Zainicjowanie ognia od łuku elektrycznego powstałego w wyniku rozdzielenia się żyły przewodu będącego pod obciążeniem

Z CAŁEGO KRAJU

miedzianymi elektrodami. Łuk taki

na-T

—

I

47

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

Zainicjowanie ognia od łuku elektrycznego

powstałego w wyniku rozdzielenia się żyły

przewodu będącego

pod obciążeniem

żądanym, często nie kontrolowanym, stanowiącym duże zagrożenie poża­ rowe.

W instalacjach elektrycznych łuk powstaje najczęściej w czasie przery-cych pod obciążeniem prądowym, np.: - podczas załączania i otwierania maksymalną długość rzędu kilku mili­ metrów.

W przypadku łuku prądu przemien­ nego obraz nie ulega zmianie lecz

ele-Ryc. 1. Uproszczony obraz luku elektrycznego prądu stałego Fig. 1. Simphfietl image of the eleclric arc of the slabie currenl

niku złego styku na drodze przepływu prądu elektrycznego.

W praktyce szczególnie niebezpie­ czny jest łuk elektryczny powstający na jednej fazie przy rozdzieleniu prze­ wodu będącego pod dużym obciąże­ niem. W takim przypadku nie występu­ je wzrost prądu elektrycznego, tak jak to ma miejsce przy zwarciach elektry­ cznych. Wartość prądu ma tendencję malejącą (od prądu roboczego do ze­ ra) i bezpiecznik w tych przypadkach nie zadziała.

Przyczyny rozdzielenia żył przewo­ dów są różne. Do najczęstszych z nich zaliczyć można: zgniatanie, zmęcze­ nie materiału, doraźne uszkodzenia mechaniczne, wzrost temperatury.

Zgniatanie przewodu miedzianego lub aluminiowego powoduje znaczną

- w wyniku przetopienia elementu topikowego bezpieczników,

- na skutek rozdzielenia żyły prze­ wodu.

Ponadto łuk elektryczny wystąpić może w wyniku zwarć elektrycznych na skutek uszkodzenia konstrukcji izo­ lacyjnych w osprzęcie elektrotechnicz­ nym będącym pod napięciem i w

wy-____________I I ---1 I kanał łuku l l I I_________ I I ---I I -6000K I I I □

o

F

W problematyce ustalania przyczyn nienia powietrza, dzięki czemu łuk ten pożarów szczególne miejsce zajmuje jest wydmuchiwany.

Na rycinie 1 przedstawiono sche­ matyczny obraz łuku prądu stałego o natężeniu kilku do kilkunastu

ampe-stopa katodowa

Łuk elektryczny często wywoływany jest rozmyślnie, np. podczas spawania elektrycznego, jednak w instalacjach ciepła i zjawiska akustyczne. Tempe- elektrycznych jest zjawiskiem niepo- rataura łuku jest bardzo wysoka. Nie­

które źródła podają, że w kanale łuku może osiągnąć wartość 15000 K. Cie­ pło oddawane jest z łuku przez pro­ mieniowanie, przewodzenie i unosze­

nie, przy czym ostatni sposób jest wania obwodów elektrycznych będą- główną formą jego oddawania. W

przestrzeniach zamkniętych wysoka

temperaturałuku powoduje wzrost ciś- łączników,

Q

oo łuk elektryczny. Wysoka temperatura

powstająca w trakcie występowania tego łuku bardzo często może być

przyczyną zainicjowania ognia. Dlate- rów, o długości kilku centymetrów, pa- go też przy rozpatrywaniu wersji, iż lącego się w nieruchomym powietrzu przyczyną powstania pożaru mogła o ciśnieniu atmosferycznym pomiędzy być wadliwie działająca instalacja ele­

ktryczna, w trakcie jej oględzin poszu­ kuje się śladów działania łuku elektry­ cznego.

Łuk elektryczny jest to samoistne wyładowanie w gazie spowodowane przekroczeniem granicznych wartości prądu i napięcia zależnych od materia­ łu, z jakiego wykonane są powierz­ chnie stykowe. Występuje on najczę­ ściej w przerwie powstającej pomię­ dzy stykami będącymi pod obciąże­ niem prądowym. Warstwa powietrza między stykami, na których powstaje przerwa w obwodzie, ulega jonizacji i staje się przewodząca. Przez słup na­ grzanych do wysokiej temperatury i

zjonizowanych gazów, wskutek ruchu żywa się łukiem długim w przeciwień- jonów i elektronów pod wpływem pola stwie do łuku krótkiego osiągającego elektrycznego, płynie prąd elektrycz­

ny. Przerwanie przepływu prądu na­ stąpi dopiero wtedy, gdy łuk zgaśnie, warstwa powietrza zostanie zdejoni-

zowana i będzie stanowić znowu prze- ktrody zmieniają swoją biegunowość, rwę izolacyjną.

Łukowi elektrycznemu towarzyszy silne światło, wydzielanie dużej ilości

|

stopa anodowa1*

zgaśnięcie. Jeżeli rozdzielone końce żyły przewodu mają naprężenia powo­ dujące ich zsuwanie, łuk może palić się z przerwami wytwarzając inten­ sywne iskrzenie i rozprysk rozżarzo­ nych cząstek metalu. Bezłukowe roż­ nej przestrzeni. Następnie w trakcie dalszego rozdzielenia przewodu łuk

Długotrwały, miejscowy wzrost tem­ peratury żył przewodów występuje najczęściej w miejscach ich łączenia na skutek występowania iskrzenia lub dużej rezystancji stykowej.

W chwili rozdzielenia żyły przewo­ du, przez którą płynie prąd elektrycz­ ny, następuje wzrost rezystancji i gę­ stości prądu oraz miejscowy wzrost

miejscu rozdzielania. W powstającej przerwie napięcie źródła inicjuje

wyła-ona maleć nieco szybciej niż przy tempe­ raturach niższych. Osłabienie wytrzy­ małości przewodów prowadzi do ich

kających się z tym miejscem. Rozdzie­ lone końce żyły przewodu mają kuliste stopienia deformujące całkowicie stru­ kturę przełomu. Dokonując pomiaru długości między rozdzielonymi końca­ mi zaobserwować można nawet kilku­ centymetrową przerwę spowodowaną całkowitym stopieniem żyły. Warstwy izolacji w okolicy miejsca palenia się łuku elektrycznego są wypalone i zwę­ glone. Na osłonach urządzeń ele­ ktroenergetycznych lub innych przed­ miotach znajdujących się w okolicy te­ go miejsca występować mogą miej­ scowe zmiany termiczne w postaci os- maleń, barw nalotowych lub wytopień. Na podłożu wykonanym z tynku, cegły czy betonu łuk elektryczny pozostawia osmalone wgłębienia z miejscowymi śladami działania temperatury. Powie­ rzchnie te bywają pokryte częściowo stopioną szklistą substancją o chara­ kterystycznych barwach.

Szczególnie niebezpieczne jest roz­ dzielenie żyły przewodu i wystąpienie łuku elektrycznego w miejscu, gdzie znajdują się materiały palne. Może to doprowadzić do ich zapalenia i po­ wstania pożaru. Sytuacja taka wystę­ puje w kilku przypadkach: gdy prze­ wód ułożony jest na podłożu palnym, gdy przewód w miejscu rozdzielenia styka się z palną konstrukcją urządze­ nia lub gdy w okolicy miejsca rozdzie­ lenia znajdują się palne zanieczysz­ czenia w postaci kurzu, szmat, papie­ rów itp.

W problematyce badań przyczyn pożarów wielokrotnie spotykano się z pożarem zainicjowanym od łuku ele­ ktrycznego powstałego w wyniku roz­ dzielenia żyły przewodu będącego pod obciążeniem. Szczególnie wiele przypadków notowano w instalacji ele­ ktrycznej przenośnych odbiorników elektrycznych.

Sposoby badań mających na celu ustalenie przyczyn pożarów od łuku elektrycznego powstałego na skutek rozdzielenia się żyły przewodu będą­ cego pod obciążeniem przedstawiono na przykładzie dwóch ekspertyz wyko­ nanych w Centralnym Laboratorium Kryminalistycznym KGP.

Ślady łuku elektrycznego na roz­ dzielonym pod obciążeniem przewo­ dzie elektrycznym występują w posta­ ci stopień na powierzchni żyły, wypa-zmianę jego własności fizycznych i nium maleje bardziej jednostajnie niż mechanicznych. Zmiany te objawiają wytrzymałość miedzi, jednak powyżej się przede wszystkim wzrostem twar- temperatury 100-150°C zaczyna dości, przy jednoczesnym spadku

własności plastycznych, oraz obniże­ niem przewodności elektrycznej. Pro­

wadzi to z czasem do pęknięć drutów szybkiego pęknięcia i ułamania, przewodu i w konsekwencji do jego

rozdzielenia.

Najczęściej do zgniatania wielodru- towych, miedzianych przewodów ele­ ktrycznych dochodzi w procesie ich montażu w obwodach instalacji ele­ ktrycznej, np. przy zaciskaniu w za­ ciskach, końcówkach, złączach kone- ktorowych.

Zjawisko zmęczenia metalu polega temperatury. Następuje topienie i od- na stopniowym powstawaniu i rozwoju parowanie pewnej części materiału w pęknięć pod wpływem powtarzających

się okresowo zmiennych naprężeń.

Złamania zmęczeniowe przewodów dowanie łukowe powodując silną joni- są szczególnie niebezpieczne, gdyż zację warstwy powietrza w rozdzielo- występują gwałtownie i nieoczekiwa­

nie bez wstępnej zmiany kształtu po­

wierzchni i pod wpływem stosunkowo wydłuża się i dla małych wartości prą- niskich naprężeń. du gaśnie. Przy większych

obciąże-Przyczynami zmęczenia metalu by- niach łuk pali się intensywnie i powsta- wają najczęściej okresowo powtarza- je proces podobny do spawania. jące się odkształcenia takie, jak: zgi­

nanie, rozciąganie, skręcanie, wystę­ pujące przeważnie w przewodach ru­ chomych zasilających odbiorniki ener­ gii elektrycznej.

Doraźne uszkodzenia mechaniczne przewodów polegają na ich

rozdziele-Jeżeli rozdzielone części żyły prze­ wodu pozbawione są sił powodują­ cych ich rozsuwanie, łuk elektryczny może palić się dosyć długo, powodu­ jąc stopniowe wytapianie przewodu na pewnej długości, aż do powstania od­ powiednio dużej przerwy, w której przy niu poprzez przyłożenie dużych sił danym prądzie i napięciu nastąpi jego znacznie przewyższających ich wy­

trzymałość. Dotyczy to przede wszyst­ kim rozerwania i przecięcia spowodo­ wanego przyłożeniem dużych sił roz­ ciągających lub ściskających. Uszko­ dzenia tego rodzaju mogą być najczę­

ściej spowodowane przez przewraca- dzielenie przewodu będącego pod ob- jące się konstrukcje i urządzenia lub ciążeniem może nastąpić poniżej gra- celowo przez sprawców uszkadzają- nicznych wartości napięć i prądów dla cych przewody. danego materiału. Dla przewodów wy

-Wytrzymałość mechaniczna metali konanych z miedzi przy napięciu poni- znacznie maleje ze wzrostem tempe- żej 12 V i przy prądzie poniżej 94 A ratury, np. po przekroczeniu tempera- wyładowanie łukowe nie nastąpi. tury 300-340°C następuje nagłe

zmniejszanie wytrzymałości miedzi. Przyczyną tego są zmiany w struktu­ rze krystalicznej drutów miedzianych,

które powyżej tej temperatury ulegają leń i zwęgleń izolacji oraz wytopień i

sty-Przykład 1

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

49

niowemu zwęgleniu ulegała wykładzina podłogowa wokół grzejnika.

Układ grzejny wykonany z dwóchspi­ ral grzejnych umieszczonych na cerami­ cznychwspornikach z jednej stronybył odkształcony. Na tej powierzchni

całko-Analizując budowę i sposób połączeń elementów elektrycznych w innym sprawnym ogrzewaczu termowentylato- rowymtypu OTW-2stwierdzono, żeko­ niec przewodu połączony ze złączem

konektorowym ogranicznika temperatu­ ry umieszczonyjest wspecjalnej prze­ grodzieobudowy urządzenia istyka się

z jej ścianą wykonaną z tworzywa sztu­

cznego. Badania eksperymentalne wy­ kazały, że tworzywo to jest palne i łatwo zapala się od łuku elektrycznego.

Dalsze badania wykazały, że z kostki

zaciskowej zatopionej w warstwie two­

rzywa sztucznego pochodzącego zesto­

pionej obudowy urządzenia wyprowa­ dzony był przewód przyłączeniowy termowentylatora. Izolacja polwinitowa

przewodu na długości 75 cm od zaci­ sków była całkowicie spalona. Bada­ niom mikroskopowym poddano powierz­ chnie żył przewodu iw odległości 3 cm od obejmy mocującej przewód wurzą­

dzeniu stwierdzono stopienia

chara-kciepracy urządzenia nastąpiło rozdzie­ lenie miedzianej żyły przewodu i wystą­ pieniewtym miejscu intensywnie palą­ cegosięłukuelektrycznego.

W pierwszym przypadku rozdzielenie żyły przewodu będącego pod obciąże­ niem było przyczyną zapalenia się obu­ dowy termowentylatora wykonanej z tworzywa sztucznego. Ponieważ urzą­ dzenie to ustawione było pod fotelem, paląca się obudowa zapaliła jego pokry­ cie, co doprowadziło do pożaru mieszka­ nia. Nadesłany do badań termowentyla­ tor typu OTW-2 o danych znamionowych 220 V 2000 W produkcji POLAM-FAREL był mocno zniszczony termicznie. Obu­ dowa termowentylatora wykonana z tworzywa termoplastycznego uległa częściowemu spaleniu i stopieniu two­ rząc na podłodze z wykładziny podłogo­

wej warstwę zwęglonego i stopionego

tworzywa sztucznego. W masie tego tworzywa zatopione były niektóre ele­ menty urządzenia.

Przednia metalowa osłona termo­ wentylatora wraz z ramką odpadła od obudowy i leżała nawykładzinie podło­ gowej przed grzejnikiem. Ramka osłony wykonana z tworzywa sztucznego była stopiona. Po oderwaniu osłony od pod­ łoża stwierdzono pod nią nie wypalone powierzchnie wykładziny podłogowej (ryc. 2). Ślady te wskazywały, iż wcześ­ niej paliła się obudowa termowentylatora i po przetopieniu ramki odpadła metalo­ wa osłona, a dopiero później

powierzch-Ryc. 2. Ślady opalcń wykła­ dziny podłogowej wokół czę­ ściowo spalonego termo­

wentylatora typu OTW-2 Fig. 2. Traces of burning of the

floorfinish aroitnil partly biinied Ihermic fan (lype OTW-2)

Ryc. 3. Ślady palenia się luku elektrycznego w miej­ scu rozdzielenia żyły przewodu w zacisku złącza konektorowego

Fig. 3. Traces of burning of the electric arc in the spot

where ueins of the cable were separaled

witemuspaleniu uległa płytka tekstolito-

wa, a złącza konektorowe, które się na niej znajdowały,wisiały luźno na odcin­ kach przewodów. Można było zauwa­

żyć, że ta strona urządzeniabyłanajbar­

dziejzniszczona termicznie.

Badania przyużyciuomomierza spiral

grzejnych wykazały, iż byłyone spraw­ ne. Spirale te włączono równolegle do siecielektrycznej prądu przemiennego o napięciu 220V i stwierdzonoichprawid­

łowe nagrzewanie. Na włączonymsze­ regowo wobwód amperomierzuodczy­

tanowartość natężenia prądu elektrycz­ nego wynoszącą 9,1 A. Obliczono, że

moc znamionowa elementu grzejnego

ogrzewacza wynosiła 2000W.

Przy jednym złączukonektorowym łą­ czącymspirale grzejnez ogranicznikiem

temperatury żyła miedzianego przewo­ du elektrycznego była rozdzielona. Ba­

dania mikroskopowemiejsca rozdziele­

nia żyły przewodu w zacisku złącza

konektorowego wykazały stopienia i wy­

topieniacharakterystyczne dladziałania łuku elektrycznego. Druciki żyły przewo­ duzaciśnięte w zacisku złączaułożone

były nierówno, podgięte i przegrzane. Sam zacisk wykazywałzdeformowania, co pozwalało przypuszczać, iż był on nieprawidłowo zaciśnięty w zakładzie produkcyjnym lub podczas naprawy.

Część zacisku złącza na długości 5 mm była całkowicie stopiona, a nakońcach

rozdzielonej żyły przewodu znajdowały się kuliste stopienia (ryc.3).

Powyższe cechy pozwoliły na wyciąg­ nięcie wniosku, że w zacisku złącza konektorowego łączącego spiralegrzej­ nez ogranicznikiem temperaturyw

tra-Z CAŁEGO KRAJU

Przykład 2

Innym przykładem, wktórym łuk ele­ ktryczny powstały w wyniku rozdzielenia

spalona izwęglona tworząc wyżarzone gniazdowewnątrz rury instalacyjnej.

Biorąc pod uwagę powyższe ustale­ nia wnioskowano, że wmiejscutymna­ stąpiło rozdzielenie żyły przewodu

będą-dzieleniaspowodował wypalenie izolacji przewodui osłony ruryinstalacyjnej sty­ kającej się z drewnianąścianą. Z uwagi na układ żył w przewodzie typu YDYp zwarcie elektryczne nie powstałobezpo­

średnio w miejscuzainicjowania ognia,

lecz dopiero w odległości 10 cm w wyni­ ku dalszego rozprzestrzeniania się po­ żaru.

Trudno jednoznacznie określić w tym

przypadku przyczynę rozdzielenia się

żyły przewodu. Przewód prowadzonybył

wewnątrz sztywnej rury instalacyjnej i

nie był narażony na żadne obciążenia. Mogła to byćwadamateriałowamiedzia­ nej żyły lub wcześniejsze uszkodzenie przewodu przed jego montażem.

Łuk elektryczny powstały w wyniku

rozdzielenia przewodu będącego pod

obciążeniem stanowi istotny problem w

eksploatacji instalacji i urządzeń elektry­

cznych. Powoduje on dużezagrożenie pożarowe, a jednocześnie trudno jest

zabezpieczyć się przed jego powsta­ niemiskutkami. Powstajeon na jednej

fazie i nie zwiększa on natężenia prądu elektrycznego w obwodzie, dlatego żad­ ne zabezpieczenia prądowe nie powo­ dują jego przerwania. Czas trwaniałuku

elektrycznego zależy oddowolnego, zu­ pełnie przypadkowego ułożenia przewo­ du elektrycznego.

Większość instalacjielektrycznychw trakcie eksploatacjiobciążona jest prą­ dem, przy którymw chwili przerywania

obwodu występuje łuk elektryczny.

Wszelkiego rodzaju wyłączniki mają od­ powiednią budowę eliminującą skutki działania łuku elektrycznego. Natomiast w przewodach rozdzielenieżyłyjest usz­ kodzeniem i tylko odpowiednie oddale­ nie od materiałówpalnych może skute-Przepisy Budowy Urządzeń Elektry­ cznychdopuszczają możliwośćukłada­ niaprzewodów na podłożu palnymprzy zabezpieczaniu ich bezpiecznikiem o maksymalnym prądzie znamionowym 16A. Przy tej wartości natężenia prądu Ryc. 4. Ślady zwarcia elektry­

cznego na żyłach przewodu przyłączeniowego termo­ wentylatora

Fig. 4. Trnces of short-circuit on

aible vein$ kterystyczne dla zwarcia elektrycznego

(ryc. 4). Badania metalograficzne tych stopieńwykazały, że zwarcie to powsta­ ło w ogniupożaru.

Jak wynikałozoględzin termowenty­ latora, od obejmydo wyprowadzenia z wnętrza obudowy odcinek przewodu przyłączeniowego miał długość 5 cm. Świadczyło to o tym, że zwarcieelektry­ czne wystąpiło w czasie pożaru we­

wnątrz obudowy urządzenia.

niejego obudowy wykonanej z tworzywa

sztucznego oraz doprowadzając do zwarcia elektrycznego na żyłach prze­

woduprzyłączeniowego. Następniepa- wał się odcinek przewodu elektrycznego ląca sięobudowa spowodowała zapale­

nie znajdującego się obok sprzętu,a na­ stępniepożarmieszkania. Rozdzielenie się żyły przewodu w zacisku złącza

konektorowego mogło byćspowodowa­ ne wadą techniczną miejscałączenia, np: nieprawidłowym zaciśnięciem zaci­ skuzłącza nażyle przewodu, częścio­

wym przecięciemdrutów w żyle lub pęk­ nięciem zmęczeniowym samego zaci­ sku. Mogła to być wada fabryczna lub powstała w wyniku niewłaściwego na­

prawiania złącza.

Biorąc pod uwagę wynikibadańmoż­ na było wnioskować, że bezpośrednią przyczyną zapalenia obudowy termo­ wentylatora był łukelektryczny powstały w wyniku rozdzieleniasię żyły przewodu będącej pod obciążeniem w pracującym

ogrzewaczu. Ogień rozwijał się najpierw średnicy 16,5 mm i długości 16 cm. Z wewnątrz urządzenia, powodując pale- jednejstrony na długości 5cm rura była

mocnozwęglona i stopiona,natomiast w dalszej części jednostronnie opalona i

zdeformowana. Wewnątrz rury znajdo-przewodu będącego pod obciążeniem spowodował zainicjowanie ognia, był po­ żar drewnianego budynku w wojewó­ dztwie siedleckim.

Oględziny miejsca zdarzenia wykaza­

ły, że ognisko pożaru znajdowało się pod cej pod obciążeniem. Palący się łuk ele- stropem w miejscu, gdzie przez drewnia- ktryczny powstały w wyniku tego roż­ ną ścianę przeprowadzona była rurka

instalacyjna z przewodem elektrycznym. Tam właśnie znajdowała się wypalona dziura w ścianie, a powyżej niej dużemu,

miejscowemu zwęgleniu uległa belka

stropowa. Dach budynku nad stropem

został całkowicie spalony.

Do badań dostarczono kawałekrury instalacyjnejsztywnejwykonanejz twar­

dego polichlorku winylu typu RVS, o

typuYDYp 2x1,5 mm2,którego opalone z izolacji końce wystawały zjednejstro­ nynaodległość 6 cm. Na końcachtych stwierdzono stopienia charakterystycz­ ne dla zwarcia elektrycznego. Badania metalograficzne tych stopień pozwoliły na wyciągnięcie wniosku,że zwarcie to powstało w ogniupożaru.

Poprzecięciu zwęglonego i stopione­ go kawałka rury stwierdzono,że w miej­ scu tym jedna żyłaprzewodu była roz­

dzielona,a na jej rozdzielonych końcach cznie chronić przed powstaniempożaru, znajdowały się kuliste stopienia chara­

kterystyczne dla wystąpienia łuku ele­ ktrycznego. Przerwa pomiędzy dwoma rozdzielonymikońcamiwynosiła około 5 mm.Izolacja polwinitowa żyły przewodu wokolicy tego miejsca była częściowo

Z CAŁEGO

KRAJU

kryminalistycznych w Japonii

PROBLEMY

KRYMINALISTYKI

51

Przegląd zakresu i metod

badania śladów glebowych

w laboratoriach

One of the very special thermic phe- nomena appearing in electric instaKa­ tion, which may be the cause of fire has always been the electric arc. It usually emerges as the result of separation of the cable being under some sort of balast.

The article presents process of emerging of the above mentioned electric arc, causes of separation of cables1 veins as well as types of traces left as the result of those phe- nomena.

Two expertises have been the basis for presenting the problem; both of them were performed by the experts, employed by the Central Forensic Laboratory of the Police in Warsaw. On the basis of the above the author presented the examinations of this type of traces as well as results help- ing to prove that the electric arc emerging from separation of the cable veins had been the main cause of fire.

elektrycznego przy rozdzieleniu żyły przewodu łuk elektryczny występuje. Ponadto w trakcie eksploatacji urządzeń elektrycznych ich przewody przyłącze­ niowe bardzo często układane są na ma­ teriałach palnych.

W badaniach kryminalistycznych w Japonii znaczną uwagę przywiązuje

Barwa jest jednym z podstawowych wyróżników w badaniach porównaw­ czych gleby. Ilościowe określanie bar-ściej wykonuje się analizy minerałów ilastych, oznacza wolne tlenki, opale roślinne i bada detrytus roślinny. Ba­ dania minerałów ilastych są szczegól­ nie ważne w Japonii, gdzie gleby mają drobne uziarnienie. Gleby w Japonii wytwarzają się głównie ze zwietrzelin sze znaczenie przywiązuje się tam, w związku z warunkami naturalnymi, do badań grubszych frakcji, jak frakcje piasku.

Nie wszystkie metody badań wyko­ rzystuje się przy każdej sprawie. Nie-rentgenowskiej - XRD i spektrofoto­ metrii w podczerwieni - IR.

- Ilościowa analiza wolnych tlenków metodą fluorescencyjnej

spektrome-1. Dzierzbicki S.: Aparaty elektroenerge­

tyczne. WNT. Warszawa 1980. 2. Ciszewski A., Radomski T., Szummer

A.: Laboratorium badania metali. Wyd. Politechniki Warszawskiej. Warszawa 1976.

3. Zieliński R.: Badania instalacji elektry­ cznej na miejscu pożaru. Wyd. „Proble­ mów Kryminalistyki". Warszawa 1992.

kowo metodą dyfraktometrii rentgeno­ wskiej, używając niewielkich ilości się do wykorzystywania śladów glebo- próbki oraz prostą metodą barwienia, wych. W Narodowym Instytucie Bada- - Badania frakcji ilastej wyseparo- wczym Nauk Policyjnych w Tokio (Na- wanej z gleby-metodądyfraktometrii tional Research Institute of Police

Science) zatrudniono gleboznawców, którzy blisko współpracują z cywilnymi jednostkami. Nie bez znaczenia jest

łatwość dostępu do niezbędnej apara- trii rentgenowskiej - XRF.

- Badania fitolitów opalowych (opa­ lu roślinnego), które są rodzajem krze­ mionki pochodzenia roślinnego zaku­ mulowanej w glebie. Fitolity są swoistą skamieniałością po zbiorowości roślin­ nej.

- Badania morfologii detrytusu ro­ ślinnego przy użyciu mikroskopu

ele-tury. Japonia jest przecież światowym producentem dyfraktometrów rentge­ nowskich (firma Rigaku), mikrosko­ pów wysokej klasy (firma Nikon), spe­ ktrofotometrów w podczerwieni (firmy Hitachi, Jasco) itd. Zgromadzenie do­ brze wyszkolonej kadry i dobrego sprzętu oraz wieloletnia tradycja bada­

nia śladów gleby stworzyły potencjał ktronowego. badawczy, który pozwala na bardzo

efektywne wykonywanie analiz tych

śladów. Artykuły japońskich eksper- jednokrotnie odstępuje się od badań tów kryminalistyki, zajmujących się instrumentalnych, jeśli ilość gleby nie śladami glebowymi regularnie publiko- jest wystarczająca do badań. Najczę- wane są w takich periodykach, jak np.:

"Journal of Forensic Sciences". Pełny tok badań próbek gleb w Dru­ gim Laboratorium Chemicznym Naro­ dowego Instytutu Badawczego Nauk Policyjnych w Tokio [5] składa się z następujących etapów:

- Obserwacji wzrokowej i usunięcia popiołów wulkanicznych i law. Mniej-

obcych materiałów takich, jak płytki powłok malarskich, odłamki szkła, włókna itp. Usunięte składniki badasię w zależności od potrzeb.

- Badania barwy gleby: w stanie

powietrznie suchym, wilgotnym, wy- Określaniebarwy gleby

prażonym, po usunięciu substancji or­ ganicznej perhydrolem oraz po usu­ nięciu tlenków żelaza ditionitem.

- Badania minerałów pierwotnych

znajdujących się w glebie przy użyciu wy gleby przeprowadza się korzysta-