Prace archeologiczne na stanowisku przeprowadzono

(1)

S-6

P

race archeologiczne na stanowisku przeprowadzono przed budową obwodnicy miasta Słupska (S-6), a finansowała je GDDKiA, Oddział w Gdańsku.

Stanowisko zostało odkryte w trakcie badań powierzch- niowych, przeprowadzonych w latach 80. ubiegłego wieku, w ramach programu Archeologicznego Zdjęcia Polski. Na podstawie zarejestrowanych znalezisk kulturowych zakwalifikowano je do wyprzedzających badań archeologicznych, które autor, z ramienia Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, wykonał między 10 czerwca a 27 sierpnia 2008 roku. Łącznie przebadano 63 ary stanowiska, na którym zarejestrowano osadnictwo kultury pomorskiej, wielbarskiej i z okresu wczesnego średniowiecza. Materiał ceramiczny ze starszego okresu przedrzymskiego został opracowany przez dr Katarzynę Ślusarską z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego, a materiał ceramiczny z okresu wpływów rzymskich opracowała dr Anna Strobin z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Gdańskiego.

Stanowisko w Widzinie zlokalizowane jest w połu- dniowej części pasa Pobrzeża Koszalińskiego, w obrę- bie Równiny Słupskiej (Kondracki 1980, 271), jej

Sprawozdanie z badań ratowniczych

na stanowisku 8 w miejscowości Widzino, gm. Kobylnica, pow. słupski, woj. pomorskie

Adam Ostasz*

powierzchnia jest mało urozmaicona, zbudowana z glin morenowych, piasków glacifluwialnych, iłów i muł- ków. Stanowisko położone jest na niewielkim spadku terenu w kierunku doliny, przez którą przepływa rzeka Kamieniec, na północnych obrzeżach Widzina, około 500 metrów na północny wschód od centrum wsi (Ryc. 1).

W efekcie przeprowadzonych prac ratowniczych na stanowisku odkryto 45 obiektów archeologicznych (Ryc. 2), niestety większość z nich była zniszczona lub silne uszkodzona w wyniku prac rolnych i erozji stoku.

■

Charakterystyka obiektów archeologicznych

Na stanowisku odkryto 14 negatywów dołków posłu- powych nieposiadających przynależności chronologiczno-kulturowej, natomiast ich zgrupowanie w środko- wej części badanego obszaru (11 obiektów) może suge- rować, istnienie w tym miejscu budynku lub innej konstrukcji naziemnej. Na całym terenie odkryto 16 jam.

Były to różnego typu obiekty odpadkowe, zasobowe i w większości nieokreślone. Jako relikty kotlinek pro- dukcyjnych zidentyfikowano 14 obiektów, do których

Katarzyna Pyżewicz

Abstract

Ostasz A. 2013. Report from rescue archaeological research at site 8 in Widzino, Kobylnica commune, Słupsk county, pomorskie voivodeship. Raport 8, 371-383.

Archaeological research at the site Widzino 8 (AZP 10-28/153), Kobylnica commune, Słupsk county, pomorskie voivodeship, was carried out in 2008 prior to the construction of the Słupsk bypass. It uncovered an area of 63 ares and recorded 45 features, including 18 connected with a settlement of the Pomeranian culture, 5 connected with a manufacturing settlement of the Wielbark culture, 2 dated to the Early Middle Ages, and one from the contemporary period. No chronology was determined for 19 pits. Discerned objects of culture include manufacturing furnaces for ceramics and iron, household hearths and various resource and waste pits.

Keywords: Pomeranian culture, Wielbark culture, Early Middle Ages, settlement

* Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, ul. Mariacka 25/26, 80-958 Gdańsk, e-mail: aostasz@archeologia.pl

raport 8, 371-383

issn 2300-0511

(2)

Ryc. 1. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj.

pomorskie. Lokalizacja stanowiska (Państwowy Układ Współrzędnych 1965)

Fig. 1. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship.

Location of the site.

(National Set of Coordinates 1965)

Ryc. 2. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie.

Plan zbiorczy stanowiska z rozwarstwieniem chronologicznym (rys. J. Szmit)

Fig. 2. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. General plan of the site with marked chronological stratification (fig. J. Szmit)

zaliczono: 8 palenisk, płaszcz kamienny oraz 5 pieców.

Poza wymienionymi obiektami na stanowisku zlokalizowano depozyt zwierzęcy.

Pozostałości słupów – posiadały jednowarstwowe wypełnisko, najczęściej o barwie szarej i brunatnej, zło- żone z piasku gliniastego z inkluzjami: spalenizny, węgla

(3)

S-6

drzewnego, polepy. W planie miały najczęściej kształt owalny i okrągły o średniej średnicy 0,40 m. Posiadały profil nieckowaty, nieregularny, U- i V-kształtny, o miąż- szości od 0,08 do 0,17 m. Dla negatywów pali nie okre- ślono przynależności chronologiczno-kulturowej.

Jamy – charakteryzowały się najczęściej jednowar- stwowym wypełniskiem (sporadycznie rejestrowano wypełniska złożone z 2 lub 3 warstw) barwy plamistej, wypełnione brunatno-szarym piaskiem zmieszanym

Profil jamy 19, kultura pomorska (fot. A. Ostasz) Fig. 3. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Pit profile 19, Pomeranian culture (photo by A. Ostasz)

Profil jamy 39, kultura pomorska (fot. A. Ostasz) Fig. 4. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Pit profile 39, Pomeranian culture (photo by A. Ostasz)

Ryc. 5. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Profil paleniska 38, kultura wielbarska (fot. A. Ostasz)

Fig. 5. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Hearth profile 38, Wielbark culture (photo by A. Ostasz)

Ryc. 6. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Profil paleniska 42, wczesne średniowiecze (fot. A. Ostasz)

Fig. 6. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Hearth profile 42, early Middle Ages (photo by A. Ostasz)

z brązowym piaskiem, oraz próchnicą z domieszką spalenizny i nielicznymi drobnymi fragmentami węgla drzewnego. Zarys poziomy był najczęściej owalny, rzadziej okrągły i prostokątny, o wymiarach od 0,6 do 1,25 m, kilka obiektów osiągało średnicę do 3,0 m.

Zarejestrowane profile posiadały kształt nieckowaty, nieregularny i U-kształtny, o miąższości od 0,13 do 1,37 m. Większość z nich miała zniszczone lub uszkodzone stropy. We wnętrzu obiektów znajdowano fragmenty naczyń, rzadziej inne zabytki ruchome. Z wypełnisk obiektów: 7, 9A, 10, 11A, 13, 19 (Ryc. 3), 31, 33, 35, 39 (Ryc.

4), 40, wydobyto materiał kultury pomorskiej, jamę 14 powiązano z kulturą wielbarską, natomiast dla pozosta- łych jam 5, 18, 29, 37 nie określono chronologii.

Paleniska – miały jednowarstwowe wypełnisko zło- żone z ciemnobrunatnych i ciemnoszarych drobno- ziarnistych piasków i sporadycznie piasków gliniastych z próchnicą i inkluzjami spalenizny i/lub węgli drzewnych. W planie charakteryzowały się kształtem owal- nym, prostokątnym i nieregularnym o średnich wymiarach od 0,8 do 1,7 m, w dwóch przypadkach zarys prze- kraczał średnicę 2,7 m (wczesne średniowiecze). Ich profile były przeważnie nieckowate, sporadycznie nieregu- larne, o miąższości od 0,13 do 0,28 m. Paleniska zbudo- wano z kamieni ułożonych w nieckowatych wkopach.

Sporadycznie dna niecek wylepiano gliną. W wypełni- skach znajdowano głównie fragmenty naczyń. Obiekty 6, 11, 20, 34 powiązano z kulturą pomorską, 38 (Ryc. 5) z kulturą wielbarską, paleniska 42 i 43 (Ryc. 6) pocho- dzą z okresu wczesnego średniowiecza, a obiektowi 17 nie określono chronologii.

Piece – w tej kategorii wyróżniono dwa typy, były to piece garncarskie i dymarskie. Konstrukcja pierw- szych składała się z części podziemnej z paleniskiem i części nadziemnej zbudowanej z gliny w formie kopuły.

Zarejestrowane relikty posiadały wielowarstwową struk- turę wypełniska barwy plamistej, złożoną z brązowo- szarych piasków z węglem drzewnym i spalenizną, oraz brunatno-czarnych piasków gliniastych z fragmentami

(4)

Ryc. 7. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Rzut i profil pieca 3, kultura pomorska (rys K. Odya)

Fig. 7. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Furnace projection and profile 3, Pomeranian culture (fig. K. Odya)

polepy. W części stropowej występowała duża ilość polepy stanowiącej pozostałość kopuł. Omawiane piece garncarskie posiadały w planie kształt owalny, nieregularny i prostokątny o wymiarach do 2,05 m oraz profile prostokątne o miąższości od 0,28 do 0,70 m. Są to konstrukcje jednokomorowe, wkopane w gliniaste pod- łoże, na ścianach bocznych posiadają ślady wysokich temperatur, tylko w jednym przypadku wykorzystano do budowy kamienie polne (patrz o konstrukcji pieców – Michalski 1983, 172-178). Obiekty do wypału naczyń,

3 (Ryc. 7), 9, 12 (Ryc. 8) powiązano z kulturą pomorską.

Kolejne dwie jamy produkcyjne o numerach 15 i 21 prze- znaczone były do wytopu żelaza i najprawdopodobniej były to piece typu kotlinkowego. Niestety były one silnie zniszczone, zachowały się jedynie ich dolne części kształtu kulistego w planie o średnicy od 0,7 do 1,2 m i posiadały płytkie nieckowate profile o głębokości do 0,12 m. Obydwa posiadały twardą strukturę wypełni- ska złożoną z piasku gliniastego barwy brązowo-cegla- stej i brunatnej z inkluzjami węgli drzewnych, polepy ze spiekami żelaznymi i drobnymi fragmentami żużli (Ryc.

9). Obiekty do wytopu żelaza przynależą do kultury wielbarskiej.

(5)

S-6

Profil pieca 12, kultura pomorska (fot. A. Ostasz) Fig. 8. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Furnace profile 12, Pomeranian culture (photo by A. Ostasz)

Płaszcz kamienny – obiekt 41 (Ryc. 10), o wielowar- stwowej strukturze wypełniska barwy plamistej złożo- nej z drobnych i małych kamieni polnych, brązowo-szarych piasków gliniastych z węglem drzewnym i spale- nizną. W stropie obiektu występowała duża ilość żużla i polepy (Ryc. 11:a-c). Kształt owalny o wymiarach do 4,40 × 2,20 m. Profil nieregularny, lekko nieckowaty,

o miąższości do 0,67 m. Obiekt służył do wstępnej obróbki wypalonej bryły żelaza i związany był z osadnictwem kultury wielbarskiej.

Depozyt zwierzęcy – obiekt 16 (Ryc. 12) posiadał kształt owalny o wymiarach 2,30 × 1,55 m. W wypeł- nisku piaszczystym i piaszczysto-gliniastym złożono szczątki klaczy. Na podstawie ekspertyzy archeozologicznej wykop ze szczątkami kości zwierzęcych okre- ślono na okres nowożytny (Makowiecki 2009).

■

Charakterystyka pozyskanych zabytków ruchomych

W trakcie eksploracji wypełnisk obiektów osadniczych odkryto 2702 fragmenty ceramiki, z czego 2134 ułamki przynależą do kultury pomorskiej (Ryc. 13). Ze względu na dość znaczny stopień rozdrobnienia mate- riału w sposób pewny udało się określić formę tylko

dla części naczyń. Dominują garnki o średniej gru- bości ścianek z domieszką drobnego, wielobarwnego tłucznia kamiennego. Powierzchnia zewnętrzna pod- dawana była chropowaceniu poprzez obrzucenie gliną z tłuczniem kamiennym, często z dużą zawartością miki. Część z nich dodatkowo obmazywana była pal- cami. Chropowacenie tego typu spotykane jest głów- nie na garnkach jajowato-doniczkowatych, na których pokrywa całą ich powierzchnię. Obecne jest także na

Ryc. 9. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Polepa ze spiekami żelaznymi, drobne żużle z obiektów 15 i 21, kultura wielbarska (fot. A. Ostasz)

Fig. 9. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Pugging with iron sinters, fine-grained cinder from features 15 and 21, Wielbark culture (photo by A. Ostasz)

(6)

dużych formach w typie klosza, obejmując jego więk- szą powierzchnię aż do karbowanej listwy plastycz- nej. Ponadto odkryto nieliczne fragmenty mis i talerzy krążkowatych. Zarówno pod względem morfologii, jak i technologii oraz zdobnictwa omawiana grupa zabyt- ków może być identyfikowany z późną fazą rozwoju kultury pomorskiej.

Materiał pozyskany z obiektów z okresu wpływów rzymskich obejmuje zbiór 160 fragmentów ceramiki (Ryc. 14). Części charakterystyczne ograniczyły się do zbioru pochodzącego z 3 różnych form (Ostasz et al. 2011, 230-234). Zidentyfikowano następujące ich grupy: I A, III oraz VIII B. Garnki grupy I A reprezentują formy bezuche o nachylonym do środka wylewem i chropo- waconym brzuścu. Do grupy III zaliczono egzemplarze ozdobione polami na przemian gładkimi i chropowa- conymi. Do grupy VIII B zaliczono fragmenty pocho- dzące od puchara dwustożkowatego. Datowanie obiek- tów ustalono na podstawie form i zdobnictwa naczyń w oparciu o analogiczną ceramikę spotykaną na nekro- polach i osadach kultury wielbarskiej, które można

Profil i rzut płaszcza kamiennego – obiektu 41, kultura wielbarska (fot. A. Ostasz).

Fig. 10. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Stone mantle profile and projection – feature 41, Wielbark culture (photo by A. Ostasz)

z dużym prawdopodobieństwem umieścić w stadium B2/C1 (Ostasz et al. 2011, 234).

Z dwóch palenisk z okresu wczesnego średniowie- cza pozyskano 408 fragmentów ceramicznych (Ryc.

15). Wyróżniono garnki wykonane wyłącznie ręcznie, słabo formująco przykrawędnie obtaczane, silnie for- mująco przykrawędnie obtaczane oraz obtaczane do załomu brzuśca. W analizowanym materiale domino- wały formy o profilu baniastym (66,6%), następne dwie grupy stanowiły naczynia dwustożkowate (14%) i eso- wate (14%). Do ostatniej grupy zaliczono jedną misę.

Analogiczne zestawy ceramiki występują powszechnie na całym Pomorzu. Wyróżnione okazy zastawy stoło- wej z Widzina posiadają swoje odpowiedniki między innymi w materiale ceramicznym ze Szczecina zaliczo- nym do typów A-B, Ca, D i O (Łosiński, Rogosz 1986, 13-14, 17, ryc. 1, 2, 4, 17) z nawarstwień wiązanych z fazą osadniczą II 2, datowaną od 2 ćwierci VIII wieku do 1 połowy IX wieku (Łosiński, Rogosz 1986a, 54, 55, ryc.

2), tak też należy datować materiał wczesnośrednio- wieczny z Widzina.

W trakcie eksploracji obiektów osadniczych kultury pomorskiej odkryto bursztynowe odpady poproduk- cyjne, głównie pozyskane z jam 19, 31, 39 i paleniska 34 o łącznej wadze 222 g (Ryc. 16, 17), ponadto odkryto 2 płytki szlifierskie, 4 rozcieracze kamienne, gładzik

(7)

S-6

Ryc. 11. Widzino, stan. 8, gm.

Kobylnica, woj. pomorskie. Polepa ze spiekami żelaznymi, drobne żużle z obiektu 41, kultura wielbarska (fot. A. Ostasz) Fig. 11. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie

voivodeship. Pugging with iron sinters, fine-grained cinder from feature 41, Wielbark culture (photo by A. Ostasz)

kamienny i 2 żarna nieckowate. W wypełnisku obiektu 19 odkryto glinianą dyszę nadmuchową, 2 fragmenty tygli glinianych z drobinkami brązu i 6 fragmentarycz- nie zachowanych przedmiotów brązowych.

■

Chronologia i układ osad

Na stanowisku w Widzinie stwierdzono zasiedlenie w trzech głównych okresach chronologicznych.

Najstarsze ślady pochodzą ze starszego okresu przedrzymskiego. W okresie wpływów rzymskich znajdo- wała się tu niewielka osada produkcyjna. We wczesnym średniowieczu obszar był zajęty przez niewielką grupę zajmującą się zapewne produkcją naczyń wypalanych w otwartych paleniskach.

Faza I (kultura pomorska) – z tą fazą należy wiązać 18 obiektów. W zachodniej części stanowiska zlokalizowano dwa z nich (3 i 6). Kolejnych osiem (7, 13, 19, 31, 33, 34, 39, 40) zgrupowane było w środkowej części stanowi-

ska, na powierzchni około 10 arów. Są to przede wszyst- kim jamy i jedno palenisko. Pomiędzy wymienionymi obiektami odkryto 11 niedatowanych dołków posłupo- wych, nietworzących wyraźnych struktur naziemnych budowli. W północno-wschodniej części osady odkryto

pozostałych 8 obiektów, na które składały się 2 piece, 2 paleniska i 4 jamy (Ryc. 2).

Badania archeologiczne na obwodnicy Słupska przy- niosły znacznie więcej stanowisk związanych z wcze- sną epoką żelaza i tzw. nurtem osadnictwa łużycko-pomorskiego (Malinowski 1989, 331). Są to stanowiska w Widzinie 44, gm. Kobylnica, Bolesławice 10, gm.

Kobylnica (Fudziński et al. 2009, 192-195), Redzikowo 12, 13, 14, gm. Słupsk (Koperkiewicz et al. 2009, 182, 185).

Faza II (kultura wielbarska). Z okresem tym można łączyć 5 obiektów zlokalizowanych w południowej i północno-wschodniej części stanowiska. Zapewne uchwycono jedynie skraj osadnictwa. Płaszcz kamienny, 3 piece i jamę należy łączyć z ludnością kultury wielbarskiej z okresu B2-C1. W trakcie badań związanych z budową obwodnicy Słupska także na kilku innych stanowiskach pozyskano zabytki związane z osadnictwem kultury wielbarskiej, m.in. w miejscowości Łosino 13, 15, 34, gm. Kobylnica i w Kobylnicy 5, gm. loco (Piotrowska 2011, 249-250, 253, 255-256) oraz w Płaszewku 5, gm.

(8)

Słupsk (Pogodziński, Strobin 2010, 37, 59). Na oddalo- nym od omawianego stanowiska o kilkanaście metrów na północny zachód stanowisku Widzino 43 odkryto 4 obiekty pierwotnie wiązane z osadnictwem kultury pomorskiej (Fudziński et al. 2009, 189-191), jednak po wnikliwym opracowaniu nielicznych ułamków naczyń i porównaniu obiektów z obu stanowisk (Ostasz 2009, 5, 8) należy wiązać je z kulturą wielbarską. Zarejestrowane tam 2 spągi pieców (Fudziński et al. 2009, 192, ryc.11) odpowiadają konstrukcjom pieców 15 i 21 w Widzinie 8, a kolejne 2 paleniska (Fudziński et al. 2009, 191, ryc.10) są zbudowane tak samo jak palenisko 38. Dalsze obiekty kultury wielbarskiej odkryto na pobliskim stanowisku 44 w Widzinie (Fudziński et al. 2009, 192).

Faza III (wczesne średniowiecze). Z okresem tym można łączyć tylko 2 paleniska zlokalizowane w zachodnim skraju stanowiska (stropy palenisk były zniszczone).

Relikty te są świadectwem sporadycznej penetracji omawianego terenu. Oba obiekty należy wiązać z pierw- szymi fazami wczesnego średniowiecza na Pomorzu z 2.

połowy VIII wieku do końca IX wieku. Podobną osadę odkryto w Płaszewku, stanowisko 5, gdzie odkryto 9 obiektów datowanych na 2. połowę VII (?) do końca VIII wieku (Pogodziński, Strobin 2010, 92-93, 113).

W tym miejscy należy dodać, że obiekty takie jak wspo- mniane paleniska są też interpretowane, jako pozostało- ści obiektów mieszkalnych zrębowych. Owalne i płyt- kie paleniska o powierzchni 6,8 m² (obiekt 43) i 4,05 m² (obiekt 42) mają dłuższe ściany położone na linii wschód- zachód i północny wschód – południowy zachód i uło- żone są rzędowo względem siebie. Podobne obiekty odkrył M. Ciesielski na osadzie w Międzyrzeczu 11, gm.

loco (Ciesielski 2006, 297, 301, 302), a ich szczególny charakter opisał w późniejszej pracy (Ciesielski 2008, 285-292). Problem interpretacyjny owalnych obiektów

Ryc. 12. Widzino, stan. 8, gm.

Kobylnica, woj. pomorskie. Depozyt zwierzęcy 16, okres nowożytny (fot. A. Ostasz)

Fig. 12. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship.

Animal deposit 16, early modern period (photo by A. Ostasz)

o przekroju nieckowatym można prześledzić w wielu pracach. Podobne obiekty datowane na okres wczesno- średniowieczny występują często w na całym terenie Niżu Polskiego. Część z nich jest jednak identyfikowana, jako paleniska wolno stojące (Chudziak 1996, 110-112).

Odkryty depozyt klaczy w obiekcie 16, na podstawie zachowania szczątków i ich wyglądu, należy raczej wią- zać z okresem nowożytnym lub czasami współczesnymi.

Podczas eksploracji obiektu zlokalizowano w okolicach żeber i kończyn tylnych samicy osobne skupisko kości.

W trakcie analizy archeozologicznej ustalono, iż pocho- dzą one od płodu (Makowiecki 2009).

Nie udało się uściślić chronologii 19 obiektów z powodu braku w ich wypełniskach zabytków. Ślady osadnictwa z następujących po sobie faz osadniczych utrudniły określenie ich precyzyjnego datowania, np.

na podstawie analogicznych wypełnisk i lokalizacji.

Wśród tej grupy wyróżniono 3 jamy, palenisko, 14 doł- ków posłupowych i jamę nieokreśloną. Zdecydowana większość z nich była uszkodzona. Obiekty o nieokre- ślonej chronologii odkryto na całej powierzchni badaw- czej, poza skrajem zachodnim stanowiska, gdzie zarejestrowano jedynie 2 paleniska z wczesnego średniowiecza (Ryc. 2).

■

Wnioski

Na podstawie opracowanego materiału zabytkowego wraz z układem przestrzennym można główną fazę osadniczą datować na starszy okres przedrzymski.

Odkryto 18 obiektów archeologicznych związanych z kulturą pomorską. Były to jamy paleniskowe, gospo- darcze i produkcyjne. Na szczególną uwagę zasługują odkryte piece do wypału naczyń i jama śmietnikowa, we wnętrzu, której odkryto między innymi dwa tygielki z drobinami brązu na wewnętrznych ściankach i dyszę

(9)

S-6

Ryc. 13. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Wybór zabytków ceramicznych kultury pomorskiej (rys. K. Odya).

Fig. 13. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Selection of ceramic relics of the Pomeranian culture (fig. K. Odya)

(10)

Ryc. 14. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Wybór zabytków ceramicznych kultury wielbarskiej (rys. K. Odya) Fig. 14. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Selection of ceramic relics of the Wielbark culture (fig. K. Odya)

(11)

S-6

Ryc. 15. Widzino, stan. 8, gm. Kobylnica, woj. pomorskie. Wybór zabytków ceramicznych z wczesnego średniowiecza (rys. K. Odya)

Fig. 15. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Selection of ceramic relics from the Early Middle Ages (fig. K. Odya)

(12)

Materiał bursztynowy z obiektu 39, kultura pomorska (fot. A. Ostasz)

Fig. 16. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Amber material from feature 39, Pomeranian culture (photo by A. Ostasz)

Materiał bursztynowy z obiektu 34, kultura pomorska (fot. A. Ostasz)

Fig. 17. Widzino, site 8, Kobylnica commune, pomorskie voivodeship. Amber material from feature 34, Pomeranian culture (photo by A. Ostasz)

glinianą. Osadnictwo miejscowe reprezentuje niewielki kompleks produkcyjny, użytkowany zapewne sezonowo, o czym świadczy brak zwartej warstwy osadniczej.

W okresie wpływów rzymskich badany obszar pono- wie był użytkowany, ale tym razem na mniejszą skalę.

Najprawdopodobniej sezonowo zajmowano się wyto- pem żelaza z okolicznych złóż rudy darniowej.

We wczesnym średniowieczu obszar zostaje ponow- nie wykorzystany, tym razem do produkcji naczyń w otwartych paleniskach. Zlokalizowano dwa obiekty, w których odkryto ułamki ceramiki świadczące o takiej działalności. Niestety nie odkryto innych obiektów osadniczych, które można by bezsprzecz- nie powiązać z osadnictwem średniowiecznym. Oba

obiekty paleniskowe znajdują się w zachodnim skraju stanowiska, gdzie nie odkryto innych jam z wcześniej- szych okresów chronologicznych. Charakter i funkcja odkrytych obiektów sugerują, że odkryto peryferyjną, zapewne gospodarczą część osady. Nazwa wsi Widzino (niemieckie Veddin) pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1281 roku, w którym między innymi wieś i dobra rycerskie „Vidino” nadaje książę Mestwin zakonowi cystersów (Sulimierski 1893, 185). Informacja ta może sugerować, że już w okresie wcześniejszym w okolicach wsi mogło istnieć zwarte osadnictwo wcze- snośredniowieczne.

Chudziak W. 1996. Zasiedlenie strefy chełmińsko-dobrzyńskiej we wczesnym średniowieczu (VII-XI wiek). Toruń.

Ciesielski M. 2006. Wielokulturowe stanowisko archeologiczne nr 11 z Międzyrzecza. W: S. Groblica, A. Jaszewska (red.), Współczesnymi drogami w przeszłość. IV Polsko- Niemieckie Spotkania Archeologiczne. Dychów, 15-18 listopa- da 2005 2. Zielona Góra, 295-342.

Ciesielski M. 2008. Przyczynek do badań nad wczesnośrednio- wiecznymi tak zwanymi owalnymi obiektami nieckowaty- mi. W: B. Gruszka (red.), Ad Oderam fluvium. Księga de- dykowana pamięci Edwarda Dąbrowskiego. Zielona Góra, 287-292.

Fudziński M., Ratajczyk Z., Ostasz A., Fudziński P. 2009.

Nowe materiały kultury łużyckiej i pomorskiej z ba- dań na obwodnicy słupskiej. W: M. Fudziński, H. Paner, S. Czopek (red.), Nowe materiały kultury łużyckiej i pomor- skiej z Pomorza. Gdańsk, 187-196.

Bibliografia

Kondracki J. 1980. Geografia fizyczna Polski. Warszawa.

Koperkiewicz A., Lewandowski A., Nowacka J., Różycki J., Ślusarska K. 2009. Wstępne wyniki badań ratowniczych na trasie obwodnicy Słupska. Osadnictwo cyklu łużyc- ko-pomorskiego na stanowiskach Redzikowo 12, 13, 14. W:

M. Fudziński, H. Paner, S. Czopek (red.), Nowe materia- ły kultury łużyckiej i pomorskiej z Pomorza. Gdańsk, 181-186.

Łosiński W., Rogosz R. 1986. Metody synchronizacji warstw kulturowych wczesnośredniowiecznych obiektów wielo- warstwowych na podstawie analizy ceramiki ze Szczecina.

W: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wcze- snośredniowiecznej na Pomorzu Zachodnim. Warszawa, 9-50.

Łosiński W., Rogosz R. 1986a. Próba periodyzacji ceramiki wczesnośredniowiecznej ze Szczecina. W: J. Gromnicki (red.), Problemy chronologii ceramiki wczesnośredniowiecz- nej na Pomorzu Zachodnim. Warszawa, 51-61.

(13)

S-6

Makowiecki D. 2009. Zwierzęce szczątki kostne z miejscowo- ści Widzino, stan. 8 (3 na trasie S-6), gm. Kobylnica (nie pu- blikowana praca w archiwum Muzeum Archeologicznego w Gdańsku). Rokietnica.

Malinowski T. 1989. Podstawy wyróżniania kultury pomorskiej. W: T. Malinowski (red.), Problemy kultury łużyckiej na Pomorzu. Słupsk, 323-334.

Michalski J. 1983. Zagadnienia systematyzacji i interpre- tacji obiektów nieruchomych (ze studiów nad osada- mi otwartymi kultury łużyckiej). Materiały Starożytne i Wczesnośredniowieczne 5, 135-193.

Ostasz A. 2009. Widzino, gm. Kobylnica, pow. Słupsk, woj. po- morskie, nr obszaru AZP: 10-28 nr na obszarze: 193, nr w miejscowości: 43. Opracowanie wyników badań (nie pu- blikowana praca w archiwum Muzeum Archeologicznego w Gdańsku). Gdańsk.

Ostasz A., Strobin A., Ślusarska K. 2011. Wielokulturowe stanowisko w Widzinie, pow. Słupsk, nr w miejscowości 8, AZP: 10-28/153. W: M. Fudziński, H. Paner (red.), XVII Sesja Pomorzoznawcza 1. Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza. Gdańsk, 211-246.

Pogodziński P., Strobin A. 2010. Wyniki badań ratowniczych na trasie obwodnicy Słupska. Płaszewko, gmina Słupsk, woj. po- morskie. AZP: 10-29, nr stanowiska na obszarze 59, nr stano- wiska w miejscowości 5, nr działek 156/6,156/8,156/9,156/12 (nie publikowana praca w archiwum Muzeum Archeo- logicznego w Gdańsku). Gdańsk.

Piotrowska M. 2011. Osadnictwo z okresu wpływów rzymskich z rejonu gminy Kobylnica. W: M. Fudziński, H. Paner (red.), XVII Sesja Pomorzoznawcza 1. Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza. Gdańsk, 247-262.

Sulimierski F. 1893. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich XIII. Warszawa.

Adam Ostasz

Report from rescue archaeological excavations at site 8 in Widzino, Kobylnica commune, Słupsk county, pomorskie voivodeship The site was discovered in the course of surface investigations carried out in the 1980s within the programme Polish Archaeological Record (AZP). On the basis of the recorded relics of culture, it was qualified for the preceding archaeological excavations, conducted by Adam Ostasz from the Archaeological Museum in Gdańsk between the 10th June and 27th August 2008. The investigations were financed by the General Directorate for National Roads and Motorways, Branch in Gdańsk. Excavations embraced a total area of 63 ares of the site and revealed 45 features related to the Pomeranian and the Wielbark cultures, as well as to the Early Middle Ages.

The main settlement phase is to be connected with the older pre-Roman period. 18 recorded features were related to the Pomeranian culture, i.e. hearth, household and manufacturing pits. What merits special attention are the open vessel burning furnaces and a waste pit, which contained sources that confirmed bronze manufacturing. The local settlement repre- sents a small manufacturing complex in seasonal use (lack of

a consistent settlement layer), established on exceptionally good soil with immediate access to clay – the main ingredient of the ceramic mass and the furnace building material, as well as in the immediate vicinity of still and flowing water sources.

In the Roman influence period, the investigated area probably remained in use, but on a smaller scale. Most probably, it provided a season location to acquire iron from the deposits of turfy ore in the vicinity. 5 features are likely to be related to this phase: 2 slag-pit furnaces, a pit, a hearth and a stone mantle.

In the Early Middle Ages, the area was used again to manu- facture vessels in open hearths. 2 features were recognised to contain flakes of vessels that confirmed such function.

Unfortunately, no other settlement features were found that could be unequivocally connected with Medieval settlement.

The 3 small settlements in question are characterised pri- marily by the use of fire to various works in ceramics, bronze and iron. The pre-historic and Early Medieval settlement revealed at the site was located on the northern terrace of the river valley. Such settlement location was frequent in the Early Iron Age, in the Roman influence period and in the Middle Ages. The site in Widzino is a typical example of a settlement location in the Pomerania.