Na jedn y m p o letk u d a rń pozostała nie narusizona, n a
dwóch n astęp n y ch d a rń usunięto do głębokości 2 cm i dodatkow o na po letk u trzecim glebę spulchniono łopatą nie n aru szając u kładu pionowego w arstw .
S topień rozdrobnienia m ate rii organicznej w glebie określono przez
rozdzielenie m asy glebow ej n a sitach za pomocą wody. W ty m celu ze świeżej próbki glebow ej, o znanej w ilgotności, sporządzono zaw iesinę, k tó rą n astęp n ie przem yw ano przez zestaw s it o śred n icy oczek 0,5, 0,2 i 0,09 m m. W drugiej, rów noległej próbce oznaczono przez w yżarzenie w 400°C całkow itą zaw artość m ate rii organicznej. Z m asy glebow ej z a trzy m u jącej się na sicie o śred n icy oczek 0,5 m m w ydzielono korzenie. C
ząst-Niektóre właściwości fizyczne badanych gleb Soae physical properties of the soils examined T a b e l a 2 P o zi o m g e n e t y c z n y G e n e t i o h o r i z o n G ł ę b o k o û6 p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l i n g d e p t h cm G ę s t o ś ć - D e n s i t y g /c m ^ P o r o w a t o ś ć o g ó l n a T o t a l p o r o s i t y % Woda h i g r o s k o p o - C a p i l l a r y w a t e r K a p i l a r n a p o j e m n o ś ć ' w o d n a c a p a c i t y P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a w % o b j * A i r c a p a c i t y i n vol*% W s p ó ł c z y n n i k . f i l t r a c j i K u r c z l i w o ś ć w % p i e r w o t n e j ob j ę t o ś c i p r ó b y g l e b o w e j S h r i n k a g e i n % o f i n i t i a l v o lume o f s o i l s a m p l e w ł a ś c i w a s p e c i f i c o b j ę t o ś c i o w a b u l k o g ó l n a a k t u a l n a A c t u a l h i g r o o c o - p i c i t y , % w % vmgowych i n w e i g h t % w % o b j * i n v o l . % F i l t r a t i o n c o e f f i c i e n t cm/ в •Mada b r u n a t n a c i ę ż k a - H ea v y b ro w n a l l u v i a l s o i l V 5 - 1 0 2 , 5 7 1 , 2 9 4 9 , 1 3 , 5 3 5 , 2 4 5 , 6 3 , 5 0 , 0 0 0 1 9 6 n . o .
V
1 5 - 2 0 2 , 6 5 1 , 2 9 5 1 , 3 4 , 0 3 3 , 0 4 2 , 4 8 , 9 0 , 0 0 0 7 9 8 n . o ./в/
2 5 - 3 0 2 , 7 0 1 , 3 5 5 0 , 0 3 , 0 3 0 , 6 3 1 , 0 9 , 0 0 , 0 0 0 3 1 5 » • o * / В / 5 0 - 5 5 2 , 7 2 1 , 5 6 4 2 , 7 4 , 5 2 4 , 4 3 8 , 2 4 , 5 n . o . n . o .D1G
8 5 - 9 0 2 , 6 6 1 , 7 0 3 6 , 1 1 , 2 1 8 , 6 3 2 , 8 3 , 3 и . о . • n . o * G l e b a m u ł o w o - g l e jo w a b a r d z o c i ę ż k a . V e r y h e a v y c l a y s o i lV
5 - 1 0 2 , 4 0 0 , 5 8 7 6 , 2 9 , 8 1 1 9 , 3 7 0 , 2 6 , 0 0 , 0 0 0 0 2 6 4 7 , 5 Mł.jGo 1 5 - 2 0 2 , 5 2 0 , 7 7 6 9 , 4 9 , 9 8 3 , 1 6 4 , 2 5 , 2 0 , 0 0 0 0 2 6 4 7 , 5 UłgGo 2 5 - 3 0 2 , 4 1 0 , 5 8 7 5 , 9 6 , 7 1 1 0 , 5 6 4 , 6 1 1 , 3 0 , 0 0 4 6 8 7 5 0 , 5 Goa 5 0 - 5 5 2 , 6 7 1 , 1 2 5 8 , 4 5 , 0 4 7 , 9 5 3 , 4 5 , 0 n . o . 3 0 , 0 Gr 7 5 - 8 0 2 , 6 6 1 » 15 5 6 , 8 6 , 1 4 9 , 8 5 5 , 2 1 , 6 n . o « 2 0 , 0 n , Q . n o t d e t e r m i n e dT a b e l a 3 Niektóre w îtéciw o eo i ohemiczne badanych glob - Some chem ical p r o p e r tie s o f the s o l l t examined
P o z io m g e n e t y c z n y G e n e t i e h o r i z o n G łę b o k o ś d p o b r a n i a p r ó b k i S a n p l i n g d e p t h cm pH W ł a ś c i w o ś c i s o r p o y j n e S o r p t i o n c a p a c i t y S k ł a d n i k i p r z y s w a j a l n e A v a i l a b l e e l e m e n t s С o r g a n i o z n y O r g a n i o С o r g a n i c z N n y O r g a n i e N % CiN н 2° № 11 В Hh S Th V P К % g / 1 0 0 c a 3 g l e b y 3 g / 100 emJ • f s o l l ш е / 1 0 0 g g l e b y p e r 100 g o f s o i l % m g /100 g g l e b y p e r 100 g o f s o l l Mada b r u n a t n a c i ę ż k a HfcbVy b r o w n a l l u v i a l s o i l V 8 - 1 0 6 . 9 6 , 6 1 , 4 2 0 , 2 2 1 , 6 94 6 , 3 3 , 3 2 , 1 5 2 , 7 7 0 , 3 5 6 , 1 V 1 5 - 2 0 7 . 0 6 , 6 1 , 4 1 6 , 2 1 7 , 6 92 0 , 3 1 , 7 1 , 2 0 1 , 5 5 0 , 2 3 5 , 2 / в / 2 5 - 3 0 7 . 0 6 , 4 1 , 3 1 5 , 5 1 6 , 8 92 0 , 0 0 , 8 0 , 4 8 0 , 6 5 0 , 0 5 9 , 6 / в / 5 0 - 5 5 6 . 9 6 , 0 2 , 0 1 3 , 5 1 5 , 5 87 0 , 0 2 , 1 0 , 0 9 0 , 1 4 n . o * -V 8 5 - 9 0 6 , 2 9 , 5 1 . 8 4 , 1 5 , 9 70 0 , 2 0 , 8 n . o . n ( o . n . o * -D2 1 1 0 - 1 1 5 6 , 0 5 , 4 1 ,1 1 . 0 2 , 1 48 0 , 2 0 , 0 n . o « n . o . n . o . -G l e b a m u ł o w o - ^ l c jowrx b a r d z o e i ę ż k a V e r y h e a v y c l * y s o l l A , d 5 - 1 0 5 . 8 5 , 3 6 , 6 2 4 , 6 3 1 . 2 79 4 , 4 1 , 7 5 , 6 2 3 , 2 6 0 , 6 2 9 , 0 MJ^Go 1 5 - 2 0 5 , 8 5 , 0 6 , 9 2 4 , 1 3 1 , 0 88 0 , 4 0 , 8 3 , 1 5 2 , 4 2 0 , 5 6 5 , 6 M>2 0o 2 5 - 3 0 5 . 8 5 , 2 7 , 6 2 2 , 0 2 9 , 6 74 0 , 3 0 , 8 4 , 7 2 2 , 7 4 0 , 6 3 7 , 5 Gor 5 0 - 5 5 5 , 3 4 , 3 6 , 8 1 2 . 5 1 9 , 3 65 1 0 , 5 1 , 7 0 , 6 6 0 , 7 4 n . o * -Gr 7 5 - 3 0 4 *3 4 , 0 3 , 2 1 3 , 3 2 1 , 5 62 1 0 , 9 4 , 1 n . o * n . o . n . o . -DGr 9 0 - 9 5 4 , 7 4 , 2 2 , 5 2 , 0 4 , 5 44 0 , 4 0 , 8 n . o . n . o « n . o * -г 5 о. n o t d e t e r m i n e d
178 S. Laskowski
R ye. 1. W ilgotność i p ojem n ość p ow ietrzn a m ady brunatnej ciężkiej n a tle sum y m iesięc zn y ch opadów i g łęb o k o ści za leg a n ia w o d y g leb o w o -g ru n to w ej.
1 — wilgotność, 2 — pojemność powietrzna, 3 — zwierciadło wody glebowo-gruntowej, 4 — miesięczne opady
M oistu re and air c a p a city of h ea v y b row n a llu v ia l so ils a g a in st the sum of m o n th ly p recip ita tio n and p ep th o f ground w a ter le v e l.
1 — moisture, 2 — air capacity, 3 — ground water level, 4 — monthly precipitation ki о ф < 0,09 m m , p rzepły w ające w raz z w odą przez zestaw sdt, zbie rano, a n astę p n ie odparow yw ano n a łaźni w odnej. W yizolow ane cząstki glebow e suszono w 105°C i spalano w piecu (400°C) w celu określenia zaw artej m ate rii organicznej. N astępnie wyliczono, ile szczątków o rg a nicznych m ieści się w okreśilonych przedziałach w ym iarow ych i jak i m ają udział w m ate rii organicznej gleby.
Właściwości mady brunatnej i gleby mułowo-glejowej 179
Hyc. 2. W ilgotność i p ojem n ość pow ietrzn a g leb y m u ło w o -g lejo w ej bardzo ciężkiej n a t le su m y m iesięc zn y ch opadów i g łęb o k o ści z a leg a n ia w o d y g le b o w o -g r u n to w e j.
Objaśnienia jak w ryc. 1
M oisture and air ca p a city of v e r y g le y soil a g a in st th e sum o f m o n th ly p recip ita tio n and th e depth of ground waiter le v e l.
180 S. Laskowski
OM ÓW IENIE W Y N IK Ó W B A D A Ń
W arun ki w odno-pow ietrzne w b ad an ych glebach w y k azu ją duży dy nam izm , p rzejaw iający się zm ienną w ilgotnością i napow ietrzeniem , d u żym i w ah an iam i poziom u w ody glebow o-gruntow ej (ryc. 1 i 2) oraz zróż nicow anym składem chem icznym wód g lebow o-gruntow ych (tab. 4).
Na pow ierzchni m ad w oda pojaw ia się sporadycznie podczas roztopów w iosennych i letn ic h ulew , k ied y w ylew a przep ły w ająca w pobliżu W ida w a [5]. Je d n y m z efektów p rzep ły w ającej w ody pow ierzchniow ej, któ rej ru ch po pew nym czasie u staje, je s t cien iu tk a w a rste w k a osadu leżąca na pow ierzchni gleby m ułow o-glejow ej.
W pływ w ody opadow ej i glebow o-gruntow ej na zachodzące procesy glebow e p rzejaw ia się w postaci licznych plam glejow ych i ko n k recji że-
lazow o-m anganow ych w y stęp u jący ch w m adzie n a głębokości poniżej
40 cm, a w glebie m ułow o-glejow ej sięgających do poziom u darniow ego. W ilgotność gleb jest w iększa p rzy w yższym poziom ie w ody glebow o- -g ru n to w ej, ale w p ro filu m ady zm niejsza się przew ażnie w m iarę w zros t u głębokości. Na tak i układ w ilgotności w m adzie w p ływ a w iększa po jem ność w odna poziom u akum u lacy jneg o o raz sikład g ran u lo m etry czn y w a rs tw dolnych. Czasam i jed n a k w ilgotność w poziom ach w ierzchnich je s t m niejsza niż w poziom ach głębszych. N ależy przypuszczać, że w p ły
w a n a to p rzerw an ie połączenia w ody k ap ila rn e j górnych poziom ów
z lu stre m wody glebow o-gruntow ej, gdy na głębokości poniżej 105 cm zalega w a rstw a piasku, a podsiąkanie k ap ilarn e jest bardzo słabe. Pocią ga to za sobą w ysuszenie tra n sp iru ją c y c h w a rstw w ierzchnich.
U zyskane w y nik i badań w skazują, że p anujące V/ m adzie w a ru n k i w odne są dla roślinności łąkow ej m ało sp rz y ja ją c e ze w zględu n a zbyt n iski poziom w ody g lebow o-gruntow ej, u trz y m u ją c y się w okresie w ege ta c y jn y m przew ażnie n a głębokości około 1 m. G leba m ułow o-glejow a z pow odu w ysokiego poziom u w ody glebow o-gruntow ej, dużej pojem ności w odnej i m ałej przepuszczalności górnych p a rtii p ro filu przez w iększą część ro k u je st przesycona wodą. S tw arza to dobre w a ru n k i d la rozw oju roślinności stano w isk w ilgotnych, ale nie zapew nia plonów o w ysokiej w artości paszow ej.
S k ład chem iczny w ody glebow o-gruntow ej zm ienia się znacznie w
ciągu roku. W oda w glebie m ułow o-glejow ej je st bogatsza w sk ła d n ik i m in eraln e i dw u tlen ek w ęgla, n ato m ia st woda w m adzie zawsze w y k azu je w iększą zaw artość tlenu , pom im o głębszego zalegania. Na m niejszą za w artość tle n u w wodzie tej gleby w p ływ ają praw dopodobnie procesy ok- sydo red uk cyjn e. W okresie w iosennym i w czesnoletnim n a stę p u je w y ra ź n e zm niejszenie w wodzie zaw artości tle n u i zw iększenie d w u tlen k u w ęg la, co m ożna tłum aczyć w zm ożeniem procesów biologicznych (tab. 4).
Zw iązki azotu w ystęp ujące w wodzie odznaczają się dużym dynam iz m em , na co zw rócił uw agę P o n d e 1 [8]. Ze w szystkich b adanych zw
iąz-C h e m ic z n a c h a r a k t e r y a t y k a wód g l e b o w o - g r u n t o w y c h G e n e r a l c h a r a c t e r i a t i c B o f g r o u n d w a t e r s T a b e l a 4 T e rm in p o b i e r a n i a p r ó b e k wody W a t e r e a a p l i n g d a t e s G ł ę b o k o ś ć z a l e g a n i a wody G ro u nd wa t e r l e v e l d e p t h cm °C wody W y a y c e u ie wody t l e n e m W a t e r s a t u r a t i o n w i t h o x y g e n , % Z a w p. r to ść s k ł a d n i k ó w c h e m i c z n y c h w m g / l wody C o n t e n t o f c h e m i c a l com po u nd e l n mg /1 o f w a t e r °C o f w a t e r pH °2 C°2 N- N03 N-NO^ N-NH3 N o r g . Ca Na К P 0 4 J?e Woda s mady b r u n a t n e j c i ę ż k i e j W a t e r f r o m h e a v y br o w n a l l u v i a l s o i l G r u d z i e ń D ec em b er 63 2 , 7 6 , 4 6 7 ? 3 9 , 2 0 2 3 , 0 0 ś l a d y t r a c e ć l a d y t r a c e 0 , 0 0 0 , 4 8 3 7 , 0 0 3 6 , 5 0 1 , 0 0 0 , 0 8 0 , 2 8 K w i e c i e ń A p r i l 119 4 , 5 7 , 0 4 1 , 4 5 , 4 0 4 6 , 7 5 0 , 4 0 ś l a d y t r a c e 0 , 1 8 0 , 1 6 2 3 , 0 0 3 3 , 5 0 1 , 3 0 n . o . n . o . Maj May 140 1 0 , 0 7 , 0 1 5 , 8 1 , 8 0 6 2 , 2 5 0 , 0 8 0 , 0 0 1 2 0 , 6 0 0 , 3 4 n . o . n . o . n . o . n . o . n . o . C z e r n i e c J u n e 137 1 2 , 0 6 , 7 1 0 , 4 1 , 1 2 6 0 , 0 0 0 , 0 7 0 , 0 0 0 э 0 , 5 2 0 , 3 4 n . o . n . o . n . o . n . o . n . o . Woda z g l e b y r a u ł c ^ o - g l e j o w e j b a r d z o c i ę ż k i e j W a t e r f r o m v e r y h e a v y g l o y e o i l G r u d z i e ń D ece m ber n a p o w i e r z c h n i 1,а 6,0 2 1 , 4 3 , 0 0 12,00 0 , 1 5 0 , 0 0 1 3 0 , 1 4 1 , 0 4 5 4 , 0 0 5 3 , 0 0 1 , 5 0 0 , 2 3 0,48 K w i e c i e ń A p r i l 20 5 , 5 6,2 3 , 9 0,50 1 9 4 , 5 0 0 , 5 0 ś l a d y t r a c e 0,48 0 , 3 4 8 9 , 0 0 3 2 , 5 0 1,00 n . o . n . o . Maj Mey 51 12,0 6 ,2 9 , 3 1,00 2 0 0 , 2 5 0 , 2 0 0,0022 0 , 7 0 0,68 n . o * n . o . n . o . n . o . n .o * C zerw iąc Ju ne 67 1 2 , 0 6 ,9 3 ,2 0 ,3 4 1 3 8 , 5 0 0 , 0 9 0 ,0 0 1 0 0 ,6 6 0 , 7 4 n . o . n . o . n . o . n . o . n . o . x en t h e s u r f a c e n « o . - n o t d e t e r m i n e d
162 S. Laskowski
ków azotu n ajm n iej w y k ry to azotynów . N ajw ięcej azotanów stw ierdzono' w kw ietniu, am oniaku zaś w m aju. Ilość azotu organicznego w zrasta stop niowo od k w ietnia do grudnia, co w yraźniej w y stęp u je w wodzie p obra nej z gleby m ułow o-glejow ej.
pH badanych wód w aha się w granicach 6—7, p rzy czym w oda z m a dy w yk azuje nieco wyższe pH, podobnie ja k i sam a gleba.
M ateria organiczna, ta k ja k i n ad m iern a w ilgotność, jest niezbędnym czynnikiem w rozw oju procesów glejow ych [11]. O ddziaływ anie m ate rii organicznej na właściwości gleb m a zw iązek z jej rozdrobnieniem . D late go określono zaw artość i w y m iary szczątków organicznych w pow ierzch niow ych w arstw ach (tab. 5).
M ateria organiczna om aw ianych gleb je s t pochodzenia au to - i alloch- tonicznego. W w iększym stop n iu allochtoniczny c h a ra k te r m a te rii o rg a nicznej dotyczy gleby m ułow o-glejow ej, k tó ra w spółcześnie podlega jesz cze okresow ym zalew om w ód pow ierzchniow ych.
Z pow odu odm iennej i bujn iejszej ru n i o raz okresow ego osadzania m u łu gleba m ułow o-glejow a zaw iera w ięcej m ate rii organicznej niż m ada. M asa korzeni skorelow ana jest z m ate rią organiczną i zm niejsza się ze
w zrostem głębokości profilu. W y ją tek stanow i w arstw a z głębokości
25—30 cm w glebie m ułow o-glejow ej, zaw ierająca dużo zam ulonych
szczątków roślinnych, tru d n y c h do oddzielenia z m asy korzeniow ej. W próbkach z m ad y o b se rw u je się w y raźn ą przew agę szczątków o r ganicznych o 0 < 0,09 m m i 0 > 0,5 mm.
W glebie m ułow o-glejow ej zasadniczą część m ate rii organicznej s ta now ią przede w szystkim szczątki o 0 < 0,9 m m .
T a b e l a 5 Z a w a r t o ś ć k o r z e n i i s z c z ą t k ó w o r g a n i c z n y c h w p o w i e r z c h n i o w y c h w a r s t w a c h g l e b y C o n t e n t o f r o o t s and o r g a n i c r o a i d u e s i n u p p e r s o i l l a y e r s Nazwa g l e b y G łę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i M a t e r i a o r g a n i c z n a VI % s . m 0g l e b y O r g a n i c m a t t e r i n % o f d .m . o f s o i l Z a w a r t o ś ć k o r z e n i u C o n t e n t o f r o o t s uv P r o c e n t o w y u d z i a ł s z c z ą t k ó w o r g a n i c z ny ch w m a t e r i i o r g a n i c z n e j g leb P er c e n t o f o r g a n i c r e o i d u e u Ln or-S o i l k i n d S a m p l in g d e p t h cm s u c h e j п а з у g l e b y o f d*tn. o f soil m a t e r i i o r g a n i c z n e j o f w ymiary s z c z ą t k ó w - пш r e s i d u e s i z o , itjs о gan i c ы- i t t e r > 0 , 5 0 , 5 - 0 , 2 0 , 2 - 0 , 0 9 < 0 , 0 9 Mada b r u n a t n a c i ę ż k a Heavy brown a l l u v i a l s o i l 2 - 6 1 0- 14 2 0 - 2 4 8 , 6 6 , 6 4 , 5 0 , 9 0 , 4 0 , 3 1 0 ,5 6 , 8 7 , 6 1 0 , 4 2 0 , 6 2 2 , 0 5 , 5 3 , 7 7 , 9 1 0 , 0 3 . 5 3 . 5 6 3 , 6 6 5 , 4 5 9 , 0 2 6 - 3 0 3 , 4 0 , 1 3 ,3 1 9 , 2 2 , 2 3 , 9 7 0 , 9 G l e b a mułowo- g l e j o w a b a r d z o c i ę ż k a 2 - 6 6 - 1 0 1 0 , 8 16 ,5 3 ,3 1 , 0 1 8 , 3 6 , 0 7 , 2 5 , 6 5 , 6 5 , 1 7 , 7 8 , 3 6 1 , 2 7 4 , 5 V ery h e a v y g l e y e o i l 15 -1 9 1 3 , 5 0 , 8 6 , 2 6 , 6 4 , 6 4 , 5 7 8 ,1 2 5 - 3 0 1 5 ,0 2 , 2 Z 1 4 , 4 1 1 , 0 1 0 , 6 8 , 3 5 5 , 2 x W a r t o ś ć t a o b e j m u j e r ó w n i e ż na m ulo ne g r u b s z e s z c z ą t k i r o ś l i n n e T h i s v a l u e c o m p r i s s e s a l s o s i l t e d c o a r s e r p l a n t r e s i d u e s
Właściwości mady brunatnej i gleby mułowo-glejowej 183
Zdecydow ana przew aga zarów no w m adzie, ja k i w glebie m ułow o- -g lejow ej szczątków organicznych o 0 < 0,09 m m św iadczy o ich w yso kim stopmiu hum ifikacji.
Skład gran u lo m etry czn y ró żn icu je badane gleby przede w szystk im
w poziom ach pow ierzchniow ych, k tó re w m adzie w ytw orzone zostały
z gliny średn iej, a w glebie m ułow o-glejow ej z ilastych nam ułów o znacz nej zaw artości fra k c ji pyłow ych. N a głębokości poniżej 70 cm w m adzie i 80 cm w glebie m ułow o-glejow ej w y stę p u ją u tw o ry piaszczyste z różną zaw artością części spław ialny ch (tab. 1).
Poziom y darniow o-próchniczne obu gleb odznaczają się m niejszą gęs tością w łaściw ą i objętościow ą oraz w iększą porow atością ogólną w po ró w n a n iu z poziom am i leżącym i głębiej. Gęstość w łaściw a m ad y i gleby m ułow o-glejow ej w y k azu je p ew n e podobieństw o, n a to m ia st gęstość ob jętościow a i porow atość ogólna w y raźn ie się różnią (tab. 2).
K urczliw ość gleby m ułow o-glejow ej je s t dość duża i w aha się w g ra
nicach od około 50% w poziom ach pow ierzchniow ych do około 20%
w głębszych p a rtiac h profilu, gdzie przew ażają n a m u ły o m niejszej za w artości m a te rii organicznej i m niejszej porow atości.
O k tu aln a higroskopijność poszczególnych poziom ów genetycznych uza leżniona je st w yraźnie od zaw artości m a te rii organicznej i sk ła d u g ra n u - lom etrycznego. Znacznie w yższe jej w artości stw ierdzono w glebie m uło w o-glejow ej.
K ap ilarn a pojem ność w odna gleby m ułow o-glejow ej w p oró w n an iu z m adą, zarów no w odniesieniu do m asy, ja k i objętości gleby, je st znacz nie większa.
W spółczynnik filtra c ji m ad y w zrasta od pow ierzchni do głębokości
22 cm, poniżej k tó rej w yraźnie m aleje w sk u te k zwiększonej gęstości gle
by. G leba m ułow o-glejow a do głębokości 20 cm w yk azu je znacznie
m n iejszą przepuszczalność niż m ada, jed n a k n a głębokości 25—30 cm
przepuszczalność jej w y raźn ie w zrasta z pow odu s tr u k tu ry słupkow o-
-g ra n iastej i dużej ilości szczelin.
Z aw artość m a te rii organicznej (oznaczona przez w yżarzenie) je st
znacznie w yższa w glebie m ułow o-glejow ej (tab. 3 i 5). Z w y ją tk ie m
w a rstw y n a m u łu z głębokości 22— 37 cm w glebie m ułow o-glejow ej za w artość w ęgla organicznego (oznaczonego oksydom etrycznie) zm niejsza się w pro filach ze w zrostem głębokości.
Ogólna zaw artość azotu układa się w p ro filu rów nolegle do zaw artości w ęgla organicznego, w zw iązku z czym wyższe jego w artości w y stę p u ją w glebie m ułow o-glejow ej.
Zasobność b ad an y ch gleb w p rzy sw aja ln y P i К u k ład a się w p ro fi lach nierów nom iernie, co szczególnie jaskraw o zaznacza się w glebie m u łow o-glejow ej. W ysoką zaw artość P stw ierdzono w poziom ach darniow o- -próchnicznych i w w arstw ie gliny śred n iej p y laste j gleby m ułow
o-glejo-184 S. Laskowski
w ej, w k tó re j w y stę p u ją w trąc e n ia w iw ianitu. W pozostałych poziom ach fosfor p rzy sw aja ln y nie w y stęp u je w ogóle lub ty lko w nieznacznych iloś ciach. Może to w ynikać zarów no z procesów glebow ych, jak i c h a ra k te ru osadów aluw ialnych. Z aw artość p rzy sw ajaln ego p o tasu jest bardzo n is k a i n iew y starczająca dla praw idłow ego rozw oju roślin.
W p ro filu m ady odczyn w aha sdę od kw aśnego do obojętnego, a w p ro filu gleby m ułow o-glejow ej — od bardzo kw aśnego do kw aśnego. D olne poziom y i w a rstw y bad an ych gleb są silniej zakw aszone w p o ró w nan iu z poziom am i darniow o-próchnicznym i. W iększe zakw aszenie gleby m uło- w o-glejow ej może być spow odow ane dużym nasilen iem procesu glejow e go [16].
Kw asow ość h y d ro lity czna m ady jest niska i ty lko nieznacznie w zrasta
w głąb profilu. G leba m ułow o-glejow a odznacza się znacznie w yższą
kw asow ością hy d ro lity czn ą w całym profilu.
Sum a zasad w ym iennych w y k azu je podobne w artości w obydw óch
glebach, z w y raźn ą ten d en cją do zm niejszania się w raz ze w zrostem głę bokości w profilu.
S topień w ysycenia kom pleksu sorpcyjnego zasadam i zarów no w m a dzie, jak i w glebie m ułow o-glejow ej w raz z głębokością zm niejsza się, p rzy czym w m adzie jest znacznie wyższy.
Ilość azotanów w m adzie i w glebie m ułow o-glejow ej jest różna, ale
k ieru n e k zm ian n a poszczególnych p o letk ach jest n a ogół podobny
(tab. 6). W próbkach m ady, w przeciw ieństw ie do gleby m ułow o-glejo- w ej, ilość azotanów na głębokości 5— 10 cm je s t przew ażnie wyższa w p orów n an iu z w arstw am i leżącym i głębiej.
W obu glebach w m a ju i lipcu stw ierdzono w iększą zaw artość azota nów w p orów naniu z kw ietniem . Podobne zm iany zaw artości azotanów w okresie w eg etacy jn y m p rze d staw ia ją i in ni a u to rzy [3, 6]. Jeśli porów nać zaw artość azotanów w prób k ach p ob ran y ch w lipcu z p oletek p o k ry ty c h d arn ią i pozbaw ionych jej, to szczególnie na głębokości 5— 10 cm obser w u je się w yraźnie zm niejszoną ich zaw artość na p oletkach z nie n aru szo n ą darnią. Może to w ynikać z tego, że w p oletk ach bez d a rn i w iększy dostęp p ow ietrza ułatw ia n itry fik a cję . P onadto w poletkach pozbaw io ny ch d a rn i zapas azotanów nie jest uszczuplany przez rośliny. W p ró b
kach m ady, p o b ran y ch z p o letk a o nie n aruszonej d a rn i z głębokości
25—30 cm, w y stęp u je nieco wyższa zaw artość azotanów niż w pró bk ach
z głębokości 15— 20 cm. Może to w ynikać z w iększego zagęszczenia
i m niejszej przepuszczalności w odnej w a rstw y leżącej głębiej (tab. 2 i 6) W lipcu na w szystkich po letkach z glebą m ułow o-glejow ą zm niejsza się zaw artość azotanów w m iarę w zro stu głębokości. C zynnikiem pow o du jący m tak i układ jest poziom w ody glebow o-gruntow ej i jej skład che m iczny. W ystępow ała ona już na głębokości 20 cm i zaw ierała w y jątko w o m ało tlen u, a bardzo dużo d w u tlen k u w ęgla, co w pływ ało ham ująco na działalność m ik ro flo ry n itry fik a c y jn e j.
Właściwości mady brunatnej i gleby mułowo-glejowej 185 T a b e l a 6 Z a l a n y z a w a r t o ś c i a z o t a n ó w w p o w i e r z c h n i o w y c h w a r s t w a c h g l e b C ha ng é e i n t h e c o n t e n t o f n i t r a t e s i:: u p p e r s o i l i& y e z s B o d z a j p o l e t k a - P l o t k i n d G ł ę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i S a m p l i n g d e p t h cm IÎ-N0., - m g /100 g g l e b y N-NO, * - mg/100 g o f s o i l k w i e c i e ń a p r i l maj may l i p i e c J u l y Mada b r u n a t n a c i ę ż k a - Heavy brown a l l u v i a l s o i l
Z a d a r n i o n e - Soćdod 5 - 1 0
j
I c , 3 0 , 3 0 1 , 0 2 VJl 1 M о j 0 , 2 5 0 , 3 3 0 , 4 5 2 5 - > 0 jI 0 , 2 8 0 , 4 3 0 , 5 7 Z u s u n i ę t ą d a r n i ą do g ł ę b o k o ś c i 2 cm, n i e 5 - 1 0 1:fI 0 j . С 2 , 6 2 1 . 5 2 s p u l c h n i o n e Sod rem ov ed t o t h e d e p t h o f 2 с и , n o t 15 -2 0 0 , 1 2 0 , 5 3 2 , 5 2 l o o s e n e d If 2 5 - 3 0 С p _>sJ c , 3 1 1 , 5 9 Z u s u n i ę t ą d a r n i ą do g ł ę b o k o ś c i 2 cm, 5 - 1 0 0 , 5 3 3 , 7 0 2 , 9 2 s p u l c h n i o n e Sod remov ed t o t h e d e p t h o f 2 cm, l o o c e r . e à 15 -2 0 0 , 4 4 2 , 3 4 2 ,8G 2 5 - 3 0 0 , 2 4 0 , 2 4 0 , 3 1 G le b a m u i o w o - g l e jo w a b a r d z o c i ę ż k a - Ve r y h ' - r / y f i e 7 s o i l Z a d a r r . i c n e - Sodded 5 - 1 0 0 , ^ 0 0 , 6 0 1 , 2 0 1 5- 2 0 0 , 4 9 0 f 39 1 , 1 7 2 5 - 3 0 1 , 0 3 1 , 4 4 1 . 1 5 Z u s u n i ę t ą d a r n i ą do g>£bo k o ś c i 2 cm, n i e 5 - 1 0 0 , 6 8 0 , 9 1 1 , 3 3 s p u l c h n i o n e Sod remov ed t o t h e d e p t h o f 2 cm, n o t 1 5- 2 0 0 , 8 3 0 , 6 7 0 , 7 5 l o o s e n e d 25 - 3 0 0 , 8 3 0 , 8 4 0 , 4 2 Z u s u n i ę t ą d a r n i ą do g ::»; b o ko śc i 2 c c , 5 - 10 1 , 0 0 4 , 7 0 8 , 6 5 s p u l c h n i o n e Sod r em ov ed t o t h e d e p t h o f 2 cm, l o o s e n e d 1 5 - 2 0 0 , 7 2 1 ,0 0 5 , 4 8 2 5 - 3 0 1,0 1 0 , 9 8 2 , 3 3 .W NIOSKI1. O dm ienny przebieg procesów glebow ych w m adzie b ru n a tn e j i w glebie m ułow o-glejow ej w y raził się isto tn y m zróżnicow aniem w łaściw o ści ty ch gleb.
2. Z aw artość składników chem icznych w wodzie glebow o-gruntow ej je s t in n a w m adzie niż w glebie m ułow o-glejow ej i zm ienia się w zależ ności od p o ry roku. M ałe nasycenie tle n e m w ody z gleby m ułow o-glejo w ej in te n sy fik u je przebieg procesu glejow ego w te j glebie.
3. G lebow a m a tria organiczna w p rzew ażającej sw ej części składa się ze szczątków m niejszych niż 0,09 m m.
4. Ilość azotanów w b adanych glebach je s t zw iązana z zaw artością m a te rii organicznej, różnym stopniem n ap o w ietrzen ia gleby i te m p e ra tu rą otoczenia.
186 S. Laskowski
5. N a k ształto w an ie się w ielkości su m y zasad w m adzie w iększy
w p ły w m a m ate ria organiczna, nato m iast w glebie m ułow o-glejow ej
fra k c ja iłu koloidalnego.
L IT E R A T U R A
[1] B o r o w i e c J.: C h ara k tery sty k a gleb łą k o w y c h fra g m en tu d o lin y B ugu w r e jo n ie S ied liszcza. A nn. U M CS 16— E, 1961 (1962), 35—59.
[2] B o r o w i e c S., K w a r t a C.: G leb y i ro ślin n o ść u ż y tk ó w zielo n y ch d olin y dolnej O dry. Zesz. nau k . W SR w S zczec. 1959, 2, 3—33.
[3] G i e d r o j ć B.: D y n a m ik a a z o ta n ó w w g le b ie p ia szczy stej. Zesz. nauk. W SR W rocł., R o ln ictw o , 20, 1967, 79— 91.
[4] J u s t J., H e r m a n o w i c z V.: F izy czn e i ch em iczn e b ad an ie w o d y do picia i potrzeb gospodarskich. PZW L, W arszaw a 1955, 368.
[5] К o w a 1 i ń s к i .S.: S to su n k i g leb o w e nad rzeką W idaw ą w rejon ie P sieg o P o la. Zesz. nauk. W SR W rocł., R o ln ictw o 1, 1955, 3—39.
[6] L o g i n o w W . , K a s z u b i a k T.: D yn a m ik a azotu w g leb ie. P am . pu l. 1964, 14, 15—39.
{7] O k r u s z k o H. , O ś w i t J.: G leb y m u ło w e na tle w a ru n k ó w d olin y B iebrzy. Rocz. glebozn. 20, 1969, 1, 51— 66.
[8] P o n d e 1 H.: S k ład ch em iczn y k ilk u w ó d g le b o w o -g ru n to w y ch w o k o licy P u ław . P am . puł. 1965, 18, 31— 47.
[9] R y t l e w s k i J.: G leby a lu w ia ln e d o lin y rzek i Ł y n y . Z esz. n a u k . W SR Olszt. 19, 1965, 2, 247—270.
[10] S a ł a j e w M. E., G a s a n o w W.: S iezo n n y je iz m ie n ie n ija p o czw ien n y ch p ro - c e sso w p o jm ien n y ch poczw . A łazań. Izw . N A A zerb. SSR , B aku, s. b iołog. nauk. 2, 1971, 60— 67.
[11] S i u t a J.: W p ły w procesu g le jo w e g o na k sz ta łto w a n ie się cech m o rfo lo g ic z n y ch i w ła śc iw o ś c i ch em iczn y ch p ro filu g leb o w eg o . M ady żu ła w sk ie. P am . puł. 1963, 9, 99— 121.
[12] T o m a s z e w s k i J.: G leb y b ło tn e i środ ow isk o. R ocz. gleb ozn . 5, 1956, 73— 99.
[13] T o m a s z e w s k i J.: D y n a m ik a ty p o lo g iczn y ch p ro cesó w gleb o w y ch . R ocz. glebozn. 6, 1957, 97— 122.
[14] T o m a s z e w s k i J.: C zynnik b io ek o lo g iczn y w ro zw o ju i e w o lu c ji gleb y. E kol. Pol., 10—A, 1962, 497— 521.
[15] W i t e k T.: G leb y Ż u ław W iślan ych . P am . pu ł. 1965, 18, 158—266.
[16] Z a j d e l m a n F. R., O g l e z n i e w A. W.: Issled o w a n ija p ro cesso w g lejo o b ra - zo w a n ija w za b ołoczenn ych p o jm ien n y ch poczw arach n ieczern oziem n oj zony. P o czw o w . 1, 1963, 44—52. С. Л Я С К О В С К И СРАВНЕНИЕ СВОЙСТВ БУРОЙ АЛЛЮ ВИАЛЬНОЙ ПОЧВЫ И ГЛЕЕВОЙ ПОЧВЫ Кафедра почвоведения Сельскохозяйственной академии во Вроцлаве Р е з ю м е Целью труда было определение на фоне изменчивых биоэкологических условий раз личий в физических и химических свойствах дерновых почв образованных из аллювиальных отложений на площади долины р. Видавы в окрестностях местности Псе Поле.
Właściwości mady brunatnej i gleby mułowo-glejowej 167 Для подробных исследований были выбраны двапоч венных профиля представительных для тяжелых бурых аллювиальных почв и очень тяжелых глеевых почв. Определяли основные свойства почв, а также изменения в их влажности и аэрации, колебания зеркала грунтовой воды и ее химический состав, степень разложения органи ческого вещества, изменения в содержании нитратов в задерненной почве и в почве с удален ной дерниной. Полученные результаты показывают, что химический состав грунтовой воды зависит от типа почвы и времени года. Вода из глеевой почвы более богата минеральными элемен тами и двуокисью угля, тогда как вода из аллювиальной почвы, несмотря на ее более глу бокое залегание, характеризуется высшим содержанием кислорода. Органическое вещество исследуемых почв составлено преимущественно из частиц мень ше 0,09 мм, что свидетельствует об ее более сильной гумификации. Количественные изменения нитратов связаны с различным содержанием органического вещества в почве, разной степенью аэрации почвы и разной температурой окружения. На основании результатов исследований установлено, что микрорельеф площади, гра нулометрический состав, водно-воздушный режим и растительный покров оказывают ре шающее влияние на ход почвообразовательных процессов и дифференциацию основных свойств почв, даже в пределах одного и того же почвенного профиля. S. LASKOWSKI
C O M PA R ISO N OF PR O PE R TIES OF BRO W N A L L U V IA L SO IL A N D GLEY SO IL
D ep artm en t of S o il S cien ce, A g ricu ltu ra l U n iv e r sity o f W rocław
S u m m a r y
T he a im o f th e w ork w a s to prove, a g a in st th e b a ck grou n d o f v a ria b le b io e c o - lo g ica l con d ition s, d ifferen ces in p h y sica l a n d ch em ical prop erties of sod soils d e v e lop ed from a llu v ia l sed im en ts on th e area o f th e W idaw a riv er v a lle y in the e n v i rons of th e P sie P o le lo ca lity .
T w o soil p ro files rep r e se n ta tiv e for h ea v y b row n a llu v ia l soils and v e r y h e a v y g le y soils h a v e b een ch osen for d etail ex a m in a tio n s.
B asic p rop erties of soils a n d ch an ges in th e m o istu re and aeration, ground w a te r le v e l flu ctu a tio n s, ch em ica l com p osition of ground w ater, organ ic m a tter c o m m in u tio n degree, ch an ges in th e con ten t o f n itr a te s in sod d ed so il a n d in so il w ith r em o v ed so d w e r e determ in ed .
T he resu lts ob tain ed proved th a t th e ch em ica l co m p o sitio n of ground w a ter d e pen d s o n th e so il k in d and the season. W ater from g le y so il is r ich er in m in era l ele m e n ts and carbon d ioxid e, w h erea s w a ter from a llu v ia l soil, d esp ite its g reater d epth, con tain s h igh er o x y g e n am ou n ts.
O rganic m a tter oif the soils ex a m in ed con tain s in its p rev a ilin g part a ggregates less th a n 0.09 m m , w h a t bears e v id e n c e o f its stron ger h u m ifica tio n .
Q u a n tita tiv e ch an ges o f n itra tes resu lt from d ifferen t con ten t of organ ic m a tte i in so il, d ifferen t so il a era tio n degree and d ifferen t tem p era tu re of th e en v iro n m en t T he in v e stig a tio n r e su lts h a v e sh o w n th a t th e area m icro relief, gran u lom etric com p osition , w a te r and air co n d itio n s and p la n t cover d eterm in e th e co u rse of s o il- -fo rm in g p rocesses and d ifferen tia tio n of b asic p rop erties of th e so ils, e v e n w ith in th e sa m e so il p rofile.
Dr Stanisław Laskowski Katedra Gleboznawstwa AR Wrocław, ul. Grunwaldzka 53
Wpłynąło do redakcji w styczniu 1984
