Urszula Macioł-Kisiel
"Teoretyczne podstawy edukacji
zdrowotnej. Stan i oczekiwania",
oprac. Barbara Woynarowska,
Marian Kapica, Warszawa 2001 :
[recenzja]
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (14-15), 291-293
Urszula Macioł-Kisiel
Marian Kapica (red.),
Teoretyczne podstawy edukacji zdrowotnej.
Stan i oczekiwania
Wydawnictwo: Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zdrowotnej, Warszawa 2001
R eform a polskiego szkolnictw a realizow ana od 1 w rześnia 1999 roku zakłada m.in. podniesienie poziom u edukacji zdrow otnej społeczeństw a, dostosow anie jej do potrzeb i rozw oju uczniów oraz prom ow anie zdrow ia.
Przem iany ja k ie dokonały się w rodzim ym szkolnictw ie w ym ogły na nauczycielu konieczność p odejm ow ania działań prozdrow otnych w stosunku do swych podopiecznych. Edukacja prozdro w otna realizow ana ja k o m iędzyprzedm iotow a ścieżka edukacyjna m a na celu przygotow anie m ło dych ludzi do kontroli w łasnego stanu zdrow ia oraz pom nażanie posiadanego potencjału zdrow ot nego. Podejm ow ane działania skłaniają nauczycieli do m odernizacji dotychczasowej praktyki edu kacyjnej. N ow e zagadnienia z zakresu zdrow ia wprow adzone do program u nauczania w ym agają solidnej podbudow y teoretycznej oraz praktycznych rozwiązań. N ieo d zo w n ajest zatem w spółpraca specjalistów rożnych dyscyplin naukow ych (tj. m edycyna, psychologia, kultura fizyczna, pedago gika i in.) w o pracow aniu teorii i praktyki edukacji zdrowotnej. W arto rów nież zastanow ić się: Czy>
pra ktyka nauczycieli realizujących edukację zdrowotną nie wyprzedza opracow ania naukowego zdrow ia i ed u ka cji zdrow otnej?
A ktualnie funkcjonuje w iele definicji, opinii i sform ułowań dotyczących zdrow ia i edukacji zdro w otnej. Próby usystem atyzow ania pojęć i teorii podjęła się grupa czołowych pracow ników nauki w trakcie K onferencji N aukow ej zorganizowanej z inicjatywy prof, dr hab. M ariana K apicy praco w nika Instytutu N auk Pedagogicznych Uniw ersytetu O polskiego. Obrady odbyły się w dniach 25- 26 w rześnia 2000 roku w Kam ieniu Śląskim.
K siążka pt. Teoretyczne p odstaw y edukacji zdrowotnej. Stan i oczekiwania stanowi pokłosie myśli i w ypow iedzi uczestników jak że w ażnych dla edukacji zdrow otnej obrad. Praca opracow ana zosta ła pod redakcją n aukow ą Barbary W oynarowskiej i M ariana Kapicy. Zaw arte w niej w ystąpienia rozm ieszczone zostały w trzech rozdziałach, które odpow iadają poszczególnym sesjom plenarnym tj.: Zdrow ie i edukacja zdrowotna, Warsztat naukowy pedagogiki zdrow ia (edukacji zdrowotnej),
K adry dla edukacji zdrowotnej.
K siążkę otw iera przesłanie M acieja Demela skierow ane do uczestników konferencji. Jest to re fleksja pioniera pedagogiki zdrow ia, honorow ego patrona tego naukow ego spotkania, nad rozw o jem teorii edukacji zdrow otnej.
R ozdział pierw szy pt. ZD R O W IE I ED UKACJA ZD R O W OTN A W PE R S PEK TY W IE RÓŻ N Y C H D ZIED ZIN N A U K I I PRA K TY K I rozpoczyna Barbara W oynarowska. A utorka w swej przedm ow ie zw raca u w agę na konieczność w spółpracy interdyscyplinarnej w opracow yw aniu teo rii koncepcji zdrow ia i edukacji zdrowotnej.
Prezentacja zebranego m ateriału w tej części została dokonana adekw atnie do kolejności
292
N auczyciel i Szkoła 1-2 2002
nia się poszczególnych nauk w rozw ój teorii edukacji zdrow otnej. D latego znalazły się w tym rozdziale przem yślenia przedstaw icieli poszczególnych dyscyplin naukow ych tj.: m edycyna, pie lęgniarstw o, psychologia, socjologia, pedagogika, pedagogika społeczna, n auka o kulturze fizycznej, na tem at rozw oju teorii zdrow ia i edukacji zdrow otnej. Są to refleksje prezentujące różne podejścia pracow ników nauki do zagadnień zw iązanych z ew aluacją celów i zadań edukacji zdrow otnej oraz w kład poszczególnych gałęzi nauki w opracow anie jej podstaw teoretycznych. Zaprezentow ane opinie to w ypow iedzi następujących autorów : M aria M iller Zdrow ie i edukacja zdrow otna w p e r
spektyw ie n auk m edycznych, Elżbieta C harońska Edukacja zdrow otna w pielęgniarstw ie. P rzyszłość i stan obecny, A ndrzej K raw ański Teoretyczne p odstaw y edukacji zdrow otnej a kultura fizyczna,
Ew a Syrek Zdrow ie w o bszarze zainteresow ań p ed a g o g iki społecznej, Irena H eszen-N iejodek i Jo lanta Ż ycińska W kład p sych o lo g ii w po d sta w y teoretyczne p ro m o cji zdrow ia, Z ofia K aw czyńska- B utrym Zdrow ie i edukacja zdrow otna z perspektyw y socjologii zdrowia, B aw ara В ік i Lucyna Przew oźniak Edukacja zdrow otna w zdrow iu p u blicznym oraz Z ofia Słońska W spółczesna wizja
edukacji zdrow otnej a prom ocja zdrowia.
Drugi rozdział zatytułow any WARSZTAT N A U K O W Y P E D A G O G IK I ZD R O W IA (E D U K A C JI Z D R O W O T N E J) o p atrzo n y zo stał słow em w pro w ad zający m a u to rstw a M arian a Kapicy. W nim autor sygnalizuje potrzebę rozbudow y teorii edukacji zdrow otnej. Polem ikę dotyczącą ter m inologii podstaw m erytorycznych z zakresu edukacji zdrow otnej M arian K apica inicjuje pyta niem : Czy edukacji zdrow otnej p otrzebna je s t teoria? W konkluzji autor podkreśla konieczność tw orzenia i system atyzow ania podbudow y teoretycznej dla pedagogiki zdrow otnej.
W om aw ianym rozdziale m ożna znaleźć inform acje o m ożliw ości w ykorzystania osiągnięć peda gogiki i innych nauk dla rozw oju edukacji zdrow otnej. Specjaliści zajm ujący się p roblem atyką zdro w ia i edukacji zdrow otnej w skazują kierunki planow ania oraz m iejsce i znaczenie w ychow ania zdrow otnego dla dobra człowieka. Autorzy, których w ypow iedzi w ypełniły m ateriał drugiego roz działu to: E w ard A. M azurkiew icz Pożytki z osiągnięć p edagogiki sp o łeczn ej dla edukacji zdrow ot
nej, M arek M. Śliw a Funkcje w ychow ania zdrowotnego, B arbara U ram ow ska-Ż yto Teorie w ykorzy styw a n e IV edukacji zdrowotnej, B arbara W oynarow ska P odejście ukierunkow ane na rozwijanie um iejętności życiow ych i m o żliw o ścijeg o w ykorzystania w edukacji zdrow otnej, M ałgorzata Rębiał-
k ow ska-S tankiew icz W sparcie społeczne ja k o elem ent p ed a g o g iki zdrow ia, Lucyna Przew oźniak i B arbara В ік M odel P R EC ED E -PR O C E ED autorstw a L. W. Greena i M. W. Kreutera ja k o podstaw a
p lanow ania interw encji edukacyjnej, K am il Janiš Z dravotní výchova - m alá úvaha o terminologii,
Ilona Pająk Środow isko edukacji zdrow otnej ja k o podstaw ow y termin p ed a g o g iki zdrow ia, Jan Ste- igl, J o se f K rätoška P odpora zd ra ví a zdravého žyvotníko stylu v teorii a praxi, M onika Žum árová
Výchova ku zd ra vém u životním u stylu, Renata Straub M iejsce edukacji seksu a ln ej w koncepcji szkol nego w ychow ania zdrow otnego, W eronika W rona-W olny i B ożena Jaw ień Wybrane aspekty ewalua- cji p ro g ra m ó w nauczania na p rzykładzie przedm iotu w ychow anie zdrow otne o raz K unegunda W ło-
stow ska M iejsce p ed a g o g iki zdrow ia psychicznego w edukacji zdrow otnej.
Rozdział III zatytułow any K A DRY DLA ED U K A C JI Z D R O W O T N E J otw iera tekst autorstwa Z ygm unta Jaw orskiego. A utor snuje refleksje nad koniecznością i kierunkiem k ształcenia prozdro w otnego przyszłych anim atorów zdrow ia. Ponadto czytelnik w zgrom adzonym m ateriale rozdziału m oże zapoznać się z w ynikam i badań dotyczącym i aktualnego stanu przygotow ania m erytoryczne go nauczycieli w zakresie edukacji zdrow otnej, a także ich opiniam i na tem at realizacji tej ścieżki edukacyjnej. O dnajdujem y tu rów nież stanow isko naukow ców odnoszące się do postrzegania m iej sca i roli edukatorów zdrow ia w prom ow aniu zdrow ia oraz oczekiw ań w obec przedstaw icieli tej profesji.
W om aw ianej części tom u swoim i rozw ażaniam i podzielili się następujący autorzy: M aria Soko łow ska i K azim iera Tarłow ska K ształcenie edukatorów ds. edukacji pro zd ro w o tn ej i p ro m o cji zdro
wia w szkole w system ie edukacji, Zofia Żukow ska Rola uczelni p ed agogicznych w zakresie k ształ tow ania kadr dla edukacji zdrow otnej, Lucyna Przew oźniak i B arbara В ік A sp ekty roli edukatora
Urszula M acioł-Kisiel - Recenzja książki: Barbara W oynarowska.
293
zdrow ia w instytucjach zdrow ia publicznego, Lesław Kulm atycki Prom otor zdrow ia - p rofesja czy hobby?, W ładysław Pańczyk Potrzeby rozwojowo-zdrowotne dzieci i m łodzieży ja k o kryterium d o bru kadr dla edukacji zdrow otnej, Bożena Z aw adzka Nauczyciel zdrow ia w now ej koncepcji refor m y szkolnej, B eata Fedyn G otowość zawodow a nauczyciela do realizacji edukacji zdrowotnej, D a
nuta G odlew ska K ształcenie nauczycieli dla edukacji zdrowotnej, Bożena M akow ska Przygotow a
nie nauczycieli do prow adzenia edukacji zdrow otnej w zreform ow anej szkole oraz Longina Krzę-
tow ska E dukacja zdrow otna przyszłych kadr pedagogicznych.
R ozdział trzeci zam yka refleksja Zbigniew a C endrow skiego, uczestnika konferencji. A utor w y stąpienia podkreśla w ażkość zagadnień edukacji zdrowia, jednocześnie sygnalizuje obserw ow ane niew ielkie zaangażow anie instytucji państw ow ych w w spieraniu rozpow szechniania działań w tym zakresie.
Publikacją zam yka aneks, w którym R edaktorzy zam ieścili m ateriał dopełniający: Propozycja
program u nauczania przed m io tu „edukacja zdrowotna " w kształceniu przeddypłom ow ym nauczy cieli i ped a g o g ó w oraz R am ow y program szkolenia edukatorów ds. edukacji prozdrow otnej i p rom o cji zdrow ia w szkole.
Prezentow ana czytelnikow i książka pt. Teoretyczne podstaw y edukacji zdrowotnej. Stan i oczeki
wania zaw iera w iele w ażkich rozstrzygnięć z zakresu edukacji zdrow otnej. Przytaczane przez auto
rów propozycje rozw iązań i wnioski pow odują, że praca zbiorow a pod redakcją B arbary W oyna- row skiej i M ariana K apicy trafia w oczekiw ania nauczycieli, studentów, ja k rów nież pracow ników nauki zajm ujących się tą problem atyką. M ożna stwierdzić, że publikacja ta skierow ana do szerokie go kręgu zainteresow anych zachęci ich do podejm ow ania dalszych działań badaw czych w dziedzi nie zdrow ia i edukacji zdrow otnej. M oże ona rów nież być przydatna nauczycielom podnoszącym sw oje kw alifikacje zaw odow e. W śród odbiorców tej jakże potrzebnej i oczekiw anej pracy znajdą się nauczyciele doradcy i konsultanci m etodyczni oraz nauczyciele i pedagodzy praktycy dla któ rych problem w ychow ania zdrow otnego je st priorytetowy.
Praca z espołow a Teoretyczne pod sta w y edukacji zdrowotnej. Stan i oczekiw ania pod redakcją B. W oynarow skiej i M . K a p icy jest tom em opatrzonym recenzją naukow ą prof, dr hab. Tadeusza Ma- szczaka.
