stelling 2: Design & Construction Management
Intro
Pro
Contra
DBFM(O): een innige omhelzing of b e k l e m m e n d e wurggreep?
Sinds o n g e v e e r t w i n i n g j a a r zijn g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n e e n v a n d e m o g e l i j k e s a m e n w e r k i n g s v o r m e n d i e d e o p d r a c h t g e v e r in d e b o u w t e r b e s c h i k k i n g h e e f t . Bij t o e p a s s i n g v a n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n is d e o p d r a c h t n e m e r v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r d e i n t e g r a l e u i t v o e r i n g v a n a c t i v i t e i t e n d i e t r a d i t i o n e e l o v e r r n e e r v e r a n t w o o r d e l i j l < e p a r t i j e n v e r d e e l d w o r d e n . V o o r b e e l d e n zijn D e s i g n B u i l d (DB), D e s i g n B u i l d -F i n a n c e - M a i n t a i n - O p e r a t e ( D B -F M O ) e n A l l i a n t i e s . In h e t b u i t e n l a n d w e r d e n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n al in d e j a r e n n e g e n t i g v e e l v u l d i g t o e g e p a s t ( B e n n e t t , 1 9 9 6 ) . In N e d e r l a n d k w a m d e t o e p a s s i n g v a n g e ï n t e g r e e r d e s a m e n w e r k i n g s v o r m e n pas l a t e r o p g a n g . O n t e r e c h t s p r e e k t m e n n o g v a a k o v e r ' n i e u w e ' s a m e n w e r k i n g s v o r m e n . IMadat d e g r o t e p u b l i e k e o p d r a c h t g e v e r s e e n b e w u s t e keuze v o o r d e t o e p a s s i n g v a n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n . m a a k t e n , n e e m t h e t g e b r u i k e r v a n g e s t a a g t o e ( W a m e l i n k Si H e i n t z , 2 0 1 5 ) . Na d e g r o t e o p d r a c h t g e v e r s zoals RWS, Prorail e n h e t R i j k s v a s t g o e d b e d r i j f , v o l g e n in h e t ( s e r n i j p u b l i e k e d o m e i n g e m e e n t e s , w a t e r s c h a p p e n , s c h o l e n e n z i e k e n h u i z e n . M o m e n t e e l b e s t e e d t d e ( s e m i ) o v e r h e i d e e n s u b s t a n t i e e l d e e l a a n d o o r m i d d e l v a n g e ï n t e g r e e r d e s a m e n w e r k i n g s v o r m e n ( 2 0 1 1 : € 1 , 7 m i l j a r d ) . Als g e v o l g h i e r v a n is d e e r v a r i n g v a n z o w e l o p d r a c h t g e v e r s als m a r k t p a r t i j e n m e t d e t o e p a s s i n g v a n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n d e l a a t s t e z e v e n j a a r f o r s t o e g e n o m e n . V e r s c h i l l e n d e o n d e r z o e k e n p r o b e r e n d e voor^ e n n a d e l e n o p e e n r i j t j e t e z e t t e n , m a a r v o o r a l s n o g o n t b r e e k t e e n c o m p l e e t b e e l d ( V e r h e e s , 2 0 1 3 ; M i n i s t e r i e v a n F i n a n c i ë n , 2 0 1 4 ) . R e c e n t e l i j k is in d e p r a k t i j k e e n d e b a t o n t s t a a n o v e r d e w e n s e l i j k h e i d e n u i t v o e r b a a r h e i d v a n D B F M O c o n t r a c t e n . Een v o o r b e e l d h i e r v a n is d e d i s c u s s i e o v e r d e in d e o g e n v a n m a r k t p a r t i j e n t e v e r d o o r g e v o e r d e v e r l e g g i n g v a n risico's n a a r d e m a r k t e n d e c o n s e q u e n t i e s v a n d e l a n g d u r i g e s a m e n w e r k i n g ( o v e r e e n p e r i o d e van 25 t o t 30 j a a r ) .
Hans W a m e l i n k
Sarah Heemskerk
Mira B r e t h o u w e r
"Nadot de grote publieke opdrachtgevers
een bewuste keuze yoor de toepassing van
geïntegreerde conracten maakten, neemt
het gebruik ervan gestaag toe."
G e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n : d i v e r s e v e r s c h i j n i n g s v o r m e n
V a n g e i n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n b e s t a a n v e r s c h i l l e n d e v e r s c h i j n i n g s v o r m e n .
Deze w o r d e n a a n g e d u i d m e t e e n c o m b i n a t i e v a n d e e e r s t e l e t t e r s v a n d e w o o r d e n : D e s i g n , B u i l d , F i n a n c e , IVlaintain e n O p e r a t e . D e s i g n - B u i l d (DB) is w a t m e n in d e m a r k t als d e m e e s t e e n v o u d i g e v o r m z i e t : e e n c o n t r a c t w a a r b i j h e t o n t w e r p e n d e u i t v o e r i n g i n t e g r a a l is u i t b e s t e e d aan é é n o p d r a c h t n e m e n d e p a r t i j . . De o p d r a c h t g e v e r b e p e r k t zich t o t h e t o p s t e l l e n v a n e e n f u n c t i o n e l e
'Voorstanders pleiten voorde toepassing s e t e i s e n , w a a r v o o r m a r k t p a r t i j e n
'an Design-Build, omdat de markt hiermee v e r v o l g e n s o n t w e r p o p l o s s i n g e n
veel meer vrijheid krijgt om met creatieve a a n d r a g e n , v o o r s t a n d e r s p l e i t e n
oplossingen te komen/' t o e p a s s i n g v a n D e s i g n - S u i l d
o m d a t d e m a r k t h i e r m e e v e e l m e e r v r i j h e i d k r i j g t o m m e t c r e a t i e v e ziet o p l o s s i n g e n t e k o m e n . D a a r n a a s t m e n d e t o e p a s s i n g v a n DB als d e o p l o s s i n g v o o r d e r e d u c t i e v a n f a a l k o s t e n . V e r o n d e r s t e l d w o r d t d a t d e i n t e g r a t i e v a n o n t w e r p - e n b o u w a c t i v i t e i t e n d o o r é é n v e r a n t w o o r d e l i j k e p a r t i j l e i d t t o t m i n d e r v e r s t o r i n g e n in c o m m u n i c a t i e , i n f o r m a t i e o v e r d r a c h t e n a f s t e m m i n g t u s s e n p a r t i j e n . U i t e i n d e l i j k m o e t d i t alles l e i d e n t o t e e n b e t e r e p r i j s - k w a l i t e i t v e r h o u d i n g . In v e e l p r o j e c t e n is e e n b o u w b e d r i j f d e o p d r a c h t n e m e n d e p a r t i j d i e v o o r h e t o n t w e r p zelf e e n a r c h i t e c t i n s c h a k e l t . De o p d r a c h t n e m e r o n t w e r p t e n b o u w t h e t o b j e c t e n d r a a g t h e t v e r v o l g e n s o v e r a a n d e o p d r a c h t g e v e r . Een g e h e e l a n d e r e d y n a m i e k o n t s t a a t i n d i e n d e o p d r a c h t g e v e r n i e t a l l e e n o n t w e r p e n u i t v o e r i n g i n t e g r a a l u i t b e s t e e d t , m a a r o o k a c t i v i t e i t e n o f d i e n s t e n d i e n o r m a l i t e r t i j d e n s d e g e b r u i k s f a s e p l a a t s v i n d e n . In d a t g e v a l o n t s t a a t e e n l a n g j a r i g e r e l a t i e (van 2 5 o f 3 0 j a a r ) . In d e r g e l i j k e g e v a l l e n s p r e e k t m e n o v e r e e n D B F M O c o n t r a c t ( D e s i g n B u i l d F i n a n c e -M a i n t a i n - O p e r a t e ) . De a c t i v i t e i t e n u i t alle fases v a n d e h u i s v e s t i n g s c y c l u s w o r d e n u i t b e s t e e d a a n é é n o p d r a c h t n e m e n d e p a r t i j , d i e t e v e n s v o o r d e f i n a n c i e r i n g z o r g t . Bij D B F M ( O ) p r o j e c t e n b e t a a l t d e k l a n t v o o r d e g e n o e m d e p e r i o d e v a n 25 o f 3 0 j a a r v o o r d e b e s c h i k b a a r h e i d o f h e t g e b r u i k v a n d e f a c i l i t e i t ( g e b o u w , w e g , e t c ) . A a n d e o p d r a c h t n e m e n d e zijde w o r d t e e n c o n s o r t i u m s a m e n g e s t e l d w a a r i n v e r s c h i l l e n d e t y p e n b e d r i j v e n s a m e n w e r k e n in e e n d a a r t o e s p e c i a a l o p g e r i c h t e e n t i t e i t ( b o u w e r , o n t w e r p e r , f i n a n c i e r , f a c i l i t a i r b e d r i j f , e t c ) . V o o r b e e l d e n v a n p r o j e c t e n zijn d e h e r b e s t e m m i n g v a n h e t v o o r m a l i g V R O M k a n t o o r ( R i j n s t r a a t 8), h e t M i n i s t e r i e v a n F i n a n c i ë n ( K o r t e V o o r h o u t ) , d e n i e u w b o u w v a n d e p e n i t e n t i a i r e i n r i c h t i n g Z a a n s t a d e n h e t g e b o u w v o o r d e H o g e Raad d e r N e d e r l a n d e n . V o o r b e e l d e n in d e i n f r a s t r u c t u u r zijn d e A 5 9 ( R o s m a l e n G e f f e n ) , d e N 3 1 ( D r a c h t e n -L e e u w a r d e n ) , d e A 1 2 ( U t r e c h t -L u n e t t e n - V e e n e n d a a l ) e n d e HS-L-zuid ( A m s t e r d a m - B e l g i s c h e g r e n s ) . B O S S M a g a z i n e 5 4 M o t i e v e n ( s e m i ) p u b l i e k e o p d r a c h t g e v e r s Een b e l a n g r i j k m o t i e f v o o r d e o v e r h e i d v o o r h e t a a n b e s t e d e n v a n D B F M O c o n t r a c t e n is d e m o g e l i j k h e i d v a n p r i v a t e f i n a n c i e r i n g . D a a r n a a s t w o r d t v e r o n d e r s t e l d d a t d e s a m e n w e r k i n g l e i d t t o t h e t b e s t e v a n t w e e w e r e l d e n : d e k e n n i s e n p o s i t i e v a n d e p u b l i e k e o p d r a c h t g e v e r e n d i e v a n d e p r i v a t e s e c t o r ( B u i t - S p i e r i n g , 2 0 0 3 ; M i n i s t e r i e v a n F i n a n c i ë n , 2 0 1 4 ) . D a a r o m w o r d e n D B F M O p r o j e c t e n v a a k a a n g e d u i d m e t d e t e r m P u b l i e k P r i v a t e S a m e n w e r k i n g (PPS). H o o f d m o t i e v e n v o o r de o v e r h e i d o m PPS t o e t e p a s s e n zijn e e n b e t e r e p r i j s - k w a l i t e i t v e r h o u d i n g , d e b e h e e r s b a a r h e i d v a n b u d g e t - e n t i j d s o v e r s c h r i j d i n g e n e n d e e x t r a i n v e s t e r i n g s r u i m t e d i e o n t s t a a t . In d e p e r i o d e na 2 0 0 8 h e e f t d e f i n a n c i ë l e crisis e r t o e g e l e i d d a t d e f i n a n c i ë l e m o t i e v e n d e t o e p a s s i n g v a n d e D B F M O c o n t r a c t e n v e r d e r g e s t i m u l e e r d h e e f t . D i v e r s e o n d e r z o e k e n in b i n n e n - e n b u i t e n l a n d b e v e s t i g e n d e v e r o n d e r s t e l d e v o o r d e l e n v a n d e g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n , a l t h a n s v a n u i t h e t p e r s p e c t i e f v a n d e o p d r a c h t g e v e r ( M i n i s t e r i e v a n F i n a n c i ë n , 2 0 1 4 ; D u f h e i d , 2 0 0 8 ) . V o o r a l o v e r d e b e h e e r s b a a r h e i d v a n l<osten e n i n v e s t e r i n g e n aan o v e r h e i d s z i j d e b e s t a a t er c o n s e n s u s o v e r d e v o o r d e l e n ( d o o r d a t d e c o n t r a c t v o r m f i n a n c i ë l e risico's n a a r d e m a r k t v e r l e g t ) . H e t a a n t a l k o s t e n - e n t i j d s o v e r s c h r i j d i n g e n bij g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n b l i j k t l a g e r t e zijn d a n bij d e t r a d i t i o n e l e c o n t r a c t e n . De l a a t s t e j a r e n w o r d e n e c h t e r s t e e d s v a k e r t w i j f e l s g e u i t o v e r d e w e n s e l i j k h e i d v a n PPS, in h e t b i j z o n d e r d o o r o p d r a c h t n e m e r s . V e r s t r e n g e l i n g v a n a c t i v i t e i t e n e n b e l a n g e n bij D B F M O c o n t r a c t e n H e t f e i t d a t d e o p d r a c h t n e m e n d e p a r t i j o v e r e e n l a n g e r e t i j d v e r a n t w o o r d e l i j k is v o o r h e t o n d e r h o u d , g e b r u i k s d i e n s t e n l e v e r t e n v o o r d e f i n a n c i e r i n g z o r g t , l e i d t t o t e e n t o t a a l a n d e r e d y n a m i e k in h e t p r o j e c t . H o e w e l e r n o g s t e e d s s p r a k e is v a n e e n o p d r a c h t g e v e r - o p d r a c h t n e m e r r e l a t i e , is e e n a n d e r e h o u d i n g a a n b e i d e z i j d e n n o o d z a k e l i j k o m g e d u r e n d e d i e p e r i o d e v a n 2 5 t o t 3 0 j a a r s a m e n t e w e r k e n . H e t is e v i d e n t d a t z o w e l o p d r a c h t g e v e r als o p d r a c h t n e m e r f o u t e n z u l l e n m a k e n bij d e i n i t i ë l e i n s c h a t t i n g v a n risico's. T i j d e n s d e l a n g e l o o p t i j d v a n p r o j e c t e n v i n d e n v e r a n d e r i n g e n p l a a t s : d e m a r k t is d y n a m i s c h , d e t e c h n i e k s t a a t n i e t stil e n o p d r a c h t g e v e r s h e b b e n v o o r t s c h r i j d e n d i n z i c h t . O p d r a c h t g e v e r s b l i j k e n d e b e h o e f t e t e h e b b e n o m na"Tijdens de lange looptijd van projecten
vinden veranderingen plaats: de markt in
dynamisch, de techniek staat niet stil en
de opdrachtgevers hebben voortschrijnend
inzicht."
c o n t r a c t e r i n g w i j z i g i n g e n d o o r t e v o e r e n . O p d r a c l i t n e m e r s ontdel<l<en na c o n t r a c t e r i n g d a t l i e t n i e t e e n v o u d i g is in e e n c o n t i n u v e r a n d e r e n d e c o n t e x t l i a a r d i e n s t e n t e l e v e r e n . De b e l i o e f t e v a n d e o p d r a c h t g e v e r o m w i j z i g i n g e n d o o r t e v o e r e n blijl<t in d e pral<tijl<groter bij D B F M - c o n t r a c t e n v o o r g e b o u w e n d a n v o o r i n f r a s t r u c t u u r . H e t is duidelijl< d a t h e t o p l o s s e n v a n p r o b l e m e n als g e v o l g h i e r v a n n i e t u i t s l u i t e n d m o g e l i j k is o p basis v a n d e h a r d e a f s p r a k e n in h e t c o n t r a c t . U i t g a n g s p u n t is n a t u u r l i j k d a t d e ' h a r d e ' a f s p r a k e n n a g e k o m e n w o r d e n : d e o p d r a c h t n e m e r d i e n t h e t p r o d u c t e n / o f d e d i e n s t t e l e v e r e n w a a r v o o r d e o p d r a c h t g e v e r b e t a a l t . A a n d e a n d e r e k a n t v e r e i s e n d e h i e r v o o r g e n o e m d e v e r a n d e r i n g e n in d e m a r k t e n d e w e n s e n v a n d e o p d r a c h t g e v e r s e e n m a t e v a n f l e x i b i l i t e i t , d i e a l l e e n m o g e l i j k is in e e n h e c h t e s a m e n w e r k i n g w a a r i n m e n e l k a a r v e r t r o u w t . S o m m i g e b e h o e f t e s , n o o d z a k e l i j k e o p l o s s i n g e n e n t a a k v e r d e l i n g e n w o r d e n pas t i j d e n s d e l o o p t i j d van h e t c o n t r a c t d u i d e l i j k . D e n k a a n e e n g e v a n g e n i s w a a r d e a f s t e m m i n g v a n d e o p e r a t i o n e l e a c t i v i t e i t e n v a n J u s t i t i e e n d e d i e n s t e n d i e h e t D B F M c o n s o r t i u m l e v e r t pas in d e g e b r u i k s f a s e d e f i n i t i e f d u i d e l i j k w o r d t . In D B F M ( O ) c o n t r a c t e n o n t s t a a t als h e t w a r e e e n v e r s t r e n g e l i n g v a n a c t i v i t e i t e n e n b e l a n g e n . D e b a t in d e m a r k t De p u b l i e k e o p d r a c h t g e v e r s d r a g e n o p o v e r t u i g e n d e w i j z e h e t b e l a n g e n d e v o o r d e l e n v a n d e t o e p a s s i n g v a n D B F M O u i t . De o v e r h e i d b e o o r d e e l t p e r i o d i e k d e v o o r t g a n g v a n d e i m p l e m e n t a t i e v a n h e t g e d a c h t e n g o e d ( M i n i s t e r i e v a n F i n a n c i ë n , 2 0 1 4 ) . D a a r b i j w o r d e n o o k k r i t i s c h e k a n t t e k e n i n g e n g e p l a a t s t . V o o r a l h e t c o n t r a c t m a n a g e m e n t ( w a a r t o e h e t o m g a a n m e t o n v o o r z i e n e o m s t a n d i g h e d e n g e d u r e n d e d e l o o p t i ' j d b e h o o r t ) is e e n p u n t v a n a a n d a c h t . Zo w e e s d e A l g e m e n e j R e k e n k a m e r e r o p d a t b o e t e s
"Belangrijke kritiek is dat de projecten e n k o r t i n g e n bij o n v o l d o e n d e
te groot zijn en er teveel risico's bij de p r e s t e r e n n i e t a l t i j d w o r d e n
aannemer gelegd worden." ' o p g e l e g d ( A l g e m e n e R e k e n k a m e r ,
2 0 1 3 ) . M a r k t p a r t i j e n r e a g e r e n w i s s e l e n d o p d e o n t w i k k e l i n g e n . De b o u w -b e d r i j v e n z i e n z o w e l k a n s e n als risico's. K r i t i e k k o m t e r m o m e n t e e l v o o r a l u i t d e h o e k v a n d e i n f r a s e c t o r , w a t n i e t v r e e m d is a a n g e z i e n d a a r d e m e e s t e e r v a r i n g is. B e l a n g r i j k e k r i t i e k is d a t d e p r o j e c t e n t e g r o o t zijn e n er t e v e e l risico's bij d e a a n n e m e r g e l e g d w o r d e n ( H o u t e k a m e r , 2 0 1 5 ) . H e t p r o j e c t v e r b r e d i n g A 1 5 ( M a a s v l a k t e - V a a n p l e i n ) w o r d t als v o o r b e e l d a a n g e h a a l d ; h i e r l i j d e n d e a a n n e m e r s g r o t e v e r l i e z e n . T e n s l o t t e w o r d t v a a k g e w e z e n o p d e h o g e t e n d e r k o s t e n e n h e t f e i t d a t o p d r a c h t g e v e r s in de l o o p v a n d e r i t v e r a n d e r i n g e n d o o r v o e r e n , d i e t o t e x t r a l a s t e n v o o r d e o p d r a c h t n e m e r l e i d e n . B O S S M a g a z i n e 5 4
"Het is evident dot anno 2015
geïntegreerde contracten een belangrijke
ploots hebben in de Nederlandse bouw."
A r c h i t e c t e n zijn v a a k t e r u g h o u d e n d . Zij v r e z e n v o o r d e o n d e r m i j n i n g v a n de z e l f s t a n d i g e o n t w e r p p o s i t i e e n v o o r h e t v e r b r e k e n v a n h e t d i r e c t e c o n t a c t m e t d e k l a n t , d e o p d r a c h t g e v e r . In d e j a r e n n e g e n t i g s p r e e k t N o r m a n F o s t e r zich u i t t o e n d e e e r s t e g e ï n t e g r e e r d e p r o j e c t e n in d e UK e e n f e i t w a r e n : " T h e i m a g e w h i c h ' D e s i g n - B u i l d ' c o n j u r e s u p is t h a t o f t h e w o r s t p o s s i b l e b u i l d i n g , l o w in q u a l i t y a n d o f l i t t l e o r n o a r c h i t e c t u r a l m e r i t . T h e o n l y p r i o r i t y b e i n g b o t t o m - l i n e c o s t . T h i s i m a g e is t h e o p p o s i t e o f w h a t I b e l i e v e t h e p r o c e s s o f ' D e s i g n - B u i l d ' s h o u l d b e d e l i v e r i n g . Basically, t h e b e s t d e s i g n skills s h o u l d be c o m b i n e d w i t h t h e b e s t o f c o n s t r u c t i o n , a c t i n g in t h e c l i e n t ' s i n t e r e s t t o p r o d u c e a p r o d u c t o f s h a r e d v a l u e f o r c o m m u n i t y a n d t h e u s e r s . " (Bennett: e t al., 1 9 9 6 ) . H i e r m e e d o e l e n d o p d e in zijn o g e n b e l a n g r i j k e s c h e i d i n g t u s s e n o n t w e r p e n u i t v o e r i n g . De a r c h i t e c t e n b r a n c h e h e e f t zich d e l a a t s t e j a r e n p o s i t i e v e r o p g e s t e l d t e n a a n z i e n v a n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n . De bij i n t e g r a l e p r o j e c t e n b e t r o k k e n a r c h i t e c t e n zien z e k e r v o o r d e l e n . H u n e r v a r i n g is d a t zij v e e l t o e g e v o e g d e w a a r d e k u n n e n l e v e r e n b i n n e n d e c o n s o r t i a . De m e e r p o s i t i e v e kijk o p d e t o e p a s s i n g v a n g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n b l i j k t o o k u i t de i n i t i a t i e v e n d i e d e B N A o n t p l o o i t . Zij h e e f t s a m e n m e t N L - i n g e n i e u r s e e n ' l e i d r a a d g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n ' g e s c h r e v e n m e t p r a k t i s c h e a d v i e z e n ( C h a o - D u i v i s , 2 0 1 1 ) . D a a r n a a s t is e r e e n o n t w i k k e l i n g w a a r b i j a r c h i t e c t e n zelf d e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d v o o r z o w e i h e t o n t w e r p als d e u i t v o e r i n g n a a r zich t o e t r e k k e n (zie w w w . f u t u r e - a r c h i t e c t . n l ; w w w . b n a . nl). T o t s l o t H e t is e v i d e n t d a t a n n o 2 0 1 5 g e ï n t e g r e e r d e c o n t r a c t e n e e n b e l a n g r i j k e p l a a t s h e b b e n in d e N e d e r l a n d s e b o u w . Na e e n s c h o o r v o e t e n d e s t a r t o n g e v e e r v i j f t i e n j a a r g e l e d e n , w o r d e n v e e l p r o j e c t e n ' g e ï n t e g r e e r d ' a a n b e s t e e d . E r v a r i n g e n o p h e t financiële v l a k zijn p o s i t i e f . De v o o r s p e l b a a r h e i d v a n d e k o s t e n v o o r d e o p d r a c h t g e v e r is b e t e r d a n bij t r a d i t i o n e l e p r o j e c t e n . T e g e l i j k e r t i j d w o r d e n er k a n t t e k e n i n g e n g e p l a a t s t , v o o r a l d o o r d e b e t r o k k e n m a r k t p a r t i j e n . De o n v o o r s p e l b a a r h e i d als g e v o l g v a n h e t l a n g j a r i g e c o n t r a c t b a a r t z o r g e n , w a a r b i j d e o p d r a c h t n e m e r s n i e t a l t i j d d e m e d e w e r k i n g v a n h u n o p d r a c h t g e v e r e r v a r e n . Zij g e v e n aan d a t d e a a n d e o n v o o r z i e n e o n t w i k k e l i n g e n g e k o p p e l d e risico's t e snel bij d e o p d r a c h t n e m e n d e p a r t i j g e l e g d w o r d e n . O p d r a c h t g e v e r s w i j z e n v e r v o l g e n s o p d e d o o r o p d r a c h t n e m e r s v e r o o r z a a k t e j u r i d i s e r i n g v a n d e s a m e n w e r k i n g . Deze o n t w i k k e l i n g e n v o r m e n e e n b e d r e i g i n g v o o r h e t v o o r t b e s t a a n v a n d e Hans W a m e l i n k Hans W a m e l i n k is hoogleraar B o u w m a n a g e m e n t aan de faculteit Bouwkunde. Hij richt zich met name op de samenwerking van bij het bouwproces betrokken partijen, de relatie tussen kosten en kwaliteit en sturingsvraagstukken in de o n t w i k k e l - en realisatiefase van b o u w p r o j e c t e n . Speerpunten in het onderzoek van de leerstoel zijn design management en bouwprocesinnovatie. Naast zijn werk als hoogleraar was Wamelink algemeen directeur van Infocus en consultant bij DHV, beide adviesbureaus gespecialiseerd in consultancy en b o u w m a n a g e m e n t .D B F M ( O ) c o n t r a c t e n , o m d a t h e t t o t g e v o l g kan h e b b e n d a t o p d r a c h t n e m e r s u i t a n g s t v o o r d e o n v o o r z i e n e t e g e n v a l l e r s n i e t m e e r z u l l e n i n s c h r i j v e n . E r w o r d t d a a r o m w e l v o o r g e s t e l d o m o m g e v i n g s r i s i c o ' s in d e r g e l i j k e c o n t r a c t e n n i e t m e e r d o o r d e o p d r a c h t n e m e r t e l a t e n d r a g e n . De m a r k t , z o w e l o p d r a c h t g e v e r s als o p d r a c h t n e m e r s , m o e t in o v e r l e g t r e d e n o m v o o r d e g e n o e m d e a a n d a c h t s p u n t e n o p l o s s i n g e n t e b e d e n k e n . De t o e p a s s i n g v a n e e n DBFIVlO c o n t r a c t v e r e i s t d e j u i s t e h o u d i n g , w a a r b i j i e d e r e p a r t i j , z o n d e r zijn e i g e n b e l a n g t e n e g e r e n , o o g h e e f t v o o r h e t t o t a a l . O p d r a c h t g e v e r s e n o p d r a c h t n e m e r s zijn in e e n D B F M ( O ) p r o j e c t t o t e l k a a r v e r o o r d e e l d . De k u n s t is h e t c r e ë r e n v a n e e n s f e e r e n o m g e v i n g w a a r i n a c t i v i t e i t e n e n w e d e r z i j d s e b e l a n g e n o p e e n f l e x i b e l e w i j z e m e t e l k a a r v e r e n i g d w o r d e n , z o n d e r e l k a a r in e e n w u r g g r e e p t e h o u d e n . B r o n n e n
Algemene Rekenkamer (2013), C o n t r a c t m a n a g e m e n t bij DBFMO-p r o j e c t e n , SDU Uitgevers, Den Haag.
Bennett, J. , Pothecary, E. & Robinson, G. (1996) Designing and Building a world-class industry", The University of Reading Design and Build Forum Report, Centre for Strategic Studies in C o n s t r u c t i o n , June 1996
Bult-Spiering, M. (2003). Publiek-Private Samenwerking - De interactie centraal. Proefschrift Universiteit Twente, Enschede.
Chao-Duivis, M.A.B, (2011), teidraad voor het werken m e t geïntegreerde c o n t r a c t e n ; Back-to-back: DNR en UAV-GC 2005, BNA & NL Ingenieurs
Dufheid, C. (2008). Report on t h e p e r f o r m a n c e of PPP projects in Australia w h e n c o m p a r e d w i t h a representative sample of traditionally p r o c u r e d i n f r a s t r u c t u r e projects. National PPP Forum - Benchmarking Study, Phase II, University of M e l b o u r n e , M e l b o u r n e
Houtekamer, C (2016), Hoe ga je hier niet failliet aan? Beschikbaar: h t t p : / / w w w . n r c . n l / h a n d e l s b l a d / 2 0 1 5 / 0 6 / 0 3 / h o e g a j e h i e r n i e t f a i l l i e t -aan-1502803, 3 juni 2015
Leavitt, W., & M o r r i s , J. (2007). Public Works Service A r r a n g e m e n t s in the 21st Century - The Multiple-Sector Partnership as an Alternative t o Privatization. Public Works M a n a g e m e n t & Policy, 12, 325-330.
Ministerie van Financiën. (2014). V o o r t g a n g s r a p p o r t a g e DBFM(O) 2014. Rijksoverheid, Den Haag
Verhees, F. (2013). Publiek-private s a m e n w e r k i n g : adaptieve planning in t h e o r i e en praktijk. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, Groningen
Wamelinl<, J.W.F , & Heintz, J. (2015). InnovaPng for i n t e g r a t i o n : Clients as drivers for industry i m p r o v e m e n t . In: Construction Innovation / edited by Finn Orstavik, A n d r e w Dainty and Carl A b b o t t (pp. 149-164): John Wiley & Sons, Ltd, Chichester, UK.