Studia i Materiaïy, 2/2016 (21), cz. 1: 157– 169 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2016.21.13
* Dr Mariola Zalewska – Samodzielny Zakïad Metod Matematycznych ibStatystycznych ZarzÈdzania, Wydziaï ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Adres do korespondencji: Samodzielny Zakïad Metod Matematycznych ib Statystycznych ZarzÈdza- nia, Wydziaï ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Szturmowa 1/3, 02-687; e-mail:
Zalewska@wz.uw.edu.pl.
** Mgr Natalia SierĝÚga – e-mail: nataliasierzega@gmail.com.
Prorodzinne Ăwiadczenia materialne a bksztaïtowanie jakoĂci ĝycia rodzin w Irlandii i bwbPolsce wblatach 2004–2013
Mariola Zalewska
*, Natalia Sier ĝÚga
**W artykule porównano jakoĂÊ ĝycia rodzin wbIrlandii ibwbPolsce wblatach 2004–2013. Na jakoĂÊ ĝycia rodzin wpïywa wiele czynników, wb tym dostÚpne wb danym kraju Ăwiadczenia materialne. Przedstawione analizy Ăwiadczeñ rodzinnych wb Polsce ib wb Irlandii ukazujÈ, iĝ finansowanie polityki rodzinnej wbIrlandii jest bardziej korzystne dla rodzin – katalog ofe- rowanych Ăwiadczeñ jest szerszy, ich wysokoĂÊ jest wyĝsza, ab czas pobierania jest dïuĝszy niĝ wbPolsce. Jeĝeli chodzi objakoĂÊ ĝycia, to porównano wskaěniki, których wartoĂÊ opisuje zachowania pojedynczych ludzi, majÈce wpïyw na szeroko rozumiane ĝycie rodzinne: poziom migracji, dzietnoĂÊ, liczby zawieranych ibrozwiÈzywanych maïĝeñstw. Wskaěniki te sÈ lepsze dla Irlandii niĝ dla Polski. Nie pozwala to jednak na jednoznaczne wskazanie zwiÈzku przyczy- nowo-skutkowego, wobec niemoĝnoĂci odwikïania wpïywu wyĝszego poziomu PKB wbIrlandii.
Sïowa kluczowe: jakoĂÊ ĝycia rodzin, Polska, Irlandia, finansowanie polityki rodzinnej, analiza wskaěnikowa.
Nadesïany: 16.04.2016 | Zaakceptowany do druku: 28.10.2016
Influence of family-oriented benefits on the quality of life of families in Ireland and in Poland in 2004–2013
The article compares the quality of life of families in Ireland and in Poland in 2004-2013.
The quality of life of families is affected by many factors, including available family-oriented benefits. These benefits are listed separately for Poland and Ireland to show that family- oriented financial policy in Ireland is more favourable than in Poland. Spectrum of offered services is in Ireland wider, amounts are higher, and durations are longer than in Poland.
When it comes to the quality of life abcomparison of the indicators was performed. These were selected value to address several aspects related to the family life: the level of migration, fertility, the number of marriages and divorces. These indicators look better for Ireland than for the Poland. However, this does not allow for clear identification of the causal relation- ship, because it is impossible to disentangle an impact of the level of GDP which is higher in Ireland than in Poland.
1. WstÚp
JakoĂÊ ĝycia interesuje nie tylko badaczy wielu dyscyplin, lecz takĝe osoby ksztaïtu- jÈce polityki rozwojowe ib nimi zarzÈdza- jÈce (Zalewska, 2015). Od lat prowadzi siÚ interdyscyplinarne badania dotyczÈce pomiaru jakoĂci ĝycia (Constanza ib in., 2007), wychodzÈc od nauk spoïecznych, ekonomii czy zarzÈdzania (Stiglitz, Sen ib Fitoussi, 2009). Niezaleĝnie od analiz jakoĂci ĝycia dla populacji caïych kra- jów coraz czÚĂciej prowadzi siÚ badania na niĝszym poziomie agregacji danych.
Bada siÚ równieĝ jakoĂÊ ĝycia wb podziale na wyróĝnione obszary geograficzne, na przykïad miasta (OFS, 2014), gminy (Rey- nard, 2016), lub poszczególne grupy ludzi:
jakoĂÊ ĝycia osób po przebytej chorobie nowotworowej (Gotay ib Muraoka, 1998), jakoĂÊ ĝycia ludzi mïodych (Bradford, Rutherford ib John, 2002). JednoczeĂnie podwaĝana jest kompletnoĂÊ wskaěników uĝywanych do monitorowania jakoĂci ĝycia takich jak najbardziej znany HDI (Human Development Index) (Stiglitz, Sen ib Fito- ussi, 2009). Jednym zbczynników, który nie jest bezpoĂrednio brany pod uwagÚ przy okreĂlaniu jakoĂci ĝycia, jest poziom zado- wolenia zbĝycia rodzinnego. OdpowiadajÈce wbjakimĂ stopniu temu aspektowi statystyki wystÚpujÈ jednak wb grupach wskaěników dotyczÈcych jakoĂci ĝycia.
Celem autorek jest zb jednej strony porównanie poziomu prorodzinnych Ăwiad- czeñ materialnych wb Irlandii ib wb Polsce, abzbdrugiej – porównanie wybranych wskaě- ników dotyczÈcych jakoĂci ĝycia rodzinnego wbtych krajach wblatach 2004–2013.
Do przeprowadzenia analizy porównaw- czej wybrano IrlandiÚ, zbuwagi na to, ĝe jest to jeden zbkrajów obnajwyĝszym wspóïczyn- niku dzietnoĂci wĂród krajów Unii Europej- skiej oraz ze wzglÚdu na zauwaĝalny poziom migracji Polaków do Irlandii. Moĝna przy- puszczaÊ, iĝ uznajÈ, ĝe bÚdzie im siÚ tam ĝyïo lepiej. W badaniu uĝyto danych zbbaz danych Eurostatu oraz OECD.
2. Pomiar jakoĂci ĝycia
Zainteresowanie jakoĂciÈ ĝycia jako dziedzinÈ wiedzy roĂnie. Dzieje siÚ tak przynajmniej zbdwóch powodów. Pierwszym zb nich jest staïe dÈĝenie do ujednolicenia istoty samego pojÚcia, drugim – wzmo- ĝone poszukiwanie kryteriów oceny jakoĂci ĝycia.
W praktyce do pomiaru jakoĂci ĝycia rodzin moĝna przyjÈÊ przynajmniej trzy podejĂcia:
1) podejĂcie ekonomiczne – wykorzystuje ono mierniki, wbskïad których wchodzÈ:
indeksy, wskaěniki, stopy itp., utworzone wb ramach róĝnorodnych teorii ekono- micznych. WĂród nich jako najwaĝniejszÈ wymienia siÚ teoriÚ ekonomii dobrobytu, zb której wynikajÈ mierniki dobrobytu.
(Nussbaum ibSen, 1993);
2) podejĂcie statystyczne – wbtym podejĂciu, podobnie jak wb ekonomicznym, tworzy siÚ pojedyncze mierniki, zbiory mierni- ków lub konstruuje syntetyczne, które nazywa siÚ syntetycznymi wskaěnikami rozwoju spoïeczno-gospodarczego bÈdě gospodarczego. CharakteryzujÈ siÚ one wysokÈ przydatnoĂciÈ praktycznÈ do podejmowania decyzji. PodejĂcie staty- styczne do oceny czy pomiaru jakoĂci ĝycia nie jest budowane na konkret- nym modelu teoretycznym, co moĝe byÊ uwaĝane za mankament, jednakĝe jest to podejĂcie najbardziej popularne ibnajsze- rzej stosowane wĂród badaczy (Hagerty ibin., 2001);
3) podejĂcie psychologiczne – jest odmienne od podejĂÊ przedstawionych wczeĂniej. Polega ono na badaniu wybra- nych grup spoïeczeñstwa za pomocÈ badania ankietowego, którego gïównym celem jest okreĂlenie subiektywnego postrzegania przez ludzi zjawiska jako- Ăci ĝycia jako caïoĂci, bÈdě jego poszcze- gólnych (odrÚbnych) aspektów (Diener ibSuh, 1997).
W tym artykule porównujemy oferowane dla rodzin Ăwiadczenia materialne wbIrlan- dii ibwbPolsce, wbramach prowadzonej przez Keywords: quality of life of families, Poland, Ireland, funding for family-oriented policy, indicator analysis.
Submitted: 16.04.2016 | Accepted: 28.10.2016
JEL: H53, I31, J38, C43
kraje polityki spoïecznej wb szczególnoĂci polityki rodzinnej. Do analizy jakoĂci ĝycia rodzin stosujemy podejĂcie statystyczne.
Rozpatrujemy wybrane wskaěniki po kolei, bez uciekania siÚ do konstruowania wskaě- nika zagregowanego, poniewaĝ uwaĝamy, ĝe byïoby to podejĂcie nadmiarowe przy porównywaniu dwóch krajów. Dla kaĝdego uwzglÚdnionego wbopracowaniu wskaěnika jest oczywiste, czy jego wyĝsze, czy niĝ- sze wartoĂci odpowiadajÈ wyĝszej jakoĂci ĝycia. Jest to jednak dodatkowo przez nas omawiane. Wybrane wskaěniki uwaĝamy za reprezentacjÚ waĝnych aspektów jako- Ăci ĝycia rodzinnego. Nie uwaĝamy jednak tej reprezentacji za wyczerpujÈcÈ. Wobec braku jednoznacznej wykïadni terminu
„jakoĂÊ ĝycia rodzinnego’” odwoïujemy siÚ do jego intuicyjnego rozumienia zbjed- nej strony oraz wïaĂnie do wybranej grupy wskaěników, jako jego reprezentacji, zbdru- giej strony.
3. Polityka spoïeczna ibpolityka rodzinna – ramy zagadnienia Polityka spoïeczna (ang. social policy) to dziaïalnoĂÊ pañstwa oraz organiza- cji spoïecznych wb obrÚbie ksztaïtowania warunków ĝycia oraz pracy, której gïów- nym celem jest zaspokojenie spoïecznych oraz indywidualnych potrzeb czïowieka.
Katalog celów polityki spoïecznej wymie- nia je (Rysz-Kowalczyk, 2002, s.b 118), tu wskazujemy jedynie te dziedziny dziaïania, które dotyczÈ jakoĂci ĝycia rodzin, czyli:
system zabezpieczenia spoïecznego, sprawy mieszkaniowe oraz edukacjÚ, walkÚ zbbez- robociem, ochronÚ ibhigienÚ pracy, politykÚ zwalczania dyskryminacji ib patologii spo- ïecznych, ab takĝe przeciwdziaïanie wyklu- czeniu spoïecznemu.
W literaturze moĝna znaleěÊ przeglÈd modeli polityki spoïecznej. WiÚkszoĂÊ zb nich bazuje na relacjach, jakie zacho- dzÈ miÚdzy rynkiem, pañstwem ib rodzinÈ (Zalewska, 2013).
PrzechodzÈc do rozwaĝañ nad politykÈ rodzinnÈ, warto przytoczyÊ, jak definio- wana jest rodzina. Dla socjologów rodzina to podstawowa mikrostruktura spoïeczna, która: historycznie jest najstarszÈ formÈ ĝycia spoïecznego, ob charakterze najbar- dziej powszechnym, jest podstawÈ istnienia spoïeczeñstwa, na co wskazujÈ wypeïniane zadania ib funkcje (Mazur, 2013, s.b 23).
EkonomiĂci natomiast najwiÚkszy nacisk
kïadÈ na istnienie wspólnoty majÈtko- wej ibdochodowej, która ma byÊ swoistym wyrazem wiÚzi rodzinnej miÚdzy partne- rami. W tym celu posïugujÈ siÚ najczÚĂciej pojÚciem gospodarstwa domowego, które ma wbpewien sposób obrazowaÊ wspólnotÚ dochodów ibwydatków (¥wiÚch, 2013, s.b25).
Naleĝy podkreĂliÊ, ĝe rodzina ib gospodar- stwo domowe nie sÈ pojÚciami toĝsamymi.
Jeszcze inne podejĂcie do tego zagadnie- nia przedstawiajÈ prawnicy czy pedagodzy (Orczyk, 2012, s. 190). JeĂli chodzi obusank- cjonowanie prawne, wb polskim prawie rodzinnym pojÚcie rodziny nie zostaïo zde- finiowane. W kodeksie rodzinnym ib opie- kuñczym moĝna znaleěÊ jedynie przesïanki, które pomogïyby wb okreĂleniu, czym jest rodzina. Zgodnie zb art. 27 k.r.o.1 na maï- ĝonkach (kobiecie ibmÚĝczyěnie) spoczywa obowiÈzek zaspokajania potrzeb rodziny, którÈ zaïoĝyli, wstÚpujÈc ze sobÈ wb zwiÈ- zek maïĝeñski2. W Ăwietle prawa rodzinÚ tworzÈ rodzice ib dzieci, nawet wb przy- padku, gdy miÚdzy rodzicami nie zacho- dzi wiÚě prawna. K.r.o. wskazuje takĝe na wiÚzi rodzinne zachodzÈce miÚdzy luděmi (chodzi tu obpokrewieñstwo ibpowinowac- two), które warunkujÈ zarówno prawa, jak ibobowiÈzki adresatów norm prawnych (np.
obowiÈzku alimentacyjnego wbokreĂlonych wbustawie przypadkach). W art. 6 Ustawy ob pomocy spoïecznej moĝna znaleěÊ innÈ definicjÚ rodziny. W rozumieniu tego arty- kuïu rodzinÚ tworzÈ osoby spokrewnione lub niespokrewnione, które pozostajÈ ze sobÈ wb faktycznym zwiÈzku, ab dodatkowo zamieszkujÈ wb jednym domu ib wspólnie gospodarujÈ.
Termin „polityka rodzinna” obejmuje takie dziaïania wïadz pañstwowych na rzecz rodziców ibich dzieci, które majÈ na celu poprawianie sytuacji ĝyciowej ibmate- rialnej rodzin posiadajÈcych dzieci, abtakĝe rodzin zastÚpczych zgodnie zb KonstytucjÈ Rzeczpospolitej Polskiej3. Kurzynowski (1991, s.b96) opisuje, ĝe polityka rodzinna to wszelkie normy prawne oraz dziaïania (materialne ib niematerialne) pañstwa, majÈce na celu stworzenie rodzinie takich warunków, by swobodnie mogïa powstaÊ, abnastÚpnie prawidïowo siÚ rozwijaÊ.
W raporcie Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska? (Ordo Iuris, 2015) przed- stawiono wyniki badañ polityki rodzinnej siedmiu pañstw europejskich, które po 1990 r. osiÈgnÚïy wzrost wspóïczynnika dzietnoĂci. DoĂwiadczenia pokazujÈ, ĝe
mimo zróĝnicowañ moĝna wskazaÊ cechy wspólne polityki prorodzinnej:
„róĝnorodne formy wsparcia materialnego majÈ charakter prosty ibpowszechny; przynaj- mniej czÚĂÊ wsparcia jest udzielana wbpostaci bezpoĂrednich Ăwiadczeñ przekazywanych rodzicom; wysokoĂÊ wsparcia przekazywane- go bezpoĂrednio ksztaïtuje siÚ na poziomie zbliĝonym do sumy podatków poĂrednich, które rodzice pïacÈ wb zwiÈzku zb nakïadami na wychowanie dziecka”.
4. Powszechne Ăwiadczenia
materialne dla rodzin wbIrlandii ibwbPolsce4
Zarówno, Irlandia, jak ib Polska ofe- rujÈ rozbudowany system pomocy rodzi- nom, dlatego nie wszystkie formy pomocy zostanÈ wymienione ib omówione wb tym artykule. Wymieniamy jedynie najwaĝniej- sze Ăwiadczenia materialne, ab omawiamy powszechne Ăwiadczenia materialne.
Uznaje siÚ, ĝe Irlandia naleĝy do libe- ralnego modelu polityki spoïecznej jed- noczeĂnie jest to kraj ob jednym zb najwyĝ- szych wspóïczynniku dzietnoĂci wb caïej Unii Europejskiej. Irlandia zapewnia dwa powszechne Ăwiadczenia materialne – zasi- ïek na dziecko Child Benefit, oraz zasiïek macierzyñski – Maternity Benefit. Ponadto oferuje takĝe inne, których otrzymanie jest zaleĝne od sytuacji materialnej rodziców lub opiekunów: zasiïek adopcyjny, dodatek rodzinny, zasiïek dla samotnego rodzica.
Najbardziej znanÈ ib najbardziej roz- powszechnionÈ formÈ pomocy dla rodzin zb dzieÊmi jest zasiïek na dziecko. Jest on wypïacany rodzicom, bÈdě opiekunom dzieci poniĝej 16. roku ĝycia lub do 18.
roku ĝycia – wbprzypadku, gdy dziecko uczy siÚ wb tzw. trybie dziennym, bierze udziaï wb szkoleniach Youthreach, zostaïo zare- jestrowane wb FAS5 lub gdy jest niepeïno- sprawne. Rodzicom dzieci, które ukoñczyïy 16. rok ĝycia ib speïniajÈ kryterium nauki wb peïnym wymiarze godzin, zasiïek przy- sïuguje jedynie do czerwca. Kolejne Ăwiad- czenia zostajÈ przyznane dopiero wbchwili, gdy dziecko ponownie zaczyna uczyÊ siÚ wbtrybie dziennym. WysokoĂÊ tego zasiïku zaleĝy jedynie od liczby posiadanych dzieci.
MiesiÚczna stawka na dziecko poniĝej 18.
roku ĝycia wynosiïa wb roku 2015 dla jed- nego dziecka 135 euro, dla kolejnych dzieci wielokrotnoĂÊ tej kwoty. Zasiïek dla bliě- niÈt wynosi 150% miesiÚcznej stawki dla
kaĝdego dziecka, zaĂ dla trojaczków ibwiÚk- szej liczby dzieci wynosi 200% miesiÚcznej stawki, pod warunkiem, ĝe przynajmniej trójka dzieci kwalifikuje siÚ do tego zasiïku.
O zasiïek moĝna ubiegaÊ siÚ od momentu narodzin dziecka, od miesiÈca, wb którym dziecko staïo siÚ czïonkiem rodziny, bÈdě od miesiÈca, wb którym rodzina przybyïa do Irlandii (obywatele krajów UE ib EOG nie muszÈ byÊ na staïe zameldowani, by otrzymywaÊ ten zasiïek, mogÈ pobieraÊ go Polacy, którzy wyemigrowali do Irlan- dii wb poszukiwaniu pracy wraz ze swoimi rodzinami)6.
Drugie powszechne Ăwiadczenie dla rodzin to zasiïek macierzyñski. Wypïacany jest tygodniowo kobietom przebywajÈcym na urlopie macierzyñskim po narodzinach dziecka. Warunkiem otrzymania tego Ăwiad- czenia jest odpowiedni okres opïacania skïadek na ubezpieczenia spoïeczne (mini- mum 39 tygodni wbciÈgu 12 miesiÚcy przed przejĂciem na urlop lub 52 tyg. wbprzypadku kobiet samozatrudnionych), ab takĝe pozo- stawanie wb stosunku pracy do momentu przejĂcia na urlop macierzyñski (moĝna roz- poczÈÊ go najwczeĂniej 16 tyg., abnajpóěniej 2 tygodnie przed planowanÈ datÈ porodu).
Aby uzyskaÊ zasiïek macierzyñski, przyszïa matka powinna ubiegaÊ siÚ obniego najpóě- niej na 6 tyg. przed pierwszym dniem urlopu macierzyñskiego, zaĂ kobieta prowadzÈca wïasnÈ dziaïalnoĂÊ gospodarczÈ najpóěniej 12 tyg. przed tym dniem. Od 2007 roku zasi- ïek macierzyñski wypïacany jest co tydzieñ przez okres 26 tygodni, ab jego wysokoĂÊ uzaleĝniona jest od wysokoĂci zarobków.
Od 2014 r. minimalna tygodniowa stawka tego Ăwiadczenia wynosi 230 euro, zaĂ mak- symalna 262 euro (naleĝy tu wspomnieÊ, iĝ od 1 lipca 2013 r. zasiïek macierzyñski pod- lega opodatkowaniu, nie podlega natomiast opïacie socjalnej oraz PRSI). Istnieje jednak odstÚpstwo od tej reguïy – jeĝeli na utrzy- maniu kobiety pozostajÈ inne osoby (np.
mÈĝ ibdzieci), to wysokoĂÊ tego Ăwiadczenia porównywana jest ze stawkÈ zasiïku choro- bowego, którÈ otrzymaïaby ona zbtytuïu nie- obecnoĂci zbzakïadzie pracy zbpowodu cho- roby ibwypïacana jest jej ta kwota, która jest wyĝsza. W takim przypadku kwota Ăwiad- czenia macierzyñskiego moĝe byÊ wyĝsza od najwyĝszej stawki, czyli od wczeĂniej wspo- mnianych 262 euro7. Natomiast osoby, które otrzymujÈ jedno zbnastÚpujÈcych Ăwiadczeñ socjalnych: dodatek dla rodzin niepeïnych, rentÚ „wdowiÈ”, dodatek dla kobiet, które
opuĂcili mÚĝowie, zapomogÚ dla ĝon wiÚě- niów czy odprawÚ poĂmiertnÈ wb formie renty lub alimentów, otrzymujÈ jedynie poïowÚ kwoty zasiïku macierzyñskiego8.
Polska zapewniaïa przez dïugi czas tylko jedno powszechne Ăwiadczenia materialne – zasiïek macierzyñski (lub jego równowaĝ- nik – Ăwiadczenia rodzicielskie). W lutym 2016 r. weszïo wb ĝycie RozporzÈdzenie Ministra Rodziny, Pracy ibPolityki Spoïecz- nej wbsprawie sposobu ibtrybu postÚpowania wb sprawach ob Ăwiadczenie wychowawcze, tzw. Ustawa 500 plus9. Zgodnie zb UstawÈ to Ăwiadczenie mogÈ otrzymaÊ rodzice, opiekunowie prawni lub faktyczni dziecka, na drugie ibkolejne dziecko, do ukoñczenia 18. roku ĝycia dziecka. Na pierwsze dziecko wsparcie otrzymajÈ jedynie ci rodzice, któ- rych dochód na osobÚ wbrodzinie nie prze- kracza 800 zï netto albo 1200 zï netto na osobÚ, wbktórej wychowywane jest dziecko niepeïnosprawne.
Ponadto wĂród Ăwiadczeñ rodzin- nych moĝna wymieniÊ inne (nie sÈ one powszechne, ich przyznanie warunkuje sytu- acja materialna rodziny): zasiïek rodzinny wraz zbdodatkami, jednorazowa zapomoga zbtytuïu urodzenia dziecka Ăwiadczenie opie- kuñcze, abtakĝe zasiïek dla opiekuna.
Powszechnym Ăwiadczeniem pieniÚĝnym dla kobiet po urodzeniu dziecka jest zasiïek macierzyñski. Przysïuguje on osobie ubez- pieczonej (a wiÚc pozostajÈcej wbzatrudnie- niu), która wbczasie urlopu wychowawczego bÈdě wbokresie ubezpieczenia chorobowego:
urodziïa dziecko, przyjÚïa na wychowanie dziecko wb wieku do 7. roku ĝycia ib zb tego tytuïu wystÈpiïa ob jego przysposobienie do sÈdu opiekuñczego lub stworzyïa dla dziecka do 7. roku ĝycia rodzinÚ zastÚpczÈ (z wyjÈt- kiem rodziny zastÚpczej zawodowej). Zasiïek macierzyñski wypïaca siÚ przez okres odpo- wiadajÈcy okresowi urlopu macierzyñskiego trwajÈcego od 20 do 37 tygodni wbzaleĝnoĂci od liczby nowo narodzonych dzieci. O zasiïek taki mogÈ ubiegaÊ siÚ równieĝ ubezpieczeni ojcowie dziecka bÈdě inni pracujÈcy czïon- kowie rodziny, ale tylko wbokreĂlonym prze- pisami przypadku, abmianowicie gdy matka dziecka porzuci je lub umrze, abosoby te bÚdÚ zmuszone do zrezygnowania zbpracy, by móc wb peïni opiekowaÊ siÚ dzieckiem. Ojciec dziecka moĝe skorzystaÊ zb zasiïku macie- rzyñskiego, jeĂli matka dziecka wykorzy- sta minimum 14 tygodni zb przysïugujÈcego jej urlopu macierzyñskiego. Dodatkowo, wb przypadku jeĂli jest ubezpieczony ib fak-
tycznie sprawuje opiekÚ nad dzieckiem, to przysïuguje mu prawo do pobierania zasiïku macierzyñskiego przez okres odpowiadajÈcy okresowi urlopu ojcowskiego, czyli przez okres 2 tygodni, jednak nie moĝna siÚ ubie- gaÊ obniego wbprzypadku ukoñczenia przez dziecko 1. roku ĝycia. JeĂli chodzi ob wyso- koĂÊ zasiïku macierzyñskiego, jest ona róĝna wbzaleĝnoĂci od urlopu, na jakim przebywa matka dziecka. W przypadku, gdy okres wypïacania tego zasiïku odpowiada okresowi urlopu macierzyñskiego, urlopu na warun- kach urlopu macierzyñskiego, dodatkowego urlopu macierzyñskiego lub dodatkowego urlopu przyznawanego na warunkach urlopu macierzyñskiego, to jego wysokoĂÊ wynosi 100% podstawy wymiaru, natomiast za okres odpowiadajÈcy okresowi urlopu rodziciel- skiego jego wysokoĂÊ ksztaïtuje siÚ na pozio- mie 60% podstawy wymiaru tego zasiïku, szczegóïy (MPIPS, www.mpips.gov.pl).
Polityka prorodzinna wbPolsce caïy czas powoli siÚ zmienia, próbujÈc dostosowaÊ siÚ do stale rozwijajÈcego siÚ spoïeczeñ- stwa. Od poczÈtku 2016 r. istnieje nowe powszechne Ăwiadczenie rodzicielskie, któ- rego adresatami sÈ studenci, rolnicy, osoby pracujÈce na umowie obdzieïo lub umowie zlecenia, ab takĝe osoby bezrobotne. Jak widaÊ, sÈ to osoby, którym do tej pory nie przysïugiwaïy urlopy macierzyñskie ibrodzi- cielskie. ¥wiadczenie takie wynosiÊ bÚdzie 1000 zï miesiÚcznie ib bÚdzie wypïacane przez pierwszy rok ĝycia dziecka.
W przypadku, gdy kobieta podczas jednego porodu urodzi wiÚcej niĝ jedno dziecko, okres otrzymywania takiego Ăwiad- czenia bÚdzie siÚ wydïuĝaÊ wbzaleĝnoĂci od liczby urodzonych dzieci ib maksymalnie wyniesie 71 tyg. od dnia narodzin dzieci.
Jest to Ăwiadczenie powszechne równo- waĝne zbzasiïkiem macierzyñskim, bez ĝad- nego kryterium dochodowego, przezna- czone dla innej grupy odbiorców.
IstotnÈ róĝnicÈ miÚdzy IrlandiÈ abPolskÈ jest powszechnoĂÊ ibwysokoĂÊ wypïacanych Ăwiadczeñ. W Polsce wiÚkszoĂÊ Ăwiad- czeñ jest adresowana wyïÈcznie do rodzin wbbardzo trudnej sytuacji materialnej. Do rodzin ob wyĝszych dochodach jest prze- znaczony wyïÈcznie zasiïek macierzyñski (albo Ăwiadczenie rodzicielskie). Ponadto wystÚpuje róĝnica wbwysokoĂci Ăwiadczeñ;
kwoty sÈ znaczÈco niĝsze, abich otrzymanie wymaga speïnienia bardziej restrykcyjnych warunków. Jak pokazano wbtabeli 1, ïÈcz- nie na Ăwiadczenia rodzinne przeznacza siÚ
wb Irlandii 4%, wb krajach OECD 2,55%, wbPolsce 1,75% PKB tych krajów.
5. Analiza jakoĂci ĝycia rodzin wbIrlandii ibwbPolsce
W tej czÚĂci zostanie poddana analizie jakoĂÊ ĝycia rodzin wb Irlandii ib wb Polsce wb okresie od 2004 do 2013 r., ab wiÚc od momentu wejĂcia Polski do Unii Europej- skiej. Autorki wybraïy nastÚpujÈce mierniki:
1. Caïkowita populacja.
2. Migracje.
3. Warunki materialne: PKB wb przelicze- niu na mieszkañca wb standardzie siïy nabywczej.
4. Wspóïczynnik dzietnoĂci.
5. Liczba zawieranych maïĝeñstw oraz przeprowadzanych rozwodów.
Wszystkie dane przyjÚte do niniejszego opracowania pochodzÈ zb publicznych baz
danych statystycznych udostÚpnianych przez organizacje takie jak Eurostat czy GUS, abtakĝe zbbaz danych OECD.
5.1. Caïkowita wielkoĂÊ populacji
Autorki stojÈ na stanowisku, ĝe dynamika caïkowitej wielkoĂÊ populacji ma kardynalne znaczenie. ¥wiadczy obtym, czy ludzie chcÈ mieszkaÊ ibrozwijaÊ siÚ na badanym obsza- rze (kontynencie, kraju, gminie), czy – prze- ciwnie – wybierajÈ inne miejsca do ĝycia.
Wskaěnikiem jest liczba rezydentów (miesz- kañców) danego kraju wb dniub 1b stycznia danego roku. LiczbÚ mieszkañców Irlandii ibPolski przedstawiono wbtabelib2.
Najwyĝszy poziom wskaěnika odnoto- wano wb Polsce wb 2004 roku – populacja wyniosïa wówczas 38 190 608 osób. Od tam- tego czasu, aĝ do 2010 r., liczba mieszkañ- ców Polski malaïa (co m.in. byïo spowodo- wane emigracjÈ), jednak wciÈĝ pozostawaïa
Tabela 1.Wydatki Irlandii, Polski, krajów OECD, na Ăwiadczenia rodzinne wbgotówce, usïugach, ulgach podatkowych wyraĝone wbprocencie PKB wb2011 r.
Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Populacja Irlandii wbmln. 4,03 4,11 4,21 4,34 4,46 4,52 4,55 4,57 4,58 4,59 Irlandia – % przyrost popu-
lacji wbstosunku do roku poprzedniego
– 2,06 2,35 3,14 2,71 1,43 0,62 0,47 0,26 0,18 Populacja Polski wbmln. 38,19 38,17 38,16 38,13 38,12 38,14 38,02 38,06 38,06 38,06 Polska – % przyrost popu-
lacji w stosunku do roku poprzedniego
– –0,04 –0,04 –0,08 –0,03 0,05 –0,30 0,10 0,0028 –0,0033
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://www.oecd.org/social/family/database.htm (27.04.2015).
Tabela 2. Caïkowita populacja wbIrlandii ibwbPolsce wblatach 2004–2013
Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Irlandia 4,03 4,11 4,21 4,34 4,46 4,52 4,55 4,57 4,58 4,59 Zmiana w stosunku do roku
poprzedniego (w %) – 2,06 2,35 3,14 2,71 1,43 0,62 0,47 0,26 0,18 Polska 38,19 38,17 38,16 38,13 38,12 38,14 38,02 38,06 38,06 38,06 Zmiana w stosunku do roku
poprzedniego (w %) – –0,04 –0,04 –0,08 –0,03 0,05 –0,30 0,10 0,0028 –0,0033
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/refreshTableAction.do?ta- b=table&plugin=1&pcode=tps00001&language=en (19.05.2015).
powyĝej 38 mln osób. NajniĝszÈ wartoĂÊ 38 022 869 osób odnotowano wïaĂnie wb2010 roku. Trend spadkowy zostaï przeïamany wblatach 2011–2012, wbktórych odnotowano niewielki przyrost liczby ludnoĂci Polski (odpowiednio ob0,10% ib0,0028% wbporów- naniu do roku poprzedniego). W 2013 r.
znów zanotowano spadek tego wskaěnika.
Jeĝeli chodzi ob IrlandiÚ, to populacja tego kraju wb badanym okresie rosïa. Naj- niĝszÈ wartoĂÊ analizowanego wskaěnika odnotowano wb2004 r., kiedy to populacja Irlandii wyniosïa 4 028 851 osób, najwyĝszÈ zaĂ wb2013 r. – liczba ludnoĂci tego kraju
wyniosïa 4 591 087 osób. Na przestrzeni 9blat liczba ludnoĂci Irlandii wzrosïa zatem ïÈcznie ob ponad póï miliona osób, czyli obokoïo 13,96 %.
5.2. Migracje
W zwiÈzku zb wielkoĂciÈ populacji ib jej zmianami warto przeanalizowaÊ wielkoĂÊ migracji zewnÚtrznych, czyli przemieszczeñ ludnoĂci miÚdzy terytoriami (poza granice pañstwa) zwiÈzanej ze wzglÚdnie trwaïÈ zmianÈ miejsca zamieszkania (tab. 3).
JeĂli chodzi obIrlandiÚ, zbdanych zawar- tych wb tabeli 3 wynika, ĝe do roku 2006
Tabela 3. Migracje ludnoĂci Irlandii ibPolski wblatach 2004–2013 (w tysiÈcach osób) Liczba migrantów w tysiÈcach osób, w Irlandii i w Polsce w latach 2004–2013 Kraj Migracja
Rok Skumulowana
migracja wblatach 2004–2013 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Irlandia
imigracja 78,1 102,0 139,4 122,4 82,6 50,6 52,3 53,2 54,4 59,3 794,4 emigracja 28,7 34,4 44,4 48,0 65,9 69,7 78,1 87,1 89,4 83,8 629,5 saldo
migracji 49,4 67,7 95,0 74,4 16,7 –19,1 –25,8 –33,8 –35,0 –24,5 165,0
Polska
imigracja 9,5 9,4 10,8 15,0 4,8 189,2 155,1 157,1 217,5 220,3 988,7 emigracja 18,9 22,2 46,9 35,5 74,3 229,3 218,1 265,8 275,6 276,4 1463,2 saldo
migracji –9,4 –12,9 –36,1 –20,5 –69,6 –40,2 –63,0 –108,7 –58,1 –56,1 –474,5
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&init=1&
language=en&pcode=tps00177&plugin=1 (emigracja) oraz http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.
do?tab=table&init=1&language=en&pcode=tps00176&plugin=1 (imigracja) Rysunek 1. Roczny przyrost populacji wbIrlandii ibwbPolsce wblatach 2004–2013 [%]
–1 0 1 2 3
Polska Irlandia
Lata przyrost populacji w stosunku do roku poprzedniego [%]
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/refreshTableAction.do?
tab=table&plugin=1&pcode=tps00001&language=en (dostÚp: 19.05.2015).
liczba imigrantów dynamicznie rosïa, nastÚpnie przez trzy lata gwaïtownie spa- daïa, by od roku 2009 ustabilizowaÊ siÚ (zb lekkim, wb porównaniu do wczeĂniej- szych gwaïtownych zmian, trendem wzro- stowym; zob. rys. 2). Liczba emigrantów Irlandii rosïa wb latach 2004–2012 (tab. 3 oraz rys.b3). Od 2009 roku notuje siÚ tam ujemne saldo migracji.
W Polsce liczby, tak emigrantów, jak imigrantów, gwaïtownie wzrosïy wb roku 2009. WczeĂniej utrzymywaïy siÚ na niskim poziomie, ab póěniej ustabilizowaïy siÚ na doĂÊ wysokim poziomie okoïo 200 tysiÚcy rocznie, przy czym saldo migracji byïo stale ujemne ib ksztaïtowaïo siÚ na pozio- mie okoïo 20 tysiÚcy rocznie do roku 2007 oraz okoïo 60 tysiÚcy rocznie od roku 2008.
Rysunek 2. Procentowy udziaï imigrujÈcych do Irlandii ib Polski wb populacji tych krajów w latach 2004–2013 (w %)
Irlandia Polska
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5
1,94 2,48
3,31
2,82
1,85
1,12 1,15 1,16 1,19 1,29
0,02 0,02 0,03 0,04 0,01
0,5 0,41 0,41 0,57 0,58
Lata
[%]
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych zbtabel 2 ib3.
Rysunek 3. Procentowy udziaï emigrujÈcych zb Irlandii ib Polski wb populacji tych krajów w latach 2004–2013 (w %)
0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5
0,71 0,84
1,06 1,11
1,48 1,54 1,72
1,9 1,95
1,83
0,05 0,06 0,12 0,09 0,2
0,6 0,57
0,7 0,72 0,73
Irlandia Polska
Lata
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
[%]
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych zbtabel 2 ib3.
Obserwowany gwaïtowny wzrost jest jednak najprawdopodobniej artefaktem wywoïa- nym zmianÈ kryteriów uznawania (przez m.in. PolskÚ) kogoĂ za imigranta lub emi- granta.
W caïym badanym okresie odsetek ludnoĂci emigrujÈcej zb Polski byï znacz- nie mniejszy niĝ wb przypadku Irlandii, co wyraěnie widaÊ na rysunku 3. Odsetek ludnoĂci imigrujÈcej jest równieĝ na duĝo niĝszym poziomie (rys. 2). W dodatku dynamika ksztaïtowania siÚ tego odsetka dla Irlandii jest doĂÊ zaskakujÈca. Moĝna jÈ jednak, przynajmniej jakoĂciowo, objaĂniÊ za pomocÈ dynamiki PKB, która zostanie omówiona wbnastÚpnym podrozdziale.
5.3. PKB na mieszkañca wbstandardzie siïy nabywczej
By móc porównaÊ stopÚ ĝyciowÈ lud- noĂci wb róĝnych krajach, ab tym samym lepiej oceniÊ sytuacjÚ materialnÈ, wziÚto pod uwagÚ produkt krajowy brutto przy- padajÈcy na jednego mieszkañca, czyli tzw.
PKB per capita. Dodatkowo, powinno uwzglÚdniÊ siÚ siïÚ nabywczÈ, czyli ile prze- ciÚtny mieszkaniec danego kraju moĝe kupiÊ dóbr ib usïug za przypadajÈcÈ na niego czÚĂÊ PKB, ab wiÚc zastosowaÊ pro- dukt krajowy brutto per capita wbparytecie (standardzie) siïy nabywczej. Trzeba jed- nak podkreĂliÊ, ĝe miernik ten nie wbpeïni oddaje sytuacjÚ materialnÈ spoïeczeñstwa, poniewaĝ nie uwzglÚdnia np. pracy na czarno czy efektów pracy wykonywanej na wïasne potrzeby (Adamowicz, 2008, s.b32).
Nie pretenduje równieĝ do ujmowania wpïywu takich czynników jak iloĂÊ czasu wolnego.
W tabeli 4 umieszczono wartoĂci sto- sunku PKB per capita wb standardzie siïy nabywczej (ang. purchasing power standards – PPS10) do Ăredniej dla wszystkich 28 kra-
jów Unii Europejskiej. Z analizy danych zawartych wbtej tabeli wynika, iĝ wbIrlandii wblatach 2004–2007 wartoĂÊ PKB wbprzeli- czeniu na mieszkañca wyraĝona wbPPS byïa prawie trzykrotnie wyĝsza niĝ wb Polsce.
Wb rozpatrywanym okresie najwiÚksza jej wartoĂÊ przypadïa wb Irlandii na 2007 rok, ale wb kolejnym roku gwaïtownie spadïa ob 15 punktów procentowych, ab nastÚpnie nastÈpiï okres stagnacji na poziomie okoïo 130% Ăredniej UE28. JeĂli zaĂ chodzi obPolskÚ, to zbroku na rok wartoĂÊ PKB per capita wbstandardzie siïy nabywczej roĂnie.
ChoÊ pozostaje poniĝej Ăredniej dla Unii Europejskiej, to ,,maïymi krokami” zbliĝa siÚ do niej. NajmniejszÈ wartoĂÊ analizo- wanego wskaěnika odnotowano wb Polsce wb 2004b r., kiedy to wyniosïa 49% Ăredniej UE28. Wbkolejnych dwóch latach utrzymy- waïa siÚ ona na staïym poziomie 50%, abod 2007b r. stopniowo rosïa, by osiÈgnÈÊ naj- wyĝszÈ wartoĂÊ wb2013 r., kiedy to wyniosïa 67%. Przyrost absolutny tego wskaěnika wb caïym badanym okresie wyniósï zatem 18 punktów procentowych. Od 2009 roku wskaěnik dla Polski jest juĝ tylko ob okoïo czynnik dwa (ab nie trzy) niĝszy niĝ dla Irlandii.
Ksztaïtowanie siÚ PKB dla Irlandii jest jednym zb gïównych czynników objaĂniajÈ- cych dynamikÚ poziomu imigracji do tego kraju. Dynamika wzrostu PKB zaïamywaïa siÚ juĝ wb2006 roku, co spowodowaïo skur- czenie siÚ rynku pracy wbkolejnych dwóch latach, skutkujÈce gwaïtownym obniĝeniem siÚ liczby imigrantów. Natomiast stabiliza- cja PKB po roku 2009 spowodowaïa naj- prawdopodobniej ustalenie siÚ poziomu imigracji.
5.4. DzietnoĂÊ
Jednym zb ciekawszych indykatorów zmian jakoĂci ĝycia spoïeczeñstwa jest
Tabela 4. Stosunek PKB per capita wbstandardzie siïy nabywczej (PPS) wbIrlandii ibwbPolsce wblatach 2004–2013 do Ăredniej dla 28 krajów UE (wartoĂci wbtabeli podane sÈ wbprocentach)
Kraj Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
UE28 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100
Irlandia 143 145 146 147 132 128 129 130 130 130
Polska 49 50 50 53 55 59 62 64 66 67
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&ini- t=1&language=en&pcode=tec00114&plugin=1 (05.07.2015).
zmiana poziomu dzietnoĂci, po odwikïaniu zmian zwiÈzanych ze strukturÈ demogra- ficznÈ. Sam poziom jest uwarunkowany kulturowo ib demograficznie. Porówny- wanie róĝnych spoïeczeñstw jest trudne.
Wbprzypadku Polski ibIrlandii róĝnica jest jednak kolosalna. O ile Irlandia wykazuje wspóïczynnik na poziomie zastÚpowania pokoleñ, obtyle Polska jest spoïeczeñstwem wymierajÈcym. CiÈgniemy europejskÈ Ăred- niÈ wb dóï. Widoczne wb tabeli 5 oraz na rysunku 4 zmiany majÈ wbprzypadku Polski naturÚ demograficznÈ. Maksimum wblatach 2009–2010 jest zwiÈzane zb wyĝem demo- graficznym lat 80. ubiegïego wieku. O ile wysoki poziom dzietnoĂci wb Irlandii nie- koniecznie Ăwiadczy ob wysokim poziomie ĝycia rodzin, choÊ jest zb takim poglÈdem wbpeïni zgodny, obtyle niski poziom wbPol- sce wyglÈda na zwiÈzany zbtrudnÈ sytuacjÈ rodziny wbPolsce. Wymienienie wszystkich powszechnie znanych majÈcych znaczenie
czynników przekracza jednak ramy niniej- szego artykuïu.
5.5. Liczba zawieranych maïĝeñstw ibprzeprowadzanych rozwodów
Dane podane wbtabeli 6 ibprzedstawione na rysunku 5 dotyczÈ liczby zawieranych maïĝeñstw oraz przeprowadzanych rozwo- dów na 10 tysiÚcy mieszkañców osobno dla Polski ibIrlandii. Pierwszy zbtych mierników ma gïównie naturÚ demograficznÈ. Wpïyw na niego ma równieĝ spoïeczna preferencja do formalizowania zwiÈzków. Liczba zawie- ranych maïĝeñstw jest na podobnym pozio- mie wbobu krajach, choÊ wyraěnie widoczne jest maksimum obserwowane dla Polski wbroku 2008; tak jak poprzednio, zwiÈzane zbwyĝem demograficznym. Podobna czÚstoĂÊ zawierania maïĝeñstw mogïaby stanowiÊ podstawÚ do uznania drugiego zb mierni- ków, czyli czÚstoĂci rozwodów, jako dobrego narzÚdzia statystycznego porównania jakoĂci
Tabela 5. Liczba dzieci przypadajÈcych na jednÈ kobietÚ wbUE28, Irlandii ibPolsce wb2004–2013
Kraj Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
EU28 1,50 1,51 1,54 1,56 1,61 1,61 1,62 1,58 1,58 1,55
Irlandia 1,93 1,86 1,91 2,01 2,06 2,06 2,05 2,03 2,01 1,96
Polska 1,23 1,24 1,27 1,31 1,39 1,41 1,41 1,33 1,33 1,29
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych ze strony http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.
do?tab=table&init=1&plugin=1&pcode=tsdde220&language=en [tsdde220] (02.02.2016).
Rysunek 4. Liczba dzieci przypadajÈcych na jednÈ kobietÚ wbUE 28, Irlandii ibPolsce wb2004–2013
1 2
1,5 1,51 1,54 1,56 1,61 1,61 1,62 1,58 1,58 1,55
1,93 1,86 1,91
2,01 2,06 2,06 2,05 2,03 2,01 1,96
1,23 1,24 1,27 1,31 1,39 1,41 1,41
1,33 1,33 1,29
UE28 Irlandia Polska
Lata
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie danych ze strony http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?
tab=table&init=1&plugin=1&pcode=tsdde220&language=en [tsdde220] (02.02.2016).
Tabela 6. Liczba zawieranych maïĝeñstw oraz przeprowadzanych rozwodów na 10000 mieszkañców wblatach 2004–2013 wbPolsce ibIrlandii
Kraj
Miernik Rok
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Irlandia
Liczba
maïĝeñstw 20 979 21 355 22 089 22 756 22 187 21 627 20 594 19 855 20 713 bd Liczba
rozwodów 3 100 3 400 3 684 3 684 3 630 3 341 3 113 2 819 2 892 bd Liczba
rozwodów wbstosunku do liczby maïĝeñstw (w %)
14,78 15,92 16,68 16,19 16,36 15,45 15,12 14,2 13,96 –
Polska
Liczba
maïĝeñstw 191 824 206 916 226 181 248 702 257 744 250 794 228 377 206 471 203 850 180 396 Liczba
rozwodów 56 332 67 578 71 912 66 586 65 475 65 345 61 300 64 594 64 432 66 132 Liczba
rozwodów wbstosunku do liczby maïĝeñstw (w %)
29,37 32,66 31,79 26,77 25,4 26,06 26,84 31,28 31,61 36,66
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?datase- t=demo_nind&lang=en (maïĝeñstwa) oraz http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?datase- t=demo_ndivind&lang=en (rozwody) (16.07.2015).
Rysunek 5. Liczba zawieranych maïĝeñstw oraz przeprowadzanych rozwodów na 10000 mieszkañców wblatach 2004–2013 wbPolsce ibIrlandii
0 10 20 30 40 50 60 70
Polska – wskaźnik rozwodów na 10000 ludności Polska – wskaźnik małżeństw na 10000 ludności Irlandia – wskaźnik rozwodów na 10000 ludności Irlandia – wskaźnik małżeństw na 10000 ludności
Lata
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie: http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?datase- t=demo_nind&lang=en (maïĝeñstwa) oraz http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?datase- t=demo_ndivind&lang=en (rozwody) (16.07.2015).
ĝycia rodzin wb obu krajach. Liczba rozwo- dów na 10 tysiÚcy mieszkañców jest okoïo dwa razy wyĝsza wb Polsce niĝ wb Irlandii.
Mniej wiÚcej co trzecie polskie maïĝeñstwo siÚ rozpada, podczas gdy wb Irlandii tylko okoïo co piÈte. Prosty wniosek obduĝo niĝ- szej jakoĂci ĝycia rodzin wbPolsce jest jednak pochopny. Przeprowadzenie procesu rozwo- dowego jest znacznie trudniejsze wbIrlandii niĝ wb Polsce. Na przykïad naleĝy wykazaÊ przynajmniej czteroletni rozkïad poĝycia maïĝeñskiego, abrozwody wbIrlandii zostaïy dopuszczone zaledwie 20 lat temu, dziÚki minimalnej przewadze referendalnej zwo- lenników takiego rozwiÈzania.
6. Podsumowanie
W artykule podjÚto próbÚ analizy porównawczej jakoĂci ĝycia rodzin wbdwóch wybranych krajach – Irlandii oraz Polsce wb latach 2004–2013. Po pierwsze Irlandia przeznacza obecnie na pomoc socjalnÈ dla rodzin 3,9% PKB, abPolska jedynie 1,3%.
Po drugie Irlandia posiada szerszy kata- log powszechnych materialnych Ăwiadczeñ rodzinnych. Polska wbtym zakresie oferuje jedno Ăwiadczenie powszechne. WiÚkszoĂÊ Ăwiadczeñ wb Polsce jest przeznaczona dla rodzin ubogich. Po trzecie wysokoĂÊ pobie- ranych wbIrlandii Ăwiadczeñ jest zdecydowa- nie wyĝsza niĝ Ăwiadczeñ wbPolsce. Dodat- kowo, okres pobieranych Ăwiadczeñ jest dïuĝszy wbIrlandii niĝ wbPolsce. WbzwiÈzku zbtym moĝna jednoznacznie stwierdziÊ, ĝe Ăwiadczenia dla rodzin wbIrlandii sÈ lepiej ibprzystÚpniej skonstruowane. Moĝna przy- puszczaÊ, ĝe tak prowadzona polityka ma pewien wpïyw na podejmowanie decyzji przez mïodych ludzi – zarówno obzaïoĝeniu rodziny, jak ibobposiadaniu dzieci. W arty- kule pokazano, ĝe wbanalizowanych latach populacja Irlandii wzrosïa ob okoïo 14%, Polski zmniejszyïa siÚ ob 0,34%. Skumulo- wane saldo migracji dla Polski wbbadanym okresie wyniosïo –474,5 tysiÚcy osób, dla Irlandii 165 tysiÚcy osób.
Naleĝy jednak zwróciÊ uwagÚ na fakt, ĝe poziom emigracji zb Irlandii jest wyraěnie wyĝszy niĝ zbPolski. Dodatnie saldo migra- cji wb Irlandii wynika zb jeszcze wyĝszego poziomu imigracji. Oznacza to, ĝe Irlandia, choÊ postrzegana przez imigrantów jako dobre miejsce do ĝycia, to dla porówny- walnej czÚĂci jej mieszkañców jawi siÚ jako niewystarczajÈco dobra.
Autorki podjÚïy niezwykle waĝne zagad- nienia powszechnych Ăwiadczeñ dla rodzin wb kontekĂcie jakoĂci ĝycia rodzin, proble- matykÚ wielowymiarowÈ ib zïoĝonÈ. MajÈ nadziejÚ, ĝe niniejszy artykuï bÚdzie stano- wiï zachÚtÈ do dalszych badañ ibanaliz na temat jakoĂci ĝycia rodzin.
Przypisy
1 Ustawa zbdnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny ibopiekuñczy (Dz. U. zb1964 r., Nr 9, poz. 59 ze zm.), art. 27.
2 http://sjp.pl/rodzina (22.03.2015).
3 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zb dnia 2b kwietnia 1997 (Dz. U. zb 1997 r. Nr 78, poz.b 483, zb 2001 r. Nr 28, poz. 319, zb 2006 r.
Nrb200, poz.b1471), Rozdziaï I – Rzeczpospolita, art. 18.
4 Opracowano na podstawie informacji http://
www.mpips.gov.pl; http://www.citizensinforma- tion.ie/en/.
5 UrzÈd ds. Szkoleñ ibZatrudnienia wbIrlandii.
6 https://www.welfare.ie/en/Pages/273_Child-Be- nefit.aspx (dostÚp 19.04.2015).
7 https://www.welfare.ie/en http://www.citizensin- formation.ie/en/
8 http://www.citizensinformation.ie/en/social_welf are/social_welfare_payments/social_welfare_pay ments_to_families_and_children/maternity_
benefit.html (dostÚp 19.04.2015).
9 www.dziennikustaw.gov.pl/du/2016/214/D201 6000021401.pdf
10 Wspólna umowna jednostka walutowa stosowana wbUnii Europejskiej do przeliczeñ zagregowanych danych ekonomicznych dla potrzeb porównañ przestrzennych, wb taki sposób, aby wyelimino- waÊ róĝnice wbpoziomach cen miÚdzy pañstwami czïonkowskimi (GUS 2016, http://stat.gov.pl/meta- informacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w- statystyce-publicznej/3782,pojecie.html).
Bibliografia
Adamowicz,bE. ibin. (2008). Ekonomia bez tajemnic, Cz. 2, Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne ibPedagogiczne.
Balcerzak-Paradowska,b B. (2011). ABC polityki rodzinnej. Kraków: Znak.
Bradford,bR., Rutherford,bD.L. ibJohn,bA. (2002).
Quality of life in young people: ratings and factor structure of the Quality of Life Profile – Adolescent Version. Journal of Adolescence, 25(3), 261–274, http://dx.doi.org/10.1006/jado.2002.0469
Constanza,bR. ibin. (2007) Quality of life: An appro- ach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being, Ecological Economics, 61, 267–
276, http://dx.doi.org/10.1016/j.ecolecon.2006.02.023
Diener,bE. ibSuh,bE. (1997). Measuring quality of life: economic, social, and subjective indicators.
Social Indicators Research, 40(1), 189–216, http://
dx.doi.org/10.1023/a:1006859511756
Gotay,b C.C. ib Muraoka,b Y.M. (1998). Quality of Life in Long-Term Survivors of Adult-Onset Cancers’, JNCI,b 90(9), 656–667, http://dx.doi.
org/10.1093/jnci/90.9.656
Hagerty,b M.R., Cummins,b R.A., Ferriss,b A.L., Land,bK., Michalos,bA.C., Peterson,bM., Sharpe,bA., Sirgy,bJ. ibVogel, J. (2001) Quality of Life Indexes for National Policy: Review and Agenda for Research.
B ulletin de Méthodologie Sociologique, 71(1), 58–78, http://dx.doi.org/10.1177/075910630107100104 Kurzynowski,bA. (1991). Problemy rodziny wbpolityce spoïecznej. Warszawa: OĂrodek Badañ Spoïecznych Mazur, J. (2013). Pro familia et societate: wybrane zagadnienia polityki spoïecznej. Kraków: Wyd. Nau- kowe UPJPII.
Nussbaum,b M. ib Sen,b A. (red.) (1993). The Qua- lity of Life. Oxford University Press, http://dx.doi.
org/10.1093/0198287976.001.0001
OF S (2014). Audit urbain La qualit é de vie dans les villes. Neuchâtel: Office fédéral de la statistique (OFS).
Orczyk,b J. (2012). Polityka spoïeczna: uwarunko- wania ib cele. Poznañ: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego wbPoznaniu.
Ordo Iuris (2015). Jakiej polityki rodzinnej potrze- buje Polska? Warszawa: Ordo Iuris.
Reynard, R. (2016). La qualité de vie dans les ter- ritoires français. Revue de l’OFCE, 1/2016 (145), 33–48.
Rysz-Kowalczyk,bB. (red.) (2002). Leksykon polityki spoïecznej. Warszawa: Instytut Polityki Spoïecznej UW.
Stiglitz,bJ.E., Sen,bA. ibFitoussi, J.-P. (2009). Report by the Commission on the Measurement of Economic Performance and Social Progress, www.stiglitz-sen- fitoussi.fr
¥wiÚch,bK. (2013). Pozycja rodziny wbpolskim prawie podatkowym. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Zalewska, M. (2013). Paradygmat zrównowaĝonego rozwoju wb strategiach nowych pañstw czïonkow- skich UE. Handel WewnÚtrzny, 6(67).
Zalewska, M. (2015). Ograniczenia wskaěników zdrowia publicznego monitorowanych wb kontek- Ăcie zrównowaĝonego rozwoju. Problemy ZarzÈdza- nia,b13.
