ornitologicznych na terenie Polski dokumentuje kilka nieperiody-

Notatki

o .

rn1tologiczne 1992 33 PLJ ' '1-2

SSN 0550-0842

NO T ATKI_ NOTES

LĘGI SOWY BŁOTNEJ (AS/O FLAMMEUS) NA TORFOWISKACH WĘGLANOWYCH W OKOLICACH ^CHEŁMA

Historia

^badań

ornitologicznych na terenie Polski dokumentuje kilka nieperiody-

cznych

pojawów sowy

^błotnej,

kiedy to

liczebność gniazdujących

par znacznie

^wzrastała

CI~o~iałojć

^1990).

^Owa nieperiodyczność związana jest prawdopodobnie z fluktuacj~-

~11 liczebności

populacji

^różnych

gatunków norników

^{(Microtus spp. ).}

FluktuacJe liczebności są ^ponadto cechą typową dla populacji z granic zasięgu gatunk~, a

^z

t~ką

po~ulacją

mamy

niewątpliwie

do czynienia w tym przypadku. ~~hodn~a

granic~

zasięgu

sowy

^błotnej

przebiega bowiem w

sąsiedztwie

wschodniej granicy Polski

(Cramp et al. 1985)

. . Jak

się ^{wydaje .}

^w

niedalekiej przeszłości zasięg występowania

^sowy

bł?tneJ

^na terenie

Polski uległ przesunięciu w kierunku północno-wschodnim,

co wymkl a

~

^pzoe-

równa .

. . tku obecnego stu ecia

St •

nia stanowisk znanych z

końca ubiegłego ¹ paczą

.

ł •ć ₁₉⁹⁰⁾ Nalezy·

anow·

k • . k

1988

Tomia OJ ·

Parni ^{18 ~m1}

współczesnymi ^(Ruprecht

¹ Szwag_rza (_{1882 1888}⁾

nie była

^{ta sowa,}

P

^ęt_ać

Jednak, że

^1· uż w czasach Taczanowskiego

'

rzynaJ

· · · r ^nym

p mnie3 we wschodniej Polsce, gatunkiem icz · h Circus

aeruginosus) pro-

Wact

rzy ^okazji badań ^nad ekologią błotniaków stawowyc (

~owi·skach niskich typu

zony

h

^{88 · 1990}

na tor1

^{1 • •}

Węg} c przeze mnie w latach

^1986-19

1 k'lk

krotniestwierdztłemgmaz-

anowego

^w

okolicach Chełma ^{(51 °8'N,}

^{23o3TE) 1}

^a

J.

- . _

NOTATKI ORNITOLOGICZNE 1992, 33, 1_2 . ~ ,

- - - . - - - - - 143

I

dzenie w trzech pt zypadkach znalezienia ^w ró··

I

młodych ^sów błotnych. znych gniazdach b-łotniaków ^szc

w

^dwóch

^lęgach

^z

^{p ełny1n}

^{zniesienietn . .}

^zątków !

. t . d znaJcz1onych ^{1 c !}

P

^{o 7 jaj, natom1as vv} gnrnz ach, w których _{20 1}^{, ły J ·} w ^.990 roku znaJ·cto ·ł .

. 2 .. d ^{J s a} wyprow, ^<l wa o s1e

ctwukrotme 1 Je en raz - 3 1nłodc. a zone pisklęta stwierd '

/ · · Ik ^{< < • . •} zono

Sredma w~e Losc zln1es1enia w gniazdach sów ^błotnych z ^r l , .

1990 na terenie ube szczyzny (inf. ustne

M

p· . . . ~na ez1onych w latach 19Sl-

właczając

niniejsze dane,

wynosiła

⁷⁸₁^-₃₁^-(:lx.₆ ¹₃

° .

t

7iow~kI~J,_J. Wójciaka ^{i M.} Kellera)

•· · ' ,. ), x , 2x10 JaJ) a . . '

sem - 3,2 młodego (lxl, ~x2, lx3, lx9 młodych). ^{Ustalenie . pr,}od~k~J~ par z sukce- nych przez sov;,y

błotne piskląt

^{napotyka na po r • .} fakt~czneJ hczby odchowa-

wazne ^trudności z dwó h

- ~tosunko,vo. wczesnego opuszczania gniazd rzez , c. powodó_w: 3eszcze ptaki, co

następuje już pomiędzy

₁₂ ^{a P}₁₇ dn:~~e, _mesamodzielne

1985). Po,voduje to,

że

przy kontrolach dok . zycia (Cramp ^{et al.}

· "d · • • . . onywanych po tym okresie w gniez zie ^pozostaJą JUZ tylko naJmłodsze z nich ( · · ·

· · ś · . . zamzeme oceny),

- niemozno c1 dokładnego ustalenia liczby ^młodych zabi't h d · • · ·

. . yc przez rap1ezmki

po opuszczeniu gniazda (produkcja zostaje ^{zawyżona J·eśli} za efekt ¹

. . . 1 · b · ' ^ęgu

przyJm1e ^się ~cz _ę ~1sklą_t obecnych w ^gnieździe podczas ostatniej kontroli). W trzech z dz1ew1ęc1u gniazd ^miały miejsce ^całkowite straty ^lęgów, spowodo- wane przez lisy (2 przypadki) oraz ekipę filmową (1 lęg).

Obecne rozmieszczenie sowy ^błotnej na Lubelszczyźnie jest ^słabo poznane i ogranicza ^{się w} zasadzie do Polesia Lubelskiego, w tym ^głównie Pojezierza ^Łęczyń­

sko-Włodawskiego. Wyraźny jest ^związek pojawów tego gatunku z latami szczytów

liczebności norników zwyczajnych (Microtus arvalis) lub latami następującymi po tych szczytach, gdy utrzymują się jeszcze duże ilości tych gryzoni. W ostatniej de~adzie masowe pojawy norników miały miejsce w Jatach: 1981, 1983, 1987, 1~89_ ¹ 1990

(Romankow-Żmudowska ¹⁹⁹⁰ oraz inf. ustne). Jedynym stanowiskiem. na

Lubelszczyźnie,

^{gdzie sowy}

błotne są

obserwowane rokrocznie ( o_d _ 1987 _roku) JeSt Bagno Bubnów (np. min. ³ pary w ^{1990; M.} Piotrowska, J. WóJCI~k

~

I~f. u~tne, Piotrowska et al. ^1990). Inne stanowiska stwierdzone w

ubiegłym dz1es1ęc1olecl19u8~~

Kr k

r ·

·ora Moszne (1-2 par w ,

owie Bagno ^(1-2 par w ¹⁹⁸⁴ r~ku) i_ ⁰ ~ ice Jezi ·ne _O Mosty (2 pary w 1981 J. Krogulec - inf. ustna) oraz okohce zbiornika retencyj g

roku; M. Keller - inf. ustna). . . 1. bność sowy błotnej w roku Na

szczególną uwagę zasługuje

^bardz0 ~saka .;;e który w niektórych okoli- 1990. Odnotowano wówczas szczyt

liczebności

^{norm w, kaw}

żmudowska

^{- inf.}

cach nie

miał

sobie równego od

końca

lat 4o-tych (A. Ro~anowy ~lotnej na torfowi-

u . k 1 · ne występowame s h na

stna). Zapewne ten fakt tłumaczy ta icz . . nie·szych dotychczas wykrytyc h skach ^w okolicach

Chełma.

Jest to jedno z naJhczk JW ostatnich dwóch dekadac

terenie Polski skupisk par Ięgo~ch

tego_ ga~u:a ~agnach

Biebrzańskich

^(8~;::

izolowane stanowiska

sowy błotnej znalez10;989, 1,ewartowski i ~uprech~:innych

~&o roku, Dyrcz

^{et al.}

1984; 15 par w_r,ok~owski i WojciechOWSkl 198:r(Tomialojć

, Ohnie Bzury (5-6 par w ¹⁹⁷⁷ roku, iv~ar ary lub samotne pta

stan • . · pojedyncze

P

owiskach obserwowano Jedynie 1990).

144 NOTATKI ORNITOLOGICZNE 1992 _{'33, 1-2} Literatura

Cramp

s.,

Simmons K.E.L. (Eds). ~.985. T~e Birds ~fthe Western:alear~t~c. IV. Oxford.

Dyrcz A., Okulewicz ^J., Witko':skt J:, Jes1~no_w:sk1 J., Nawro~ki P., ~m1ecki A. 1984.

Ptaki tmfowisk niskich ^[(ot/my B1ebrzans!cteJ. Opracowanie faunistyczne. ^Acta orn.

20: 1-108.

T\,farkowski J., Wojciechowski

z.

^1984. Rzadkie gatunki ptaków stwierdzone ^{w środko-} W(j Polsce. Not ^{Orn. 25: 15-24.}

Lewartowski

z.,

Ruprecht A. L. 1990. Analiza pokarmu sowy ^błotnej, Asio fiammeus (Pontoppidan, 1736) z Bagna Wizna ^w Kotlinie Biebnańsldej. Prz. Zool. 34: 519-525.

Piotrowska T\1., \Vójciak ^J., Borchulski Z. 1990. Bagno Bubnów, projektowany rezerwat faunistyczny w województwie chebnskim. Chrońmy Przyr. Ojcz. 46: 54-61.

Romankow-Żmudowska A. 1990. Wzrost liczebności Microtus arvalis Pall. (Rodentia)

w uprawach roślin motylkowych i traw nasiennych w Polsce w ¹⁹⁸⁹ r. Prz. Zool. 34:

417--418.

Ruprecht A. L., Szwagrzak A. 1988. Atlas rozmieszczenia sów Strigi,formes ^w Polsce.

Studia Naturae. Seria A 32: 1-153

Taczanowski ^\V. 1882. Ptaki krajowe. I-Il Kraków.

Taczanowski W. 1888. Spis ptaków Królestwa Polskiego, obserwowanych ^{w ciągu} ostat- nich lat pięćdziesięciu. Pam. Fizjogr., Warszawa, ^8: 1-46.

Tomiałojć L. 1990. Ptaki Polski. Rozmieszczenie i liczebność. PWN, Warszawa.

BREEDING OF THE SHORT-EARED OWL (AS/O FLAMJ.l.fEVS) ON CARBONATE PEATLANDS

NEARCHEŁM

Summary

In 1990, I observed one of the most abundant p.ggregation of Short-eared Owls (Asio flammeus) in the complex of carbonate peatlands near Chehn (central-eastern Poland, 51 °08'N, 23°37'E). Three peatlands covering jointly 1050 ha were occupie_d by 11 pairs of this species, which gives a density of 0.9-1.2 pairs per 100 ha. Tois abundant occurence of this species was evidently related with a a mass appearance ^of the Common Vole (Microtus arvalis), the highest one since 1940s.

An average clutch-size of Short-eared Owls in the Lublin region in 1981-1990was 7.8 eggs (N=6), and the production ofyoung per successfull pair was 3.2 (N=6). ~r_ee out_of 9 nests were lost to predation by foxes (two cases) and as a result of the actIVtty

of film producers ( one case). .

Short-eared Owls laid eggs at the same time as Marsh Harriers (Circus aerugmo- sus), a~d in close proximity to their nests (x= 124 m, N =4). This distance w~s ~mal;er

~han dis~ance between nearest nests ofMarsh Harriers (x=220 m,N =44). Thts is_a ^v

i

mtereSlmg phenomenon since Short-eared Owls vigorously attack Marsh Harners.

t ·· 1 ^~ d tn

po entta predators on their nestlings (remains of Short-eared Owls were ioun three nests of Marsh Harriers ).

Tomasz Buczek