RYSZARD TURSKI
W PŁYW ER O ZJI NA ZW IĄ ZK I ORGANICZNE W GLEBACH W YTWORZONYCH Z LESSÓW GŁĘBOKICH
Z akład G leb o zn a w stw a W SR L u blin
W iele w yników b adań naukow ych św iadczy o zm niejszaniu się ilości sub stan cji organicznej w m iarę nasilenia stopnia zm yw u. B rak n ato m iast m ateriałó w dotyczących w pły w u erozji n a jakość próchnicy glebow ej.
N iniejszy k o m un ikat przed staw ia w stęp n e m a te ria ły dotyczące bad ań tego zagadnienia.
Jesien ią 1960 r. pobrano próbki z 5 profili gleb u p raw n y ch nie ero- dow anych i gleb w różnym stadium zniszczenia przez erozję. O dkryw ki 14 oraz 29 re p re z en tu ją gleby nie zm yw ane, p rzy czym w tej o statniej zachow ał się poziom Ao. J e s t to w edług D o b r z a ń s k i e g o typow a gleba odbielicow yw ana. W p ro filu 14 proces reg rad acji z a ta rł zupełnie ślad y zbielicow ania, w sk u tek czego pro fil upodobnił się do gleb b ru n a t nych. Proces ten nie objął jed n a k byłego poziom u iluw ialnego. Pozostałe profile rep re z en tu ją w ytw orzone w sk u tek erozji i gospodarki człow ieka gleb}- b ru n a tn e w różnym sto pn iu zerodow ania:
profil 55 — słabo zm yw ane, któ ry ch w spółczesny poziom próchnicz- n y w ytw o rzy ł się z byłych poziom ów A 1} A 2 i górnej części poziom u B, profil 19 — średnio zm yw ane, k tó ry ch poziom próchniczny w y kształ cił się z nie zerodow anej reszty poziom u B,
profil 12 — silnie zm yw ane, k tó ry ch poziom próchniczny w yk ształ cił się w w arstw y lessu odw apnionego.
A nalizę zw iązków organicznych w ykonano m etodą T iurina. A nalizo w ano jed y n ie poziom y akum ulacyjne, poniew aż, jak stw ierdzono, w gle bach erodow anych przew ażająca ilość su b stancji organicznej skum ulo w ana jest w poziom ie próchnicznym (72,2— 93,4% ogólnej zaw artości su b stancji organicznej).
B adając pH analizow anych profilów glebow ych stw ierdzono, że je d y nie gleby p ro filu 14 m ożna zaliczyć do gleb kw aśnych. G leby w pozosta łych profilach są lekko kw aśne (profile 29, 19) lub obojętne (profile 12, 55).
618 R. Turski
T a b 1 i ; в 1 Zaw artość węgla w poszczególnych zw iązkach o rganicznych
Kr p ro f i l u Poziom ca С o rg a niczny ogółem w g leb ach %
Węgla organicznego w p ro cen tach С ogótłem
b i t u miny . „ s s f M N CsJ N » в er з а •г* Q« p N С N О ^ Р
kwasy huminowe fulwokwasy zw iązki
ro z pu sz cz. w n r e s z ta ii e r o z puszcz . f ra k c je 1 2 3 la 1 2 3 29 0-25 0,960 8 ,7 2,1 13,3 4 ,6 8,o 3 ,7 10,6 0 ,0 6 ,8 6 ,4 35,2 14 0-30 0,816 14,3 3,4 9 ,6 4 ,0 8,3 2 ,2 14,7 0 ,0 6 ,0 7 ,6 i i 25,9 55 0-30 0,708 4,5 5 ,0 6 ,2 7,3 11,5 0 ,8 9 ,9 0 ,0 6,4 i 9,7 з а . , 19 0-20 0,684 4 , 4 3,8 7,0 7,2 12,0 4 , 4 9,6 0 ,0 7,1 8 ,0 3o,5 12 1 0-20 0,660 4 ,6 4,7 4 ,5 5 ,9 7,9 4 ,3 1,1 3 ,2 16,0 7,6 - . 2 i T a b l i c a
Procentowy u d z ia ł poszczególnych f r a k c j i w kwasach
Kwasy huminowe Fulwokwasy
Nr p r o f i l u f ra k c ja 1 2 3 la 1 2 3 29 0,5 1 0 ,18 0,3 1 0 ,18 0 ,5 0 0 ,0 0 0 ,3 2 14 0 , 4 4 0 ,1 8 0 ,38 0 ,0 9 0 ,6 2 0 ,0 0 0 ,2 9 55 0,25 0,2 9 0 ,4 6 0,05 0 ,5 6 0 ,0 0 0 ,3 9 19 0,27 0 ,27 0 ,46 0 ,2 1 0 ,4 6 0,00 0,3 3 12 0,25 0 ,3 2 0,43 0,1 7 0 , 0 4 0 ,13 0 ,6 6
Z przedstaw ionych liczb m ożna stw ierdzić, że w zależności od nasile nia zm yw u erozja w y w iera pew ien w pływ na skład su bstan cji organicz nej gleby.
Z aw artość zw iązków bitum icznych odpow iada w b adan ych glebach 4,4— 14,3% С ogólnego i w yraźn ie m aleje w glebach erodow anych.
Isto tn y ch różnic w zaw artości pozostałych g rup zw iązków organicz n ych nie stw ierdzono. Je d y n ie w glebie silnie zm yw anej zm niejszyła się ilość kw asów hum inow ych p rzy jednoczesnym w zroście zaw artości
nie-W pływ erozji na związki organiczne w glebach 619
hydrolizującej reszty. W ydaje się, że może to być spow odow ane najczęst szą w śród badany ch gleb m ożliw ością zm yw u. Zakłóca to proces h u m ifi- kacji, a ty m sam ym zw iększa ilość nierozłożonej substancji organicznej. Ta o statn ia w większości w toku analizy przechodzi obok hum inów w skład niehydrolizującej reszty.
Znaczniejsze różnice w ykazał frak cjo n aln y skład substan cji organicz nej, co w yraźnie zaznaczyło się p rzy analizie udziału poszczególnych frak cji kw asów hum inow ych i zw iązków identyfik ow an ych jako fulw o- kw asy w stosunk u do ogólnej zaw artości ty ch grup.
D aje się zauw ażyć w y raźn ie zm niejszenie frak cji 1 zarów no w grupie kw asów hum inow ych, jak i fulw okw asów w m iarę nasilania erozji. F ra k cja ta iden tyfiko w an a jest jako polim eryczne kom pleksy b ru n atn y c h kw asów próchnicznych z fulw okw asam i, w y stęp ujące w stanie w olnym lub w postaci hum inów Al, Fe, Ca, Mg, ekstrahow anych z gleb p rzy bez pośrednim tra k to w a n iu próbki 0,1 n NaOH.
F rak cja 2 kw asów hum inow ych (czarne kw asy próchniczne w posta ci hum ianów Ca nierozpuszczalnych w 0,1 n NaOH) w zrasta w glebach erodow anych. A nalogiczna fra k c ja kw asów fulw ow ych pojaw ia się do piero w glebach silnie erodow anych.
Rów nież w m iarę n asilania zm yw u daje się zauw ażyć tenden cję w zro stu ilości frak cji 3 (polim ery b ru n a tn y c h i czarnych kw asów hum inow ych z fulw okw asam i, zw iązane ze stosunkow o trw ały m i w odorotlenkam i Al i Fe). W zrost tej frak cji w m iarę nasilania erozji w yrażony jest silniej w g rup ie kw asów hum inow ych. B rak w yraźniejszych praw idłow ości w udziale frak cji la fulw okw asów (wolne fulw okw asy i zw iązane z ru ch liw ym i w odorotlenkam i przede w szystkim Al). Ta ch arak tery sty czn a g ru pa gleb zbielicow anych w y stę p u je we w szystkich analizow anych p ro fi lach.
