Recenzenci
dr hab. Halina Chodurska, prof. UP dr hab. Bolesław Mrozewicz, prof. UAM
dr hab. Ewa Partyga, prof. IS PAN dr hab. Grażyna Szelągowska, prof. UW
dr hab. Jørgen Veisland, prof. UG dr hab. Ewa Bukowska dr hab. Jacek Dominiczak
dr Karolina Drozdowska dr Agata Lubowicka
Redaktor Wydawnictwa Małgorzata Kaczmarek
Korekta tekstów w języku angielskim Marta Noińska
Marta Skorek
Projekt okładki i stron tytułowych Andrzej Taranek
Na okładce wykorzystano obraz Ewy Mrozek-Sadowskiej Iść w mroku oznacza chodzić razem z Tobą
(tytuł zaczerpnięty z wiersza Erika Karlfeldta Psalm jesienny w przekładzie Hieronima Chojnackiego)
Skład i łamanie SUNNY
Publikacja sfinansowana ze środków
Rektora i Prorektora ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą Uniwersytetu Gdańskiego oraz z działalności statutowej
Wydziału Filologicznego i Instytutu Skandynawistyki Uniwersytetu Gdańskiego
© Copyright by Uniwersytet Gdański Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego
ISBN 978-83-7865-720-0
Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego ul. Armii Krajowej 119/121, 81-824 Sopot
tel./fax 58 523 11 37, tel. 725 991 206 e-mail: wydawnictwo@ug.edu.pl
www.wyd.ug.edu.pl
Księgarnia internetowa: www.kiw.ug.edu.pl
Spis treści
Od Redakcji (Maria Sibińska, Hanna Dymel-Trzebiatowska) . . . 9 Tabula gratulatoria . . . 11 Dorota Janukowicz
Kilka słów o Jubilacie . . . 17 Bibliografia prac Profesora Hieronima Chojnackiego
(oprac. Katarzyna Wojan) . . . 25
Kultura dialogu Karol Toeplitz
O niezbędności logiki i jej zbędności
albo zarazem o jej szkodliwości i przydatności . . . 39 Romuald Piekarski
Dusza i transcendencja. Kilka refleksji
w kontekście pewnej wypowiedzi Kierkegaarda . . . 45 Bogusław Górka
Dekalog jako kryterium cywilizacyjne . . . 49 Arnold Kłonczyński
Losy uchodźców polskich w Iranie podczas II wojny światowej . . . 57
Dialog w języku Eugeniusz Rajnik
Præfiksale forstærkninger af substantivet og adjektivet i moderne dansk . . . 73 Marian Szczodrowski
Funkcja języka w określonym kontekście pozajęzykowym
(wybrane zagadnienia) . . . 83 Witold Maciejewski
Techniki morfologiczne języków polskiego i szwedzkiego . . . 91 Katarzyna Wojan
Języki migowe w Finlandii . . . 109 Andrzej Szubert
Jaka przyszłość czeka język duński?
Czy zniknie on z mapy języków świata? . . . 121
Spis treści 6
Dialog w kulturze Kazimierz Musiał
Skandynawia modelem dla nowoczesnego świata. O popularyzatorskiej roli książek podróżniczych w konstruowaniu obrazu Skandynawii
w krajach anglosaskich w latach trzydziestych XX wieku . . . 135 Urszula Patocka-Sigłowy, Monika Rzeczycka
The National Culture versus Swedish and Russian Management Models . . . 155 Zbyszek Dymarski
Myśl architektoniczna Jana Gehla
i jej filozoficzno-antropologiczne podstawy . . . 167 Kristina Nero
Sommarspel i Sverige . . . 179 Gunnel Bergström
”Pippi Långstrump finns i mitt DNA” . . . 189
Dialog w literaturze Maria Krysztofiak
Moderniści skandynawscy w zeszytach austriackich
Karla Krausa „Die Fackel” . . . 201 Lech Sokół
Peer Gynt jako duszyczka . . . 213 Magdalena Wasilewska-Chmura
Między sztukami i mediami. Kilka uwag o sztuce nie-do-słowności . . . 225 Grzegorz Skommer
André Bjerke – szachy, literatura, język . . . 239 Sylwia Izabela Schab
Wschodnie tropy zbrodni. O Polsce we współczesnej
duńskiej powieści kryminalnej i sensacyjnej . . . 251 Ewa Wojaczek
Uwarunkowania udomowienia i egzotyzacji w przekładzie na podstawie tłumaczenia na język polski szwedzkiej powieści kryminalnej
Rubena Eliassena i Mari Jungstedt En mörkare himmel . . . 261 Maria Sibińska
„Nie poradzę sobie sam”: poszukiwanie człowieka
w sztuce Arnego Lygre pt. Znikam . . . 275 Hanna Dymel-Trzebiatowska
Wielowymiarowość postaci Tatusia Muminka
w książkach Tove Jansson. Perspektywa biograficzna . . . 287 Indeks osób . . . 299
Contents
Notes from the Editors (Maria Sibińska, Hanna Dymel-Trzebiatowska) . . . 9 Tabula gratulatoria . . . 11 Dorota Janukowicz
Our Jubilarian . . . 17 Bibliography of the Published Works of Professor Hieronim Chojnacki
(compiled by Katarzyna Wojan) . . . 25
Culture of dialogue Karol Toeplitz
On the Indispensability of Logic and Its Dispensability
or on Its Both Harmfulness and Usefulness . . . 39 Romuald Piekarski
Soul and Transcendence. Some Reflections
in the Context of Kierkegaard’s Statement . . . 45 Bogusław Górka
The Decalogue as a Criterion of Civilization . . . 49 Arnold Kłonczyński
Polish Refugees in Iran during the World War II . . . 57
Dialogue in language Eugeniusz Rajnik
Prefixal Noun and Adjective Intensifiers in Contemporary Danish . . . 73 Marian Szczodrowski
The Function of Language in an Extra-Linguistic Context (Selected Issues) . . . . 83 Witold Maciejewski
Techniques in Morphology of Polish and Swedish . . . 91 Katarzyna Wojan
Sign Languages in Finland . . . 109 Andrzej Szubert
Does Danish have a Future, or Will It Disappear
from the World Map of Languages? . . . 121
Contents 8
Dialogue in culture Kazimierz Musiał
Scandinavia as a Model for the Modern World. On the Popularizing Function of Travel Books in Constructing the Image of
Scandinavia in the Anglo-Saxon World in the 1930s . . . 135 Urszula Patocka-Sigłowy, Monika Rzeczycka
The National Culture versus Swedish and Russian Management Models . . . 155 Zbyszek Dymarski
Architectural Thought of Jan Gehl
and Its Philosophical-Anthropological Foundations . . . 167 Kristina Nero
Summertime Open-Air Theatre Performances in Sweden . . . 179 Gunnel Bergström
“Pippi is in My DNA” – The Reception of Pippi Longstocking in Sweden . . . 189
Dialogue in literature Maria Krysztofiak
The Literary Works of the Scandinavian Modernists
Published in Karl Kraussian Viennese Journal “Die Fackel” . . . 201 Lech Sokół
Peer Gynt as an Animula . . . 213 Magdalena Wasilewska-Chmura
Between Arts and Media. Some Remarks on the Art of Non-Literality . . . 225 Grzegorz Skommer
André Bjerke – Chess, Literature, Language . . . 239 Sylwia Izabela Schab
Eastern Traces of Crime. On Poland in Danish Crime Novels . . . 251 Ewa Wojaczek
The Conditions for Domestication and Exotisation in Translation.
The Example of the Polish Translation of Ruben Eliassen’s
and Mari Jungstedt’s Swedish Crime Novel En mörkare himmel . . . 261 Maria Sibińska
“I Can’t Do This Alone”: Searching for Man in Arne Lygre’s play I Disappear . . . 275 Hanna Dymel-Trzebiatowska
Roundness in the Moominpappa Character
in the Books by Tove Jansson. A Biographical Perspective . . . 287 Author Index . . . 299
Od Redakcji
W roku 2018 Pan Profesor Hieronim Chojnacki kończy 70 lat. Chcąc upamięt- nić jubileusz swego dawnego nauczyciela, wieloletniego przełożonego i jedno- cześnie dobrego kolegi, redaktorki przygotowały książkę, do której tworzenia zaprosiły współpracowników z Instytutu Skandynawistyki, a także innych, zaprzyjaźnionych z Jubilatem badaczy.
Zainteresowania naukowe Jubilata w ostatnich dekadach ogniskują się wokół szeroko definiowanej kultury państw nordyckich, natomiast postawą bliską mu jako człowiekowi i badaczowi jest spotkanie – prowadzące do wy- miany słów, myśli, wartości oraz doświadczeń. Pomimo różnorodności tema- tycznej rozdziały składające się na publikację tworzą spójną całość. Z jednej strony w tekstach jest mowa o kulturze dialogu; zawierają one między inny- mi rozważania o pułapkach logiczności czy relację o polskich uchodźcach w Iranie w czasie II wojny światowej, świadczącą o dialogu między narodami o odmiennych kulturach. Z drugiej strony służą namysłowi nad narzędziem dialogu, czyli językiem, skłaniają do zastanowienia nad jego konstrukcją, roz- wojem w kontaktach z innymi językami i relacjami z rzeczywistością. Książka zawiera ponadto studia dotyczące wybranych aspektów kultury i literatury krajów nordyckich, akcentujące element kontaktów międzykulturowych, wy- korzystujące perspektywę transdyscyplinarną oraz proponujące reinterpreta- cję pozornie znanych zjawisk.
Do powstania tomu przyczynili się badacze z Gdańska, Krakowa, Poznania i Warszawy, głównie z ośrodków skandynawistycznych, choć nie wyłącznie, którzy napotkali Jubilata na ścieżkach naukowych poszukiwań. Dołączyli do nich też goście ze Szwecji.
Dziękując za wiele lat współpracy (i w nadziei na kolejne), z wdzięcznością za życzliwość i otwartość w kontaktach codziennych, redaktorki przekazują książkę w ręce Jubilata z życzeniami przyjemnej lektury.
Maria Sibińska Hanna Dymel-Trzebiatowska
Tabula gratulatoria
JM Rektor Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Jerzy Piotr Gwizdała, profesor nadzwyczajny
Prorektor ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą prof. dr hab. Piotr Stepnowski Prorektor ds. Studenckich dr hab. Arnold Kłonczyński, profesor
nadzwyczajny
Prorektor ds. Kształcenia dr hab. Anna Machnikowska, profesor nadzwyczajny
Dziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Maciej Michalski, profesor nadzwyczajny
Prodziekan ds. Nauki Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Tomasz Swoboda, profesor nadzwyczajny
Prodziekan ds. Kształcenia Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Gdańskiego dr hab. Paweł Sitkiewicz, profesor nadzwyczajny Prodziekan ds. Studenckich Wydziału Filologicznego Uniwersytetu
Gdańskiego dr Ewelina Gutowska-Kozielska
dr hab. Marek Adamiec, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Ewa Andrzejewska, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Marek Andrzejewski, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Franciszek Apanowicz (emeritus), Uniwersytet Gdański mgr Tomasz Archutowski, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Józef Bachórz (emeritus), Uniwersytet Gdański
dr hab. Krzysztof Bak, Uniwersytet Jagielloński / Stockholms universitet dr hab. Jan Balbierz, Uniwersytet Jagielloński
mgr Dominika Bartnik-Światek, Uniwersytet Gdański fil. kand. Gunnel Bergström, Osaka University
dr hab. Hanna Biaduń-Grabarek, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
Małgorzata Bilska, Sopot
mgr Małgorzata Boduch, Uniwersytet Gdański
dr hab. Tadeusz Bogdanowicz (emeritus), Uniwersytet Gdański dr hab. Piotr de Bończa Bukowski, Uniwersytet Jagielloński
dr hab. Andrzej Ceynowa, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Maja Chacińska, Uniwersytet Gdański
mgr Krystyna Chwin, Gdańsk
Tabula gratulatoria 12
prof. dr hab. Stefan Chwin, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Jan Ciechowicz, Uniwersytet Gdański
dr Joanna Cymbrykiewicz, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr hab. Ewa Czaplewska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Małgorzata Czermińska (emerita), Uniwersytet Gdański dr Jurand Czermiński (emeritus), Uniwersytet Gdański
dr hab. Ewa Data-Bukowska, Uniwersytet Jagielloński
dr hab. Emilia Denkiewicz-Szczepaniak, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
dr inż. Zbyszek Dymarski, Uniwersytet Gdański
dr hab. Hanna Dymel-Trzebiatowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
dr hab. Irena Fijałkowka-Janiak (emerita), Uniwersytet Gdański dr Marek Fota, Gdańsk
mgr Dominika Głąbińska, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Bogusław Górka, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Józef Grabarek, Uniwersytet Gdański
dr hab. Marcelina Grabska (emerita), Uniwersytet Gdański dr Jan Grzanka, Gdańsk
dr Justyna Haber-Biały, Uniwersytet Gdański
dr hab. Magdalena Horodecka, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Paweł Horodecki, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Jan Iluk, Uniwersytet Gdański
dr hab. Edward Jakiel, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Dorota Janukowicz, Uniwersytet Gdański
dr Magdalena Jaszczewska, Uniwersytet Gdański
dr hab. Zbigniew Kaźmierczyk, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Izabela Kępka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Maria Kłańska, Uniwersytet Jagielloński
dr hab. Sławomir Kościelak, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Jolanta Kowalewska-Dąbrowska (emerita), Uniwersytet Gdański mgr Anna Kowalska, dyrektorka VB Polska,
oddziału wydawnictwa Fagbokforlaget, Sopot prof. dr hab. Andrzej Kowalski, Uniwersytet Gdański dr Rita Kozłowska-Raś (emerita), Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Maria Krysztofiak-Kaszyńska,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
dr hab. Olga Kubińska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Wojciech Kubiński, Uniwersytet Gdański
mgr Leena Laajo-Szańkowska, Turku (Finlandia)
dr hab. Sławomir Leśniak, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Zenon Lica, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Agata Lubowicka, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Grażyna Łopuszańska, Uniwersytet Gdański
Tabula gratulatoria 13
dr hab. Witold Maciejewski, profesor nadzwyczajny, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny dr Dorota Majewicz, Uniwersytet Gdański
dr Katarzyna Michniewicz-Veisland, Uniwersytet Gdański
dr hab. Elżbieta Mikiciuk, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Stanisław Milewski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański mgr Karin Moder, Urząd Miasta Gdyni
dr hab. Mirosława Modrzewska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
dr Ewa Mrozek-Sadowska, Sopot
dr hab. Bolesław Mrozewicz, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
dr hab. Kazimierz Musiał, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Ewa Nawrocka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Kristina Nero, Jönköping (Szwecja)
dr Ewa Niewiarowska-Rasmussen,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu mgr Marta Noińska, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Kazimierz Nowosielski, Uniwersytet Gdański mgr Kazimierz Orzechowski, wieloletni dyrektor
Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego
mgr Elżbieta Osińska, Konsulat Królestwa Norwegii w Gdyni prof. dr hab. Mirosław Ossowski, Uniwersytet Gdańsk mgr Marzena Pakuła-Piaścik, Gdańsk
dr hab. Ewa Partyga, profesor nadzwyczajny, Instytut Sztuki PAN dr Urszula Patocka-Sigłowy, Uniwersytet Gdański
dr hab. Romuald Piekarski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański mgr Magdalena Podlaska, Uniwersytet Gdański
dr hab. Lucyna Przybylska, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Eugeniusz Rajnik,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu cand. mag. Jens Rasmussen, Universität Greifswald
dr hab. Małgorzata Rocławska-Daniluk, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Dariusz Rott, Uniwersytet Śląski w Katowicach dr Krzysztof Filip Rudolf, Uniwersytet Gdański
dr hab. Monika Rzeczycka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Monika Samsel-Chojnacka, Uniwersytet Gdański
dr Joanna Sarbiewska, Uniwersytet Gdański
dr Sylwia Schab, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr hab. Maria Sibińska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Grzegorz Skommer, profesor nadzwyczajny,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu mgr Marta Skorek, Uniwersytet Gdański
Tabula gratulatoria 14
dr hab. Dominika Skrzypek, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
dr hab. Żanna Sładkiewicz, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański mgr Bogusława Sochańska, dyrektor Duńskiego Instytutu Kultury, Warszawa dr hab. Olga Sokołowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Lech Sokół, Instytut Sztuki PAN
dr hab. Danuta Stanulewicz, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański lic. Sylwia Stegemann, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Tadeusz Szczepański,
Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa i Teatralna w Łodzi prof. dr hab. Krystyna Szcześniak, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Marian Szczodrowski, Ateneum Szkoła Wyższa w Gdańsku dr hab. Grażyna Szelągowska, profesor nadzwyczajny,
Uniwersytet Warszawski
dr hab. Krystyna Szelągowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet w Białymstoku
dr hab. Andrzej Szubert, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu mgr Małgorzata Śleszyńska, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Karol Toeplitz
prof. dr hab. Grażyna Tomaszewska, Uniwersytet Gdański
dr hab. Feliks Tomaszewski, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański mgr Mateusz Topa, Uniwersytet Gdański
dr Maria Urbańska-Bożek, SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny dr hab. Jørgen Veisland, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Jean Ward, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Magdalena Wasilewska-Chmura, Uniwersytet Jagielloński dr hab. Halina Wątróbska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Jadwiga Węgrodzka, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr hab. Ewa Wierzbowska, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Marek Wilczyński, Uniwersytet Gdański
dr Ewa Wojaczek, Uniwersytet Gdański
dr hab. Katarzyna Wojan, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański dr Aldona Zańko, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr hab. Kwiryna Ziemba, profesor nadzwyczajny, Uniwersytet Gdański prof. dr hab. Marek Ziętara, Uniwersytet Gdański
dr hab. Magdalena Żmuda-Trzebiatowska,
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu dr Dorota Żyłko, Uniwersytet Gdański
prof. dr hab. Bogusław Żyłko,
Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi Grzegorz Brzostowski, Konsul Honorowy Finlandii, Gdynia
Magdalena Pramfelt, Honorowy Konsul Generalny Szwecji, Gdańsk Michał Rzeszewicz, Konsul Honorowy Królestwa Norwegii, Gdynia
Tabula gratulatoria 15
Rodzina
Halina Łacińska-Chojnacka, Gdańsk
Anna Chojnacka-Skoog i Patrik Skoog z synkiem Nilsem Hieronimem, Gdańsk Magdalena i Jeff Garrison z dziećmi: Matildą, Amelią i Jonathanem, Gdańsk Agnieszka i Maciej Piotrowiczowie z dziećmi:
Michałem, Łucją i Marysią, Gdańsk Irena Brzostowska, Rumia
Karolina Chojnacka, Gdańsk
Paweł Chojnacki z synem Julianem, Recklinghausen (Niemcy) Maria i Eugeniusz Czucha, Gdynia
Monika i Wojciech Czucha z dziećmi: Magdaleną i Michałem, Gdynia Agnieszka Czucha, Trenton (USA)
Urszula Gofryk, Kraków
Krzesisława Jaworska, Szamocin
Piotr i Sylwia Krasnopolscy z dziećmi: Olivierem i Tymkiem, Gdańsk Zofia Krasnopolska-Wesner i Tomasz Wesner z dziećmi:
Maćkiem i Zosią, Gdańsk
Agata i Bartosz Lange z dziećmi: Zuzią, Zosią i Leonem, Gdynia Zofia Łacińska-Krasnopolska i Marian Krasnopolski, Gdańsk
Anna Łacińska-Kruczek i Adam Kruczek z dziećmi: Kają i Kubą, Warszawa Jan i Urszula Łacińscy, Gdańsk
Jacek i Marta Łacińscy z dziećmi: Janem i Malwiną, Hrubieszów Piotr i Małgorzata Łacińscy, Pszczółki
Tomasz i Marta Łacińscy z córką Agatą, Firlej Mieszko Łaciński, Montreal (Kanada)
Marta i Andrzej Małowscy, Gdańsk Teresa i Jerzy Małowscy, Wiślina
Marcin Małowski, Lawrence Ville (USA)
Aleksandra i Zdzisław Mielniccy z dziećmi: Julianną i Mateuszem, Rumia Dobromiła Napiórkowska z Zosią, Trerethin (Wielka Brytania)
Zbyszek i Barbara Popenda, Łódź Romuald Sekieta, Gdańsk
Wioletta i Maciej Sekieta z Kacprem Anna i Jacek Szafrańscy, Gdynia
Anna i Maciej Szafrańscy z dziećmi: Mateuszem i Agnieszką, Gdynia Cecylia i Bartosz Usdrowscy z dziećmi: Jędrzejem i Martą, Gdynia
Znajomi i Przyjaciele Maria Basandowska, Gdańsk Włodzimierz Basandowski, Gdynia Hanna i Kazimierz Burzyńscy, Gdańsk
Tabula gratulatoria 16
Agnieszka Czapiewska Anika Glaza
Alicja i Piotr Golubiewscy, Gdańsk Katarzyna i Ryszard Kusojciowie, Gdańsk Magdalena Kusojć, Gdańsk
Elżbieta i Stefan Lamparscy, Gdańsk Jeanine i Eugeniusz Lilian, Liège (Belgia) Ryszard Łuczkiewicz, Gdańsk
Hanna i Leszek Pękala, Gdańsk Maria Przewłocka, Gdańsk Ewa i Jerzy Rusakowie, Banino Ewa i Zbigniew Rywelscy, Gdańsk Barbara i Marian Walny, Gdańsk
Zofia i Marek Wójcikowie, Lisewiec k. Gdańska Barbara i Jarosław Wróblewscy, Katowice Teresa Zan, Gdańsk
Dorota Janukowicz
Uniwersytet Gdański
Kilka słów o Jubilacie
Profesor Hieronim Chojnacki świętuje w tym roku jubileusz siedemdziesię- ciolecia swoich urodzin. Okazja to szczególna, by złożyć najlepsze życzenia i wyrazić wdzięczność za lata pracy oraz twórczego wysiłku na rzecz gdańskiej skandynawistyki. Niedawno obchodzona rocznica istnienia tego kierunku jako dziennych studiów stacjonarnych przypomniała wszystkim, że to już czter- dzieści lat minęło. W ciągu tego czasu Profesor Hieronim Chojnacki obecny był wśród nas jako pracownik nieprzerwanie od roku akademickiego 1977/1978, ale już wcześniej udowodnił swoje, zrodzone jeszcze w czasie studiów poloni- stycznych na Uniwersytecie Gdańskim, na wykładach ze współczesnego życia literackiego, zainteresowanie literaturą i kulturą Północy. Zajęcia te prowadził późniejszy kierownik nowo powstałego Zakładu Języka i Kultury Krajów Skan- dynawskich, nestor gdańskiej skandynawistyki, polonista i teatrolog profesor Zenon Ciesielski. Nasz Jubilat sam stwierdza, że jego ówczesnym marzeniem było nie tylko zostać polonistą, lecz przekroczyć własny status i „spojrzeć na kulturę polską, na język polski innymi oczyma” (Rozumienie siebie samego…
2017: 35). Równocześnie, z czasem właśnie jako polonista posiadł szczególne kompetencje, by rozwinąć polskie, wnikliwe badania komparatystyczne doty- czące literatury i kultury Skandynawii.
Źródłem jego wczesnych, skandynawskich inspiracji był także kurs języ- ka szwedzkiego prowadzony poza uniwersytetem, również przez przyszłego pracownika powstającego wówczas Zakładu Języka i Kultury Krajów Skan- dynawskich, germanistkę i językoznawcę doktor Ritę Kozłowską-Raś. Na skutek szczęśliwego zbiegu okoliczności Jubilat jeszcze w roku akademickim 1973/1974 mógł podjąć pracę jako asystent w tym zakładzie. Ten okres zatrud- nienia przerwał bezpłatny urlop, który umożliwił przeprowadzenie się wraz z rodziną do Warszawy i podjęcie trzyletnich studiów doktoranckich w tam- tejszym Instytucie Badań Literackich PAN. Profesor zdecydował się podjąć po- lonistyczne studia trzeciego stopnia w stolicy, zainspirowany uczestnictwem w otwartych konwersatoriach metodologicznych prof. Marii Janion na naszym uniwersytecie w latach 1970–1980. Warszawskie studium Jubilata zaowoco- wało powstaniem rozprawy doktorskiej, a z czasem książki pod tytułem: Pol- ska „poezja Północy”: „Maria”, „Irydion”, „Lilla Weneda”. Doktorat, napisany pod kierunkiem prof. Aliny Witkowskiej, traktował o micie Północy w polskiej
Dorota Janukowicz 18
literaturze romantycznej i, jak pisze autor rozprawy, obiektyw jej kamery po- znawczej „ustawiono […] niejako w środku Alp ku Skandynawii” (Chojnacki 2000: 14). Trudne, ale bardzo dobrze wybrane teksty polskiego romantyzmu uwydatniły różne, zależnie od utworu, funkcje literackiej opozycji Północ–Po- łudnie. Z dniem 1 września 1977 roku Jubilat ponowne podjął pracę w Zakła- dzie Języka i Kultury Krajów Skandynawskich, gdzie wkrótce (w roku 1980) awansował na stanowisko adiunkta.
Warto jednak wspomnieć, że najwcześniejsza droga edukacji Jubilata wio- dła przez Technikum Chłodnicze w Gdyni – mieście urodzenia, gdzie zdał maturę – oraz studia na filologii polskiej na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie w 1972 roku obronił napisaną pod kierunkiem prof. Marii Janion pracę ma- gisterską o Norwidzie. Bezpośrednio po ukończeniu studiów Profesor praco- wał blisko rok jako nauczyciel języka polskiego w szkolnictwie podstawowym i średnim zawodowym, a następnie, przez niecały rok, w oddziale gdańskim Zakładu Narodowego im. Ossolińskich jako korektor i redaktor tekstów. Do prac edytorskich powrócił jeszcze później, opracowując Popioły Żeromskiego, De perfecta poesi Sarbiewskiego i pisma Frycza Modrzewskiego dla Wirtualnej Biblioteki Literatury Polskiej (Adamiec 2001–2003).
W pracy na stopień doktora habilitowanego obiektyw kamery poznaw- czej ustawił odwrotnie niż w doktoracie: pośrodku Szwecji, a skierował go na Włochy. Owocem przygotowania rozprawy habilitacyjnej była, wydana w 2000 roku, książka Marzenie o Italii: motywy włoskie w poezji szwedzkiej XIX i XX wieku. Rozprawa i antologia wierszy. Tak więc status zawodowy po- lonisty literaturoznawcy uzupełnił po raz kolejny status zawodowy skandyna- wisty, a młodzieńcze, studenckie plany stawały się rzeczywistością. Wkrótce po przewodzie habilitacyjnym (5 kwietnia 2001 roku) w roku 2002 Jubilat otrzymał stanowisko profesora Uniwersytetu Gdańskiego.
W drugiej części swojej rozprawy habilitacyjnej Profesor Chojnacki dał się poznać jako tłumacz szwedzkiej poezji, udowadniając tym samym swoje inklinacje do samodzielnej nauki kilku języków obcych. Przełożone przez siebie utwory poetyckie zaopatrzył w starannie opracowane przypisy. Pro- fesor jest tłumaczem nie tylko z języka szwedzkiego, ale również z języka angielskiego – pracy Lewisa Wolperta o „nienaturalnej naturze nauki” (Wol- pert 1996), a nawet niewielkich tekstów z języka duńskiego – esejów Karen Blixen (1997).
Jako historyk literatury Profesor Chojnacki prowadził i prowadzi badania nad twórczością wielu Skandynawów, między innymi Duńczyków: Hansa Christiana Andersena, Karen Blixen; Finów: Tove Jansson, Fransa Eemila Sil- lanpää; Szwedów: Augusta Strindberga, Astrid Lindgren, Gunnara Ekelöfa, Tomasa Tranströmera. Opracował też biogramy niektórych z nich do Ency- klopedii katolickiej. Oczywiście w badaniach naukowych Jubilata intereso- wali także polscy twórcy literatury, w pewien sposób powiązani z regionem nordyckim: grany w szwedzkich teatrach Stanisław Ignacy Witkiewicz, zafa- scynowany Skandynawią, zwłaszcza Danią, Jarosław Iwaszkiewicz, szwedzki
Kilka słów o Jubilacie 19
publicysta imigracyjny Andrzej Olkiewicz, były szwedzki imigrant Zbigniew Kruszyński, „tłumacz między kulturami” w Szwecji Maciej Zaremba-Bielaw- ski i inni. Pojawiały się i odmienne tematy, na przykład: recenzje książek po- lonistycznych (Janion 1975), rozprawka o Szekspirze (Chojnacki 2004a) czy artykuły poruszające zagadnienia translatoryczne (Chojnacki 1993).
W pracy naukowej Profesor Hieronim Chojnacki dał się także poznać jako prawdziwy filolog, uprawiający żmudną sztukę opracowywania jakże poży- tecznych bibliografii. W opinii prof. Andrzeja Nilsa Uggli polsko-szwedzka bibliografia Profesora Chojnackiego zatytułowana Szwedzka literatura piękna w Polsce 1939–1996 była „pracą oczekiwaną od dawna zarówno w Szwecji, jak i w Polsce. Wielu badaczy szwedzkich korzystało w swoich pracach już z ma- szynopisu autora” (Chojnacki 2003: 8). Ukazała się też bibliografia tłumaczeń Zygmunta Łanowskiego, w której redagowaniu Profesor uczestniczył. Towa- rzyszyła ona, zorganizowanej najpierw w Szwecji, a potem w Polsce, wystawie dla uczczenia tego wybitnego i zasłużonego tłumacza literatury szwedzkiej na język polski (Ekwiński 1990). Kuratorem tej wystawy w naszym kraju był Pro- fesor Chojnacki. Jubilat uzupełnił także angielskojęzyczną bibliografię badań nad Strindbergiem materiałami dokumentującymi polską recepcję twórczości szwedzkiego pisarza (Robinson red. 2008). Jako bibliograf Profesor zainspi- rował młodszych badaczy – jednym z nich jest prof. Katarzyna Wojan, która zajmuje się między innymi bibliografiami opracowań leksykograficznych.
Profesor uczestniczył także w licznych konferencjach krajowych i zagra- nicznych (między innymi w Szwecji, Szwajcarii, Norwegii i NRD), podczas których wygłosił referaty. Szczególnie ważne były wystąpienia na forum In- ternational Association of Scandinavian Studies (IASS), dotyczące między innymi prozy Karen Blixen (Chojnacki 1983: 277–281) i Hansa Christiana An- dersena. Zainteresowanie Profesora skandynawską literaturą dla dzieci znala- zło swój wyraz w referacie o Astrid Lindgren na 13th IRA World Congress on Reading w Sztokholmie w 1990 roku (Chojnacki 1992: 52–56).
O bardzo szerokim spektrum zainteresowań Jubilata świadczą przedmio- ty, które prowadził na dziennych studiach skandynawistycznych, studiach doktoranckich i innych na przestrzeni wielu lat. Największą grupę stanowią przedmioty literaturoznawcze, takie jak: wstęp do literaturoznawstwa, hi- storia literatury Danii, historia literatury Finlandii, historia literatury Szwe- cji, teoria badań literackich, główne nurty w literaturze światowej i polskiej, współczesna krytyka literatury, seminarium magisterskie w zakresie literatur skandynawskich. Stałym elementem zajęć Profesora jest obecność treści me- todologicznych i filozoficznych, szczególnie obecnych w wykładanej meto- dologii badań naukowych oraz antropologii kultury krajów skandynawskich.
Uczestnictwo w kursie marketingu w Holandii w 1993 roku zaowocowało nową grupą wykładanych przedmiotów: kreatywny manager, retoryka wystą- pień publicznych, sztuka manipulacji, metody pracy zespołowej, komunika- cja interpersonalna oraz warsztaty przyszłości. Przedmioty te były prowadzo- ne na podstawie autorskich programów Profesora.
Dorota Janukowicz 20
Przyznanie Nagrody „Nauczyciela Roku” im. Krzysztofa Celestyna Mron- gowiusza na Uniwersytecie Gdańskim w roku 2011 świadczy najlepiej o osią- gnięciach Profesora Hieronima Chojnackiego w dziedzinie dydaktyki. Autorka niniejszego artykułu miała zajęcia z Jubilatem w czasie studiów. Nikt nie mó- wił po polsku tak kwieciście i filozoficznie intrygująco, ale i, nie oszukujmy się, ponad nasz poziom na pierwszych latach studiów, jak ten Adiunkt. Cza- sem powtarzaliśmy sobie niektóre bardziej niezwykłe, wyszukane literacko metafory zasłyszane na wykładzie. Tak mógł wykładać tylko polonista z zami- łowania. Studenci neofilologii, jak wiadomo, z czasem zaczynają odczuwać początki pewnego zubożenia języka ojczystego, doświadczają zastanawiają- cych błędów gramatycznych, mających swoje źródło w intensywnie poznawa- nym nowym języku. Myślę, że na skutek tego niektórzy z naszych absolwen- tów podejmowali drugie studia – polonistyczne. Dla tłumacza to doskonały punkt wyjścia w pracy zawodowej.
Lepiej zrozumieć siebie dzięki próbom zrozumienia innych – to hasło zdaje się przyświecać poszukiwaniom naukowym Profesora – a nie ma zrozumienia i porozumienia bez dialogu, toteż Jubilat był zawsze otwarty na kontakty ze światem poza uczelnią: udzielał rozmaitym portalom, gazetom i organizacjom licznych wywiadów na temat współpracy ze Skandynawią. Włączano Profe- sora do różnych gremiów promujących rozwój kontaktów polsko-skandynaw- skich, a w 2005 roku wraz z innymi Profesor założył Pomorskie Stowarzysze- nie „Wspólna Europa” (Pomeranian Association „Common Europe”) i został jego prezesem. Ostatnio powołano go jako eksperta do Bałtyckiego Zespołu Doradczego przy Ministrze Spraw Zagranicznych.
Oczywiście zapraszano Profesora również do stowarzyszeń naukowych: od 1980 roku jest członkiem IASS – Międzynarodowego Zrzeszenia Badaczy Li- teratur Skandynawskich, od 2013 roku należy do Pomorskiego Towarzystwa Filozoficzno-Teologicznego, a od roku 2014 do Pracowni Badań Skandynawi- stycznych na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego.
W latach 1984–1990 Profesor Chojnacki był też prezesem Towarzystwa Przy- jaźni Polsko-Duńskiej.
Podsumowując ostatnio swoją dotychczasową drogę naukową, Profesor Hie- ronim Chojnacki stwierdza, że stał się „człowiekiem pogranicza-styku […]”
(Rozumienie siebie samego… 2017), badaczem nastawionym na rozumienie innych, podejmującym wysiłek ich rozumienia. Jubilat przejawia szczególne zamiłowanie do filozofii, która przecież zawiera w sobie wysiłek całościowe- go zrozumienia świata, a z metodologów i filozofów najbliżsi są mu struktu- raliści, fenomenolodzy, Paul Ricoeur i Georg Gadamer. Dużo uwagi w swoich pracach, artykułach, referatach poświęcił też myśli duńskiego filozofa Sørena Kierkegarda, jego tłumaczeniom (Chojnacki 2004b: 325–334) i recepcji w Pol- sce (Chojnacki 2001: 341–350), a także opracował bibliografię duńskiego filozo- fa (Chojnacki 1998: 185–192). Obecność treści filozoficznych to również stała cecha charakterystyczna zajęć dydaktycznych Profesora Chojnackiego, a naj- nowsza inicjatywa, w którą Profesor z tak ogromnym entuzjazmem się włączył,
