R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X X I X , N R 4 S. 199 - 209, W A R S Z A W A 1988
I G N A C Y D E C H N IK , B O Ż E N A C H M I E L E W S K A
W P Ł Y W N A W O Ż E N IA O B O R N IK IE M I O D P A D A M I O R G A N IC Z N Y M I M O N O K U L T U R Y Ż Y T A N A P R Z E M IA N Y
Z W I Ą Z K Ó W P R Ö C H N IC Z N Y CH W G L E B IE K atedra Chem ii Rolnej A kad em ii Rolniczej w L u blin ie
W S T Ę P I C E L P R A C Y
M ateria , organiczna gleb o d gry w a doniosłą rolę w układach geoche m icznych i w życiu roślin. N ie bez znaczenia jest zatem og óln y poziom w ęg la organicznego w glebie, ja k i je g o udział w e frakcjach zw ią zk ó w próchnicznych.
W spółcześnie — w w arunkach d yk tow an ych p rzez in ten syw n e ro l nictw o — o zaw artości w ę g la w g leb ie decydu je g łó w n ie naw ożen ie i sy stem u praw y. Ich od d ziaływ a n ie na w ła ściw y obieg tego pierw iastka w p rzy ro d zie nie zaw sze jest korzystne. N a przykład, w ielo letn ia upraw a n iektórych gatu nków roślin nie sp rzyja zw iększen iu ogólnej zaw artości w ęg la w glebach, 'a p rzy czyn ia się do w zrostu w oln y ch zw ią zk ó w orga
nicznych kosztem silniej zw iązan ych z m ineralną ich masą [6, 13].
W przypadku k w asów hu m inow ych w ys tę p u je ich „od m łod zen ie” , tj. rozbudow a drobin zw ią zk am i a lifa ty czn y m i oraz zw iększen ie lic zb y grup — C H3 w części arom atycznej [6].
A b y p rzeciw d ziałać takim zjaw iskom , zaleca się stosowanie n a w o zów organicznych. W g rę w ch od zi tu przede w szystk im obornik, k tó ry pod w yższa ogólną zaw artość w ęg la i tylk o nieznacznie w p ły w a na pogorsze nie składu fra k c y jn eg o próchnicy g leb ow ej oraz w łaściw ości kw a sów hu m in ow ych [5, 10, 14, 15].
Poza obornikiem coraz częściej stosuje się w w ysokich daw kach od pady różnego pochodzenia (np. osady ściekowe), z których w ie le cechuje
się znaczną zaw artością koloidalnych zw ią zk ó w organ icznych [3, 8],
Z badań dotyczących tego problem u w yn ika, że są to n a w o zy wzbogaca-» jące g le b y w w ę g ie l i azot ogółem [1, 1 1].
Z e w zględ u na znaczną różnorodność stosowanych odpadów [16], w a r to zw rócić u w agę na skład fr a k c y jn y próchnicy g leb ow ej oraz „d o jrz a łość” k w asów hum inow ych. C elem n in iejszej pracy jest przebadanie
300 I. Dechnik, В. Chmielewska
od działyw an ia niektórych n a w o zów organicznych (w tym odpadów ) na zachodzące zm ian y w jakości zw ią zk ó w próchnicznych gleby, na której upraw iano żyto ozim e.
M E T O D Y K A B A D A Ń
Badania w ykonano na podstaw ie dośw iadczenia polow ego, p rzep ro w a dzonego w latach 1981 - 1984 na g leb ie brunatnej w y tw o rzo n e j z g lin y ciężkiej, podścielonej piaskiem w odnego pochodzenia na głębokości 70
cm. D ośw iadczenie założono m etodą split-plot. W jeg o schem acie
u w zględn ion o trz y kom binacje n a w o zow e: obornik m ieszany z przew agą byd lęcego w daw ce 60 t/ha, p rzeferm en tow a n y osad ze ścieków kom u nalnych Lu blin a — w daw ce 60 t/ha oraz granulat keratyn o-koro- m oczn ik ow y w yp rod u k ow a n y w ed łu g patentu P 2171128 [17}' w daw ce 4 t/ha (tab. 1).
T a b e l a l Podstawowa charakterystyka nawozów organicznych [za 2]
Basic characteristics of organie fertilizers [after 2]
Nawóz — Fertilizer Sucha masa Dry matter о/о
с
ogółem % s.m. Total С % of d.m. Nawożenie Fertilization t/ha N ogółem % s.m. Total N % of d.m. C :NObornik — Farmyard manure 27 32,6 5,3 2,34 i 14:1
Osad ścieków komunalnych Municipal sewage sludge Granulat
keratyno-koro-moczni-46 15,5 0,9 1,27 12:1
!
kowy
Keratine bark and urea granulate j
86 ! 27,0 4,3 26,90 1:1
D a w k i n a w o zów stosowano w następujący sposób: I — pełna — w roku założenia dośw iadczenia;
I I — p rzez p ierw sze dw a lata po 1./2 daw ki w y jś c io w e j ;
I I I — przez okres trzech lat co roku po 1/3 daw ki w y jś c io w e j. P rzed założeniem dośw iadczenia stosowano podstaw ow e n a w ozy m i neralne w daw kach: N — 35, P — 40, К — 35 kg/ha.
K o m b in a cje n a w ozow e i kontrolę w ykonano w czterech powtórzeniach. W ielkość poletek w yn osiła 40 m 2.
P o trzy letn iej u p raw ie żyta ozim ego pobrano próbki g le b y ze w s z y stkich kom binacji n a w o zow ych i kontroli z w a rstw 0 - 20, 20 - 40 i 40 - 60
Nawożenie obornikiem a związki organiczne gleby 2 0 1
cm. A n alizow an o średnie próbki g le b y z po w tórzeń poszczególnych kom bin acji naw ozow ych.
F rak cjon ow an ie zw ią zk ó w próchnicznych przep row adzono w edłu g przepisu podaw anego przez K u m ad ę i wsp. [7], odw racając tylk o k o le j ność stosowanych ro ztw o ró w ekstrakcyjnych. N a jp ie r w w y d zie lo n o z g le b y w oln e zw ią zk i organiczne roztw orem 0,025 M N a4P207 o pH 7 (fra k c ja I), a następnie silniej zw iązan e z m ineralną masą g le b y — 0,1 M N aO H (fra k cja II).
Zaw artość С ogółem w glebie, w obu w yciągach i w strąconych z nich kwasach hu m inow ych oznaczono m etodą m anganom etryczną.
Ponadto w kwasach hu m inow ych z fra k c ji I I — po pon ow n ym roz puszczeniu w 0,1 M N a O H oznaczono i obliczono następujące w artości: 1. A log К = log K400 — log K600 gd zie К — absorbancja ro ztw o ró w m ierzona p rzy 400 i 600 nm ;
2. R F : K6oo/c/ml 0,02 M K M n 04 zu żyte p rzy m iareczkow an iu 30 m l roztw oru Kh, w k tórym uprzednio zm ierzon o absorbancję p rzy 600 nm/ X 100.
P o w y ższą w artość obliczono zgodnie z przyk ła d em zam ieszczonym w pu blik acji Sim ona i Speicherm anna [1 2].
N a podstaw ie w artości A log К i R F ocenia się stopień h u m ifik a cji kw asów hum inow ych, a korzystając z diagram u k la sy fik a cy jn eg o K u m a d y i wsp. [7] d zieli na ty p y А , В, P i R p. O bejm u ją one kw asy od najsil niej (typ A ) do najsłabiej zh u m ifikow an ych (typ R v).
3. P Q : a(a + b) • 100 (°/o), gd zie :
a — zaw artość С w kwasach hu m inow ych w obu ekstraktach, a + Ъ — zaw artość С (w K h + K f ) w e fra k c ji I + II.
O M Ó W IE N IE W Y N I K Ó W I D Y S K U S J A
N a w o z y organiczne bez w zg lęd u na wysokość i podział daw ek nie p rz y c z y n iły się w sposób w y r a ź n y do różnicow ania poziom u koncentracji С ogółem w w a rstw ie ornej g le b y (tab. 2). N iem n iej stw ierdzono, że jeg o ilości n ig d y nie b y ły niższe n iż w kom binacji kontrolnej, a n aw et w przypadku naw ożenia g le b y granu latem keratyn o-k oro-m oczn ik ow ym w y k a z y w a ły tendencję w zrostow ą.
W ra z z głębokością zaw artość w ęg la szybko malała, tak że w w a rstw ie 40 - 60 cm ob niżyła się ona trz y - lub czterokrotnie. O dd zia ływ an ie na w ożen ia organicznego ogran iczyło się w zasadzie tylk o do podglebia (20 - 40 cm). P r z y zastosowaniu obornika i osadu ściekow ego w dawkach dzielonych przez okres dw u- lub trzy letn i m ożna zau w ażyć w w a rstw ie 20 - 40 cm w zrost ilości С ogółem w porów naniu z kontrolą.
[
20
2
]
Tabela 2 Wpływ nawożenia organicznego na zawartość węgla ogółem i wyekstrahowanego z gleby
Organie fertilization effect on the content of total carbon and carbon extracted from soil
Sposób С wyekstrahowany С wyekstrahowany С wyekstrahowany
Nawożenie nawo żenia С ogółem С total С ogółem С extracted С ogółem С total С ogółem С extracted С ogółem С total С ogółem С extracted Fertilizer Fertili zation kind mg/100 g С total °//о mg/100 g С total °//о mg/100 g С total °//о warstwa — layer 0-20 cm warstwa -- layer 20-40 cm warstwa — layer 40-60 cm
Kontrola Control - 948 79,4 378 37,1 295 54,4 Obornik I 954 76,1 302 40,5 316 55,6 Farmyard II 1002 84,4 438 43,6 258 40,5 manure III 978 80,7 504 23,2 202 58,2 Osad ścieku I 966 76,7 321 32,9 231 46,5 komunalnego II 984 78,5 497 20,4 303 46,9 Municipal sewage sludge III 977 78,6 525 21,7 243 47,7 Granulat keratyno-koro-mocznikowy
_
1020 79,1 315 45,5 252 50,0Keratine-bark and urea granulate II 1050 74,6 333 39,5 303 41,0
Nawożenie obornikiem a związki organiczne gleby 203
R óżn icow an ie zaw artości С ogółem w w a rstw ie ornej badanej g le b y pod w p ły w e m naw ożenia organ icznego b yło m niejsze niż to podali inni a u torzy [1, 4, 5]. W zrost zaw artości tego pierw iastka w glebach w yra źn ie korelu je z w ielkością daw ek odpadów i l jest znaczący g d y przekraczają one 300 t s.m. z 1 ha [4]. P o d ob n y e fe k t uzyskano stosując n aw ożenie odpadam i (osad ściek ow y) lub obornikiem ' ze zw iększoną częstotliw ością
[10, 11].
F o rm y i ilość stosowanych n a w ozów organ icznych oraz rodzaj resztek roślinnych w p ły w a ją także na skład fra k c y jn y zw ią zk ów próchnicznych [4, 6, 10, 13, 14]. Jakość tych z w ią zk ó w m ożna ocenić, w y d zie la ją c z g le b bardziej ru ch liw e ich fra k c je p rzez zastosow anie ro ztw o ró w N a 4P 20 7 o pH 7 i N aO H [4]. Stosunek w ę g la w y d zielon ego w tych roz tw orach ekstrak cyjn ych do С ogółem w yn osi dla w ierzch n iej w a rs tw y g le b y około 80°/o (tab. 2). Do obniżenia w spom nianego stosunku n ajbar d ziej p rzyczyn iło się stosowanie granulatu k eratyn o-koro-m oczn ikow ego w daw kach dzielon ych (po 1/3 daw ki w y jś c io w e j w okresie trzech la t): w w a rstw ie 0 - 2 0 cm — do 69%, a w w a rstw ie 40 - 60 cm — do 37%).
N aw ożen ie g leb y obornikiem i osadem ścieku kom unalnego w y ra źn ie j zm n iejszyło stosunek С w yd zie lo n e go przez oba ro z tw o ry ek strak cyjne do С ogółem tylk o w w a rstw ie 20 - 40 cm. I tym razem dzielen ie daw ek w y jś c io w y c h po 1/3 b yło n a jefek ty w n iejsze.
O góln ie n a leży stw ierdzić, że stosunki te w badanych w arstw ach g le b y układają się w następującej kolejności:
0 - 2 0 < 40 - 60 < 20 - 40 cm.
W składzie z w ią zk ó w próchnicznych w a rs tw y ornej g le b y naw ożon ej naw ozam i organ iczn ym i w porów naniu z nie naw ożoną zarysow ała się tendencja do w zrostu procentow ego udziału w ę g la kw asów hu m inow ych w e fra k c ji I (tab. 3). N ajw ięk szą różnicę (o 11,5%) uzyskano m ięd zy kom binacją kontrolną a kom binacją, w k tórej przed założeniem dośw iad czenia zastosowano jed n ora zow o obornik. N ieco m niejsze różnice w y s tą p iły po corocznym w prow ad zen iu do g le b y podzielonych daw ek pozo stałych nawozów . N atom iast w e fra k c ji I I jed yn ie granulat k eratyn o-ko- ro-m oczn ik ow y zw iększał w niej poziom koncentracji w ę g la w kwasach hu m inow ych w stosunku do kontroli.
A n a lo gic zn y kierunek zmian, dotyczący procen tow ej zaw artości w ęg la w kwasach obu fra k cji, w ystą p ił w w a rstw ie 20 - 40 cm po corocznym zastosowaniu dzielonych daw ek granulatu keratyn o-koro-m oczn ikow ego. N atom iast w p ły w podobnie dzielonych daw ek obornika i osadu ścieko w eg o w e w spom nianej w a rstw ie pow od ow ał ju ż u trzym an ie się kw asów hu m inow ych w e fra k c ji I I na poziom ie zb liżon ym do w yjś cio w eg o .
N ajsła b iej zaznaczył się w p ły w n aw ozów organicznych na najgłębszą w arstw ę gleb y, gdzie tylk o w e fra k c ji I zaobserw ow ano n iew ielk ie obni żenie się ilości kw a sów hu m inow ych (w porów naniu z kontrolą).
L 2 0 4 ] Tabela 3 Wpływ nawożenia organicznego na procentowy udział С kwasów huminowych we frakcjach: 0,025M N a 4P 20 7 (I) oraz 0,1M N aO H (II) badanej gleby Organie fertilization effect on the share (% ) of С of humic acids in the fractions of: 0.025M N a 4P20 7 (I) and 0,1M N a O H (II) of the soils studied
I ■ Spo Frakcja -- Fraction I 0.025M N a 4P 20 7 Frakcja — Fraction II 0.1 M N a O H Frakcja — Fraction j I 0.025M N a 4P20 7 ! Frakcja — Fraction II 0.1M N a O H Frakcja — Fraction I 0.025M N a 4P 20 7 Frakcja — Fraction II 0.1M N a O H Nawożenie j Fertilizer
____
1
sób nawo żenia Ferti liza tion 1 ogółem total mg С/1 OOg С kwasów hunim. w С fr. С of humic acids in С fr. °// о ogółem total mg С/100g С kwasów humin. w С fr. С of humic acids in С fr. о// о ogółem total mg C/100g 1 ; С kwasów humin. w С fr. С of humic acids in С fr. % ogółem total mg C/100g С kwasów humin. w С fr. С of humic acids in С fr. j % ! ogółem total mg С/100g С kwasów humin. w С fr. С of humic acids in С fr. о/ / о ogółem total mg C/100 i C i kwasów : humin. 1 w С fr. С of humic j acids ' in С fr. 1 % Kontrola j Control 252 30,5 501 45,2 64,2 14,0 76,2 19,7 55,8 16,0 78,0 36,2 i Obornik I " 1 192 42,0 534 44,3 57,6 I 11,5 64,8 ~~16,У ” 73,8 13,8 102,0 42,4 Farmyard II 234 32,8 612 44,7 76,8 11,7 114,0 17,4 52,2 18,4 52,2 28,7 manure III _____1 240 ! 31,3 549 41,9 58,8 13,3 58,2 19,6 55,8 11,8 61,8 31,1 Osad ścieku 1 210 ! 26,9 ! 531 40,1 j 49,8 10,8 55,8 11,8 49,8 8,4 57,6 ~ 27,1 : komunalnego 1 11 193 31,1 579 i 44,9 ! 52,8 13,6 48,6 18,5 70,2 12,0 72,0 27,5 Municipal sewage sludge IH 225 34,1 543 1 43,5 J 60,0 10,0 54,0 18,9 54,0 8,9 61,8 34,0 1 Granulat j I j 270 35,8 537 ~ 44,7 ~ 61,2 Ï6/7 82,2 10,2 60,0 8,0 66,0 30,0 1 keratyno-koro-I I 258 33,5 525 47,7 57,0 1 15,8 74,4 14,5 52,0 9,2 72,0 31,7 • -mocznikowy i Keratine, bark j urea granulate ! in ! 204 j 36,8 495 47,8 61,8 17,5 46,8 28,2 1 60,0 14,0 67,8 , 37,2[2
0
5
]
Tabela 4 Wartości wskaźników A log К i R F oraz typ kwasów huminowych gleby nawożonej nawozami organicznymi
Values of indices of A\og К and R F and type of humic acids of soil fertilized with organic fertilizers
Nawożenie Fertelizer Sposób nawożenia Fertilization P Q N a 4P 2О7 -f- -f N a O H A log К R F Typ j Type P O N a 4P2О7 -f- i -i N aO H j A log К R F Typ Type P Q N a 4P 2О7 ~Ь + N aO H A log К R F Typ 1 Type
kind warstwa — layer
0-20 cm warstwa — layer 20-40 cm ! warstwa — layer 40-60 cm Kontrola Control - 40 0,704 49 В 17 0,655 54 ! 1
B
I 28 0,695 44 P Obornik I 44 0,794 33_________
14 0,621 36 1P
30 0,840 47 В Farmyard manure II 42 0,879 28 * , 15 0,721 45 В 24 0,622 62 В III 39 0,844 30 Pp 16 0,695 33 p 22 0,653 51 p Osad ścieku 1 “ I T 0,847 27 и"
0,679 47 в 19 0,866 45 в komunalnego II 42 0,850 27 16 0,626 35 p 20 0,668 53 p Municipal sewage sludge III 41 0,870 26 R JyP 14 0,477 48 p 2 2 0,683 42 p Granulat keratyno- I 42 0,749 52 ' i В “ T i 0,532 80 в 20 0,602 62 в -koro-mocznikowy II 43 0,757 54i в
16 0,617 58 в 2 2 0,599 60 p Keratine, bark and urea granu late206 I. Dechnik, В. Chmielewska
W ystęp u jąca Iw badanych w arstw ach g le b y sum aryczna zaw artość kw asów w obu ekstraktach b yła dość niska (tab. 4). N ie różniła się ona jednak od ilości stw ierdzon ych w w ielu glebach D alekiego W schodu
(Japonia) i w schodniej E u ropy [7].
Zastosow ane w dośw iadczeniu n aw ożenie organiczne w y ra źn ie w p ły nęło na zm ianę w łaściw ości k w asów hu m inow ych w yo d ręb n ion ych z w y ciągu ОД M N aO H . P o zastosowaniu obornika i osadu ściekow ego jakość tych kw a sów z w a rs tw y ornej znacznie się pogorszyła. Św iadczą o tym w zrastające w artości w skaźnika A log К i obniżone w artości R F , klasy fik u ją ce je do nisko zh u m ifikow an ych k w asów typ u R P. Jed yn ie g ra nulat k eratyn o-k o ro -m o czn ik ow y nie zm ien ił w w a rstw ie 0 - 2 0 cm ani stopnia h u m ifikacji, ani typu kw asów hu m inow ych w porów naniu z kon trolą. Do w ycią g n ięcia podobnej kon klu zji u pow ażniają w y n ik i uzyskane z oceny ich jakości w w a rstw ie 20 - 40 cm, g d y n aw óz ten zastosowano bądź jednorazow o, bądź w dzielonych daw kach po 1/2. Pozostałe n a w o zy organiczne zm ien iły w w a rstw ie 20 - 40 cm stopień h u m ifik a cji k w asów tak, że zak lasyfikow an o je do typ u P.
P r z y n a jw ięk szej częstotliw ości naw ożenia g le b y n aw ozam i organ icz n ym i stw ierdzono w w a rstw ie 40 - 60 cm, analogicznie ja k w kontroli, w yłączn ie kw asy typu P.
K w a s y hu m inow e zaliczane p rzez K u m ad ę do typ u R p, w yodręb n ian o z w y k le z poziom ów gen etyczn ych A 0j A F i A i gleb b ielicow y ch i brunat nych leśnych, zaś k w a sy hu m inow e typ u P — w leśnych glebach bru natnych i u praw nych czarnych ziem iach, cechujących się zw iększoną w ilgotn ością w głębszych partiach p r o filó w [7, 9]. Są to k w a sy o w ię k szym udziale w bu dow ie drobin og n iw a lifa ty czn y ch niż arom atycznych.
W N I O S K I
1. Stosowanie przez okres dw u lub trzech lat dzielon ej daw ki w y j ściow ej granulatu k eratyn o-koro-m oczn ikow ego p rzyczyn iło się do nie w ielk ie g o w zrostu zaw artości w ęg la ogółem w w a rstw ie ornej g le b y oraz do obniżenia w w arstw ach 0 - 2 0 i 40 - 60 cm w artości stosunku С w yd zielon ego_ e ^qq p 0(^0bna zależność w ystąpiła w w arstw ie p rze
j-C ogółem
ściow ej p rz y analogicznych sposobach nawożenia g leb y obornikiem i osa dem ścieku komunalnego.
2. N a w o z y organiczne w p ły n ę ły na w zrost zaw artości k w asów hum i n ow ych w e fra k c ji 0,025 M N a 4P 20 7 w w a rstw ie w ierzch n iej gleb y. Co roczne stosowanie granulatu keratyn o-koro-m oczn ikow ego zw iększało ilość tych kw asów tak w e fra k c ji I, ja k i fra k c ji I I w w a rstw ie ornej i podglebiu.
Nawożenie obornikiem a związki organiczne gleby 207
3. O bornik i osad ścieku kom unalnego ob n iżały stopień h u m ifik a cji kw asów hu m in ow ych do głębokości 40 cm. W w a rstw ie ornej b y ły one rep rezen tow an e przez k w a sy typ u R p, w podglebiu — przez kw asy typu P.
4. Spośród badanych n a w o zów organicznych ty lk o granulat k era ty - n o-k oro-m oczn ik ow y nie zm ieniał typ u kw asów hu m inow ych badanej g le b y w porów naniu z obiektem kontrolnym .
L I T E R A T U R A
[1] C z y ż y k F. W y n ik i doświadczeń z nawożeniem pól ornych osadam i ścieko wym i. W iad . IM U Z , 1975, 12, 2.
[2] D e c h n i k I., C h m i e l e w s k a B. W p ły w nawożenia obornikiem i odpa dam i organicznym i na zawartość zw iązk ó w fenolow ych w glebie. Zesz. Probl. Post. N a u k Roi. (w druku).
[3] F i 1 i p e к T. W p ły w osadów ściekowych na zawartość m etali ciężkich w roś linach. Cz. I. Chemiczne w łaściw ości osadów ze ścieków kom unalnych i k o - m unalno-przem ysłowych. Ann. U M C S , Sec. E, 1982, 37 s. 147 - 158.
[4] F l i s - B u j a k М., T u r s k i R., B a r a n S. W p ły w osadu ściekowego na przem iany zw iązk ów próchnicznych w bielico w e j glebie piaskow ej. Rocz. G le - bozn. 1986, 37, 2/3 s. 187 - 194.
[5] G a w r o ń s k a A . W p ły w w ieloletniego nawożenia organicznego i m in eral nego na niektóre chemiczne w łaściw ości gleby. Skutki wieloletniego stosowa nia naw ozów . Symp. N auk. Cz. II. P u ła w y I U N G , 1976 s. 35 - 40.
[6] К o w a 1 i ń s к i S., D r o z d J., L i с z n a r M. Przem iany zw iązk ó w próch nicznych w glebie pod różnym i roślinam i u p raw n y m i w m onokulturze i zm ia- now aniu w świetle dziesięcioletnich doświadczeń. Rocz. Glebozn. 1936, 37, 2/3 s. 169 - 185.
[7] К u m a d a K., S a t o О., O h s u m i Y., О h t a S. H um us composition o£ mountain soils in Central Japan with special reference to the distribution of P Type humic acid. Soil Sei. Plant N utr. 1967, 13, 5 s. 151 - 158.
[8] K u t e r a J. W ykorzystanie ścieków w rolnictwie. P W R iL , W a rs z a w a 1987. [9] K u w a t s u k a S., T s u t s u k i K., K u m a d a К . Chem ical studies on soil
humic acids. Soil Sei. Plan t Nutr. 1978, 24 s. 337 - 347.
[10] M y ś k ó w W. , S t ą s i e k S. W p ły w wieloletniego nawożenia na aktywność biologiczną i substancje organiczne gleby. Skutki wieloletniego stosowania naw ozów . Symp. N auk. Cz. II. P u ła w y IU N G , 1976 s. 49 - 56.
[11] S c h a f f e r G. Die A bw assersch lam m verw erteru n g Landort-Sch aftlich en N utz flächen. Zeitschrift A ck e r und Pflan zen bau 1967, 126, 1.
[12] S i m o n K., S p e i c h e r m a n n H. Beiträge zur H um usuntersuchungsm etho dik. Bodenk. und Pflanzenernähr. 1938, 8 s. 120 - 152.
[13] T u r s k i R., F l i s - B u j a k M. Przem iany zw iązk ó w próchnicznych w po dobnie użytkowanych glebach różnego pochodzenia. Rocz. Glebozn. 1980, 31, 3/4 s. 299- 307.
[14] T u r s k i R., F l i s - B u j a k M. The influence of m ineral fertilizing and w a y of m anuring in soil on humic acids. Pol. J. Soil Sei. 1970, III, 2 s. 21 - 26. [15] W i ś n i e w s k i W. , W a g n e r K., G o n e t S. S. W p ły w m ineralnego i o
r-208 I. Dechnik, В. Chmielewska
ganicznego nawożenia na jakość próchnicy. Rocz. Glebozn. 1986, 37, 2/3 s. 287 - 294.
[16] W o l s k i T. W ykorzystanie odp ad ów przem ysłowych do otrzym yw ania p re p aratów próchnicowo-podobnych. Zesz. Probl. Post. N a u k Roi. 312 (w druku). [17] W o l s k i T., D e c h n i k I., G l i ń s k i J. N aw o zy organiczno-m ineralne i spo
sób otrzym yw ania n aw o zów organo-m ineralnych, Patent 217, 128, 1979.
И. ДЕХНИК, Б. Х М ЕЛЕ ВСК А В Л И Я Н И Е У Д О Б Р Е Н И Я М О Н О К У Л Ь Т У Р Ы РЖ И С Т О Й Л О В Ы М Н АВО ЗО М И О Р Г А Н И Ч Е С К И М И О Т Х О Д А М И Н А И ЗМ Е Н Е Н И Я Г У М У С Н Ы Х С О Е Д И Н Е Н И Й В П О Ч В Е Кафедра агрохимии Сельскохозяйственной академии в Люблине Резю м е Исследовали влияние стойлового навоза, осадка коммунальных сточных вод и кера- тино-корово-мочевинного гранулата на содержание обшего С и на качественные изменения гумусных соединений в трех слоях (до 60 см) бурой почвы образованной из тяжелой глины. Указанные удобрения применяли под монокультуру ржи в одной дозе до закладки полевого опыта и раздельно по 1/2 и 1/3 исходной дозы в двух- или трехлетний период. В сравнении с контрольным вариантом удобрение полвы раздельными дозами кера- тино-корово-мочевинного гранулата способствовало повышению содержания общего С в пахотном слое почвы, гуминовых кислот во фракциях N a 4P 20 7 и N a O H в слоях 0-20, С в вытяжках 20-40 см и снижению значения соотношения ---— . В исследуемых слоях почвы общий С это удобрение не изменяло ни степени гумификации гуминовых кислот, ни их типа (.В). Подобное применение стойлового навоза и осадка коммунальных сточных вод при водило к повышению содержания общего С в слое 20-40 см и гуминовых кислот в пиро- фосфатной фракции из пахотного слоя под действнием в первую очередь однократной дозы стойлового навоза. Оба удобрения снижали степень гумификации гуминовых кислот. В верх нем слое они были представлены кислотами типа Rp , а в подпахотном слое (20-40 см) кислотами типа Р (согласно делению кислот предложенного Кумада).
Nawożenie obornikiem a związki organiczne gleby 209
I. D E C H N IK , B . C H M I E L E W S K A
E F F E C T O F F E R T I L I Z A T I O N O F R Y E M O N O C U L T U R E S W I T H F A R M Y A R D M A N U R E A N D O R G A N IC W A S T E S O N C H A N G E S O F H U M U S C O M P O U N D S
IN S O IL
Departm ent of A gricu ltu ral Chem istry A gricu ltu ral U niversity of L u b lin
S u m m a r y
The respective investigations concerned the effect of farm y ard manure, m uni cipal sew age sludge and keratine bark and urea granulate on the total С con tent and quantitative changes of humus compounds in three layers (to 60 cm) of b ro w n soil developed from heavy loam. The above fertilizers w ere applied to the rye monoculture in single rate before establishment of the field experim ent and in divided rates of 1/2 and 1/3 of initial rate in the tw o - or th ree-year pe riod.
The soil fertilized wtih divided rates of keratine, bark and urea granulate re sulted in increase of the total С in the arable layer, humic acids in N a 4P 20 7 and N a O H fractions in the layers of 0 - 2 0 and 20 - 40 cm and in decrease of the ratio
С in extracts
o f --- as com pared w ith the control treatment. In soil layers studied total С
the above fertilizers did not change the hum ification degree of humic acids nor their type (B).
Sim ilar application of farm yard m anure and m unicipal sew age sludge led to an increase of total С in the 20 - 40 cm layer and of humic acids in the p yro phosphate fraction from the arable layer, m ainly under the effect of single fa rm y ard m anure rate. Both fertilizers low ered the humification degree of humic acids. In upper layer they w ere represented by acids of the R p and in subsoil (20 - 40 cm) by acids of the P type (according to the division of acids by K um ada).
Pro f. dr I. D ech n lk Praca w płyn ęła do redakcji w kw ietniu 1987 r. Kated ra C h em ii R o ln e j
Akadem ia Rolnicza w L u blin ie 20 - 069 Lu blin , Leszczyńskiego 7
