Kurs 2020 diagnozaroznicowa Gralewicz Kiepura

(1)

Typowe problemy wieku niemowlęcego.

Analiza przykładów klinicznych.

Problem różnicowania zaburzeń

wczesnodziecięcych.

Eliza Kiepura, Anna Gralewicz

Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej IMiD

30 września 2020

(2)

Zdrowie psychiczne niemowląt i małych

dzieci

Zdrowie psychiczne niemowląt i małych dzieci (Infant and Early

Childhood Mental Health, IECMH) to rozwijająca się w kontekście

rodzinnym, społecznym i kulturowym zdolność dzieci w wieku od 0 do 5

lat życia do budowania bliskich i bezpiecznych relacji z dorosłymi i

rówieśnikami; doświadczania i wyrażania pełnej gamy emocji oraz

radzenia sobie z nimi; eksplorowania otoczenia i uczenia się

(Zero to Three, 2017)

(3)

(4)

(5)

Proces diagnostyczny

Ocena

Diagnoza Opis kliniczny

Zbieranie danych i

informacji z wywiadów (wywiad rozwojowy, kliniczny itd..) ,

kwestionariuszy,

dokumentacji dziecka oraz z różnych form obserwacji

Identyfikacja i klasyfikowanie zaburzenia Sposób rozumienia i przedstawienia obrazu klinicznego dziecka w kontekście biologicznym, rodzinnym, środowiskowym i kulturowym

Proces

diagnostyczny ma prowadzić do pogłębionego rozumienia stanu emocjonalnego dziecka, obrazu rozwojowego, zdrowia fizycznego, doświadczanych przez nie stresorów psychospołecznych i wsparcia, jego relacji, zachowania oraz zasobów.

(6)

Zasady oceny diagnostycznej wg DC: 0-5

• Proces wieloaspektowy

• Koncentracja na rodzinie i relacjach

• Zanurzenie w kontekście środowiskowym, kulturowym

• Uwzględnienie specyfiki etapu rozwoju

• Oparcie się na zasobach

(7)

Osie diagnostyczne DC

DC: 0-3R

DC: 0-5

Zaburzenia kliniczne

Zaburzenia

Oś rozszerzona z 30 do 42 zaburzeń, z odniesieniem do DSM-V

Klasyfikacja relacji

Kontekst relacyjny

Choroby i problemy

zdrowotne oraz

rozwojowe

Zdrowie fizyczne i związane

z nim kwestie

Stresory

psychospołeczne

Stresory psychospołeczne

Funkcjonowanie

emocjonalne i społeczne

Kompetencje rozwojowe

(8)

Diagnozowanie wg DC:0-5

• Co najmniej 3-5 spotkań diagnostycznych

(wywiad, obserwacje, metody wystandaryzowane, jeśli jest taka

potrzeba)

• Odniesienie się do wszystkich 5 osi – szczegółowa analiza

funkcjonowania dziecka

• Uwzględnienie zasobów i deficytów

(9)

DC: 0-5

Oś I – Zaburzenia

• Zaburzenia neurorozwojowe

• Zaburzenia przetwarzania sensorycznego

• Zaburzenia lękowe

• Zaburzenia nastroju

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i powiązane z nimi

• Zaburzenia związane z płaczem, jedzeniem i snem

• Zaburzenia związane z traumą, stresem i deprywacją

• Zaburzenia specyficznie związane z relacją

(10)

Zaburzenia neurorozwojowe

• ADHD

• Nadaktywność wieku poniemowlęcego (Overactivity Disorder of

Toddlerhood)

• Zaburzenia ze spektrum autyzmu

• Wczesne atypowe zaburzenia ze spektrum autyzmu

• Globalne opóźnienie rozwoju

• Rozwojowe zaburzenia językowe

• Rozwojowe zaburzenia koordynacji (Developmental coordination

disorder)

(11)

Zaburzenia przetwarzania sensorycznego

nowa diagnoza

• Zaburzenia związane z nadreaktywnością sensoryczną

• Zaburzenia związane z podreaktywnością sensoryczną

• Inne zaburzenia przetwarzania sensorycznego

(12)

Zaburzenia lękowe

• Lęk uogólniony (GAD)

• Lęk separacyjny

• Lęk społeczny (fobia społeczna)

• Mutyzm wybiórczy

• Zahamowanie w reakcji na nowość (inhibition to novelty)

• Inne zaburzenia lękowe

(13)

Zaburzenia nastroju

• Zaburzenia depresyjne wczesnego dzieciństwa

• Zaburzenia związane z regulacją złości i agresji we wczesnym

dzieciństwie

(14)

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne i powiązane z

nimi

• Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

• Zespół Touretta

• Tiki głosowe i ruchowe

• Trichotillomania

• Szczypanie skóry (skin picking disorder)

(15)

Zaburzenia związane z płaczem, jedzeniem i snem

• Zaburzenia snu

• Zaburzenia zasypiania • Wybudzanie się w nocy

• Zaburzenia związane z jakością snu (partial-arousal sleep disorder) • Koszmary senne wczesnego dzieciństwa

• Zaburzenia jedzenia

• Nadmierne jedzenie

• Niedostateczne jedzenie

• Atypowe zaburzenia jedzenia

• Zaburzenia związane z nadmiernym płaczem

(16)

Zaburzenia związane z traumą, stresem i deprywacją

• PTSD

• Zaburzenia przystosowania

• Zaburzenia związane z powikłaną żałobą wczesnego dzieciństwa

• Reaktywne zaburzenia przywiązania

• Zaburzenia związane z nadmierną towarzyskością

(17)

Zaburzenia specyficznie związane z relacją

Nowa diagnoza

(18)

Oś II Kontekst relacyjny

• Badanie kontekstu relacyjnego w formułowaniu diagnozy i opisu

klinicznego dziecka jest oparte na specjalnie opracowanym modelu

(np. charakterystyka opieki rodzicielskiej, udziału dziecka w

formowaniu się relacji z opiekunem, środowiska, w którym rozwija się

relacja opiekun-dziecko)

• Badanie kontekstu relacyjnego na podstawie wywiadów i rozmów

klinicznych, obserwacji, narzędzi wystandaryzowanych

(19)

(20)

Więź a opieka rodzicielska

•Mary Ainsworth; projekt w Baltimore (badania

podłużne)

–Cztery wymiary opieki rodzicielskiej:

• Wrażliwość-niewrażliwość

• Współpraca-zakłócanie/przeszkadzanie

• Akceptacja-odrzucenie

• Dostępność-ignorowanie/zaniedbanie

(21)

Wrażliwość rodzicielska wg Mary Ainsworth

• Termin/fenomen związany z systemem zachowań opiekuńczych

• Zdolność opiekuna do odpowiedniego/ adekwatnego

reagowania na sygnały dziecka

• 4 aspekty:

– Świadomość/zauważanie sygnałów dziecka

– Właściwa interpretacja sygnałów dziecka

– Odpowiednio szybkie odpowiadanie na sygnały dziecka

– Dopasowanie formy odpowiedzi na sygnał dziecka

„The mother must be able to empathize with her baby’s

feelings and wishes before she can respond with

sensitivity”

(22)

Cechy dobrej – wystarczająco dobrej relacji

• Dziecko ma możliwość budowania relacji z różnymi osobami

• Dziecko jest chronione przez zagrożeniami (rodzic dostępny)

• Normatywna symetria w relacji

• Relacja jest bazą do realizowania rozwojowych potrzeb dziecka, w tym

regulacji emocji, bliskości i wsparcia, eksplorowania

• Konflikty nie są dominujące, rodzic i dziecko skutecznie radzą sobie z

konfliktami

(23)

Cechy relacji napiętej, niepokojącej

• Pewne niepokojące wzorce interakcyjne i/lub subiektywne

doświadczenia

• W relacji zaczynają pojawiać się:

• Częste konflikty

• Niewystarczające zaangażowanie

• Zakłócenia w obrębie ról

• Niepokój o zdolność w diady do:

• Dostępności emocjonalnej i regulacji emocji

• Zaspakajania potrzeby pocieszenia i ochrony

• Odpowiedniego realizowanie potrzeby eksplorowania

(24)

Cechy relacji zakłóconej

• Nieprawidłowości w relacji przekraczają próg kliniczny i interwencja konieczna ze względu na: • Zagrożenie bezpieczeństwo dziecka

• Ciągłe narażenie na stres

• Ryzyko pogłębienia problemów • Skutki dla funkcjonowania dziecka • Relacja jest obciążona:

• Przewaga zagrożeń nad bezpieczeństwem • Silnymi konfliktami

• Niewystarczającym lub nieregularnym zaangażowaniem • Zakłóceniem ról

• Niepokój o zdolność w diady do:

• Dostępności emocjonalnej i regulacji emocji • Zaspakajania potrzeby pocieszenia i ochrony

• Odpowiedniego realizowanie potrzeby eksplorowania • Ryzyko dla trajektorii rozwoju dziecka

(25)

Cechy relacji zaburzonej – zagrażającej

• Interwencja natychmiastowo konieczna

• Zaburzenia relacji trwałe i nasilone w zakresie:

• Konfliktu

• Zaangażowania

• Odwrócenia ról

• Bardzo duże ograniczenia zdolności w diadzie do:

• Zapewnienia bezpieczeństwa

• Okazania dostępności emocjonalnej i regulowania emocji

• Reagowania na potrzeby i zapewnienie wsparcia

• Zapewnienia odpowiednich dla wieku dziecka możliwości i warunków do

rozwoju i uczenia się

(26)

Obszar kompetencji Kamienie milowe obserwowane u dziecka do wieku 9 m-cy

Emocjonalne Ma strategie, które wykorzystuje do samouspokajania się; Wyróżnia podstawowych opiekunów; Intencjonalnie okazuje innym swoje emocje

Społeczne/w relacjach z innymi osobami

Rozróżnia głos osoby znanej i obcej; Okazuje zaniepokojenie przy osobie obcej; Lubi bawić się z innymi, zwłaszcza z podstawowymi opiekunami; Protestuje w sytuacji rozstania z opiekunem; Uczestniczy w naprzemiennych wymianach głosowych i z kontaktem wzrokowym;

Naśladuje proste gesty innych; Patrzy w kierunku wskazania i spojrzenia drugiej osoby

Językowe/komunikacja społeczna

Odpowiada na dźwięki wokalizacją lub ruchem ciała; Zachęcane, dziecko naśladuje dźwięki mowy; Zaczyna używać wokalizacji, by przywołać uwagę; Gaworzy łącząc różne samogłoski; Wokalizuje, by okazać radość i zadowolenie lub ich brak; Zaczyna używać gestów, by pokazać swoje potrzeby (np. wyciąga rączki w górę, by być

podniesionym); Reaguje na proste, poparte gestem prośby; Wykazuje rozumienie często używanych słów

Poznawcze Bada przedmioty buzią i stukaniem; Szuka przedmiotów będących poza jego zasięgiem; Szuka przedmiotów schowanych na jego oczach

Ruchowe/rozwój fizyczny Przekręca się z pleców na brzuszek i odwrotnie, Siada samodzielnie; Wstaje z pomocą; Samodzielnie przemieszcza się z miejsca na miejsce; Przewraca kartki książeczki; Sięga po i chwyta przedmioty; Przekłada przedmioty z rączki do rączki

(27)

Emocjonalne Patrzy na reakcję opiekuna w nowych sytuacjach; patrzy na opiekuna, by podzielać emocje; odpowiada na ekspresję emocji u innych; używa gestów do okazania emocji

Podaje przedmioty, by zainicjować interakcję; uczestniczy w naprzemiennych

zabawach; patrzy na bliskie osoby, gdy są nazywane; podaje przedmioty, przy których potrzebuje pomocy (np. buciki); wyciąga rączki i podaje nóżki, pomagając przy

zakładaniu ubrań

Rozumie „nie”; reaguje na swoje imię; patrzy w odpowiednim kierunku w reakcji na pytanie „gdzie jest…?”; pierwsze słowa; wskzuje bliskie przedmioty; naśladuje gesty konwencjonalne; adekwatnie reaguje na prośby poparte gestem (np. chodź do mnie)

Poznawcze Obserwuje spadające przedmioty; ma ulubione przedmioty/zabawki; bada

przedmioty na różne sposoby; wrzuca przedmioty do pojemnika i wyrzuca je; bawi się 2 przedmiotami jednocześnie

Ruchowe/rozwój fizyczny Wykonuje kilka kroków bez podtrzymania; chodzi przy meblach; wstaje z pozycji siedzącej; stoi samodzielnie, chwyta pęsetowo; trzyma przedmioty podczas

(28)

Emocjonalne Ma strategie służące do samouspokajania się; dzieli nastrój z rówieśnikami i dorosłymi (np. robi miny; śmieje się)

Lubi podawać innym zabawki podczas zabawy; okazuje i przyjmuje oznaki czułości (przytulanie, całusy); broni swojej autonomii; reaguje zaniepokojeniem na cierpienie innych; eksploruje nowe otoczenia w obecności opiekuna; droczy się

Używa co najmniej 20 słów lub „własnych” nazw; słownik rozwija się z miesiąca na miesiąc; mówi „nie” i przeczy główką; wyraźnie podziela uwagę w sposób

skoordynowany; koordynuje gest, wokalizację i spojrzenie przy prośbach

Poznawcze Używa zabawek zgodnie z przeznaczeniem; tuli lalę/misia; wskazuje przynajmniej 1 część ciała; proste zabawy na niby (karmienie lali); zaczyna bazgrać; rozpoznaje się w lustrze

Ruchowe/rozwój fizyczny Stawia klocek na klocku; wchodzi z pomocą po schodach; ciągnie zabawkę podczas chodzenia; pomaga przy ubieraniu i rozbieraniu; je łyżką; pije z kubka

(29)

DO 36 MIESIĄCA

OBSZAR

ROZWOJU

KOMPETENCJE

Emocjonalny Dziecko wyraża wiele emocji, w tym dumę, wstyd, poczucie winy, współczucie;

Wyraża dystres i złość werbalnie; okazuje zadowolenie z uczenia się/nowych doświadczeń i osiągniętych kompetencji; wyraża swoje emocje w zabawie symbolicznej i wchodzeniem w role

Społeczny Spontanicznie potrafi okazać emocje innym dzieciom, podzielić się; potrafi poczekać na swoją kolej w grze; reaguje na płacz innego dziecka, bierze udział w zabawie z innymi i uczestniczy w codziennych pracach/zadaniach domowych (chce pomagać)

Mowa, język i komunikacja

Wypowiada się zrozumiale, zadaje pytania dlaczego? Jak?, zapytane podaje swoje imię, wiek, płeć, rozumie przyimki i zaimki, rozpoznaje kolegów po imieniu, używa wypowiedzi złożonej z co najmniej 3-4 słów

Poznawczy Nazywa kolory, bawi się tematycznie i symbolicznie, odpowiada na proste pytania

dlaczego?, rozumie relację mniejszy-większy, pojęcie liczby 2, zachowuje/zna codzienne

rutyny, rozwiązuje proste problemy (np. wyciąga przedmioty z pojemnika), potrafi słuchać opowieści i bawić się samodzielnie przez ok. 5 minut

Ruchowy i fizyczny

Manipuluje guzikami, częściami przedmiotów; wspina się, biega, kopiuje koło, buduje wieżę z co najmniej 6 klocków, jeździ na trzykołowym rowerku, łapie i kopie piłkę, naprzemiennie stawia nóżki podczas chodzenia po schodach

(30)