R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X IX , z. 2, W A R S Z A W A 1968
HENRYK GŁĘBOWSKI
BA DA NIA NAD W PŁY W EM NAW OZÓW AZOTOW YCH NA PO B IER A N IE M AG NEZU PR Z Y RÓŻNYM ODCZYNIE G LEBY
Katedra Chemii Rolniczej SGGW. Kierownik — prof. dr J. Góralski
Naw ozy azotow e ty m się różnią od pozostałych, że z a w a rty w nich s k ła d n ik pok arm ow y może w ystępow ać w postaci k atio n u bądź anionu. P o b ieran ie azotu w zależności od form y, w jak iej jest przez roślin ę sorbo- w an y, połączone jest z ró żn y m o d działyw aniem n a środow isko glebow e (fizjologiczna reakcja) i z in n y m w y k o rzy stan iem pozostałych skład nik ów pokarm ow ych.
Szczególnie siln y w p ły w p rze ja w ia ją naw ozy azotow e na glebach lekkich, w k tó ry c h , ja k w y k a z u ją b ad an ia [1, 9, 10, 22, 23, 38, 39, 40, 56], jest stosunkow o m ało dostępnego dla ro ślin m agnezu. D alsza in te n s y fi k a c ja p ro d u k cji rolniczej n a glebach lekkich może pogłębić niedobór m agnezu, k tó ry będzie ograniczał w zrost plonów. W b ad an iach p rzep ro w adzonych w lata ch 1958-1962 zajęliśm y się w y jaśn ien iem w p ły w u n ie k tó ry c h czynników na p obieranie m agnezu.
W nin iejszej p u b lik a c ji przed staw io no b ad an ia n a d w pły w em różny ch fo rm naw ozów azotow ych n a pobieranie m agnezu i potrzebę naw ożenia ty m sk ład n ik iem w zależności od poziom u w ap n ow ania gleby.
PRZEGLĄD LITERATURY
B adan ia n ad p rzy d atn o ścią ró żn y ch fo rm azotu w żyw ieniu roślin z ajm ow ały czołowe m iejsce już w okresie k sz ta łto w an ia się teorii m in e ralnego żyw ienia. P ra ce z tego o kresu om aw ia szeroko P r i a n i s z n i - k o w [42], a dość szczegółow y p rzegląd lite ra tu ry , zw łaszcza z la t póź niejszych, d aje C o l e m a n [13]. Z n a stę p n y c h p rac dotyczących w p ły w u fo rm y azotu i odczynu n a p obieranie sk ładn ików pokarm o w ych przez
333 H. G łębowski
rośliny, zasłu g u ją na uw agę b ad an ia D i k u s a r a i K o r a b l i e w e j [15, 16, 28].
D i к u s a r b adał działanie poszczególnych form azotu na rozw ój roślin p rzy ró żn y m pH w k u ltu ra c h piaskow ych z pożyw ką przepływ ow ą. P rz y pH 4,0 a u to r stw ierd ził słab y rozw ój b u ra k a cukrow ego zarów no na form ie am onow ej, jak i azotanow ej. P rz y pH 5,5 b u ra k i dobrze ro zw ijały się na form ie azotanow ej, a na form ie am onow ej rozw ój ich był w dalszym ciągu słaby. N atom iast p rzy pH 7,0 b u ra k i bardzo dobrze ro zw ijały się na form ie am onow ej i słabo na form ie azotanow ej. W m ateriale ro ślin nym , w yho do w any m na pożyw ce am onow ej, a u to r stw ierd ził nieco w iększą zaw artość azotu oraz m niejsze ilości w ap nia niż na pożyw ce azotanow ej. P rzy czy n ę słabego rozw oju b u rak ó w na form ie amonowrej p rzy pH 5,5 p rzy p isu je D ik u sar zaham ow aniu p o bierania w apnia. P rz y pH 7,0 zw iększało się po b ranie tego sk ła d n ik a i ro ślin y ro zw ija ły się n o r m alnie dając duży p rzy ro st m asy. N atom iast słaby rozw ój b u rak ó w na form ie azotanow ej p rzy ty m pH a u to r tłu m aczy pob ran iem nad m iern ej ilości w apnia, k tó ry p rze jaw ia ł działanie toksyczne [15]. W n a stę p n y m dośw iadczeniu D ik u sar oprócz w ap n ia oznaczał także m agnez i o trzy m ał znacznie m niejsze ilości w ap n ia i m agnezu w ro ślin ach żyw ionych azotem am onow ym niż w ro ślin ach na pożyw ce azotanow ej. P o średn ie m iejsce zajm ow ał azotan am onu. Na tej drodze D ik u sar w y kazał istnien ie a n ta gonizm u pom iędzy jonem N H 4 a w apnem i m agnezem oraz stw ierdził, że fo rm a azotanow a znacznie u łatw ia p o b ieran ie w apna i m agnezu. O bni żenie pH pożyw ki, tj. zw iększenie stężenia jonów H powodowa'ło także
zaham ow anie p o b ieran ia Ca i Mg przez ro ślin y [16]. *
K o r a b l i e w a b ad ała pobieranie m agnezu w k u ltu ra c h w odnych przez k u k u ry d zę p rzy różn ym pH (3,5, 4,0, 5,0, 6,5), na dw u poziom ach m a gnezu różniących się 4-krotnie. A u to rk a stw ierdziła, że p rzy silny m za kw aszeniu na niższym poziom ie m agnezu ro ślin y ro zw ijały się bardzo s ła bo i zaw ierały m ało tego składn ik a. N a w yższym poziom ie Mg p rzy ty m sam ym pH w y raźnie w zrastał plon i zw iększała się w roślinach zaw artość m agnezu. Zw iększenie pH na niższym poziom ie Mg rów nież zw iększało plon roślin i p rocent zaw arto ści m agnezu [28].
Zakw aszenie pow oduje zm niejszenie p o b ran ia m agnezu przez ro śliny także z gleby [34, 41, 551, a w apnow anie zw iększa pob ranie m agnezu [14, 41, 57]. Z aobserw ow ano to i na naw ozach fizjologicznie kw aśn y ch [44, 57]. Na naw ozach fizjologicznie zasadow ych w apnow anie nie okazało w p ły w u na pobieranie m agnezu [44] lub n aw et zm niejszało jego pobranie [57].
W w ielu badan iach stw ierdzono, że siarczan am onu zakw asza glebę [6, 35, 40] w yw o łu jąc niedobór m agnezu [6, 26, 33, 35, 40]. P rzy puszcza się, że s tr a ty Mg są spow odow ane w y m y w aniem [25, 31, 35], zw łaszcza w okresie in te n sy w n y c h opadów atm o sfery czn y ch [2, 31].
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 337
B a rn e tte uw aża, że siarczan am onu zm niejsza zaw artość kationów d w u- w artościow ych w glebie w w iększym sto pn iu niż jednow artościow y ch [6].
Szczególnie silnie zubaża glebę w m agnez długoletnie stosow anie s ia r czanu am onu. W trw a ły c h dośw iadczeniach naw ozow ych stw ierdzono, że poletka naw ożone siarczanem am onu m iały znacznie m niej m agnezu do stępnego niż odpow iednie naw ożone stale sa le trą sodow ą [34, 40].
N aw ożenie siarczanem m agnezu gleb kw aśn y ch ubogich w m agnez bądź gleb, na k tó ry c h stosow ano d ługoletnie naw ożenie solam i am onow y mi, daw ało dobre re z u lta ty z roślin am i n iew rażliw ym i na k w aśn y odczyn [19, 20, 21, 23, 26, 32, 35] i częściowe bądź słabe z roślin am i w rażliw ym i na zakw aszenie [21, 23, 25, 27, 34]. W o statn im p rzy p ad k u k o rzy stn e d zia łanie siarczanu m agnezu przejaw iało się dopiero na tle w ap no w an ia [25, 26, 27]. Pod ro ślin y w rażliw e na k w aśn y odczyn m ożna znacznie z m n iej szyć daw kę w apna, jeśli sto su je się naw ożenie m agnezow e [25]. S tw ie r dzono także, iż tam , gdzie siarczan am onu obniżał plony w porów nan iu z saletrą, d odatek m agnezu w y ró w n y w ał gorsze działanie siarczan u am o nu, gdy tym czasem sam o w apnow anie daw ało ty lk o re z u lta t częściow y [30, 32, 33].
N iedobór m agnezu u ro ślin nie zawsze m usi być pow odow any m ałą zaw artością m agnezu dostępnego w glebie, lecz może być w y nik iem n ie ko rzy stn ej sorpcji in n y ch kationów w sto su n k u do m agnezu [11].
S iln y a n tag o n isty czn y w pływ na pobieranie kationów okazuje jon am onow y [46, 52]. Z nacznie zm niejsza on p obranie przez ro ślin y w apn ia [8, 12, 18, 30, 39, 43, 45, 49, 50, 52], m agnezu [7, 8, 12, 37, 43, 45, 47, 49, 52, 54], choć nieraz w m niejszy m stopniu niż w apnia [52], i potasu [45, 50, 54]. Jo n am onow y zw iększa n ato m ia st pobran ie fosforu [12, 18, 29, 50, 58] i in n y ch anionów [12, 18].
A zotany zw iększają pobranie k ationów przez ro ślin y [51, 52, 53], p rze de w szy stk im w apnia [4, 12, 18, 30, 58], m agnezu [4, 7, 12, 18, 30, 37, 41, 53, 58] oraz p o tasu [4, 48, 50, 53]. Z m n iejszają n ato m iast pobieranie przez ro ślin y fosforu i in n y ch anionów [12].
W pływ ró żn y ch fo rm azotu na pobieranie składników pokarm ow ych przez ro ślin y badano także p rzy zm iennym sto sunku jonu am onow ego do azotanow ego [47, 54, 58]. W b ad an iach ty ch stw ierdzono, że w m iarę zm niejszan ia ud ziału jonu N H 4 w zrasta pobieranie kationów i odw rotnie, zw iększenie u działu jonu N H 4 w pożywce pow oduje zaham ow anie pobie ra n ia in n y ch kationów . N astępow ał także spadek plonu, k tó rem u to w a rzyszyło w ystępow anie objaw ów głodu m agnezow ego w m iarę jak w z ra sta ła przew aga jonu am onow ego [47, 54].
Z p rzeprow adzonych licznych dośw iadczeń, w k tó ry c h porów nyw ano d ziałanie ró żn y ch fo rm naw ozów azotow ych na plon i sk ład chem iczny roślin, w y ła n ia ją się n a stę p u jąc e głów ne k ieru n k i badań:
338 H. G łębowski
— w p ły w rea k c ji środow iska [3, 4, 44, 52],
— w pły w ró żnych stężeń azotu [7, 8, 45, 51, 53], w ty m rów nież w pływ azotu na p obieranie m agnezu [7, 36, 37],
— w p ły w różn ych stężeń fosforu [29, 48, 50] oraz
— w p ły w różnych poziom ów potasu [49] i w ap nia [44, 49].
B adano więc działanie różnych daw ek jednego sk ła d n ik a p rzy sta ły m poziom ie naw ożenia uzupełniającego. B adan y sk ład n ik b y ł daw kow any od ilości znacznie m niejszy ch do k ilk a k ro tn ie w iększych od poziom u naw oże nia uzupełniającego. Celem dośw iadczeń było w y krycie w pływ u b a d a n e go sk ład n ik a na pobieranie in n y ch skład nikó w pokarm ow ych roślin, w ty m rów nież m agnezu [36, 37]. W tak im u jęciu na w ysokich daw kach azotu w form ie am onow ej otrzym an o spadek plonu roślin i zm niejszenie p o b rania m agnezu.
W p rak ty c e rolniczej, zw łaszcza na glebach lekkich, nie zajdzie po trzeb a stosow ania jednego sk ład n ik a pokarm ow ego, a przede w szystk im azotu w ilościach znacznie w iększych czy też w daw kach znacznie m n ie j szych od naw ożenia uzupełniającego. Poza ty m duże stężenie jonu am o nowego mogło pow odow ać zatru cie roślin am oniakiem . W naszych doś w iadczeniach b ad aliśm y w pływ różnych naw ozów azotow ych n a plono w anie i pobieranie m agnezu i in n y ch skład n ik ó w pokarm ow ych p rzy s ta ły m sto su n k u *NPK.
BADANIA WŁASNE
Przeprow adzono 2 dośw iadczenia w azonowe: z żytem ścięty m po sied m iu ty god n iach oraz z owsem zeb ran y m w okresie pełnej dojrzałości. G le bę przeznaczoną do w azonów pobrano z w a rstw y ornej gleby słabo glin ias tej pseudobielicow ej, w m iejscow ości B udy K ałk i koło Skierniew ic; by ła ona silnie kw aśna i zaw ierała m ałe ilości dostępnego m agnezu (do 0,5 mg Mg w 100 g).
D ośw iadczenie przeprow adzono w hali w eg etacy jn ej K a te d ry Chem ii Rolniczej SGGW w Skierniew icach, w w azonach ty p u W agnera. W azony podlew ano wg ciężaru do 60% całkow itej pojem ności w odnej. K ażdą kom b inację naw ozow ą przeprow adzono w 4 pow tórzeniach.
M agnez d o stęp ny w glebie oznaczono m etodą biologiczną za pom ocą grzyba Aspergillus niger [40], k tó ry hodow ano w tem p e ra tu rz e 36°C przez 3 doby. pH gleby oznaczono p o ten cjo m etryczn ie w ln roztw orze KC1 po przesian iu gleby przez sito o śred n icy 1 mm.
Za k ry te riu m oceny zao p atrzenia roślin w m agnez w czasie w egetacji p rzy ję to w ystępow anie na nich objaw ów b ra k u tego sk ła d n ik a oraz ró żn i cę we w zroście i rozw oju roślin naw ożonych i nie naw ożonych m ag n e
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 339
zem. W ro ślin ach żyta m agnez oznaczono m etodą biologiczną za pom ocą A. niger [24], bezpośrednio w 50-m iligram ow ych naw ażkach dobrze zm ie lonej suchej su b sta n c ji ro ślin n ej. Z iarno i słom ę owsa spopielono w piecu m u flo w ym w tem p e ra tu rz e ok. 500°C i po oddzieleniu krzem ionki a n a li zowano na zaw artość m agnezu, w apn ia i potasu.
M agnez i w apń oznaczono k om pleksom etrycznie [17] m iareczkując b a d a n y roztw ór 0,01n roztw orem w ersen ian u sodu z m ik ro b iu rety . P rzed
m iareczkow aniem strącono lub m askow ano przeszkadzające pierw iastki. P o tas oznaczono n a foto m etrze płom ieniow ym , a azot m etodą K je l- dahla.
W Y K O R Z Y S T A N IE M A G N E Z U W Z A L E Ż N O Ś C I O D FO R M Y N A W O Z U A Z O TO W EG O P R Z E Z Ż Y T O W P O C Z Ą T K O W Y M O K R E S IE W E G E T A C J I
W dośw iadczeniu z żytem , przeprow adzonym na glebie o pH 4,4 zaw ie ra ją c e j 0,5 m g Mg w 100 g, badano w p ły w różny ch naw ozów azotow ych na pobieranie m agnezu przy różnej jego zaw artości w glebie. M agnez sto sow ano w postaci siarczan u we w z ra sta ją c y c h daw kach od 0 do 2 mg Mg na 100 g gleby. D ośw iadczenie obejm ow ało 4 serie na glebie w apnow anej: A — bez azotu, В — z azotem w form ie (NH4)2S 0 4, С — z N H 4N 0 3, D — z N a N 0 3. K ażda seria m iała 4 k om binacje nawozowe:
I — C aPK ,
II — C aPK + 0,5 mg Mg, III — C a P K + 1 ,0 mg Mg, I V — C a P K + 2,0 mg Mg.
P on ad to założono serię d odatkow ą z N H 4N 0 3 bez w ap no w ania na dw u poziom ach m agnezu: 1) N P K i 2) N P K + 2,0 mg Mg. W azony napełniono 1,2 kg gleby (1,1 pow. suchej). N aw ożenie podstaw ow e (dane w roztw o rach) w ynosiło n a w azon 0,1 g P 20 5 w postaci fo sforanu jednow apniow e-
go, 0,1 g K 20 w postaci siarczan u oraz w seriach z azotem — 0,1 g N w w ym ienionych naw ozach. Serie w apnow ane o trz y m ały 0,3 g w ęglanu w apnia w olnego od m agnezu (cz. d.a.) n a wazon.
Ż yto (odm iana Ludow e) zasiano 28 sierpn ia 1958 r. P ełn e w schody, w y ró w n an e i jednakow e we w szy stk ich w azonach, n a stą p iły 1 w rześnia. W d ziew iąty m dniu od m om en tu w schodów zaobserw ow ano słabe o b jaw y głodu m agnezow ego u roślin nie naw ożonych ty m sk ład n ik iem w serii z siarczanem am onu. Na b rzegach do lnych liści w idoczne b y ły jasn e p lam ki o n iere g u la rn y ch k o n tu ra c h , któ re w n a stę p n y c h dniach objęły całe liście n a d a ją c im jaśniejsze zabarw ienie. T ylko n a u n erw ien iu (żyłkach) liści pozostaw ały ciem niejsze p u n k cik i pow odując tzw . m arm u rk o w a- tość.
340 H. G łębowski
W c z te rn a sty m d niu od w schodów m arm u rk o w ato ść liści, spow odo w an a brak iem m agnezu, w y stą p iła także w serii z azotanem am onu za rów no na glebie w apno w an ej, jak i nie w ap n ow anej (seria dodatkow a). W serii z siarczanem am onu w ty m okresie zaznaczyły się różnice we wzroście roślin na korzyść naw ożenia m agnezowego. W serii z azotanem sodu oznak niedoboru m agnezu nie stw ierdzono. We w szy stkich kom bi n acjach naw ozow ych ro ślin y ro sły bardzo dobrze i m iały inten sy w n e zielone zabarw ienie. Rów nież w serii bez azotu objaw y głodu m agnezow e go nie w ystępow ały, lecz ro ślin y b y ły m niejsze niż w seriach z naw oże niem azotow ym .
W późniejszym okresie różnice we wzroście roślin w serii z siarczanem am onu znacznie się pogłębiły. W k om binacji bez m agnezu ro śliny b yły jasnożółte i nieco p rzyw iędłe, m im o że gleba w w azonach b yła w ilgotna. Liście ty ch roślin by ły zw inięte, a w ierzchołki m iały zabarw ienie czer- w onofioletow e, czego nie stw ierdzono u roślin naw ożonych m agnezem .
W serii z azotanem am onu w k om b inacji bez m agnezu w idoczna była w y raźn a m arm u rk o w ato ść liści na glebie w apnow anej i nie w ap n o w a nej; w obu przy p ad k ach w ystępow ało rów nież zaczerw ienienie w ierzchoł ków liści. W serii bez azotu ro ślin y b y ły znacznie niższe od roślin naw o żonych naw ozam i azotow ym i i m iały jasnozielone zabarw ienie we w sz y st kich kom b inacjach naw ozow ych. W kom bin acji bez m agnezu m a rm u r kow atość liści nie w ystępow ała, w ierzchołki liści n ato m iast m iały czer wone zabarw ienie nie tylk o w kom b inacji bez m agnezu, lecz i we w szy st kich poziom ach naw ożenia m agnezowego.
W serii z azotanem sodu w ko m b in acji bez m agnezu roślin y nie w y k azyw ały oznak niedoboru m agnezu. Do końca dośw iadczenia m iały one liście inten sy w n ie zielone i w m asie sw ej by ły w iększe niż na pozostałych fo rm ach azotu w k om binacjach z naw ożeniem m agnezow ym . W tej serii zabarw ienie w ierzchołków liści ży ta nie w ystępow ało w żadnej kom bi n acji naw ozow ej. R ośliny ścięto po 7 tygo d n iach w egetacji.
O m ówienie w y n i k ó w
Z obserw acji roślin w okresie w egetacji w yn ika, że najsłabsze zaopa trzenie w m agnez było w serii z siarczanem am onu. U roślin nie naw ożo n ych m agnezem w y stą p iły silne ob jaw y niedoboru m agnezu, a n astęp n ie zaham ow anie we w zroście. C ałkow itą p opraw ę w w yglądzie i we wzroście roślin otrzy m an o już p rzy najniższej daw ce siarczanu m agnezu, w ynoszą cej 0,5 mg Mg na 100 g gleby (rys. 1).
W serii z azotanem am onu w ko m b in acji bez Mg na glebie w ap n ow a nej oraz nie w apnow anej w y stą p iły rów nież objaw y głodu m agnezowego.
W p ływ n aw ozów azotow ych na p o b iera n ie Mg 341
Rys. 1. Reakcja żyta na magnez na siarczanie amonu (seria B)
19 — C e N P K , 22 — C a N P K -r :\5 m g M g , 2 7 - - C a N F K 1,0 m g M g
Response of rye to m agnesium on ammonia sulphate fertilization (Series B)
19 — C a N P K , 22 - C a N P K -f 0 . 5 m g o f m a g n e s i u m , 27 — C a N P K - i 1.0 m g o f m a g n e s i u m
Jed n ak że niedobór m agnezu b y ł słabszy, gdyż nie doprow adził roślin do tak k rytyczn eg o stan u , jak i obserw ow ano na siarczanie am onu.
U roślin w serii z azotanem sodu o bjaw y głodu m agnezowego nie w y stępow ały. R ośliny w k om binacji bez m agnezu b y ły dobrze zaopatrzone w m agnez i ro zw ijały się norm alnie, podobnie jak w kom bin acjach z n a w ożeniem m agnezow ym .
Z o trzy m an y ch plonów suchej m asy ży ta w idać w yraźn ą reak cję na naw ożenie azotem we w szystkich stosow anych form ach naw ozów azoto w ych (tabl. 1). Jed n ak że plon żyta na pełnym naw ożeniu (NPK) w kom -T a b e l a 1
W pływ r ó ż n y c h raw o zó w a z o to w y c h n a p la n o w a n i© 7 - ty g o d n io w e g o ż y t a i o d c z y n g l e b y p r z y w z r a s t a j ą c y m p o z i o m ie m a g n ezu Ś r e d n i p l o n ż y t a z w azo n u w g r a m a c h oraz p H g l e b y p o s p r z ę c i e d o ś w i a d c z e n i a E f f e c t o f d i f f e r e n t n i t r o g e n f e r t i l i z a t i o n u p o n y i e l d o f 7 -v re e k s o l d r y e e n d s o i l a c i d i t y a t i n c r e a s i n g r a s c n a s iu a l e v e l M ean r y e y i e l d p e r p o t i n g e n d рП^С1 o f s o i l a f t e r h a r v e s t E aw ka ü g w mg n a 10 0 g g l e t y H a g n e s iu a d o s e B ez W ith o i IT u t 11 :o3 NaKCL ш у к > 3 l r . m g /1 0 0 g с-f s o i l p l o n ■ y i e l d pH p l o ny i e l d pH p l o n y i e l d pH p l o ny i e l d 1 pH p l o n y i e l d pH CaNPK * 0 CaHFK + 0 , 5 Cs.ïïPK + 1 , 0 С ûlIÏPK + 2 , 0 0 , 5 7 0 , 3 6 о#зз 0 , 5 8 4 . 4 0 4 . 4 0 0 ,G 1 1 , 0 2 0 , 9 9 1 . 1 5 4 , 2 0 4 , 1 5 1 , 0 1 1 , 0 3 1 , 1 2 1 , 1 7 4 , 5 7 4 , 2 0 1 , 2 3 1 , 2 2 1 , 2 6 1 , 5 5 4 £>g 4 , 4 7 0 , 9 2 1 , 0 7 4 , 1 5 4 , 2 0 jib / Р = 0 , 9 9 / = 0 , 1 4 2 }xb / Р = 0 , 9 5 / = 0 ,1 0 7 b e z C a w i t h o u t C a
342 H. G łębowski
b inacji bez m agnezu by ł uzależniony od form y azotu. N ajniższy plon otrzym ano w serii z siarczan em am onu, n astęp n ie plon w yraźnie w z ra stał w serii z azotanem am onu i był n ajw ięk szy w serii z azotanem . Różnice te (staty sty cznie udow odnione) b y ły spow odow ane różnym w y k o rzy stan iem m agnezu glebow ego (tab. 2). N ajw iększa zaw artość m agne-T a b e l a 2
ïïp lv -v r ó i n y c i i n a n o s ó w a z o to w y c h n a p o b i e r a n i e n a g u e ira p r z e z ż y t o p r z y w s r a e t c j ą c y a
pozioEiie aegaezu
P o b r& r-ie m a s s e s u lia 1 g s .m . ż y t a o r a z z 1 w a s o n u w a g c-snciczoae w e to ć ą A e p s r g i l l u a E i g e r E f f e c t c f d i f f é r a n t n i t r o g e n f e t i l i z a t i o n u p o n ja a g n e s iu a u p ta Jc o 1y r y o i z . c r e e l i n g m a g n esiu m f e r t i l i r a t i o n l s v o i H c g n s siu m u p t a k e p e r 1 s o f d r y n a t t e r o f r y e a n d p e r p o t i r . d a t e r a i s ^ ! Ъу v'na A s p e r g i l l u s n i g e r m e th o d D awka lig w Hg n a 1 0 0 g g l e b y M ag n esiu m d o s e i n c g p e r 1 0 0 g o f s o i l B ez N W i th o u t IT / E V g S O ^ л н 4 к о 3 ХШГ03 iTV ° 3 p o b r a n i e KgQ n a - MgO u p t a k o p e r 1 в S .m . 1 g Of d.m» w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t i e s.m » 1 g o f d .m , w sz e n 7.a4 -1 g 8 * 2 , Ч . £ w a zen p o t i g C.3I. 1 s o f d . F .« w azo n p o t CdJÎPK + 0 2 , 0 1 0,74 0 , 7 0 0 , 4 3 1 , 5 9 1 , 6 1 1 , 8 4 2 , 2 5 I f 3 5 1 , 2 3 C&KPS + 0 , 5 3 , 2 7 1 . 1 7 1 , 8 4 1 , 8 8 4 , 2 1 4 , 3 2 4 , 1 2 5 , 0 3 - -CaLvrK + 1 , 0 4 , 4 8 1 , 6 9 2 , 3 5 2 , 5 1 5 , 3 1 5 , 9 5 5 , 4 1 6 , 8 1 - -СзЗТ2 + 2 , 0 5 , 3 2 2 , 0 3 4 , 6 6 5 , 3 4 > 3 , 2 0 > 9 , 7 0 > 8 >29 * 1 , 2 1 > 3 , 2 9 > 8 , 8 0 Z n e k o z n a c z a , ż e c i ę ż a r g r z y b n i b y ł w y ż s z y n i ż n a n a j w y ż s z e j i l o ś c i Kg * s r f e e n d a r d z ie , d l a t e g o we w s z y s t k i c h p r z y p a d k a c h p r z y j ę t o o z n a c z e n i e z n a c z n i e p o w y ż e j t e j z a w a r t o ś c i * T he s i g n ^ > m e an s t h a t m y c e liu m w e ig h t w as h i g h e r t h a n a t t h e h i g h e s t m a g n e siu m l e v e l i n t h o b t a n d a r d a n d , t h o r e f o r e , i n a l l c a s e s m uch l a r g e r v a l u e w as assu m ed *
zu w roślinie w p rzeliczeniu na suchą m asę w y stę p u je u roślin w serii bez azotu i w serii z azotanem sodu. N ajm niejsza n ato m ia st zaw artość m agnezu w y stę p u je w serii z siarczanem am onu, gdzie ilość Mg w roślinie b yła już poniżej tzw. w artości k ry ty c z n ej pow odując zniżkę plonu żyta. N aw ożenie m agnezem w ty m p rzy p a d k u spowodow ało udow odnioną zw yż kę plonu. N ajw yższe w y k o rzy stan ie Mg było w serii z azotanem sodu. U żyte w dośw iadczeniu naw ozy azotow e różnią się fizjologiczną re a k cją, k tó ra m ogła okazać w p ływ n a p obieranie m agnezu przez rośliny.
W serii z azotanem sodu pH gleby jest wyższe niż w serii z siarczanem am onu i pozostałych seriach (tab. 1). Jed n ak że odczyn gleby w serii z s ia r czanem am onu b ył podobny jak p rzy naw ożeniu azotanem am onu n a gle bie nie w apn ow an ej, gdzie m im o to ro ślin y lepiej się ro zw ijały i po b rały więcej m agnezu glebow ego i z naw ozu. P odobnie naw ożenie m agnezem nie zm ieniając odczynu gleby polepszało rozw ój ro ślin i zw iększało ich plon. D latego nie n egu jąc pew nej ro li zm ian y odczynu w p o b ieran iu m agnezu, ja k a tu m ogła mieć m iejsce, należy w nioskow ać, że decy d u jący w p ły w na
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 343
pobieranie m agnezu odg ry w ała fo rm a azotu. R ośliny pob ierając azot w fo r m ie k a tio n u N H 4 w y raźn ie zm niejszały pobranie m agnezu. M ając azot w form ie anionu N 0 3 b y ły w stanie pobrać w iększe ilości tego sk ład n ik a (tab. 2).
W lite ra tu rz e [5, 33] jako c h a ra k te ry sty c z n e objaw y głodu m agnezo wego dla ży ta p odaje się w ystępow anie a n ty c y jan o z y w ierzchołków liści. W naszym dośw iadczeniu w p rzy p a d k u niedoboru m agnezu p rzy p ełn y m naw ożeniu oprócz zw yk łych objaw ów głodu m agnezow ego (tj. m arm u rk o - w atości liści) w ystępow ało rów nież zabarw ienie w ierzchołków liści. N ato m iast w serii bez azotu zabarw ienie w ierzchołków liści w ystępow ało ta k że n a w szystkich poziom ach m agnezu. W y d aje się, że jest ono zw iązane z zakłóceniem m etabolizm u u roślin i niekoniecznie m usi być pow odow a ne b rak iem m agnezu.
W Y K O R Z Y S T A N IE M A G N E Z U P R Z E Z O W IE S W Z A L E Ż N O Ś C I OD FO R M Y N A W O Z U A Z O T O W E G O I O D C Z Y N U G L E B Y
P oniew aż żyto nie w ykazyw ało niedoboru m agnezu w serii z azotanem sodu i w serii bez azotu p rzy zaw artości 0,5 m g Mg w 100 g gleby, doś w iadczenie z ow sem przeprow adzono na tej sam ej glebie, ale bardziej ubo giej w dostępn y m agnez. B yła ona bardzo silnie kw aśn a (pH 3,8) i zaw iera ła ślad y Mg w 100 g. Ilość b ad a n y ch naw ozów azotow ych zw iększono o m ocznik i w odę am oniakaln ą i zastosow ano 3 poziom y w apnow ania:
I — bez Ca, pH 3,8,
II — I Ca — w apnow anie do pH 5,5, III — II Ca, w ap n ow an ie do pH 6,5.
Do w apn ow an ia użyto w ęg lan u w ap n ia nie zaw ierającego m agnezu, a d aw kę ustalono wg p otencjom etrycznego m iareczkow ania gleby.
D ośw iadczenie składało się z 6 serii: A — bez azotu, В — z azotem w postaci (NH4)2S 0 4, С — z n h 4n o 3, D — z N H 4OH, E — z (NH2)2CO, F — z N a N 0 3.
K ażda seria m iała 6 ko m b in acji naw ozow ych: I — P K , II — P K + Mg, III — P K + I Ca, IV — P K + I Ca + Mg, V — P K + II Ca, VI — P K + II C a + M g .
344 I-I. Głębowski
Jak o naw ożenie podstaw ow e na 8 kg (7,6 kg pow. suchej) gleby dano: 0,4 g P 20 5 w postaci fo sforan u jednow apniow ego, 0,6 g K 20 w postaci siarczanu potasu oraz w seriach z naw ożeniem azotow ym 0,6 g N w postaci p odanych nawozów. M agnez stosow ano jako siarczan m agnezu w ilości 0,2 g MgO na wazon.
W szystkie naw ozy zastosow ano przedsiew nie w roztw orze i dobrze w ym ieszano z glebą.
W k o m bin acjach z Ca d aw ka wTęglanu wTap nia w ynosiła dla I Ca — 6.0 g, dla II Ca — 10,2 g C a C 0 3 na w azon.
O wies (odm iana P rzebój I) zasiano 11 k w ietn ia 1959 r. P ełn e w schody n asta p iły 21 kw ietnia; b y ły one jednakow e i w y rów n ane we w szystkich kom binacjach naw ozow ych.
W d w u n asty m dniu od m om entu w schodów na glebie nie w apnow anej zaobserw ow ano o b jaw y głodu m agnezow ego u roślin w kom binacji bez Mg w seriach z siarczanem am onu, m ocznikiem , azotanem am onu i z wo dą am oniakalną. Na glebie w apnow anej p rzy obu poziom ach Ca o bjaw y głodu m agnezowego w y stą p iły na w szystkich naw ozach azotow ych i w se rii bez azotu.
M arm u rk ow ato ść liści w y raźn iej w idoczna b yła na glebie w apnow an ej. 3yło to praw dopodobnie zw iązane z lepszym rozw ojem roślin, k tóre na glebie w apnow anej b y ły wyższe i m iały szersze liście.
W połowie trzeciego tygo d nia słabe objaw y głodu m agnezow ego w y stąp iły także u roślin w serii z azotanem sodu i w serii bez azotu na glebie nie w apnow anej.
W kom binacjach, w k tó ry c h objaw y głodu m agnezow ego w y stą p iły wcześniej, nastąpiło dalsze w zm ocnienie niedoboru m agnezu u roślin. W p iąty m tygodniu od m o m en tu w schodów na glebie nie w apnow anej na w szystkich naw ozach azotow ych oprócz serii z azotanem sodu w ystąp iły różnice we w zroście roślin na korzyść naw ożenia m agnezowego.
Na glebie wTapnow anej różnice we w zroście nie w ystępow ały, lecz rośliny nie naw ożone m agnezem m iały jaśniejsze zabarw ienie i w idoczna b y ła silna m arm u rk o w ato ść liści.
Stw ierdzono także szybsze krzew ienie się roślin naw ożonych m agne zem. Różnice w ynosiły 2 -5 dni i w ystępo w ały na glebie kw aśnej oraz na obu poziom ach w apnow ania.
W dw u d ziestym ósm ym dniu od w schodów w yraźn e objaw y głodu m a
gnezowego w y stą p iły na glebie kw aśnej w serii z siarczanem am onu
w kom b inacji z Mg. Św iadczy to o n ied ostateczny m zaop atrzeniu roślin w m agnez m im o zastosow ania naw ożenia m agnezowego.
U pozostałych serii niedobór m agnezu w dalszym ciągu pogłębiał się na glebie nie w apnow anej, szczególnie silnie p rze jaw ia ją c się w serii z siarczanem am onu. N a glebie w apnow anej obserw ow ano stopniow e za
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 345
n ik an ie objaw ów głodu m agnezowego, k tó re szybciej zachodziło przy w yższym poziom ie Ca.
W y stąp iły także znaczne różnice w kłoszeniu roślin. Na glebie w a p n ow anej ro ślin y nie naw ożone m agnezem w y k łosiły się o 3-6 dni później od ro ślin naw ożonych Mg. D łuższe opóźnienie w y stąpiło p rzy niższym po ziom ie Ca. Na glebie nie w apnow anej opóźnienie w kłoszeniu roślin nie naw ożonych m agnezem dochodziło do 2 -3 tygodni, a w serii z siarczanem am onu ro ślin y całkow icie w yginęły. Podobne opóźnienie w ystępow ało w d o jrzew an iu roślin. 29 lipca zebrano ro ślin y naw ożone m agnezem na obu poziom ach w ap no w ania oraz n a glebie nie w apnow anej oprócz serii z siarczanem am onu. Z kom b in acji bez m agnezu na glebie w apnow anej ro ślin y zebrano 31 lipca (oprócz roślin w serii z siarczanem am onu przy niższym poziom ie w apnow ania). 8 sierp n ia d o jrzały roślin y w kom b in acji bez m agnezu na glebie nie w apn ow an ej: w serii z azotanem sodu i w serii z siarczanem am onu w k o m b in acji z naw ożeniem m agnezow ym oraz na glebie w apnow anej I Ca w serii z siarczanem am onu w kom bin acji bez Mg. W pozostałych k o m b in acjach na glebie nie w apnow anej w serii z azo tan e m am onu, m ocznikiem , w odą am o n iak aln ą ro ślin y zebrano dopiero 17 sierpnia, tj. na 20 dni później od roślin naw ożonych m agnezem .
Om ówienie w y n i k ó w
Z o bserw acji ro ślin w czasie w egetacji w y nika, że na w szystkich naw o zach azotow ych oraz w serii bez azotu u roślin nie naw ożonych m agn e zem przejaw iał się silny niedobór m agnezu. W y stąp ił on zarów no na gle bie nie w ap n o w an ej, ja k n a obu poziom ach w apnow ania. N a glebie w ap now anej w początkow ym okresie w eg etacji ro ślin niedobór m agnezu był n aw et w iększy niż n a glebie nie w apnow anej. Jed nak że w późniejszym okresie na glebie nie w apn o w an ej b ra k m agnezu w y raźn ie się pogłębił
i spow odow ał znaczne zaham ow anie rozw oju roślin.
W ystępow ały także różnice w niedoborze m agnezu w zależności od fo rm y zastosow anego naw ozu azotowego. N ajsiln iej niedobór m agnezu p rze jaw ia ł się u roślin naw ożonych siarczanem am onu zarów no na glebie nie w apn o w anej, ja k i na obu poziom ach w apnow ania. W n a stę p n e j ko lejności w y raźn y niedobór m agnezu w ystępow ał w serii z m ocznikiem , w odą am o n iak aln ą i azo tanem am onu (rys. 2-5). N ajsłabiej p rzejaw iał się w serii z azotanem sodu i w serii bez azotu (rys. 6 i 7). Na glebie nie w apnow anej w serii z siarczan em am onu zaham ow anie w po bieraniu m agnezu w ystępow ało n aw et u roślin naw ożonych m agnezem . W tej serii w 4 tygodnie od m o m en tu w schodów w y stą p iły w y raźne objaw y głodu m agnezowego. N iedobór m agnezu spow odow ał pew ne opóźnienie w d
al-346 H. Głębowski
Rys. 2. Reakcja owsa na nawożenie m agnezem na różnych nawozach azotowych w różnym czasie. Azot w postaci siarczanu amonu
25 — N P K , 45 — N P K + M g, 76 — C a N P K , 121 — C a N P K + M g. N a k o m b in a c ja C a N P K w y s t ą p i ł y r ó w n ie ż s iln e o b j a w y g ło d u m a g n e z o w e g o , p o d o b n ie ja k n a N P K
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers in different time. Nitrogen in form of ammonium sulphate
15 — N P K , 45 — N P K + m a g n e s iu m , 76 — C a N P K , 121 — C a N P K + m a g n e s iu m . In th e C a N P K t r e a t m e n t d is t in c t m a g n e s iu m d e f i c i e n c y s y m p t o m s a re a ls o v is ib le
Rys. 3. Reakcja owsa na nawożenie m agnezem na różnych nawozach azotowych. Azot w postaci azotanu amonu
18 — N P K , 50 — N P K + M g, 90 — C a N P K , 128 — C a N P K + M g. N a k o m b in a c j i C a N P K w y s t ą p i ł y r ó w n ie ż s i l n e o b j a w y g ło d u m a g n e z o w e g o , p o d o b n ie j a k n a N P K
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers. Nitrogen in form of ammonium nitrate
18 — N P K , 50 — N P K + m a g n e s iu m , 90 — C a N P K , 128 — C a N P K -r m a g n e s iu m . In th e C a N P K t r e a t m e n t d is t in c t m a g n e s iu m d e f i c i e n c y s y m p t o m s a re a ls o v is ib le
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 347
Rys. 4. Reakcja owsa na nawożenie m agnezem na różnych nawozach azotowych. Azot w postaci w ody am oniakalnej
9 — N P K , 42 — N P K + M g, 74 — C a N P K , 117 — C a N P K + M g. N a k o m b in a c j i C a N P K w y s t ą p i ł y r ó w n ie ż s i l n e o b j a w y g ło d u m a g n e z o w e g o , p o d o b n ie J a k n a N P K
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers. Nitrogen in form of ammonia w ater
9 — N P K , 42 — N P K + m a g n e s iu m , 74 — C a N P K , 117 — C a N P K + m a g n e s iu m . In th e C a N P K t r e a t m e n t d is t in c t m a g n e s iu m d e f i c i e n c y s y m p to m s a r e a ls o v is ib le
Rys. 5. Reakcja owsa na nawożenia m agnezem na różnych nawozach azotowych. Azot w postaci mocznika
25 — N P K , 59 — N P K + M g, 98 — C a N P K , 137 — C a N P K + M g. N a k o m b in a c ji C a N P K w y s t ą p i ł y r ó w n ie ż s iln e o b j a w y g ło d u m a g n e z o w e g o , p o d o b n ie j a k n a N P K
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers. N itrogen in form of urea
25 — N P K , 59 — N P K + M g, 98 — C a N P K , 137 — C a N P K + m a g n e s iu m . In th e C a N P K tr e a t m e n t d is t in c t m a g n e s iu m d e f i c i e n c y s y m p to m s a r e a ls o v is ib le
348 H. G łębow ski
Rys. 6. Reakcja owsa na nawożenie m agnezem na różnych nawozach azotowych. Azot w postaci azotanu sodu
28 — N P K , 63 — N P K -i- M g , 94 — C a N P K , 134 — C a N P K -f M g . N a k o m b i n a c j i C a N P K w y s t ą p i ł y r ó w n i e ż s i l n e o b j a w y g ł o d u m a g n e z o w e g o , p o d o b n i e j a k n a N P K
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers. Nitrogen in form of sodium nitrate
2S — N P K , G3 — N P K + m a g n e s i u m , 94 — C a N P K , 234 — C a N P K -f m a g n e s i u m . I n t h e C a N P K t r e a t m e n t d i s t i n c t m a g n e s i u m d e f i c i e n c y s y m p t o m s a r e a l s o v i s i b l e
Rys. 7. Reakcja owsa na nawożenie m agnezem na różnych nawozach azotowych. Kom binacja bez azotu
3 — P K , 37 — P K - f M g , 69 — C a P K , 112 — C a P K M g
Response of oats to m agnesium on different nitrogen fertilizers. W ithout nitrogen
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 349
szym rozw o ju ro ślin w p o ró w nan iu do odpow iednich k o m b in acji n a in n y ch fo rm ach naw ozów azotow ych.
W apnow anie gleby w k ażdym p rzy p a d k u popraw iało w zrost ro ślin oraz zaopatrzenie w m agnez. W m ia rę w zro stu ro ślin następow ało stopnio we zm n iejszanie się n iedoboru m agnezu, przebiegające w y raźn iej przy w yższej daw ce w apnia.
N a glebie nie w apno w anej pod w p ływ em naw ożenia m agnezem o trz y m ano isto tn e i bardzo w ysokie zw yżki p lonu z ia rn a i słom y owsa we w szystkich seriach (tab. 3).
T a b e l a 3 Wpływ m a g n ezu n a p lo n o w a n ie o w sa w z a l e ż n o ś c i o d f o rm y n aw o zu a z o to w e g o 1 p o z io m u w a p n o w an ie g l e b y Ś r e d n i p l o n z i a r n a 1 s ło m y o w sa w g r a m a c h n a w azo n M ag n esiu m e f f e c t u p o n o a t y i e l d s , d e p e n d in g o n n i t r o g e n f e r t i l i z e r f o r m a n d s o i l l i m i n g l e v e l M ean o a t g r a i n a n d s t r a w y i e l d s I n g p e r p o t K o m b in a c ja naw ozow a F e r t i l i z a t i o n t r e a t m e n t s
/H H ^/gS O ^ HH^HOj HH^OH /HHg/gCO HaHOj B ez H W i th o u t H z ia r n o g r a in s ło m a s tr a w z ia r n o g r a in s ło m a s tr a w h 3 « sło m a s tr a w z ia r n o g r a in s ło m a s tr a w z ia r n o g r a in s ło m a s tr a w z ia r n o g r a in i i О й a a ЯРЕ b r a k 1 , 8 1 , 5 1 0 , 0 4 , 6 1 1 , 8 3 , 1 1 4 , 2 9 , 1 2 0 , 9 1 , 6 4 , 5 KPE + Hg 7 , 0 1 4 , 4 1 4 , 7 2 3 , 0 1 3 , 3 1 8 , 3 1 3 , 2 2 5 , 9 1 7 , 6 2 8 , 2 4 , 2 8 , 0 HPK + I Ca 1 1 , 4 2 4 , 2 1 4 , 0 2 7 , 1 1 1 , 1 2 1 , 0 1 1 , 5 2 5 , 1 1 5 , 0 2 5 , 9 3 , 3 8 , 8 HPK + I C a + Mg 1 6 , 2 2 8 ,3 1 7 , 6 3 0 , 4 1 4 , 4 2 4 , 0 1 7 , 5 2 9 , 3 1 8 , 0 2 9 , 7 3 , 8 8 , 3 HPK + I I C a 1 3 ,1 2 6 ,3 1 5 , 5 2 8 , 0 n , 7 2 1 , 9 1 3 , 4 2 5 ,1 1 6 ,0 2 8 , 1 6 , 3 1 1 , 6 HPK + I I C a + Mg 1 8 ,3 3 0 , 9 2 0 , 2 3 2 , 0 1 6 , 8 2 6 , 0 1 9 , 4 3 1 , 8 2 3 , 0 3 2 , 3 5 , 6 1 1 , 0 z i a r n o s ło m a g r a i n s t r a w Jit / Р = 0 , 9 9 / * 1 , 8 8 = 2 , 0 6 j i t / Р = 0 , 9 5 / = 1 , 4 3 = 1 , 5 7
P rz y obu poziom ach w ap now an ia isto tn ą zw yżką plonu otrzym ano na w szy stk ich zastosow anych fo rm ach naw ozów azotow ych, nie było n a to m iast rea k c ji n a naw ożenie m agnezem w serii bez azotu.
N a glebie nie w apn o w anej w y stą p iły także isto tn e różnice w plonach w zależności od fo rm y naw ozu azotowego. N ajw ięk szy plon z ia rn a i sło m y o trzy m an o w serii z azotanem sodu. P rzew yższa on znacznie plony na p ozostałych naw ozach azotow ych.
W apnow anie gleby bardzo w y raźn ie zw iększyło plony z iarn a i słom y w e w szy stk ich seriach. W yższa daw k a w apn a spow odow ała dalszy w zrost plonu ziarn a, prócz ro ślin naw ożonych w odą am oniakalną. W artość o trz y m an y ch zw yżek plonu n a glebie w ap n ow an ej w y raźn ie zależała od fo r m y naw ozu azotowego. W serii z siarczan em am onu przy obu poziom ach
350 H. Głębowski
w ap now an ia w k om bin acji bez m agnezu p lony by ły znacznie w iększe niż w k o m binacji z naw ożeniem m agnezow ym n a glebie nie w apnow anej. P lo n y ro ślin naw ożonych m agnezem na glebie w apnow anej b y ły także uzależnione od fo rm y naw ozów azotow ych. W serii z azotanem sodu b yły one najw iększe, a w serii z w odą am o n iak aln ą najm n iejsze.
N aw ożenie m agnezem w y raźn ie zw iększyło ciężar 1000 ziarn zarów no n a glebie nie w ap no w anej, jak i n a obu poziom ach w apnow ania (tab. 4).
T a b e l a Ą W p ły w n a w o ż e n ia m a g n e z o w e g o n a c ię ż a r 1000 z ia r n o w sa n a r ó ż n y c h n a w o z a c h a z o t o w y c h w z a le ż n o ś c i o d w a p n o w a n ia g le b y . C ię ż a r 1000 z ia r n w g r a m a c h M a g n e s iu m f e r t i l i z a t i o n e f f e c t u p o n 1000 g r a in s w e ig h t o f o a ts c u l t i v a t e d o n d i f f e r e n t n it r o g e n fe r t iliz e r fo r m s , d e p e n d in g on s o il lim in g . 1000 g r a in s w e ig h t in g l o r a a n a w o z u a z o to w e g o N i t r o g e n f e r t i l i s e r f o r m P o s ło m w a p n o w a n ia L l a l n g l e v e l g l e b a n i e w ap n o w an a u n l i m e d s o i l w ap n o w an a I C a s o l i l i n e d , w i t h I C a w apnow ana U C a a o i l l i m e d w i t h I I C a b e z Hg w i t h o u t Mg w i t h Hgz Hg w i t h o u t Hgb e s Hg w i t h Hgz Hg b e s Hg w i t h o u t Hg w i t h Hgz Hg B e s a z o t u - W i th o u t N 1 7 , 8 2 3 , 5 2 0 , 1 2 2 , 4 2 2 , 6 2 2 , 7 Л 0 Д О 4 - 2 0 , 1 1 5 , 8 1 8 , 9 1 8 , 0 2 2 , 7 ЯН4 ЯО5 1 4 , 2 2 4 , 1 1 7 , 5 2 2 , 5 2 0 , 7 2 3 , 4 HH4 OH 1 6 , 8 2 7 , 6 1 8 , 6 2 2 , 5 ' l 9 , 2 2 4 , 7 / н н ^ с о i e , 9 2 4 , 5 1 8 , 1 2 2 , 1 1 6 , 9 2 3 $7 HaHO^ 1 6 , 3 2 4 , 4 1 8 , 3 2 4 , 7 1 8 , 6 2 4 , 7
W ko m bin acji bez m agnezu ziarno było drobne, źle w ypełnione i m iało m ały ciężar. W apnow anie zw iększało plo n y ziarna, jednakże tylko w n ie znacznym stopniu podw yższało ciężar 1000 ziarn. To o sta tn ie było ró w nież słabo w ypełnione. W g ru n ie rzeczy w zrost plonu n astępow ał głów nie przez zw iększenie ilości pośladu.
W serii z siarczanem am onu w kom b in acji z naw ożeniem m agnezo w y m na glebie nie w apnow anej i niższym poziom ie w apnow ania ciężar 1000 ziarn b ył w y raźn ie m niejszy niż na pozostałych naw ozach azoto w ych. N iższy ciężar ziarn w tej serii spow odow any b ył gorszym zaopa trzen iem w m agnez.
Po sprzęcie dośw iadczenia zm ian y w odczynie gleby dla poszczegól n ych naw ozów azotow ych n a glebie nie w ap no w an ej b y ły nieznaczne (tab. 5). W yraźne różnice w y stą p iły dopiero n a glebie w apnow anej. Na obu poziom ach w apn ow ania pH gleby w serii z siarczanem am onu jest niższe niż w pozostałych; w serii z azotanem sodu n a to m ia st zdecydow a nie wyższe.
M agnez znacznie zm niejszał pobran ie azotu na jed n o stk ę suchej m asy zia rn a i słom y, co w y raźn ie w idoczne jest we w szystkich seriach zarów no
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 351
T a b e l a 5
W pływ naw ozów a z o to w y c h n a z m ia n ę o d c z y n u
рН^С1 g l e b y w p o s z c z e g ó l n y c h k o m b i n a c j a c h naw o zo w y ch p o s p r z ę c i e o w sa H i t r o g e n f e r t i l i z e r e f f e c t u p o n s o i l a c i d i t y c h a n g e pHgC1 i n d i f f e r e n t f e r t i l i z a t i o n t r e a t m e n t s a f t e r o a t h a r v e s t F o r s a n a w o z u a z o to w e g o H i t r o g e n P o z io m w ap n o w a n ia L1m 1rg l e v e l g l e b a n i e w apnow ana u n li m e d s o i l I C a XI C a f e r t i l i z e r f o r m b e z Mg w i t h o u t Ug b e z Ug w i t h o u t lig +Ug b e z Ug w i t h o u t Ug +Mg B ez a z o t u W i th o u t n i t r o g e n 3 , 7 0 3 , 7 0 4 , 7 2 4 , 8 0 5 , 5 5 5 , 4 0 /N H ^/g S O ^ 3 , 6 0 3 , 7 0 4 , 1 5 4 , 1 5 5 , 0 0 4 , 9 0 HH^HO^ 3 , 6 2 3 , 7 0 4 , 6 5 4 , 5 5 5 , 4 5 5 , 3 0 HH^OH 3 , 6 5 3 , 7 0 4 , 6 5 4 , 6 0 5 , 5 5 5 , 4 0 /I T ^ /g C O 3 , 7 0 3 , 6 7 4 , 6 0 4 , 5 0 5 , 3 5 5 , 4 0 NaHOj 3 , 8 5 3 , 8 0 4 , 9 0 4 , 9 0 5 , 7 5 5 , 5 0
na glebie nie w apn ow anej, ja k i n a obu poziom ach w ap no w ania (tab. 6). Szczególnie duża zaw artość azotu w y stę p u je na glebie nie w apno w anej. W apnow anie zm niejszało zaw artość azotu w ziarnie i słom ie, co spow odo w ane było w zro stem plonów w ty ch k om binacjach.
P lo n azotu (pobranie azotu z w azonu) b y ł w yższy w k o m b inacjach z naw ożeniem m agnezow ym . Św iadczy to, że naw ożenie m agnezow e spo w odow ało lepsze i b ardziej p ro d u k ty w n e w yk o rzy stan ie azotu.
Z zaw artości m agnezu (tab. 7) w y n ika, że naw ożenie siarczanem m ag nezu zawsze zw iększało ilość m agnezu w ziarnie i słom ie owsa. Poszcze gólne naw ozy azotow e okazały duży w pływ n a pobieranie m agnezu za rów no na glebie nie w ap now an ej, ja k i p rzy obu poziom ach w ap n ow a nia. O ddziaływ anie poszczególnych fo rm naw ozów azotow ych na pobie ran ie m agnezu przez ro ślin y jest n a w e t w iększe niż w y n ik a z plonu Mg (tab. 7), gdyż ro ślin y , u k tó ry c h silniej w y stąp ił niedobór m agnezu b a r dziej p rze d łu ży ły okres w eg etacji i n agro m ad ziły w ięcej m agnezu w sw ej m asie (np. na m oczniku). N ajsiln iejsze zaham ow anie w p o b ieraniu m ag n e zu przez ro ślin y w ystępow ało w serii z siarczanem am onu, w odą am o n iak a ln ą i m ocznikiem .
W apnow anie gleby zw iększało w y k o rzy stan ie m agnezu przez ro ślin y
we w szy stk ich zastosow anych seriach i k o m binacjach naw ozow ych.
Znaczne różnice w y stą p iły w zaw artości p otasu (tab. 8). R ośliny nie n a wożone m agnezem n a glebie nie w ap no w an ej n agrom adziły n ad m iern e ilości p otasu w ziarnie, a zw łaszcza w słom ie. W apnow anie zm niejszało zaw artość p o tasu w roślin ie zw iększając rów nocześnie jego w y k o rz y sta nie przez zw iększenie plonów . B ardzo w y ra ź n y w p ły w n a zaw artość p o
T a b e l a 6 Wpływ n a w o ż e n ia magnezem n a z a w a r t o ś ć a z o t u w o w s ie w z a l e ż n o ś c i od fo r m y naWOZU a z o to w e g o i p o z io m u w a p n o w a n ia g l e b y
M agnesium f e r t i l i z a t i o n e f f e c t u p o n n i t r o g e n c o n t e n t i n o a t s , d e p e n d in g o n d i f f e r e n t n i t r o g e n f o r m s a n d s o i l l i m i n g l e v e l Z i a r n o - G r a i n S ło m a - S tr a w
z
Z i a r n o - G r a i n S ł o n a •- S tr a w2
Z i a r n o - G r a i n S ło m a •- S tr a wz
K o m b in a c ja naw ozow a F e r t i l i z a t i o n t r e a t m e n t s p o b r a n i e N w mg n a N u p t a k e i n mg p e r p l o n N m g /w azo n p o b r a n i e N w mg n a N u p t a k e i n mg p e r p l o n N m g /w azo n p o b r a n i e N w mg n a N u p t a k e i n mg p e r p l o n N m g/w azon 1 6 s .m . 1 6 o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t N u p t a k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t N u p ta k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t N u p ta k e m g /p o t N w p o s t a c i /NH2/ 2 00 N i t r o g e n i n f o rm o f /N H g ^C O N w p o s t a c i NaNOj N i t r o g e n i n fo rm o f NaNO^ N w p o s t a c i /N H ^/gS O ^ N i t r o g e n i n f o r m o f /N H ^ /2S 0 ^ NPK - - 1 7 ,0 0 2 4 1 ,4 0 - 2 3 , 6 0 2 1 4 ,7 6 8 , 6 1 7 9 ,7 4 3 9 4 ,5 0 - - - - -NPK + Mg 2 1 ,8 0 2 8 7 ,7 6 7 ,0 0 1 8 1 ,3 0 4 9 6 ,0 6 1 7 ,4 0 3 0 9 ,7 2 3 , 6 1 0 1 ,5 2 4 1 1 ,2 4 2 6 ,2 0 1 8 3 ,4 0 7 , 9 1 1 3 ,7 6 2 9 7 ,1 6 NPK + I C a 2 1 ,2 0 2 4 3 ,8 0 6 ,9 0 1 7 3 ,1 9 4 1 6 ,9 9 2 0 ,6 0 2 6 7 ,8 0 6 , 3 1 6 3 ,1 7 4 3 0 ,9 7 2 1 ,6 0 2 4 6 ,2 4 5 , 5 1 3 3 ,1 0 3 7 9 ,3 4 NPK + I Ca+Mg 1 7 ,9 0 3 1 3 ,2 5 4 , 5 0 1 3 1 ,8 5 4 5 5 ,1 0 1 8 ,8 0 3 3 8 ,4 0 3 , 5 1 0 3 ,9 5 4 4 2 ,3 5 1 8 ,9 0 3 0 6 ,1 8 4 , 1 1 1 6 ,0 3 4 2 2 ,2 1 NPK + I I Ca 2 1 ,6 0 2 8 9 ,4 4 6 ,0 0 1 5 0 ,6 0 4 4 0 ,0 4 2 0 ,1 0 3 2 1 ,6 0 5 , 5 1 5 4 ,5 5 4 7 6 ,1 5 2 0 ,7 0 2 1 7 ,1 7 4 , 5 1 1 8 ,3 5 3 8 9 ,5 2 NPK + I I Ca+Mg 1 8 ,1 0 3 5 1 ,1 4 4 , 1 0 1 3 0 ,3 8 4 8 1 ,5 2 1 7 ,1 0 3 9 3 ,3 0 3 , 3 1 0 6 ,5 9 4 9 9 ,8 9 1 7 ,2 0 3 1 4 ,7 6 3 , 1 9 5 ,7 9 4 1 0 ,5 5 N w p o s t a c i NH^NO^ N i t r o g e n i n fo rm o f NH^NO^ N w p o s t a c i NH^OH N i t r o g e n i n f o rm o f NH^OH B ez N W i th o u t !N NPK _ - 2 1 ,8 2 1 8 ,0 0 - - 1 3 ,4 0 1 5 8 ,1 2 - - - 7 , 8 3 5 ,1 0 -NPK + Mg 1 9 ,5 0 2 8 6 ,6 5 4 , 6 1 0 5 ,8 0 3 9 2 ,4 5 1 9 ,1 0 2 5 4 ,0 3 5 ,8 0 1 0 6 ,1 4 3 6 0 ,1 7 - - 2 , 7 2 1 ,6 0 -NPK + I C a 1 9 ,0 0 2 6 6 ,0 0 5 , 3 1 4 3 ,6 3 4 0 9 ,6 3 1 9 ,2 0 2 1 3 ,1 2 6 , 2 0 1 3 0 ,2 0 3 4 3 ,3 2 - - 4 , 0 3 5 ,2 0 -NPK + I Ca+Mg 1 7 ,4 0 3 0 6 ,2 4 4 , 5 1 3 6 ,8 0 4 4 3 ,0 4 1 7 ,1 0 2 4 6 ,2 4 5 ,8 0 1 3 9 ,2 0 3 8 5 ,4 4 - - 3 , 2 2 6 ,5 6 -NPK + I I Ca 1 8 ,9 0 2 9 2 ,2 5 5 , 2 1 4 5 ,6 0 4 3 8 ,5 5 1 9 ,6 0 2 2 9 ,3 2 6 , 1 0 1 3 3 ,5 9 3 6 2 ,9 1 - - 3 , 6 4 1 ,7 6 -NPK + I I Ca+Mg 1 7 ,1 0 3 4 5 ,4 2 3 , 9 1 2 8 ,3 1 4 7 3 ,7 3 1 6 ,8 0 2 8 2 ,2 4 4 , 4 0 1 1 4 ,4 0 3 9 6 ,6 4 - - 3 , 3 3 7 ,2 9 -35 2 H . G łę b o w sk iT a b e l a 7 Wpływ r ó ż n y c h fo r m naw ozów a z o to w y c h n à z a w a r t o ś ć m a g n ez u w o w s ie w z a l e ż n o ś c i o d w a p n o w a n ia g l e b y
E f f e c t o f d i f f e r e n t n i t r o g e n f e r t i l i z e r fo r m e u p o n m a g n esiu m c o n t e n t i n o a t s - d e p e n d in g ^ o n s o i l l i m i n g l e v e l K o m b in a c ja naw ozow a F e r t i l i z a t i o n t r e a t m e n t s Z i a r n o - G r a in S ło m a - S tr a w Z Z i a r n o - G r a i n S ło m a - S tr a w X Z i a r n o - G r a in S ło m a - S tr a w Z p o b r a n i e MgO w mg n a MgO u p ta k e i n mg p e r p l o nMgO m g /w azo n p o b r a n i e MgO w mg n a MgO u p t a k e i n mg p e r 1 p l o niteo m g /w a zo n p o b r a n i e MgO w mg n a MgO u p t a k e i n mg p e r p l o n MgO m g /w azo n 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t MgO. u p t a k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t MgO u p ta k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t MgO u p t a k e m g / p o t 1 NPK HPK + Mg HPK + I C a HPK + I Ca+Mg HPK + I I C a HPK + I I Ca+Mg N w p o s t a c i / Ш 2/ 2 С0 H i t r o g e n i n f o r m o f /Ш ^ ^ С О N w p o s t a c i NaNO^ N i t r o g e n i n f o r m o f NaNO^ N w p o s t a c i /N H ^/gS O ^ N i t r o g e n i n fo r m o f /N H ^/gS O ^ 1 , 2 8 2 ,0 9 1 , 4 8 2 , 2 8 1 ,5 7 2 , 1 1 5 ,9 7 . 2 7 ,5 9 1 7 ,0 2 3 9 ,9 0 2 1 ,0 4 4 0 ,9 3 1 ,0 0 2 ,0 2 0 ,9 1 2 ,4 8 0 ,8 7 1 ,9 1 1 4 . 2 0 5 2 .2 1 2 2 , 8 9 7 2 , 6 6 2 1 , 8 4 6 0 ,8 0 1 8 ,1 7 7 9 , 8 0 3 9 ,9 1 1 1 2 ,5 6 4 2 , 8 8 1 0 1 ,7 3 1 , 0 4 1 ,7 5 1 ,5 4 . 2 , 0 2 1 ,4 6 2 , 0 0 9 , 4 6 3 1 ,1 5 2 0 ,0 2 3 6 , 3 6 2 3 ,3 6 . 4 6 ,0 0 0 , 9 1 1 ,5 3 0 , 4 9 1 , 5 8 0 , 4 5 1 , 4 1 1 9 ,0 6 4 3 ,0 9 1 2 ,6 3 4 6 ,8 1 1 2 ,5 0 4 5 ,4 8 2 8 ,5 2 7 4 ,2 4 3 2 ,6 5 8 3 ,1 7 3 5 ,9 5 9 1 ,^ 8 1 , 8 0 1 ,0 7 2 , 0 4 1 ,4 5 2 , 2 9 1 2 ,6 0 1 2 ,2 0 3 3 ,0 5 1 8 ,9 9 4 1 ,9 1 1 , 9 6 0 , 8 2 2 , 2 2 0 , 6 9 1 ,8 6 2 8 ,2 2 1 9 ,8 4 6 2 ,7 1 1 8 ,0 9 5 7 ,3 5 4 0 , 8 2 5 2 , 0 4 9 5 , 7 6 5 7 ,0 8 9 9 ,2 6 HPK HPK + Mg HPK + I C a HPK + I Ca+Mg HPK + I I C a HPK + I I Ca+Mg N w p o s t a c i NH^NO^ H i t r o g e n i n f o r m o f NH^NÓ^ N w p o s t a c i NH^OH N i t r o g e n i n f o r m o f NH^OH B ez К W ith o u t N 1 ,3 7 2 ,0 2 1 ,1 8 1 , 5 9 1 ,1 5 1 , 9 0 2 ,0 5 2 9 ,6 9 1 6 ,5 2 2 7 ,9 8 1 7 ,8 2 3 8 ,3 8 0 , 9 8 2 , 4 0 0 , 4 2 1 ,3 5 0 ,5 6 1 ,1 7 9 , 7 6 5 5 .2 0 1 1 ,4 9 4 1 . 2 0 1 5 ,6 8 3 8 ,4 3 1 1 ,8 1 8 4 ,8 9 2 8 ,0 1 6 9 ,0 8 3 3 , 5 0 7 8 ,8 1 1 , 3 0 1 , 7 5 1 , 2 4 1 ,9 0 1 Л З 1 ,6 8 5 , 8 9 2 3 ,2 7 1 3 ,7 6 2 7 ,3 6 1 6 ,7 3 2 7 ,8 9 0 , 8 7 1 , 9 8 0 , 7 4 2 , 4 6 0 , 7 8 2 , 1 0 1 0 ,2 9 3 6 ,1 6 1 5 ,6 2 5 8 , 9 4 1 7 ,1 7 5 4 ,5 0 1 5 .8 9 5 9 ,4 3 2 9 .3 8 8 6 ,3 0 3 3 . 9 0 8 2 .3 9 1 ,6 2 2 , 1 2 2 , 0 4 2 ,5 7 2 , 0 0 2 ,5 2 2 , 5 4 8 , 9 0 6 ,7 3 9 , 7 7 1 2 ,6 0 1 4 , i i 1 , 2 4 1 ,9 1 1 ,3 8 2 , 5 4 1 ,3 5 2 ,9 7 5 ,4 3 1 5 ,2 9 1 5 ,9 4 2 1 ,0 5 1 5 ,4 0 5 5 , 5 4 7 , 9 7 2 4 , 1 9 2 0 ,6 7 5 0 ,8 2 2 8 , 0 0 4 7 ,6 5 W p ły w n a w o zó w az oto wyc h na po bi e ra n ie M g 3 5 3
T a b e l a 8 Wpływ n a w o ż e n ia magnezem n a 'z a w a r t o ś ć p o t a s u w o w s ie w z a l e ż n o ś c i od fo rm y n aw o zu a z o to w e g o i p o zio m u w ap n o w an ia g le b y
M agnesium f e r t i l i z a t i o n e f f e c t u p o n p o t a s s i u m c o n t e n t i n o a t s , d e p e n d in g o n n i t r o g e n f e r t i l i z e r fo r m s a n d s o i l l i m i n g l e v e l
Z i a r n o - G r a in S ło m a - S tr a w
2
Z i a m o - G r a in S ło m a ■- S tr a w2
Z i a r n o - G r a in S ło m a •- S tr a wz
K o m b in a c ja naw ozow a p o b r a n i e IL^O w mg n a K2O u p t a k e i n mg p e r p l o n 2^0 m g /w azo n к2о u p t a k e m g /p o t p o b r a n i e K^O w mg n a ^ 0 u p ta k e i n mg p e r p l o n KgO m g/w azon p o b r a n i e K^O w mg n a E^O u p ta k e i n mg p e r p l o n KgO m g /w azo n 1 ^ 0 u p ta k e m g /p o t F e r t i l i s a t i o n t r e a t m e n t s 1 S s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 S s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t k2 ° u p ta k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t N w p o s t a c i /NH2/ 2C0 N i t r o g e n i n fo rm o f /NH2/ 2C0 N w p o s t a c i NaNOj N i t r o g e n i n fo rm o f NaNO^ N w p o s t a c i /N H ^ /2S 0 ^ N i t r o g e n i n fo rm o f /N H ^ /2S 0 ^ NPK 1 1 ,0 0 3 4 ,1 0 2 9 ,2 0 4 1 4 ,6 4 4 4 8 ,7 4 12,33 1 1 2 ,2 0 1 7 ,2 0 359,49 4 7 1 ,6 8 - - - - -NPK + Mg 9 ,0 0 1 1 8 ,8 0 1 2 ,8 0 3 3 1 ,5 2 4 5 0 ,3 2 8 , 4 4 1 5 0 ,2 3 1 2 ,8 0 3 6 0 ,9 6 5 1 1 ,1 9 1 0 ,3 3 7 2 ,3 1 2 0 ,4 4 2 9 1 ,4 8 3 6 3 ,7 7 NPK + I Ca 1 1 ,0 0 1 2 6 ,5 0 1 5 ,2 0 3 8 1 ,5 2 5 0 8 ,0 2 9 , 6 7 1 2 7 ,7 1 1 4 ,4 0 3 7 2 ,9 6 4 9 8 ,6 7 9 ,5 6 1 0 3 ,9 8 1 7 ,7 2 4 2 8 ,8 2 5 3 7 ,8 0 NPK + I Ca+Mg 8 ,4 4 1 4 7 ,7 0 1 2 ,9 6 3 7 9 ,7 3 5 2 7 ,4 3 7 , 8 9 1 4 2 ,0 2 1 3 ,6 0 4 0 3 ,9 2 5 4 5 ,9 4 8 ,4 4 1 3 6 ,7 3 1 3 ,8 0 3 9 0 ,5 4 5 2 7 ,2 7 NPK + I I Ca 9 ,8 9 1 3 2 ,5 0 3 .4 ,4 4 3 6 1 ,4 4 4 9 3 ,9 4 9 , 1 1 1 4 5 ,7 6 1 3 ,6 0 3 3 2 ,1 6 5 2 7 ,9 2 9 ,8 7 1 2 9 ,3 0 1 4 ,2 0 3 7 3 ,4 8 5 0 2 ,7 6 NPK + I I Ca+Mg 8 ,0 0 1 5 5 ,2 0 1 2 ,0 0 3 8 1 ,6 0 5 3 6 ,5 0 7 , 5 6 1 7 3 ,8 8 1 3 ,0 0 4 1 9 ,2 0 5 9 3 ,0 8 8 ,0 0 1 4 6 ,4 0 1 1 ,8 0 3 6 4 ,6 2 5 1 1 ,0 2 N w p o s t a c i NH^NOj N i t r o g e n i n f o rm o f NH^NO^ N w p o s t a c i NH^CH N i t r o g e n i n fo r m o f NH^OH B ez N W ith o u t N NPK 1 1 ,0 0 1 6 ,5 0 3 6 ,4 0 3 6 4 ,0 0 3 3 0 ,5 0 1 0 ,0 0 4 6 ,0 0 3 1 ,2 0 3 6 3 ,1 6 4 1 4 ,1 6 1 1 ,0 0 1 7 ,2 7 4 3 ,0 0 1 9 3 ,5 0 2 1 0 ,7 0 NPK + Mg 9 ,7 8 1 4 3 ,7 7 1 6 ,4 0 3 7 7 ,2 0 5 2 0 ,9 7 8 , 5 6 1 1 3 ,8 5 2 0 ,4 0 3 7 3 ,3 2 4 8 7 ,1 7 8 ,6 7 3 6 ,4 1 3 5 ,2 0 2 8 1 ,6 0 3 1 8 ,0 1 NPK + I Ca 1 0 ,4 5 1 4 6 ,3 0 1 4 ,2 0 3 8 3 ,8 2 5 3 1 ,1 2 9 , 0 0 9 9 ,9 0 1 9 ,4 0 4 0 7 ,4 0 5 0 7 ,3 0 9 ,3 3 3 0 ,7 9 4 1 ,2 0 3 6 2 ,5 6 3 9 3 ,3 5 NPK + I Ca+Mg 8 ,4 5 1 4 8 ,7 2 1 3 ,2 0 4 0 1 ,2 8 5 5 0 ,0 0 7 , 4 5 1 0 7 ,2 8 1 6 ,8 0 4 0 4 ,2 0 5 1 0 ,4 8 9 ,3 3 3 5 ,4 5 4 0 ,5 6 3 3 6 ,6 5 3 7 2 ,1 0 NPK + I I Ca 9 ,4 5 1 4 6 ,4 7 1 3 ,8 0 3 8 6 ,4 0 5 3 2 ,3 7 8 , 0 0 1 0 5 ,3 0 1 7 ,8 0 3 8 9 ,2 0 4 9 4 ,5 0 9 ,0 0 5 6 ,7 0 3 6 ,8 0 426,33 4 8 3 ,5 8 NPK + I I Ca+Mg 8 ,7 9 1 7 7 ,5 6 1 1 ,4 0 3 7 5 ,0 6 5 5 2 ,6 2 7 , 8 9 1 2 2 ,5 5 1 5 ,2 0 3 9 5 ,2 0 5 2 7 ,7 5 9 ,0 0 5 0 ,4 0 3 6 ,0 8 4 0 7 ,7 0 4 5 8 ,1 0 35 4 H . G łę b o w sk i
T a b e l a 9 Wpływ n a w o ż e n ia m agnezem n a z a w a r to ś ć w a p n ia w o w sie w z a l e ż n o ś c i od fo rm y naw o zu a z o to w e g o i p o z io m u w a p n o w a n ia g l e b y
M agnesium f e r t i l i z a t i o n e f f e c t u p o n c a lc iu m c o n t e n t i n o a t s , d e p e n d in g o n n i t r o g e n f e r t i l i z e r f o r m s a n d s o i l l i m i n g l e v e l Z i a r n o - G r a in S ło m a - S tr a w
z
Z i a r n o - G r a in S ło m a «- S tr a w z Z i a r n o - G r a in S ło m a - S tr a w£
K o m b in a c ja naw ozow a F e r t i l i z a t i o n t r e a t m e n t p o b r a n i e CaO w mg n a CaO u p t a k e i n mg p e r p l o n CaO m s/v /azo n CaO u p t a k m g /p o t p o b r a n i e CaO w mg n a CaO u p ta k e i n mg p e r p l o n CaO m g/w azon p o b r a n i e CaO w mg n a CaO u p ta k e i n mg p e r p l e n CaO m g/w azon 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azo n p o t CaO u p ta k e m g /p o t 1 g s .m . 1 g o f d .iu . w azon p o t 1 g s .m . 1 g o f d .m . w azon p o t CaO u p ta k e m g /p o t N w p o s t a c i /NH2/ 2CO N i t r o g e n i n f o r m o f /N I^ /^ C O N w p o s t a c i NaNOj N i t r o g e n i n fo rm o f NaNO^ N w p o s t a c i /N H ^ /2 S 0 ^ N i t t o g e n i n f o rm o f /N H ^ /^ O ^ NPK 1 ,9 5 6 ,0 4 6 , 3 9 9 0 ,7 7 9 6 ,8 1 1 , 3 0 1 1 ,8 3 3 ,3 2 6 9 ,3 9 8 1 ,2 2 - - - - -NPK + Mg 1 , 3 4 1 7 ,6 9 3 , 3 8 8 7 , 4 4 Ю 5 Д З 0 ,8 7 1 5 ,4 7 2 * 3 4 6 5 ,8 7 8 1 ,3 4 1 ,2 7 8 ,8 9 3 , 4 6 4 9 ,7 7 5 8 ,6 6 NPK + I C a 2 ,4 2 2 7 ,8 3 1 0 ,9 2 2 7 4 ,0 9 3 0 1 ,9 2 1 ,5 3 1 9 ,8 9 6 , 0 4 1 5 6 ,4 3 1 7 6 ,3 2 1 ,6 3 1 8 ,5 8 1 1 ,3 4 2 7 4 ,3 3 2 9 2 ,9 1 NPK + I Ca+Mg 1 ,3 7 2 3 ,9 7 7 , 6 2 2 2 3 ,3 8 2 4 7 ,3 5 1 ,3 0 2 3 ,4 0 4 , 7 4 1 4 0 ,6 6 1 6 4 ,0 6 1 ,4 0 2 2 ,6 8 8 , 3 5 2 3 5 ,9 1 2 5 8 ,5 9 NPK + I I C a 2 , 3 0 3 0 ,8 2 1 1 ,9 0 2 9 8 ,7 9 3 2 9 ,6 1 1 ,5 7 2 5 ,1 2 6 ,2 9 1 7 6 ,6 9 2 0 1 ,8 1 1 , 6 0 2 0 ,9 6 1 1 ,1 0 2 9 2 ,0 3 3 1 2 ,9 9 NPK + I I Ca+Mg 1 ,7 5 3 3 ,9 5 8 , 8 1 2 8 0 ,0 9 3 1 4 ,0 4 1 ,2 1 2 7 ,8 3 5 ,2 4 1 6 9 ,2 5 1 9 7 ,0 8 1 ,4 0 2 5 ,6 2 8 , 5 9 2 6 5 ,4 9 2 9 1 , H N w p o 3 t a c i NH^NO^ N i t r o g e n i n f o r m o f NH^NO^ N w p o o t a c u NH^OH N i t r o g e n i n f o rm o f NH^OH B ez N W i th o u t N NPK 1 , 3 0 1 1 ,8 3 6 , 8 4 6 8 ,4 0 8 0 ,2 3 1 ,7 0 7 ,8 2 6 ,3 8 7 5 , 2 4 8 3 ,0 6 1 , 2 1 1 , 9 0 4 , 2 9 1 9 ,3 0 2 1 ,2 0 NPK + Mg 1 ,2 5 1 8 ,3 7 4 , 0 5 9 3 ,1 0 1 1 1 ,4 7 1 , 3 8 1 7 ,6 9 4 , 0 1 7 3 ,3 5 9 1 ,0 4 0 , 8 8 3 , 7 0 2 , 7 8 2 2 ,2 7 2 5 ,9 7 NPK + I C a 2 , 6 4 3 6 ,9 6 1 0 ,9 4 2 9 6 ,4 7 3 3 3 ,4 3 2 , 2 ? 2 5 ,2 0 1 0 ,3 0 2 1 6 ,3 8 2 4 1 ,5 8 1 ,8 1 5 ,3 1 6 ,6 7 5 8 ,7 1 6 4 ,0 2 NPK + I Ca+Mg 2 ,3 3 4 1 ,0 1 7 , 5 5 2 2 9 ,5 8 2 7 0 ,5 9 1 ,8 5 2 6 ,6 4 7 ,0 5 1 6 9 ,9 1 1 9 6 ,5 5 1 ,1 0 4 , 1 8 6 ,5 7 5 4 ,5 1 5 8 ,6 9 NPK + I I C a 2 , 7 0 4 1 ,8 5 1 1 ,8 3 3 3 1 ,3 0 3 7 3 Д 5 2 ,2 2 2 5 ,9 7 1 0 ,3 6 2 2 6 ,8 8 2 5 2 ,8 5 1 ,6 1 1 0 ,1 4 6 , 7 6 7 8 ,4 2 8 8 ,5 6 NPK + I I Ca+Mg 2 ,2 7 4 5 ,8 5 8 , 3 1 2 7 3 ,4 6 3 1 9 ,3 1 2 , 2 0 3 6 ,9 0 8 ,4 0 2 1 8 ,4 0 2 5 5 ,3 6 1 ,2 1 6 ,7 7 6 ,2 3 7 0 ,4 2 7 7 ,1 9 W p ły w n a w o zó w az oto wyc h na p ob ie ran ie M g 3 5 5356 H. G łębow ski
su w ziarn ie i słom ie owsa okazyw ało naw ożenie m agnezem . Z nacznie obniżało ono zaw artość p o tasu zarów no n a glebie nie w apnow anej, ja k i n a obu poziom ach w apno w an ia zw iększając rów nocześnie w y k o rz y sta nie potasu.
W apnow anie zw iększało zaw artość w ap n ia w ziarnie i słom ie ow sa na w szystkich zastosow anych naw ozach azotow ych i n a serii bez azotu (tab. 9). W y stęp u je je d n a k zróżnicow anie w zaw artości tego sk ła d n ik a w zależności od fo rm y zastosow anego naw ozu azotowego. W yraźnie m n ie j sze ilości w apn ia w y stę p u ją w serii z azotanem sodu w ziarnie i słom ie oraz w serii z siarczanem am onu w ziarnie. Pozostałe serie we w szystkch k o m b in acjach naw ozow ych zaw ierają znacznie w ięcej tego składnik a.
N aw ożenie m agnezow e bardzo w y raźn ie zm niejszyło zaw artość w ap nia w ziarn ie i słom ie owsa w e w szy stk ich zastosow anych p rzy pad kach .
WNIOSKI
Z przepro w ad zo nych dośw iadczeń na glebie słabo glin iastej, w k tó ry c h b adano w p ływ naw ozów azotow ych n a pobieranie m agnezu przy ró żn ym odczynie gleby, m ożna w yciągnąć n a stę p u jąc e w nioski:
1. Poszczególne fo rm y naw ozów azotow ych okazały duży w p ły w na pobieranie m agnezu, plonow anie i sk ład chem iczny roślin.
2. P rz y zaw artości 0,5 mg m agnezu dostępnego w 100 g gleby w doś w iadczeniu z żytem ścięty m w siódm ym ty g o d n iu od w schodów , w y stą p ił siln y niedobór m agnezu oraz zaham ow anie w e w zroście ro ślin w serii z siarczan em am onu. U ro ślin naw ożonych azotanem am onu w y stą p iły w y raźne o b jaw y głodu m agnezow ego, lecz nie było zaham ow ania we w zroście roślin. W serii z azotanem sodu ro ślin y b y ły dobrze zaopatrzone w m agnez i w y d a ły n a jw ięk szy plon.
N aw ożenie siarczanem m agnezu n a b ad an ej glebie zw iększało plon ży ta ty lk o w serii z siarczanem am onu.
3. P rz y zaw arto ści śladów m agnezu w glebie w dośw iadczeniu z ow sem niedobór m agnezu u roślin w y stą p ił w e w szystkich seriach (bez N, z siarczan em am onu, z azotanem am onu, m ocznikiem i azotanem sodu) zarów no n a glebie w apno w an ej, jak i na obu zastosow anych poziom ach w apnow ania.
N aw ożenie m agnezem zw iększało plon z ia rn a i słom y owsa we w szy st k ich seriach z naw ozam i azotow ym i. W serii bez azotu zw yżkę plonu z ia r n a i słom y otrzym an o ty lko na glebie nie w apnow anej.
4. W apnow anie gleby w yraźnie zw iększało w y k o rzy stan ie m agnezu oraz plon z iarn a i słom y owsa we w szystkich seriach. Szczególnie duży w zrost plonu n a stą p ił w serii z siarczan em am onu, gdzie sam o w ap n o w a
W pływ nawozów azotowych na pobieranie Mg 357
nie spow odow ało w iększą zw yżkę p lonu z iarn a i słom y niż naw ożenie m agnezem n a glebie nie w apno w an ej.
5. N aw ożenie siarczanem m agnezu zw iększało zaw artość m agnezu w s.m. ży ta oraz w ziarn ie i słom ie owsa w e w szy stkich seriach zarów no n a glebie nie w apn ow an ej, ja k i n a obu poziom ach w apnow ania. Z w ięk szało rów nież bardzo w yraźn ie ciężar 1000 ziarn a owsa. W k o m b in acjach bez m agnezu n a glebie nie w ap no w an ej i n a obu poziom ach w apn ow an ia ziarno było źle w ypełn ione i posiadało m ały ciężar.
6. N aw ożenie m agnezem obniżało zaw artość azotu, p otasu i w ap nia w jednostce p lonu pow odując b ard ziej p ro d u k ty w n e zużycie ty c h sk ła d ników przez rośliny.
LITERATURA
[1] A d a m u s M. B o r a t y ń s k i K., S z e r s z e ń L.: Badania nad zawartością m agnezu w glebie. Cz. IV. Rozm ieszczenie magnezu przyswajalnego w profi lach gleb Zakładu Doświadczalnego Laskow ice O ławskie. Roczn. Glebozn., t. XIV, z. I, 1964, s. 43-51.
[2] A n d e r s o n P. J., S w a n b a c k T. R.: Repart of the ТаЬассо Substantion at W indsor for 1928. Conn. State Sta. Bull., 299, pp. 141-203, 1929, w g Bibl. The Miner. Elem., 1939, p. 512.
[3] A r n о n D. I.: A m m onium and nitrate nitrogen nutrition of barley at d iffe rent seasons in relation to hydrogen-ion concentration, manganese, copper and oxygen supply. Soil Sei, t. 44, 1937, 91-113.
[4] A r n o n D. I.: Effect of ammonium and nitrate nitrogen on the m ineral com position and sap characteristics of barley. Soil Sei., t. 48, 1939, 295-307.
[5] B a l k s R., W e h r m a n n О.: Sym ptom s of m agnesium deficiency in field experim ents w ith w inter rye on light sand soils in Brunswick. Ernähr., P flan ze, 34, 1938, 145^147, w g Bibl. The Minor Elem., 1939.
[6] B a r n e t t e R. H., H e s t e r J. B.: Influence of inorganic nitrogen com pounds on reaction and replaceable bases of Norfolk sand. Soil Sei., t. 30, 1930, 431-437.
[7] B l u e W. G., E n o C h a r l e s F.: M agnesium status of soil in the Suwanne V alley area of Florida. Soil Sei., t. 82, nr 1, 1956, s. 51-56.
[8] B o l l e - J o n e s E. W.: Comparative effects of am monium and nitrate ions on the grow th and com position of Hevea brasiliensis. Physiolog. Plantarum , t. 8, 1955, 606-629.
[9] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Badania nad zaw ar tością m agnezu w glebie. Cz. I. Porów nanie m etody chemicznej i biologicznej oznaczania m agnezu w glebie. Zeszyty Problem ow e Post. Nauk Roln., nr 40a, 1963, 53-66.
[10] B o r a t y ń s k i K., R o s z y k o w a S., Z i ę t e c k a M.: Badania nad zaw ar tością m agnezu w glebie. Cz. III. Odczyn oraz w ielk ość sorpcji gleby a za wartość m agnezu. Roczn. Glebozn., t. XIV, z. 1. 1964, s. 27.
[11] C a r o l u s R. L.: The relation of potassium , calcium and sodium to m agnesium deficiency. Proc. Am. Acc. Hort. Sei., 33, p. 595-599, 1936, z Bibl. The Minor Elem., 1939.
