przeczytaj uwaznie ponizszy tekst, a następnie zrealizuj

,, ZADANIE 7

przeczytaj uwaznie ponizszy tekst, a następnie zrealizuj

1

5 poleceń.

Jerzy Jarzębski Między chaosem a formą (Witold Gombrowicz)

I1

]

^{Pod koniec 1937 r.} Gombrowicz publikuje najgłośniejszą swoją powieść. Fercll,clurke na- tYclrmiast po ukazaniu się wywołuje prawdziwą burzę. Optócz przychylnvch głosów pew- nej częŚci krytyki i entuzjastycznych recenzji przyjacióI ukazuje się w prasie szereg niesły-

chanie

napastliwych ataków

na

powieść

i

twórcę.

Co

zabawne, popieraj

ą

Ferdydttrke z reguły przedstawiciele politycznego centrum, najostrzej zaś nieprzychylnie reaguje zjed- noczona w tYm wypadku skrajna prawica i ler,vica. Faszyzujący publicysta Stanisław Piasec-

ki

.,miazdŻY" Powieść w artykule Czarowanie gałqzkq ^w zębachl, to samo czynipóźniejszy kolaborant Jan

Emil

Skiwski2.

Z

drugiej strony barykacly naiwnym oburzenięm zachlystu-

je

się

Natalia

Wiśniewska3, a mentorską krytyką opatruje powieść Ignacy Fika. Reakcja tYch ugrupowair jest jak najbardziej prawidlowa .W Ferclydułłe bołviem moze najwyraźni,ej wYchodzi na jaw plogramowa niechęć Gombrowicza do wszelkiej ideologii

i

szerzej _ do wszelkiej społecznie usankcjonowanei postawy czy maski.

12]

^{PowieŚĆ składa się z} trzech części, przedzielonych dwoma odrębnymi nowelkami ,

zktó-

rych kazda PoPtzedzona jest obszernym publicystycznym wstępem. Ferdytlttrkc w pewnym sensie ,,urodzila się z publicystyki".

Miała

być w początkowym zalożeniu rozprawą

z

^nie-

komPetentnymi krytykami Palttiętt,lika. Jej tezy potistawowe wyłvodzą się w prostej

linii

z serii felietonów literackich, jakie _drukował Gombrowicz w latach 1934-7938 w ,,Kurie- rze Porannym".

I

rzeczywiŚcie: wstęp do powieści operuje dygresyjnym tokiem narracji, pełnym polemicznych wtrętów. Dalej jednak temperament pisarski ponosi autora; zamie- Tzona poiemika rozrasta się w obszerną powieść o bogatej i dyrramicznej fabule.

t3]

Ferdydurke jest spowiedzią trzydziestoparoletniego mężczyzny, który nie znalazł sobie jeszcze miejsca w zyciu i trudno byłoby określić go jednym wytazem. Człowiek ten wydał przed kilkoma laty ksiązkę Pamiętnik z okrestt clojrzewania; zarówno jej treść, jak tvtuł spo- wodowały, Że zaczęto traktować go jak nieodpowiedzialnego chłystka. Jego ukazanie się na arenie publicznej było niefortunne: czytelnicy, nie zrozumiawszy ksiązki, zyskali jednak aSLlmPt do wydawania opinii o autorze i te opinie formowały go, ugniatały, narzucały mu jakąŚ niepożądaną, fałszywą formę. Jakżejednak wyzwolić się od takiej formy, skoro tej wlasnej, autentycznej, się

nie

posiada'i

Brak

określonego kształtu

i

społecznej

roli

do- skwiera bohaterowi

i

dlatego postanawia napisać ksiązkę nową,

która

wypowiadałaby w Pełni jego osobowość.

Do

tego momentu Gombrowicz utozsamia się ze swoim bohate- rem. Bolrater chwyta za piórc:, by wkroczyć w świat kultury,

a

zatem formy pełnej, skoń- czonej, doskonałej

-

^{i w tym} momencie poczyna się akcja mityczna, ucieleśnienie stosun-

ku

człowieka

do

kultury. Objawia się ona w postaci arcvbelfra, profesora

Pimki,

który nzrtychmiast udowadnia narratorowi, żejest rriedouczol1y, zmienia go w lękliwego malca, który boi się dwójki, wreszcie ,,porlłva" ⁱ umieszcza w szkole. Thkie ,,zdrobnienie" nazywa Gombrowicz .,upupieniem" lub przyprar,vieniem pupy. Pupa będzie odtąd dla niego sym- bolem dzieciństwa.

]

_,,Prosto z mostu" 1938, nr J,

2

_{J. E,} Skiwski, Kurza plerś, ,,Kronika Polski iŚwiata" 1938, nr 2 i3.

3

_N. Wiśniewska, Literatura w malignie,,,Epoka" 1938, nr 33.

4

l. rik, Miny trudne i miny łatwe, t}wagi na marginesie książki Gombrowicza ,,Ferdydurke", ,,NaszWyraz" 1938, nr 3

1Ą2

l4l

Raptownie ,.upupiony" Józio wpada w sam środek ciziwnego, izolowanego od rzecz}łvi- stości mikroświatka, w którylm uczniowie, nieustannie obsenł,owani przez matki

i

nauczy- cieli. zy,ją w sztucznej atmosferze, mówią sztucznym iezykiem i dyski-rtują nad nierzeczywi- stymi problemami. Kapitalne sa sccny lekcji szkolnvch. poclczas którl,ch uczniowie Tazem z zasuszonymi ,.preparatami" poezji Słowackiego ^czy łacińskich tekstów prąvswajają sobie jednocześnie formułę podziwu i uwielbienia d]a rvieszcza lub klasycznej gramaĘ,ki. W cza- sie szkolnej przerwy wvbucha gwałtowt-ly, jak wszvstko tutaj * nie z tego świata, spór o to, czy młodziez ma być niewinna, czv uswiadomiona. Tworzi1się dwie partie: czystych Chło- piąt

i

sprośnych Chłopaków. K]ótnia gorzeje coraz większa na tle absolutnej obojętności przyrody (stale podkreślana jest niewspółmierność czlowieka

i

natur1,. istlliejacych obok siebie, ale nie mających ze sobą nic wspólnego). Spór kończ_v się groteskowym pojedyn, kiem na min1, między dwoma antagonistami: Miętusem i sl,foneml twarze przestają cokol-

wiek

wyrazać, stają

się

kształtowanymi dowolnie maskami. Scena końcąv się wreszcie ogólną bijatvką.

Część szkolna jest partią węzłową FerĄrlurke. Szkoła przedstawia borviem kulturę, któ-

ra

oderwata

się od

rzeczywistości

i

ciąąv

nad iudźmi

obco,

nudnie,

zamieniając ich w uczniaków. Kultura wytwarza świat nierzeczyłv,isty, iecz agresywny, który, zastępuje rze -

czyrvistość tak udatnie,

iz

pretenduje czasem do miana realności. Otcl passus opisującv kłótnię Chłopiąt i Chłopakórv:

|..,] w powietrzu dusznvnl ⁱ zagęszczonvm zalovitłv wypieki, a spór się rozrastał - ^{nazwiskir ljcz-} nych doktrynerórv. rozmaite teorie wvskirkiwały, jak z proc.v" pędziły clo bojrr, nad głoivami rrlz- gorączkor,vanych zmagał.v się światopoglądy, tam znowu hrrf]ec dam rrślviadr:linionych i r,rsrria-

daniających szarzowal

z

zapalczywością neofitck plciowych

na

obskurantyzm prasy zacholvawczej. ^* Endecja! - Bolszer,vizm! - ^Fasąvzm!

-

Młodziez Katolicka! - ^{Rycerzc Miecza!}

-Lechici! -Sokoły! -Harcerze! -Czu1 ^duch! -C]zołem! -Czuwaj! *Paclałl,slowacorazwy- myślniejsze. Okazało się. ze kazda partia polityczna faszeror,vała ich sr.voim specjalnynr idetrłem chłopca. a oprócz tego poszczególnl myślicielc nadziewali ich na rvłasną rękę sr.voimi gustami i ideałami, poza tym zaś nadziałri byli jeszcze kinem, romanscm. gazctą. _[...] t" ideały wszvst- kie bez wyjątku był5l bczmicrnie skąpe, ciirsne, nieporęczne iniewvclarzonc; _[..,] zatraciq,szv wszelki kontakt z Ąciem ^,t z veczylvistością. prasorłuni przez wszrystkie odłamy, kierunki i prą,

d,v. traktowani wciąż pedagogicznie, otoczeni fałszem. darvali kollcert fitlszrt!-'

Mury

szkolne pękają tu niepclstrzeżenie, by ustąpić miejsca stokroć silniej zniewalają- cvm ramom kultury. która przybiera postać gigantycznej ,,szkoły". Warto dodać, że o zja- wisku ,,puerylizmu" , zdziecinnienia społecznego, panoszącej się niedojruałośc| pisał wów- czas

w tonie nadel

powaznym

Johan

Huizinga6,

a

obecnie,

w dobie

coi,az większej ekspansji masowej kultury, jest to tendencja obserwowana nagminnie.

Następuje teraz jakby intermedium, w którym Gombrowicz wyjaśnia swoje pogląd1, na pisarstwo i rolę formy w zyciu otaz pTęzentuje [,..fnowelkę Filiclol, dzieckiem podszy\.

W

części drugiej

i

trzeciej autor rłybiera sobie z paracly społecznych ideałów

i

świato- poglądów dwa: ten najbardziej pozornie postępowy i najbardziej wsteczny, by udowodnić, ze jeden wart drugiego. Pimko unrieszcza Józia na stancii u no\Ą/oczesnych, postępowych państwa

Młodziaków,

rodziców,,nowoczesnej pensjonarki"

Zuty.

Przedstawiony przez Pimkę jako chłopiec staroświecki

i

do tego pozer, Józio nie moze wyźłvolić się od narzu- conego rnu oblicza, ,,$Qbv"

-

^jak nazwie to Gombrowicz. Rozpoczyna się psychomachia:

Józio usiłuje zna\eźć slaby punkt w idealach Młodziaków. usiłuje zdekomponować odpor- ną formę .,nowoczesnej pensjonarki". Jego intryga prowadzi r1o zniszczenia racjonalnej struktury świata.

w

którym bytują

Mlodziakowie,

zdemaskowania ciasnoty tego świata i tych idealów. Józio wprowadza w tę strukturę elementv dysonansowe, posLlwa się az do odsemantyzowania sytuacji, odebrania jej racjonalnego sensu (zielona gałązka w ustach zebraka). Doprowadzirvszry dcl jednoczesnej nocnej ^wiz,vty u Mtcldziakówny swego szkol- 5 _W. Gombrowicz, Ferdydurke, Warszawa 1938, s. 59-60.

6 _.J, Hriringa, Homo Iudens...,

łłłął*qrł _" *u ^g; i §ł " ł: * ls _{" +*} i

t5]

t6]

17) I8]

143

nego kolegi, KoPYrdY, i arcYbelfra Pimki, alarmuje rodziców i sterując umiejętnie bezsen_

sem sytuacji, doprowadza

_{Tir znów krótkie} -

jakw pierwszej części

-

^{znów do ogóhej bijatyki.}

intermedium: opatrzona programową

(a racĄ

urrtyprogrumową) Przedmową nowelka Filibert dzieckiem pldsaty^pałodiuje kapitalnie

racjonj

ny"ciągprry_

cąlnowo-skutkowY i tzw. logikę wydarzeń,która w tynr wypadtu prowadzi do groteskowe- go bezsensu.

I10]

Trzecia częŚÓ FerdYdurke przenosi _nas do anachronicznego ziemskiego dworku, gdzie bohater prrybywawraz z Miętusem, opanowanym pasją ,,bratania się'' z parobkiem, po- wrotu do natury

i

autenĘcznoŚci. Miętus ucieleśnia, według Sandaueral, kompleks _{,,zie_}

mianina-masochistY", dąŻącego do ,poniżenia

się

^'przed gminem. ^państ\Ąro

i

,,chamy,, w dworze Hurleckich zyją jakby na dwóch płasrcq,inach ontologicznychi wzajemnie się ,,stwarzają", Poddani heglowskiej dialektyce Pana i Niewolnika.

ńorrro*ugę

w

Ęm

^świe_

cie

utrzYmuje niesłYchanie sformalŻowana

procedura kontaktów

pańsko-chłopskich.

§mczasem

^Miętus swoimi niewczesnymi namĘtnościami wnosi fermerrt w funkcjonujący dotąd sPrawnie.Światek.KaŻąc lokajczykowi

udlrzyć

się w gębę, powoduje tym niedozwo_

lonYm zetknięciem wYbuch Zmagałrnowanej energii

.poł"-"Ój.'Rozpocryna

się ostatnia bezładna bijatYka: ,,Pdtlów"

i

,,chamów". Józio.utl,r3" się ucieczk

ą,

^aie

ita

ucieczka koń_

czY się fiaskiem, Pr4Ąącza ^się bowiem do niego cOrt<a gospodarzy.

WsĘdząc

się wyjawić sens wYdarzeńw d]l9rku

-

^{tak głupi}

ⁱ

niedorzecrny

- ^iorio

zgadzasię na stereotyp _{,,po_}

rwania dziewczYnY" i gtzęŹnie w niedojrzałpn, _pełnym kompromitujących rojeń dziwacz- nym światku. Fina1 powieści rczgrywa się pod^ jariącym blaskiem pupy, która

- ^nicrym

słońce

-

obecna jest wszędzie i nie ma przednią ratunt<u ani ucieczki.

ttt

1

_mowanego ciem w ŚwiadomoŚci innYch FerdYdurke ukazuje

i

ugniatanego nieustannie mitYcznąhistorigczłowieka ludzi, zdegtadowanego

przez

różne współczesn

iłeały prr"rkultuię, i światópogĘły,

ego, _która zdeformowanego odbi_

_go

_iz1owieka przerasta, _{roz_}

fot-

dartego międry Pragnieniem

formy

skończonej

,

d,ojtia|ej,

u ,"i.łny-

pociągiem ku oceanowi treŚci niedoj rzabych, zanurzonych w jego

pobś*iudo-ości.

powieśŻ ukazuje nie_

ustannY Proces uchYlania się formie,

ucieczki

przed, ,!Qbą"

i

_,pup4,,, a jednocześnie _{fia_}

sko

Ęch

^dąŻeń, Jej budowa komPozycyjna to równi

"Z'i"r"nciągłego

starcia schematu tra_

dYcYjnej PowieŚci

i

cąlnników dekomponuj ących, obnażająqch fikcję i konwencj

ę.Język

jest ce się _z jednej stronY giętki, frazesY, które

-

niby poszczególne tem aty jędrny, preq,zyjny,'z drugiej o obfituje w

--ńorzą

m|]rycznąniemal natrętnie _kompozycjępowtarzają_

dzieta.

|12l (",),

dojrza|oŚci

Na W

FerdYdurke PÓŹniejszej oraz niedojrzaloŚci

końcry

twótczości się właściwie przedwojenny _Óraz

prozatorikiej Gombrowicz

stosunku do kultury narodowej

okres

sięgnie glębiej twórczości Gombrowicza

i

stereotypów

w temaĘkg

pa_

ttiotYzmu,tworzącTrans-Atlantyk -

y\anaprzedziwnie

pokrętnym, sarmackim językiem

ePoPeję

emigranta,

W

1960

r. wyidzie

Fornografia,

ttóre; emocją

naczelną

będzie

sprawa stosunku. S'.tarych i MłodYch. W historię dwóch ekscentrycznych starszych panów reąlseruj _ącY ch zbliŻenie dwoj ga mło dych wpisuj e Gombrowicz _{symbolic zny up adek tr a_}

dYcYjnYch wartoŚci

i kultury

(rozpad

koscióła;"i

_{wiarę w} odkupienie _świata

przez

mło_

doŚĆ, Ostatnia _PowieŚÓ,

Kosmos,ionvażaproŃ"-y

uniwersalne,

próbuje

znalęźćodpo_

wiedŹ na kwestie natury

Świata,

z ^jańm obculemy w

świadomości, _mech anizmu konstruowania rzuconY?

Cąl _PrzedmioĘ

tego Świata i _istnieją

nadawaniu.,r

_naprawdę, r"n.,.r.

czy sątytto Ćry."rm

swiadomościową synte"ą ten jest immanentny _,

c4/

oro_na_

bin? Jak oddziałYwają na siebie róznbrodne _treści

j"Ó""i

świadomości? _ oto tylko nie_

które z kwestii,

jakie

_{stawi a Kosmos,}

1

_{A, Sandauer,} Witold Gombrowicz _i człowiek _i pisarz _{|w:] DIa} każdego _coś przykrego,Kraków _1966, s.20O

144

,' .l i,i ^{,r, 1,]} ; ,; :

t13]

ZauwaŻmY w drodze rozwojowej pisarza barclzo znamienną prawidłowość: pisze on za-

WSZe o tYm, co jest aktualnie najĄrł,szym jego

osobistym

problemem.

od

kwestii spo_

łecznego ,.dojrzewania" w Pamiętniku przejdzie d,o analizy elementarnej

więzi

mięazy- ludzkiej i osadzenia człowieka w kulturze (Ferclydurke), potem do problemów patriotyzmu

i

stosunku do narodowej mitoiogii (Trarts-Atlanry*k), analizy modelu struktury społecznej (Pomografia), aŻ wreszcie zajmie się elementarnym stosunkiem pomiędzy człowiekiem a światem zewnętrznym (kosmos). Th praktyka pozwoliła Gombrowiczowi zachować nie- ustanną zyrvotność swej literatury.

Fragment eseju Jerzego Jarzębskie go Mięttzy chąosent a fomtq

-

^witold

G o m brow i c z . _|W :l Pro z a i cy dw tulzi e s t o l e c i a m ig tl zyw o j e n n e go. _{Sy l --} e t ki.

Pod red. B. Farona. -\łlarszawa 79'72.

i:. ::. .::

i

::

łvwu:,wsłp. _łwn*. pi

145

\

_,/

| ]l., t lll,, t. ,] ,. ^' !, ^{,. ll..]:} l l -: l.,:', l ]:'

POLECEN|A DO TEKSTU

1.

Wyjaśnij w jednym zdaniu, dlaczego ukazanie się powieści Ferdydurke wzbudziło tak wiele kontrowersj i wśród ówczesnej

kry§ki

literackiej.

t3 !,lVA fi &

l

Nie cytuj autora,

W

akapitachż.

i3. autor wyraźnie wskazuje na obecnośćw Ferdydrł*e Gombrowicza elemen- tów autotemaĘcznych

i

autobiograficznych. Podaj przykłady (po jednym) występowania ich na planie powieści.

E LE M E Nry AUTOTE MATYCZN E ELEM ENTY AUTOBlOG RAFlCZNE

O)e )@

^pkt.

IJlóż trzy zdania ze słowem/orma,w których będzie się ono odnosiło do świata konwenansów i schematów społecznych.

-,3,:

4.

@)O>

^{@ pkt.}

W

przytoczonym

w akapicie 4.

fragmencie

powieści

Gombrowicza przedstawienie sporu uczniów zostało zdynamizowane m.in. ptzez wprowadzenie słownictwa batalistycznego. Od- powiedz na pytania: jak na4wamy

taki

zabieg stylistyczny i w jakim celu się go stosuje?

@)@

^pkt.

5,

L]dn,órzwlasną definicjęplrcrylizmu,wykorzystując sugestie autora za-watte w akapicie 6.

Puerylizm

146

ó;ó;ó;ł;

-

'i i i-l i.j, ii i i] i

Nadaj własne _Ęvtuly poszczególnym częściom w trójdzielnym schemacie fabuły powieści Gom- browicza, pamiętając, by oprócz podania miejsca akcji została w nich zasygnalizowana wyróz- niająca je problematyka. Zwtóć uwagę na interpretacje tych sekvencji w eseju.

Część l

Część ll

Część lll

7. wskaz

elementy wspólne

i

róznicujące konstrukcję fabularną w

wyrózr,""?ir::r"^r::^

tr zech częściach kompozycyj ny ch Ferdy durke,

CECHY WSPOLNE RoZNlcE

Przykłady

I

Przykłady:

l

ll ll

@)@)@

^pkt.

Którą z części układu fabularnego powieści autor uznaje za podstawową dla zrozumieniaważ- nych zjawisk w zyciu człowieka? Uzasadnij odpowiedź.

Ł.ł h-f ń fi,il ] ^{Nie cytuj} autola.

i::lJ*"ji:,"1,",*'ł:§,sii?:ffi ^x;ffi ffi?3łlllT;Ji*rdydurke,",""uo::?;:,

t...]

^{I tak wędrowali} po świecie celujqc, czym się dało, w co ^się dało. Śpiewali piosenki i najchęt- niej rozbijali sryby, lubili też stanqć na balkonie i pluć przechodniom na kapelusze, a cóż dopiero, jeśli zdołali tl,afić w grube żubry, jaclqce dorożkq, Filidor łłyspecjalizował się nawet tak dalece, że

umiał

z

ulicy opluć kogoś, kto stał na balkonie.

I

anq,-Filidor gasił świece rzucajqc w płomyk pudełkiem zapałek. Najchętniej polowali na żaby z J7oweru lub na wróble z łuku, lub też z mostu

uł.t*łu.,*vsł p, et* *ł, pil 1Ą1

i'| :',j,:' ^/] ,, ^]] ,:.. 'Ii]],i , :,ii:,],]i] ^,

rzucali na wodę papierki i trawki.

A

już największa rozkosz, to było ktłpić clziecinny balonik i pę- dziĆ za nim _Przez pola i lasy

-

^{hej, ha!}

-

łłypatrujqc, kiedy pęknie z trzaskient, jakby trafiony nie- widzialnq kulq.|...]*

Tytuł tozdziału:

10. Autor

dwukrotnie (akapity 3.

i

11.) zwtaca Wyjaśnij

-

^w dwóch, trzęch zdaniach - jak

@)O )@

^pkt,

uwagę na ,,mityczny" aspekt dzieła Gombrowicza.

rozumiesz ten epitet.

@)O )@

^pkt.

WYmień dwa symbole odwołujące się do nazw części ciała, z którymi stykamy się w Ferdyrlur-

łe,

a nastęPnie

-

wykorzystując sugestie interpretacyjne autora

-

^wylaśnij ich znaczenię.

Ł! li|;l& fi Ą

!

Nie cytuj autora!

@)O )@

^pkt.

12.

IJzupełnij wypowiedź:

Głównym problemem poruszonym

przez

Gombrowicza w Ferdydurke

jest

,...

,,,,..,,

Ten rodzą buntu nie ma

racjonalnego sensu, gdyz

Przed

formą

Bohater powieści, dorosły mężczyzna.

zostaje poddany

procesowi

co w efekci

e

zmusza go do uczestni- czenia w groteskowej zabawie polegającej

na .

sztucznych konwencji mięszczańskiego

i

ziemiańskiego świata.

W

scenie finalnej Józio nabiera prześwia dczena, że nie ma ucieczki przed gębą, bo można od niej uciec tylko w.,.,_ ,,...

@)@

^pkt.

* W. Gombrowicz Ferdydurke, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987, s- 97

148

11,

która

z wvmienionych w akapicie 12, powieści Gombrowicza podejmuje ku z polską formą narodową, pełną patetycznych frazesów, stereoĘpów tologizowanych wzorców osobowych. Wpisz jej tytuł,

:1 ,l1 i] .i i,j j l! ^,i

problem rozrachun- emocjonalnych

i

mi-

@)@

^pkt.

14,

Na Podstawie akapitu ^13. uzasadnij (w jednym zdaniu) stwierdzeni e,

że

twórczość Gombrowi_

cza wYPłYrvala

z

Pragnienia wypowiedzenia się w sprawach, które uwazał zaważne dla siebie samego.

ułtlĄGAI zwróć uwagę na refleksję dotyczącą całokztaftu pisarstwa Gombrowicza.

@)@

^pkt.

Odszukaj akaPit, w którym autor dokonuje syntezy interpretowanych zagadnieńpowieści Fer- dydurke. wskaz jego numer i najbardziej zgodną

z

treścią ustępu tezę:

Akapit:

Ferdydttrke to powieść:

a,

o egzYstencjalnYch Problemach jednostki w społeczeństwie, próbach podejmowa nia przez nią walki z usankcjonowanym kulturowo łac]em,

b,

dzielo nowatorskie w sensie icleowym, ukazujące świat schematów kulturowych i konwe- nansów spotecznych,

c,

dzieło, w którym

-

Podobnie jak i w rzeczyłvistości

-

ścierają się róznorodne pragnienia człowieka zdeterminowanego, _a tym samym całkowicie uzaleznionego od formy,

Ę"l Sf ^pą fr lĘ

i

Wybierz jeden _z wariantów.

#ffip#fuvBHffiŹ-}a

b

c

@)@ ^plł.

wlvtv,wsłgt,coirł"pl

149

13.