Marcel Cornis-Pope
Międzykulturowe opowieści w
hybrydowych ramach : o pisaniu
historii literatury Europy
Środkowo-Wschodniej
Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 6 (132), 111-117
2011
Prezentacje
Marcel CORNIS-POPE
Międzykulturowe opowieści w hybrydowych ramach.
O pisaniu historii literatury Europy
Środkowo -Wschodniej
W swoich uw agach na tem at k siążki N ew literary history o f America (‘Nowa h i storia lite ra tu ry am ery k ań sk iej’, ed. M arcus G reil i W erner Sollors 2009) P riscilla W ald pisze: „H istoria lite ra tu ry wcale n ie um arła. Zarów no g atu n k i, jak i dyscy p lin y są dynam iczne, p odobnie jak sam o pojęcie literack o ści” [Wald, s. 1]. Z asa dą, któ rą kierow ano się w N ew literary history o f America, w yjaśnia dalej autorka, jest pryzm atyczność, zb ieran ie rozm aitych perspektyw teoretycznych, oferowanie czytelnikow i „karnaw ału stylów, głosów i tem atów ” . Poszczególne rozdziały m o n o grafii „są jak chw ile w h isto rii, obrazy, któ re łatw o łączą się z in n y m i i pom aga ją czytelnikow i dostrzec tw orzące się m iędzy epokam i u k ła d y ” [tam że].
Pryzm atyczny, w ielokulturow y i m u ltim e d ia ln y do pew nego sto p n ia m odel h isto rii lite ra tu ry opisyw any przez W ald pojaw ił się w cześniej w k ilk u histo riach , łącznie z tą, któ rą dziś przedstaw iam y. K siążka History o f the literary cultures o f East
-Central Europe (‘H isto ria literac k ich k u ltu r E uropy Ś rodkow o-W schodniej’), k tó
rej kolejne tom y w ydaw aliśm y z Jo h n e m N e u b a u erem przez o sta tn ic h dziesięć lat, jest odpow iedzią na epokowe w ydarzenia, jakie m iały m iejsce po zb u rz en iu m u ru b erlińskiego. To pierw sze p o n adnarodow e stu d iu m obszaru kulturow ego i literackiego rozciągającego się od krajów bałty ck ich na północy do B ułgarii i A l b a n ii na p o łu d n iu , od U k ra in y i M ołdaw ii na w schodzie do Czech na zachodzie. Jest to praca zbiorow a p o n ad 130 autorów z E uropy (W schodniej i Z achodniej), Stanów Z jednoczonych, K anady oraz A ustralii, która została sfinansow ana przez
11
2
P re z e n ta c je
In te rn a tio n a l C om parative L ite ra tu re A ssociation. N ie stanow i chronologicznie ułożonej opow ieści, to raczej eksperym ent w p isa n iu h isto rii literatury. In te re so w ało nas zarów no to, co łączy poszczególne k ultury, jak i to, co je rozdziela, stąd podtytuł: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th Century.
Po ro k u 1989 b adacze lite ra tu ry i k u ltu ry m u sieli w obliczu ta k radykalnej zm iany sytuacji politycznej szukać now ych sposobów opisu relacji m iędzy k u ltu ram i, ich porów nyw ania, tłu m aczen ia jednych na drugie, łączenia ze sobą całości, k tó re trad y c y jn ie trak to w a n o jako odrębne. D ziś k o n ce n trac ja na „k o n tak ta ch k u ltu ro w y ch ” jest jeszcze w ażniejsza niż w okresie zim nej wojny: h isto ria lite ra tu ry m u si w kroczyć w nowe obszary, korygować zarówno w ąskie, etnocentryczne ujęcia, jak i przeciw staw iające się im teorie globalistyczne, które re d u k u ją w szyst kie k u ltu ry do k ilk u ogólnikow ych cech.
Jak to ujął niedaw no jeden z recenzentów , zadanie, jakiego p odjęliśm y się w n a szej w ielotom ow ej Historii, to „ponow ne skonstruow anie obrazu trad y c ji lite ra c k ich reg io n u [E uropy Środkow o-W schodniej] przez deko n stru k cję m itów n aro d o w ych i sk u p ien ie się na w ątkach w spólnych, co prow adzi do otw arcia h oryzontu na obszary zwykle przeoczane w tradycyjnych narodow ych h isto ria ch lite ra tu ry ” [Baar, s. 468-469]. Początkow o inspirow ało nas k o m p aratystyczno-m iędzykultu- rowe podejście do h is to rii lite ra tu ry zarysow ane w program ow ym w y stą p ien iu M aria J. Valdésa i L in d y H u tch e o n z 1995 roku, ale przez p ię tn aście lat nasze koncepcje teoretyczne i nasz sposób pracy ewoluowały. N ie tru d n o zrozum ieć, cze m u dzieło to okresowo staw iało p rze d n am i p roblem y n ie m al nierozw iązyw alne: m iało w końcu objąć dwa pełne w ydarzeń stulecia rozw oju około d w udziestu lite r a tu r z w ielu różnych obszarów językowych (kraje bałtyckie, Bałkany, słow iańskie k raje E u ropy Środkow ej, n iesłow iańska M ołdaw ia, R um unia, Węgry, A lbania) oraz opisać k o n ta k ty m iędzy nim i. O d początku m ieliśm y z Jo h n em świadom ość nie tylko g igantycznych rozm iarów tego p rzedsięw zięcia, ale i polem icznej n a tu ry naszej k o ncepcji - kw estionow ała ona bow iem tradycyjne h isto rie lite ra tu ry o par te na założeniach narodow ych i k o n cen tru jące się na zbiorach tekstów (my b ierze m y pod uwagę także in n e m edia, takie jak teatr, opera, czasam i sztuki plastyczne, a lite ra tu rę om aw iam y w szerokim kontekście społeczno-politycznym ). Poniew aż w naszej h isto rii po ru szam y się w obszarze leżącym poza g ran ic am i lite ra tu r n a rodow ych i szukam y „punktów zbieżności” czy też „punktów węzłow ych” u m ożli w iających in te rp re tac ję m iędzy k u ltu ro w ą (cross-cultural interpretation), chw ilam i n ie zw ażam y na narodow e am bicje czy pro b lem y w ynikające z wąsko ro zu m ia nych ujęć estetycznych czy „tekstocentrycznych” .
Trzeba przyznać, że zarów no ja, jak i Jo h n lu b im y w prow adzać nieco tw ór czych kontrow ersji. W 2002 ro k u w p rez en ta cji założeń przygotow anej dla ACLA (A m erican C om parative L ite ra tu re A ssociation), przekonyw aliśm y, że podejście, które w ybraliśm y dla naszej h isto rii, polega na
o d rz u cen iu trad y cji pozytyw istycznych i o rtodoksyjnie m arksistow skich, trak tu jący ch lite ra tu rę jako m im etyczne odbicie leżącej u jej podłoża „rzeczyw istości”, o d rzu ce n iu
takich od m ian h isto rii, które izo lu ją swoją dyscyplinę od otaczającej kultury, o d rzu ce n iu heglow skich, organicystycznych, teleologicznych uogólnionych w izji epok i k u ltu r, redukcjonistycznych ujęć narodow ych oraz, co nie m niej isto tn e, h isto rii zdom inow a nych przez „wielkie n a rra c je ”. [C ornis-Pope, N e u b a u e r 2002, s. 1]
Z am iast skupiać się na ta k ich elem entach, postanow iliśm y podkreślać „skrzyżo w an ia” i „węzły”, m iejsca sp o tk ań różnych tradycji. W te n sposób chcieliśm y uwy d atn ić ponadnarodow ą, h y b r y d y c z n ą n a tu rę wytworów k u ltu ry w E uropie Środkow o-W schodniej. W ychodząc od sugestii teoretycznych Valdésa i H utcheon, naszą h isto rię uporządkow aliśm y wokół p ięciu p u n k tó w w ęzłowych i ich literac kiej reprezentacji: w ażnych dat historycznych, gatunków , m iejsc geograficznych, in sty tu cji literac k ich oraz kluczow ych p ostaci (historycznych i fikcyjnych). Po dejście ta k ie dostarczyło elastycznego m odelu, um ożliw iającego om aw ianie lite ra tu ry w ciągle zm ieniającym się środow isku geopolitycznym i kulturow ym , ja k im jest E uropa Środkow o-W schodnia.
Pierwszy tom naszej Historii (wydany w 2004 roku) przedstaw ia całościowy zarys p ro jek tu . W stęp sku p ia się na tożsam ości reg io n u i jego sprzecznych ujęciach to pograficznych w h istorii: od koncepcji p angerm ańskiej M itteleuropy, w której inne tradycje etniczne (słow iańska, rom ańska, w ęgierska itd.) były usuw ane na dalszy p lan , po sowieckiej prow eniencji koncepcję E u ropy W schodniej odciętej od tr a dycyjnych pow iązań z E u ro p ą Środkow ą i Z achodnią, aż po w dużej m ierze u to p ijn y pro jek t „E uropy Środkow ej”, przyw racany co jakiś czas do życia (ostatnio w la tac h 80. X X w ieku), w celu w yróżnienia tego obszaru na tle w schodnich i p o łudniow ych potęg im perialnych, carsko-sowieckiej i ottom ańskiej. W ybraliśm y b a r dziej n e u tra ln e w sto su n k u do tych politycznie uw arunkow anych term in ó w sfor m ułow anie „E uropa Środkow o-W schodnia” (E a st-C e n tral E urope, EC E ), które w prow adził w 1983 ro k u Jenö Szücs w swoim artykule The three historical regions o f
Europe (‘Trzy historyczne regiony E u ro p y ’). Taki opis pozwala uzyskać obraz zło
żonych p rze m ian i kontaktów k u lturow ych w obszarze obejm ującym państw a b ał tyckie, B ukow inę, M ołdaw ię, U krainę, R um unię i Bałkany, w ykraczającym poza region tradycyjnie kojarzony z E u ro p ą Środkową.
Pozostałą część pierw szego to m u pośw ięcono eksploracji lite ra tu r tego obsza ru przez p ryzm at kateg o rii te m p o raln y c h i gatunkow ych, które pozw alają łączyć k u ltu ry p o n ad g ran icam i narodow ym i, a zarazem n ie w ym agają, by te sam e w yda rzenia dośw iadczane były w różnych k u ltu ra c h w tym sam ym rytm ie czy rozw ijały się w tych sam ym k ie ru n k u . Z am iast szukać „istoty” narodow ego czy lokalnego g a tu n k u („esencji” polskiej poezji lirycznej czy ru m u ń sk ie j pow ieści realistycz nej), sk u p iam y się na „p rz ek racz an iu g ra n ic ”, p o d k reśla m y w yłanianie się n o wych gatunków pisarstw a, ta k ich jak rep o rtaż, powieść liryczna, autobiografia fik- cjonalna, p aro d ia i teoria literatu ry , lu b analizujem y przek raczan ie przez lite ra tu rę w łasnych granic - w p o drozdziale dotyczącym sztuk m u ltim ed ialn y ch : opery i film u.
Tom d ru g i (2006) p rz e d sta w ia w ie lo e tn ic z n e h is to rie lite r a tu r y zw iązane z określonym i m iastam i, te re n a m i granicznym i, regionam i (sub-regions) oraz ko
11
3
11
4
P re z e n ta c je
ry tarzem dunajskim ; p o dkreśla rolę tych hybrydycznych obszarów w w ew nętrz nym różnicow aniu się i p lu ralizo w an iu lite ra tu r narodow ych. H isto rie lite ra tu ry Rygi, Płow diw u, T im i^oary czy B udapesztu, S iedm iogrodu oraz korytarza dunaj- skiego ukazują, w jaki sposób każde z tych m iejsc było w ciągu o statn ich dw ustu lat ojczyzną różnorodnych etnicznych trad y cji literac k ich rozw ijających się obok tej, k tóra obecnie d om inuje w obszarze w yznaczonym przez granice państw owe. In n y ch przykładów w ielokulturow ości dostarcza z kolei duży obszar pom iędzy gra nicą na O drze i N ysie Łużyckiej, Polską, daw nym i A ustro-W ęgram i, tzw. strefą osiedlenia w R osji carskiej i częścią południow ej R u m u n ii zw iązaną z k u ltu rą asz- kenazyjską Żydów środkow o- i w schodnioeuropejskich. Ale w ielo- czy m iędzykul- turow ość (m ulti- or cross-culturality) m ożna odnaleźć także w obrębie rejonów, k tó re zwykle ściśle w iązalibyśm y z p arad y g m atem narodow ym , ta k ich jak obecne te ry to riu m A lbanii, w edług jednego z autorów , R oberta Elsiego, w cielenia „hybry- dycznej ziem i b ałk a ń sk ie j”, która um ożliw iła rozwój lite ra tu ry albańskiej na sty ku chrześcijaństw a i islam u.
Dwa pozostałe tom y naszej Historii dalej ukazują, jak w pływ ają na siebie p o szczególne tożsam ości lo k aln e, reg io n a ln e i po n ad n aro d o w e, częstokroć na tle utrzym ujących się konfliktów etnicznych w E u ro p ie Środkowo-W schodniej. Tom trzeci (2007), z p o d ty tu łem The making and remaking o f literary institutions (‘Powsta n ie i p rzekształcenia in sty tu cji lite ra c k ic h ’), opisuje, jaki w pływ na rozwój lite ra tu ry E u ropy Środkow o-W schodniej m iały rozm aite in stytucje literack ie (teatr, u n i w ersytet, akadem ia, w ielokulturow e czasopism a, h isto ria lite ra tu ry jako g a tu n k u), podczas gdy tom czw arty (2010), Types and stereotypes (‘Typy i stereotypy’), skupia się na literac k ich rep rez en ta cja ch rodziny, tożsam ości kobiecej, obcego, lu d z i w yjętych spod praw a, na obrazach traum y, p oetach narodow ych oraz fikcyj nych i rzeczyw istych postaciach. W iele z tych postaci i obrazów cierp iało w skutek p rzestrzen n y ch i k u lturow ych w ysiedleń, odrzucenia przez gru p y p an u jąc e (doty czy to ogólnie m niejszości narodow ych) lub w yłączenia z wszelkiej przy n ależn o ści tery to rialn ej w arb itra ln y m procesie „w yobcowiania” (othering) (na p rzykład Rom owie).
Tom czw arty kończy się epilogiem , śledzącym h isto rię reg io n u po 1989 roku, co jest w naszym projekcie węzłowym p u n k te m dojścia. W topiona w te rozw aża n ia n arracja, p odobnie jak w iększość z poprzedzającej je opowieści, jest podzielo na. U padek żelaznej k u rty n y uw olnił pisarzy E u ro p y Środkow o-W schodniej od cenzury i pozw olił im na bliższy k o n ta k t z szerszym obiegiem literac k im E uropy i św iata, zwłaszcza przez rozszerzenie W spólnoty E uropejskiej. Ale choć pisarze m ogą teraz sw obodnie podróżow ać, to niknące subsydia państw ow e, w prow adze n ie k ap italisty c zn e g o k o m e rc jalizm u i zm n iejszo n e za in te re so w an ie lite ra tu rą w ep ch n ęły teatry, w ydaw nictw a, czasopism a i in sty tu cje edu k acy jn e w kryzys. W p rzy p a d k u n iek tó ry ch pisarzy prow adziło to do p rzek raczan ia granic: języko wych, dośw iadczeń kulturow ych czy geograficznych w celu prom ow ania tego, co F ranca S inopoli nazyw a „poetyką p rze k ład u m iędzykulturow ego” („M igrazione/ le tte ra tu ra ”).
U padek Z w iązku R adzieckiego i jego ideologii spowodował otw arcie puszki P andory: tłu m io n e dotychczas postaw y nacjonalistyczne, szow inistyczne i kseno fobiczne w ypłynęły na pow ierzchnię, co doprow adziło do ro zp a d u C zechosłow acji i Jugosław ii. Szczególnie to drugie zd arzenie zaowocowało w la tac h 90. X X w ieku now ym i fo rm am i w ygnania. H isto ria lite ra tu ry E u ro p y Środkow o-W schodniej to w dużej m ierze n ap rz em ie n n e w ygnania i pow roty (zwykle problem atyczne): exo
dus w ielkich p olskich rom antyków w X IX w ieku, opuszczanie W ęgier w 1919 przez
pisarzy lękających się białego te rro ru , ucieczki p rze d H itle re m czy od k o m u n i zm u. Po ro k u 1989 odnow iony antysem ityzm i przem oc wobec m niejszości, szcze gólnie Romów, zm usiły pew ną liczbę pisarzy do przep ro w ad zk i na Zachód, na stałe bąd ź na pew ien czas. Jak jasno to pokazuje k o m p e n d iu m Johna N eu b au era i Z suzsanny Borbala T örök The exile and return o f writers from East-Central Europe (‘W ygnanie i pow rót pisarzy z E u ropy Środkow o-W schodniej’) saga w ygnania nie dobiegła jeszcze końca, tylko toczy się now ym trybem .
W k ontekście kolejnych konfliktów etnicznych i u trzym ujących się w E uropie Środkowo-W schodniej podziałów nasza Historia rzuca w yzwanie izolacji lite ra tu r narodow ych, um ieszcza k u ltu ry w now ym kontekście regionalnym , relatyw izuje m ity narodow e, odzyskuje te dzieła, pisarzy i lite ra tu ry m niejszości, któ re były m arginalizow ane bąd ź ignorow ane. D obra w iadom ość jest taka, że nasz wysiłek, by odzyskać ideę w ielokulturow ej „trzeciej E u ro p y ” jako b u fo ru m iędzy krajam i o am bicjach hegem onicznych i jako odpow iedzi na lokalne etnocentryzm y, zosta ła w E uropie Środkow o-W schodniej podjęta w k ilk u g ru p ac h uczonych, w śród k tó rych n iek tó re m iały p rzedstaw icieli bąd ź były om aw iane także w naszej Historii (na p rzy k ła d osoby zw iązane z U niw ersy tetem w Sofii, słow eńskim In s titu tu m S tu d io ru m H u m a n ita tis, b u k are szta ń sk im N ew E urope In stitu te , T im i^oarańską g ru p ą „Trzecia E u ro p a ” czy U niw ersytetem Środkow oeuropejskim w B udapesz cie). D la tych uczonych E uropa Środkow o-W schodnia nie jest jakim ś uskokiem geologicznym (jak w ciąż sądzą n iektórzy in te le k tu aliści zachodni), ale „obszarem sp o tk a n ia” (region o f convergences), „trzecią E u ro p ą ”, na te re n ie której stykają się W schód z Z achodem , ce n tru m z p eryferiam i, to, co globalne, z tym , co lokalne. Jak p rzekonyw ał V aclav H avel w p rze m ó w ien iu na k o n feren c ji E u ro p e ’s N ew D em ocracies (13-19 lipca 2001), nowy świat po 1989 ro k u pow inien ułatw iać roz wój w spółpracy regionalnej, uw ydatniając rów nocześnie „d ecentralizację i in te grację”. Obaj z Jo h n em p o p ieram y koncepcję dynam icznego regio n alizm u H avla, tra k tu je m y E uropę Środkow o-W schodnią zarówno jako multi-center, jak i „talerz obrotow y” pom iędzy dw om a pozostałym i głów nym i reg io n am i E uropy (Europą Z achodnią i E u ro p ą W schodnią).
Jo h n tra k tu je lite ra tu ry poszczególnych krajów raczej jako obszary spotkań niż k o n k u ru jące ze sobą byty, p o dkreśla przepływ in form acji i wytworów k u ltu ry przez granice, zarów no te fizyczne, jak i w szelkie inne. A m im o to biorące udział w in te rak cji pojedyncze k u ltu ry oraz w iększe jed n o stk i zachow ują w jego w izji tożsam ość - uczestniczą w tej dynam icznej o d m ianie m iędzykulturow ości jako
91
1
P re z e n ta c je
W łasna biografia in te le k tu aln a Johna jest przy k ład em takiej w łaśnie, twórczej m iędzykulturow ości. Poznał on różne k ultury, zm uszony zarów no dram atyczny m i w y darzeniam i drugiej połow y X X w ieku (opuścił W ęgry w 1956, by um knąć p rze d p rześladow aniam i po u p a d k u antykom unistycznego b u n tu ), jak i p rag n ie n ie m odkryw ania bogactw a tego, co p oddaje się przekładow i m iędzy k u ltu ro w e m u. Zaś m oja form acja k u lturow a, czyli rejo n S iedm iogrodu i B anatu, obejm ow a ła tw órcze k o n ta k ty z rozlicznym i ro d za jam i w ielokulturow ości, w śród których jedne m iały ch a rak te r konfliktow y, in n e integrujący. Podobnie jak w p rzy p a d k u Johna, także i u m n ie dośw iadczenie życia w USA w zm ocniło św iadom ość m ię- dzykulturow ości, krzyżow ania się k u ltu r i ich p rze n ik an ia przez granice. Pom im o licznych tru d n o ści, jakie n ap o tk aliśm y w naszym przedsięw zięciu, pozostaliśm y m u w ierni, gdyż w ierzym y, że pom oże n am ono zbliżyć się do owej „gościnnej p rzestrzen i, w której m ożna kultyw ow ać w ielojęzyczność, poliglosję, sztukę m e diacji kulturow ej, głębokie porozum ienie m iędzykulturow e i autentycznie globalną św iadom ość” z w izji M ary L ouise P ra tt [1995, s. 62]. M am y n adzieję, że czytelnicy naszej k siążki także b ęd ą w stanie dostrzec p rze strzeń m iędzykulturow ego po ro zum ienia w E uropie Środkowo-W schodniej, regionie tak często rozdzieranym przez n acjonalistyczne i im p e rialn e tendencje. M am y też n adzieję, że w naszej h isto rii lite ra tu ry E u ro p y Środkow o-W schodniej znajdą coś inspirującego tw órcy innych projektów pośw ięconych w ybranym obszarom oraz ci, któ rzy podejm ą próbę u p ra w iania kom paratystycznej h isto rii lite ra tu ry w świecie po ro k u 1989, po zim nej wojnie.
W 1942 roku pochodzący z wielokulturowej G alicji Stanisław Vincenz ostrzegał: Jeśli obszar środkow oeuropejski nie zespoli swych członów na podstaw ie jak gdyby fede racji duchow ej i k u ltu ra ln e j [...], każdy z jego członów z konieczności stan ie się z cza sem pobocznym terenem któregoś z w iększych obszarów. W razie zaś zbliżenia każdy człon może zachow ać swą o d ręb n ą fizjonom ię i w zm ocnić się zn acznie przez w ahadłow a- nie jeszcze w innym niż d o tąd k ieru n k u . [cyt. za Kiss, s. 130]
Słowa te zachow ują aktualność na początku trzeciego tysiąclecia.
Cytowana literatura przedmiotu
B aar M., 2007, Review o f Marcel Cornis-Pope and John Neubauer, eds. H istory o f the Literary Cultures o f East-Central Europe’, vol. 1-2, Comparative Critical Studies vol. 4 no 3. C ornis-P ope M ., N e u b au e r J., 2002, Towards a history o f literary cultures in East-Central Europe.
Theoretical reflections, „ACLS O ccasional P a p e r” no 52, N ew York: A m erican C ouncil o f L ea rn ed Societies.
C ornis-Pope M ., N e u b a u e r J., eds., vol. 1: 2002, vol. 2: 2006, vol. 3: 2007, vol. 4: 2010, History o f the literary cultures o f East-Central Europe. Junctures and disjunctures in the 19th and 20th century, A m ste rd am -P h ilad e lp h ia : Jo h n B enjam ins.
D o lin ar D., Ju v an M ., 2006, Writing literary history. Selected perspectives from Central Europe, F ra n k fu rt am M ain: P eter Lang.
H avel V., Multitudinea de culori a lumii contemporane (The Multicolored Contemporary World), spe ech delivered at the Conference on E u ro p e’s N ew D em ocracies, trans. M. M ih aescu, „D ilem a” 9.437.
H u tch eo n L., K adir D., Valdés M .J.,1996, Collaborative historiography. A comparative literary history o f Latin America, „ACLS O ccasional P a p e r” 35, N ew York: A m erican C ouncil of L earn ed Societies.
K iss C.G., 1989, Central European Writers about Central Europe. Introduction to a non-Existent book o f readings, w: G. Schöpflin, N. W ood, eds., In search o f Central Europe, Oxford: Polity.
M arcu s G., Sollors W., 2009, A new literary history o f America, C am bridge (MA): U niversity Press, 2009.
N e u b au e r J., B orbala T ö rö k Z., eds., 2009, The exile and return o f writers from East-Central Europe. A compendium, B erlin: de G ruyter.
P ra tt M .L ., 1995, Comparative Literature and Global Citizenship, Comparative literature in the age o f multiculturalism, ed. Ch. Bernheim er, B altim ore: Jo h n s H opkins U niversity Press. S inopoli F., 2003, M igrazione/letteratura: due proposte di indagine critica (‘M ig ra tio n /L ite ra tu
re. Two p roposals for c ritical research), h ttp ://w w w .alef-fv g .it/im m ig razio n e/tem i/ c u ltu re/2 0 0 3 /sin o p o li.p d f
Szücs J., 1983, The three historical regions o f Europe. A n outline, trans. J. P arti, „Acta H istorica A cadem iae S cien tiaru m H u n g arica e” vol. 29, no 2/4.
Valdés M .J., H u tch eo n L., 1995, Rethinking literary history - comparatively, „ACLS O ccasional P a p e r” no 27, N ew York: A m erican C o u n cil o f L earn ed Societies.
W ald P., 2010, Is this literary history?, „The C hronicle o f H igher E ducation” vol. 5.
Abstract
Marcel CORNIS-POPE
Virginia Commonwealth University
Intercultural stories in hybrid frames. On writing a literary history of the EC E region
The article describes a prismatic, multicultural and to some extent multimedia model of literary history presented in the volumes of History of the literary cultures of East-Central Europe, which have been published by John Neubauer and the author over the past ten years. The series responds to the momentous events that have unfolded since the tearing down of the Berlin Wall, offering the first transnational study of the cultural and literary region that stretches from the Baltic countries to Bulgaria and Albania and from Ukraine and Moldova in the East to Czech Republic in the W est. This joint w ork of more than 130 contributors from Europe, United States, Canada, and Australia, sponsored by the International Comparative Literature Association, is not a chronological narrative, but an experiment in writing literary history that acknowledges ruptures as well as transnational connections.
