Zofia Śliwianka-Dziurawcowa
Pracownia konserwatorska Muzeum
Okręgowego w Rzeszowie
Ochrona Zabytków 24/1 (92), 54-56
1971
ZOFIA ŚLIWIANKA-DZrURAWCOWA
PRACOWNIA KONSERWATORSKA MUZEUM OKRĘGOWEGO W RZESZOWIE
M uzeum w 'Rzeszowie istn ieje od ro k u 1934, jed n ak że dużo n a jc en n iejszy ch eksponatów n a pływ ało po ro k u 1945. W skład zbiorów m u zealnych w chodzi znaczna kolekcja obrazów m istrzów holend ersk ich , w łoskich i n iem iec
kich tzw . g a le ria D ąbskich, zbiory m ilita riów , m eble, stro je, tk an in y , przed m io ty m e talow e, ceram ika, g aleria p o rtre tó w z X IX i po czątków X X w., oraz bogate zbiory e tn o g ra ficzne i archeologiczne. Od początku istn ien ia M uzeum zbiory nie m iały w łaściw ej opieki ko n serw ato rsk iej, a także odpow iednich m a gazynów . Od 1959 r., kiedy to p o w stała m u zealna p raco w n ia k o n s e rw a to rs k a 1, sy tu a c ja ta pow oli u lega zm ianie na lepsze, ale ciągle pozostaw ia w iele do życzenia. P rz ed zorg ani zow aniem p raco w n i n ie k tó re obiek ty (prze w ażnie obrazy) doryw czo konserw ow ano, ale p rac e te w ykonyw ali ludzie bez p rzy g o tow an ia w ty m k ie ru n k u i zabiegi te odbiły się niek o rzy stn ie n a sam ych obrazach. O brazy z galerii D ąbskich d o stały się do M u zeum w różn ym stanie, czasem b y ły już b a r dzo daw no pod daw ane zabiegom k o n se rw ato r skim , przew ażnie n a k le jan e na now e p łó tn a k la jstre m . D opiero w ro k u 1955, z chw ilą o trz y m an ia przez M uzeum dużego b u d y n k u na cele ekspozycyjne i m agazy n y (obecnie je s t on już za ciasny) zlecono odczyszczenie i p rzy go to w anie do ekspozycji 40 obrazów. P ra ce kon se rw ato rsk ie p rzy tych obrazach w ykonali k o n serw ato rzy z PK Z K r a k ó w 2. Jednorazow e doraźne zabezpieczenie k ilk u d ziesięciu o bra zów nie rozw iązało sytu acji. U tw orzono więc praco w n ię k o n serw ato rsk ą, k tó ra m iała za za danie przede w szystkim zabezpieczenie n a j bard ziej zniszczonych eksponatów . N ależyte zorganizow anie tak ie j opieki w ym agało w ielu s ta ra ń i nakład ów finansow ych. P o n a d to kon se rw ato rzy zm uszeni byli sam i w ykonyw ać n iezbędne n arzęd zia i urządzenia, k tó ry c h nie m ożna było dostać na ry n k u krajo w ym . Tym sposobem w y k on ano k a u te ry z odpow iednio dostosow anym tra n sfo rm ato re m , p rzeno śn e di- gistorium , a p a ra t do u trw a la n ia polichrom ii na rzeźbach drew n ian y ch , p rzen o śn ą ciem nię fotograficzną, skrzyn ię do gazow ania (wraz z instalacją); adaptow ano też różne inne u rzą
1 Pracow nia konserw atorska powstała dlzięki pomocy finansow ej W ydziału Kultury WRN w R zeszow ie i usilnym staraniom ów czesnego Dyrektora Muzeum, doc. Franciszka Kotuli.
54
dzenia do celów k onserw atorskich. Pracow nia, początkow o zlokalizow ana w jedn ym pom iesz czeniu n a p a rte rz e zabytkow ego bu d y n k u M u zeum, została po dwóch lata ch przeniesiona do nowego budy nk u. Obecnie zajm uje trz y po m ieszczenia na pierw szym piętrze. Z uw agi na różnorodność prac konserw atorskich, jak ie są w niej w ykonyw ane; jedno pom ieszczenie jest przeznaczone do konserw acji m alarstw a i rzeź by, drugie do konserw acji m etalu i tk an in . Trzecie pom ieszczenie to podręczny m agazyn chem ikaliów i środków konserw atorskich. P o nadto pracow n ia m a w osobnym b u dy nk u ko m orę w raz ze skrzynią do gazow ania. Ja k k o l w iek praco w nia je st dość dobrze w yposażona, b rak jeszcze w ielu urządzeń i aparatów , aby m ożna było stosow ać w p racy nowoczesne m e tody bad an ia i konserw acji.
J a k ju ż w spom niano na początku, M uzeum nasze jest wielodziałow e, m a więc różnorodne eksponaty. Trudność pracy ko n serw ato ra w ta kiej sy tu a c ji polega na ciągłej zm ianie sposo bów i środków k o n serw atorsk ich w zależności od rodzaju eksponatu, te z kolei w y m agają ko n tro li i stałej dokum entacji. Są to tru dno ści dość duże, jeśli na zabezpieczenie i ko n serw a cję czeka k ilk a tysięcy eksponatów , a w aru n k i m agazynow e nie są najlepsze. P raca kon serw atoró w poszła w k ieru n k u w yselekcjono w ania n ajb ard ziej zagrożonych obiektów i za bezpieczenia ich. N astępnie pokierow ano s p ra wą składow ania obiektów w m agazynach. P ro filaktycznie zdezynfekow ano eksponaty atak o w ane przez ow ady i pleśnie, szczególnie tk a n in y i przedm ioty z drew na. Zapew niono zbio rom stałą k o n tro lę te m p e ra tu ry i w ilgotności, jako jeden z n ajw ażniejszych środków p ro fi lak ty czn y ch w konserw acji zbiorów m uzeal nych. T erm o hig ro grafy n o tu ją ak tu aln y stan m ik ro k lim atu w salach w ystaw ow ych i m aga zynach.
Przez pracow nię przechodzą w szystkie ekspo n a ty w ym agające konserw acji, po trzeb n e do w ystaw stały ch i zm iennych. Ogółem od po czątku istnien ia pracow ni zakonserw ow ano około 1300 obiektów ze w szystkich działów
2 Wg relacji długoletniego kustosza Działu A rtystycz- no-H istorycznego mgr Emila Bieleckiego, m uzeologa i zasłużonego zbieracza dzieł sztuki, który służył nam pomocą i radą za co w tym m iejscu składam mu gorące podziękowanie.
Î. Rzeszów, Muzeum Okręgowe, pracownia konserwacji metalu i tkanin 1. District Museum, Rzeszów — Atelier of metal and textiles con servation
2. Rzeszów, Muzeum Okręgowe, pracownia kon serw acji m alarstw a i rzeźby
2. District Museum, Rzeszów — Atelier oj painting and sculpture conservation
(zdjęcia autorki)
M uzeum. W pracow ni nie konserw uje się p a p ieru i książek. Te prace zleca się innym p r a cowniom, jednakże zbiory staro d ru kó w pod d a je się okresow ej dezynsekcji.
P ra ca konserw atorów w M uzeum nie og rani cza się w yłącznie do w ykonyw ania zabiegów k onserw atorskich. Zgodnie z ogólnymi założe niam i p rac y M uzeum Okręgowego, k tó re sp ra w u je pieczę nad M uzeam i R egionalnym i, kon serw ato rzy uczestniczą czynnie w kom isjach i k o n tro lach in stru ktażow y ch udzielając zale
ceń w spraw ie ochrony i konserw acji zbiorów w tych m uzeach. P racow nia M uzeum O k rę gowego w ykonuje konserw acje niek tórych eksponatów dla M uzeów R egionalnych. K on serw ato rzy udzielają ko n su ltacji osobom p ry w atnym , kolekcjonerom i zbieraczom w zak re sie przechow yw ania i ochrony zabytków . Nie obca im jest rów nież p rac a ośw iatow a w za kresie ochrony zabytków — urząd zają w y sta w y ko nserw atorskie i w ygłaszają odczyty. W M uzeum prow adzone jest szkolenie pracow ników pom ocniczych, dotyczące sprzątania sal 55
w y staw ow ych i w łaściw ego obchodzenia się z eksponatam i.
Tego ty p u p rac a k o n serw ato rsk a n astręcza w iele tru d n o ści; nie może tu być m ow y o spec jalizacji i u k ieru n k o w a n iu b ad ań w ja k ie jś jed n e j dziedzinie. P rz y m ałej obsadzie osobo w ej pracow n i (dw ie osoby) k o n serw ato r z ko nieczności m usi b yć un iw ersaln y , ciągle zm ie niając obiekty, a ty m sam ym sposoby k o n ser w acji. N iejed n okrotn ie m usi opracow yw ać w łasne m etody p rac y i w ypróbow yw ać środki, nie z n ajd u jąc rec e p t w lite ra tu rz e fachow ej k rajo w e j ani też zagranicznej. D otyczy to głów nie k o n serw acji eksponatów etn o g ra fic z nych i sztuki zdobniczej. Rozm aitość m a te ria łów z jak ic h te e k sp o n aty są w ykonane sta n o wi d la k o n se rw ato ra nie lad a problem . O p ra cow aliśm y na w łasn y uży tek m etody k o n se r w acji ciasta i pisanek. P onadto opracow aliśm y w łasną m etodę u zupełn ian ia uby tkó w d rew n a m asą z żywic sy n tety czn y ch term o p la sty c z nych.
W yposażenie pracow ni w inno być w szech stro n n e, choć je s t to bardzo kosztow ne. Z niko me n a k ła d y finansow e jak ie b y ły p rzeznaczo ne na w yposażenie, szczególnie w o statn ich latach, n ie pozw oliły na rozw inięcie w p e łn i działalności dośw iadczalnej i n aukow ej. Z t r u dem k o m p le tu je się sprzęt i śro dk i k o n se rw a torskie. O becnie m am y n astęp u jące u rząd ze nia: przen o śn e digistorium , kom orę do gazo w ania eksponatów , ciem nię fotog raficzn ą do zm iany klisz w k asetach , a p a ra t foto g raficzn y kliszow y M entor 10X15, m ikroskop PZO MS2, m ikroskop stereoskopow y PZO , lam pę m ik ro
skopow ą LM 15, lam pę kw arcow ą „H elios” 28 z palnik iem ACH 400, lam pę ultrafio letow ą, w a gę la b o ra to ry jn ą belkow ą, w ytw ornicę acetyle now ą w raz z kom pletem palników , dw a sil niki p ro tety czn e jed en z rękaw em i kom ple tem frezów , szlifierkę elek try czną używ aną jako polerka, w ie rta rk ę elek rty czną m ałą, szli fierk ę ręczną, elek trog raf, pistolet elek try czn y do natry sk iw an ia, łaźnię wodną, m ieszadło la b o rato ry jn e , m aszynę do szycia w ieloczynno ściow ą, trz y ro dzaje kauterów , żelazka elek tryczne z term o statam i, trzy stoły m arm u ro we, term ę elek try czn ą 81, re fle k to ry i lam py stołow e k reślarsk ie, dwie sztalugi, a p a ra t do naw ilżan ia pow ietrza (MW5), odkurzacz i roz pylacz ogrodniczy, cztery palniki benzynow e, n arzęd zia ślusarskie, blach arsk ie i stolarskie. W najbliższej przyszłości p rzew id u je się za m ontow anie urządzeń gazowych oraz g alw ani cznych; są one niezbędne p rzy k o n serw acji eksponatów m etalow ych. Dla pracow ni m ala r stw a przew id u je się w ykonanie p rasy oraz stołu dublażow ego próżniow ego z in sta la c ją ogrzewczą. W yposażenie lab o rato riu m jest rów nież niew ystarczające.
Mimo ty ch w szystkich tru dn ości cała nasza tro sk a i tru d sk u p iają się na jed n y m p o d sta w ow ym zagadnieniu: zachow ania i p rzed łu że nia życia w ielu zabytkom w nie zm ienionej form ie, udo stęp n ien ia ich w spółczesnym i p rz e kazania n astęp n y m pokoleniom .
m gr Zofia Śliw ianka-Dziuraw cow a Muzeum Okręgowe
Rzeszów
THE CONSERVATION DEPARTMENT IN DISTRICT MUSEUM, RZESZÓW In D istrict Museum, Rzeszów in 1951 has been
established the conservation department w hose activities not on ly include the care over collections of the Rzeszów M useum , but also over the objects in regional m useum s under its guidance. It deserves to be indicated here that the scope of w ork of such a department is characterized by a very w id e range of problems and conservation activities involved. This w ill becom e still m ore obvious if one takes into
account the variety of m aterials from which are executed the objects forming the museum property as, for instance, the canivas paintings, sculptures, the pieces belonging to the category of decorative art and in addition those representing typical samples of ethnographic or archaelogical lines. Apart from their normal jobs the conservators are responsible for m ethods applied at securing the objects and besides are acting as advisers.
