Maria Staniszkis
Adwokaci i aplikanci adwokaccy w
innych obozach jeńców : fragmenty
Palestra 27/8(308), 38-39
38 N r 8 (308)
zie w W oldenbergu, adw . E ugeniusz E c k n e r z P oznania, adw . B o r y s i e - w i c z ze L w ow a i adw . S z p i k o w s k i z Bydgoszczy.
W obozie w M u rn au w 1943 r. Kolo P ra w n ik ó w g rupow ało 164 członków. W obozach w A rn sw a ld e (Choszczno) i n astęp n ie w G ro ss-B o rn (N adarzyce) działalność n au k o w ą i o św iato w ą z d ziedziny p ra w a w p o sta ci w y k ład ó w , od czytów, ćw iczeń p rak ty c zn y c h , d y sk u sji itp. p ro w ad zili m. in. n a s tę p u ją c y a d w o kaci: Z ygm unt A l b r e c h t z Łodzi (był prezesem K oła P raw ników ), A ntoni O b u c h o w i c z z Łodzi, S tan isław G a r l i c k i z W arszaw y, K azim ierz G ó r e c k i z W arszaw y, A n to n i K o z ł o w s k i z W arszaw y, K azim ierz R ó ż y c k i z W arszaw y (adw. po w ojnie), M ichał W i 1 a m o w i cz z W arszaw y (adw. po w ojnie), M ichał L o r k i e w i c z z P o zn an ia (był ta k ż e przez p ew ie n czas p re z e sem K oła P raw n ik ó w ), R a jm u n d G a ł o n z P oznania, M a ria n S c h r o e d e r z P oznania, E ugeniusz E c k n e r z P oznania, W itold R z e p c z y ń s k i , M a ria n D o e r f e r z P oznania, M ieczysław K l a u z i ń s k i z P oznania, R om an S i o d a z Poznania, Ł a b i ń s k i z P oznania, E c h a u s t z P ozn an ia, M. Z i e l i ń s k i z O strow a, S tefan S t r o i ń s k i z O strow a, G a n k o w s k i ze Ż nina, L i n e t - t e z T o ru n ia o raz Ł a n g o w s k i z T oru n ia.
A d w o k at A lb rec h t n aw ią z a ł k o n ta k t listo w n y z adw . L eonem N ow odw orskim z W arszaw y w sp raw ie n a d e sła n ia do obozu z k r a ju książek praw niczych. P rz e niesiony k a rn ie do obozu w Doessel, n a d a l pro w ad ził d ziałaln o ść o św ia to w o -n a u - kow ą. W obozie tym p ra w n ic y gru p o w ali się w okół osoby prof. J . W a s i l k o w s k i e g o , a do g rona w ykładow ców należeli ta k że adw okaci Z y g m u n t W a s i l e w s k i z W arszaw y, W ład y sław T o m a r o w i c z z W arszaw y, L eon K o n z W a r szaw y oraz N arcyz M i c h a ł o w s k i z K rakow a.
N iezależnie od w y k ład ó w i ćw iczeń Koło P ra w n ik ó w w G ro ss-B o rn zainsceni- zow ało pokazow y proces C ezarego B a ry k i z udziałem stro n i sk ła d u sędziow skie go. Proces zakończył się w y d an ie m w y ro k u uniew in iająceg o B arykę.
We w szystkich obozach jenieckich ad w o k a ci w łączyli się nie ty lk o do a k c ji o c h a ra k te rz e k u ltu ra ln o -o św iato w y m , ale i do d ziałaln o ści p o d ziem n o -p atrio ty cz- nej, ja k np. re d a g o w a n ia ta jn y c h gazetek obozow ych (au to r niniejszego szkicu w spó łp raco w ał przez p ew ie n czas p rzy red a g o w a n iu „ Z a d ru c ia ” z A dam em R a pack im , późniejszym m in istre m sp raw zag ran iczn y ch w PRL), o rg an iz o w an ie i p rz e kazy w an ie ta jn eg o n a s łu c h u radiow ego itp.
C z ę ś ć I I . M a t e r ia ły z o b ra d , s e s ji
MARIA STANI SZKIS
Adwokaci i aplikanci adwokaccy w innych obozach jeńców
(fragm enty)
W śród jeńców w obozach S tarobielsk, K ozielsk, O staszków i P aw liszczew B ór byli adw okaci i ap lik an c i adw okaccy, któ rzy uczestniczyli w w ojn ie w e w rześn iu i p aź d ziern ik u 1939 r. ja k o oficerow ie rez erw y . W ielu z n ic h było w W ojskow ym K orpusie Sądow ym , a re sz ta p ełn iła służbę w ojsk o w ą w innych fo rm a cjac h w o jsk o w ych biorących b ezpośredni udział w w alkach.
Nie m a m ożliw ości dokładnego u sta le n ia, ilu i jacy ad w okaci i ap lik an c i byli w tych obozach. Tylko n ie k tó rzy w chw ili śm ierci w K aty n iu m ieli przy sobie dokum enty w skazujące n a ich zawód, a w ięc legitym ację w y d a n ą przez sam orząd adw okacki lu b le g ity m a cję Z w iązku A dw okatów P olskich — społecznej o rg an izacji przedw ojennej a d w o k a tu ry . J e s t szczególnie znam ienne i św iadczące o przy w
iąza-N r 8 (308) 11 d z ia l te m a t y c z n y 39
n iu tych o ficerów -adw okatów do zaw odu lu b o rg an iz ac ji adw okackiej, że przen ieśli le g ity m a cje poprzez tru d y w a lk i n a froncie, tra n sp o rty , obóz je n iec k i i nie ro zsta ją c się z n im i ponieśli m ęczeńską śm ierć. J e s t to okoliczność głęboko p rze jm u ją ca , k tó ra ta k że zobow iązuje a d w o k a tu rę naszych czasów do z a p am iętan ia ich nazw isk.
W la ta c h sześćdziesiątych N aczelna R ada A dw o k ack a sporządziła listę ad w o k ató w i a p lik a n tó w adw okackich poległych, zam o rd o w an y ch i zaginionych w la tac h 1939—1945. L ista ta b y ła ułożona w edług ok ręg ó w izb adw okackich. Stw ierdzono, że w w ym ienionych w yżej obozach zginęli n a s tę p u ją c y ad w o k a ci i ap lik a n c i ad w o kaccy: A ndruszkiew icz M arian , W arszaw a, A raszkiew icz W łodzim ierz, Łódź, B a n a szak S tanisław , K ępno, Bogobowicz A lek san d e r R om uald, C zęstochow a, C hludziński W łodzim ierz Józef, W arszaw a, C h raniew icz M ichał, D ubno, C ięciała (?), T arn o w sk ie G óry, D erw iński H en ry k , T arn o w sk ie G óry, D ziedzicki A dam , W arszaw a, F e c h tn e r E d w ard , W arszaw a, F ein b e rg N ikodem S tefan , W arszaw a, F re n k ie l H en ry k , W a r szaw a, H eller (?), (?), H o ffm an n M aksym ilian Adolf, Lw ów , Ja ck o w sk i Ju lian , W arszaw a, Jeżew ski A rtu r, W arszaw a, Je że w sk i M ieczysław , W arszaw a, J u rk o w sk i K azim ierz, W arszaw a, K aw czak S tan isław , W arszaw a, K lin g e r T adeusz, (?), K linger W ładysław , (?), K o erb el S tan isław , Nowy Sącz, K o rw in -S zy m an o w sk i T adeusz, W arszaw a, K ow alski S tefan , W arszaw a, K oziński Je rz y , Łódź, K ru sch e Ja n , W a r szaw a, K u b ia k S tan isław , O strów W lkp., K ulczy ń sk i (K ulczycki) Z ygm unt, L ublin, K uziel (Kucel) S tefan, S ta ry Sącz, L eokiew icz K azim ierz, (?), M adey Józef, W a r szaw a, M eryn H enryk, Będzin, M oraw ski Ja n , W arszaw a, N ieder B ronisław , P oznań, O kw ieciń sk i Józef, Łódź, P aszkiew icz M a ria n Z dzisław , W rześnia, P aw ło w sk i Czesław , W arszaw a, P e rż K azim ierz, G niezno, P ieńczykow ski Ja n , W arszaw a, P le - ch a w sk i M arian R udolf, Lw ów, P o zn ań sk i Leon, Lw ów , R adziszew ski Z bigniew , P oznań, R eszke M arian, W arszaw a, R ozenberg Józef M arceli, W arszaw a, R utkiew icz Józef, W ilno, Schw eig R ubin, (?), S ta rk o w sk i K azim ierz, P oznań, Ś w iąte k (Św iatek) K a ro l A n to n i (?), T etzla ff B ronisław , P oznań, T orczyński S tan isław , (?), T u stan o w sk i S tan isław , Rów ne, U rb ań czy k E rw in, K atow ice, W arzeszkiew icz S tan isław , K raków , W iesiołow ski S tanisław , B iała P odlaska, W inkow ski H enryk, O stró w 'W lkp., W ir- szyłło T adeusz, W ilno, W iza C ezary, O strzeszów , Z ajączkow ski W ładysław , (?), Z arn o w sk i W acław , W arszaw a i ja k iś nie rozpoznany pod p o ru czn ik rez e rw y -a d w o - k at.
KAZIMIERZ OSTROWSKI
U dział ad w o k a tó w polskich w k o n sp ira c ji w o jskow ej w okresie 1939— 1945
O p ra co w a n ie to pośw ięcam adw okatom , z k tó ry m i ze tk n ą łem się w czasie m ojej p ra c y k o n sp irac y jn e j i z zw iązk u z ta k ą p rac ą.
W listopadzie 1939 r. zacząłem p rac ę k o n sp ira c y jn ą w Z w iązku O dbudow y R zeczypospolitej (ZOR), o rg an izacji p a ra m ilita rn e j, k tó ra n a stę p n ie w ra m a c h p ro w adzonej przez ZWZ a k c ji scaleniow ej o rg an iz ac ji m ilita rn y c h w eszła w sk ła d ZW Z-A K . W ZOR do czerw ca 1942 pełniłem fu n k c ję dow ódcy O k ręg u K rakow skiego tej o rganizacji. U żyw ałem w ów czas pseudonim ów „K a ro l”, a później „Z alesk i”.
W tym . czasie w sp ó łp raco w ał ze m n ą adw . T adeusz I s k r z y c k i . W czasie stu d ió w praw niczych na U niw ersy tecie Ja g ielo ń sk im w la ta c h 1931—1932 był prezesem B ratn iej Pom ocy S tu d en tó w U J. O d g ru d n ia 1939 r. do sie rp n ia 1940 r. p rac o w a ł k o n sp iracy jn ie w ZOR n a te re n ie K ra k o w a . W chodził w skład K om endy O kręgu K rakow skiego tej organizacji. Do obow iązków jego należało o rganizow anie
