Ochrona lasów w prawie karnym

Wojciech Radecki

Ochrona lasów w prawie karnym

Palestra 22/3(243), 18-31

18 W o j c i e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

n ik ła z p rze stę p stw a popełnionego przez k o m o rn ik a w to k u jego czynności, ro szcze­ n ia z tego ty tu łu przeciw k o k o m o rn ik o w i p rz e d a w n ia ją się z u p ły w em l a t d zie­ sięciu (a rt. 442 § 2 k.c.). N ie dotyczy to je d n a k odpow iedzialności S k a r b u P a ń s tw a o p a rte j n a a r t. 769 § 2 k.p.c., do k tó re j sto s u je się w yłączn ie te rm in y p rz e d a w n ie ­ n ia przew id zian e w a r t 769 § 3 k .p .c .89

W p iśm ien n ictw ie p raw n ic zy m w y rażo n o pogląd,’0 że sp raw y p rze ciw k o S k a rb o ­ w i P a ń s tw a o p a rte n a p rze p isie a rt. 769 § 2 k.p.c. n ie p o d le g a ją w łaściw ości rzeczo­ w ej są d ó w w ojew ódzkich (art. 17 p k t 3 k.p.c.). P ogląd te n n ie zn a la z ł a p ro b a ty w orzecznictw ie S ąd u N ajw yższego, k tó r y do k o n u jąc w n ik liw e j a n a liz y a r t. 17 p k t 3 k.p.c. stw ie rd z ił, że „sp raw y przeciw ko S k a rb o w i P a ń stw a , ja k ró w n ie ż p rzeciw ­ ko k o m ornikow i i S k arb o w i P a ń stw a o n a p ra w ie n ie szkody w y rz ąd z o n ej przez k o - m lom ika (art. 769 § 2 k.p.c.) należą bez w zględu n a w arto ść p rz e d m io tu sp o ru do w łaściw ości są d u w ojew ódzkiego.” 11

P rz y to cz o n e w yżej ro zw aż an ia p ro w a d z ą do w n io sk u , że u z a sa d n io n a je s t p o tr z e ­ b a zm iany a rt. 769 k.p.c. w k ie ru n k u w y n ik ając y m z u n o rm o w a ń z a w a rty c h w k o ­ deksie pracy.

i ł P o r. orzecz. S N z d n ia 27.X.1971 r . I CK 427/71, O S N C P 1972, n r 5, p o z. 88. W . S i e d ­ l e c k i z a a p r o b o w a ł te z ę te g o o rz e c z e n ia ( P r z e g lą d o rz e c z n ic tw a S N — P ra w o p ro c e so w e c y ­ w iln e — I p ó łro c z e 1972, P IP 1973 r . , n r 3, s. 120) d o ty c z ą c ą t e r m in u p r z e d a w n ie n ia . N a to m ia s t E . W e n g e r e k (P rz e g lą d o r z e c z n ic tw a S N z z a k r e s u p r o c e s u c y w iln e g o — I p ó łr o c z e 1972 r „ N P 1973, n r 1, s. 95) z g ło sił z a s trz e ż e n ia co d o s to s o w a n ia 1 0 -letn ie g o t e r m in u p r z e ­ d a w n ie n ia d o k o m o rn ik a .

so M. L l s i e w s k i w K o m e n ta r z u d o k .p .c ., w y d . I , s. 125.

ł l P o r. o rzecz. S N z d n ia 21.IX.1973 r . I CZ 129/73, O S N C P 1974, n r 7—8, poz. 132 o r a z a p r o ­ b u ją c ą g lo sę Z. K m i n i k o w s k l e j , N P 1976, n r 4, s. 665.

WOJCIECH RADECKI

Ochrona lasów w prawie karnym

W a r t y k u l e p r z e d s ta w io n o m o ż liw o ś c i s to s o w a n ia p r z e p is ó w k o d e k s u k a r n e g o ,

k o d e k s u w y k r o c z e ń ł i n n y c h u s ta w d o ta k ic h c z y n ó w , j a k b e z z a s a d n e z m n i e j ­ sz a n ie p o w ie r z c h n i le ś n e j, n is z c z e n ie la só w p r z e z s z k o d liw e e m is je z a k ła d ó w p r z e m y s ło w y c h , b e z p r a w n y w y r ą b t s z k o d n ic tw o le śn e .

I. ZN AC ZEN IE I F U N K C JE LASÓW

Z naczen ia la só w n ie m ożna m ierzyć ty lk o w a rto śc ią u zy sk an e j m a sy d rze w n e j

i p ro d u k c ji ubocznej w p o staci jagód leśnych, grzybów , ziół itp . L as je s t p rze d e w szy stk im jednym z w ażniejszych czynników śro d o w isk a n a tu ra ln e g o . O cenia się , że w a rto ść ekosystem ów leśn y ch w całokształcie życia gospodarczego n a k u li z iem ­ sk iej w ielo k ro tn ie przew yższa w arto ść su ro w ca d rz e w n e g o .1 N ajw a żn ie jsz e p o z a ­ p ro d u k c y jn e fu n k cje lasó w — to:

i J . D z i e w o l s k i : O c h ro n a p r z y ro d y w le ś n ic tw ie (w :) O c h ro n a p rz y ro d n ic z e g o ś r o d o ­ w is k a c z ło w ie k a , W a rs z a w a 1973, s. 206.

N r 3 (243) O chrona lasów w p ra w ie k a r n y m 13

1) fu n k c je ochronne, o b ejm u ją ce zab ezpieczenie p rze d ta k im i k lę sk am i żyw io­ łow ym i, ja k w ia tr, law ina, pow odzie itp.;

2) re te n c y jn a i f iltra c y jn a ro la la su , p rzy c zy n ia jąc a się do u zy sk a n ia wody z d a tn e j do p ic ia i d la przem ysłu;

3) zabezpieczenie przed „ujem n y m i n a s tę p stw a m i cyw ilizacji p rzem y sło w ej” przez zm n iejszan ie zanieczyszczeń p o w ietrz a i p o ch łan ia n ie C 0 2 oraz przez p ro d u k cję tle n u i ochronę p rzed h ałasem ;

4) fu n k c ja re k re a c y jn a , p rz y c z y n ia ją c a się do odnow y sił fizycznych i psychicz­ nych człow ieka;

5) znaczenie la su w p la n o w a n iu p rze strz e n n y m , a ta k ż e ja k o elem e n tu k r a jo b r a ­ zowego oraz śro d o w isk a życia w ielu rz a d k ic h g a tu n k ó w ro ślin i zw ierząt;

6) w y k o rz y sta n ie la su ja k o o b ie k tu b adaw czego i dydaktycznego, p rzy czym duże znaczenie m a ją tu szczególnie p a rk i n aro d o w e i re z e rw a ty p rz y ro d y .2 * 4

P o lsk a należy do k rajó w , w k tó ry c h p o w ierz ch n ia le śn a p rz y p a d a ją c a n a jednego m ieszkańca u trz y m u je się poniżej śred n ie j eu ro p e jsk ie j. Z dan y ch sta ty sty c zn y c h w ynika, że ogólna p ow ierzchnia la só w w P olsce w y n o siła w 1976 r. 8 567 tys. ha, co stanow iło 27,4% p o w ierzchni k ra ju . N a jed n eg o m ieszk ań ca p rzy p a d ało 0,24 h a lasu. Z ogólne) pow ierzchni leśn ej lasy p a ń stw o w e za jm o w a ły 6 957 ty s. h a (81,4%), a n a lasy n iep ań stw o w e p rzy p ad ało 1 610 tys. h a (18,6%).

L asy n a ra ż o n e są na ró żn e n ie b ez p iec ze ń stw a, zw iązane zarów no z dalszym rozw ojem uprzem y sło w ien ia k r a ju ja k i z n ie w łaśc iw ą g o sp o d ark ą w lasach i szkolnictw em . S łusznie w sk a z u je R. G esing, że k a ż d a szkoda leśna je s t w swej istocie okaleczeniem całego o rg an iz m u leśnego. N iew y m iern ie w ielk a w arto ść la su i o tw a rty jego c h a ra k te r k ażą ze szczególną w n ik liw o śc ią i czujnością tra k to w a ć pro b lem szkód leśnych, te o s ta tn ie bow iem są w sk u tk a c h o w iele groźniejsze niż podobne n a pozór w ykroczenia i w y stę p k i d o k o n y w an e w inym , n ie leśn y m środo­ w isku. *

N iezbyt b o g ata pow ierzchnia le śn a w P olsce w ze sta w ie n iu z o grom nym i w ielo ­ stro n n y m znaczeniem lasów zm usza do p o sz u k iw a n ia ro zm a ity c h śro d k ó w sk u te c z ­ nej o chrony lasów , w śród k tó ry c h isto tn ą ro lę o d g ry w a ją ta k ż e śro d k i p ra w n e z n ajo strze jszą fo rm ą p rzy m u su państw ow ego, ja k ą je s t p ra w o k a rn e . P o jęciem „praw o k a r n e ” o b e jm u ję też p raw o w ykroczeń, p rz y jm u ją c za J . S k u p iń sk im , że m iędzy zb ro d n ia m i i w y stę p k am i z je d n e j stro n y a w y k ro czen iam i z d ru g iej nie m a różnic, k tó re b y u zasad n iały te zę o ich jakościow ej odm ienności. W szystkie czyny zagrożone k a r ą są czynam i jakościow o to żsam y m i — w łaśn ie z ty tu łu za g ro ­ żenia k a r ą i w spólnej im cechy społecznego nieb ezp ieczeń stw a. *

W ro zw aż an ia ch dotyczących o ch ro n y śro d o w isk a n a tu ra ln e g o słu szn ie zw raca się u w ag ę n a to, że decydujące znaczenie m a t u m e re p re sja , n ie n a p ra w ia n ie w yrządzonych szkód (których często n ie d a się n ap ra w ić), ale p re w e n c ja , za p o b ie­ g an ie szkodom w środow isku. A ro zu m ian e now ocześnie p raw o k a r n e re a liz u je w łaśn ie p rzed e w szystkim z a d a n ia p rew en c y jn e. D latego też ro la p ra w a k arn e g o w ochronie śro d o w isk a p o w in n a w z ro s n ą ć ,5 aczkolw iek tr z e b a sobie zdaw ać

2 K . M a j e r c z y k : S p o łe c z n a i o c h r o n n a r o l a la s u w ś r o d o w is k u p r z y ro d n ic z y m k r a j u , „ C h ro ń m y P r z y r o d ę O jc z y s tą ” 1976, n r 6, s. 5. 2 R. G e s i n g : O w ła ś c iw ą o c e n ę s z k o d n ic tw a le ś n e g o , „ Z a g a d n ie n ia K a r n o - A d m in is tr a c y j­ n e ” 1964, n r 3—4, s. 12. 4 J . S k u p i ń s k i : M o d e l p o lsk ie g o p r a w a o w y k r o c z e n ia c h , W ro c ła w 1974, s. 20. 5 S z e rz e j w ty m p rz e d m io c ie z o b .: W. R a d e c k i : R o la i m ie js c e p r a w a k a r n e g o w o c h ­ r o n ie ś ro d o w is k a (w :) P a to lo g ia S p o łe c z n a — Z a p o b ie g a n ie , to m I I I , W a rsz a w a 1976, s. 29—30; I. D o b o s z : O c h ro n a n a tu r a ln e g o ś ro d o w is k a c z ło w ie k a w p o lsk im p r a w ie k a r n y m , „ K r a k o

-20 W o j c i e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

sp raw ę z tego, że p raw o k a rn e może pełnić w tym w zględzie ty lk o ro lę pom ocni­ czą. P ra w o k a rn e pow inno zatem o dgryw ać isto tn ą rolę ta k ż e w o ch ro n ie lasów .

II. P O JĘ C IE I ZAKRES OCHRONY LASÓW

T ra fn ie zauw aża G. R ejm an, że ochrona p ra w n a lasu u ję ta tra d y c y jn ie przez stosow aną k ara ln o ść dotyczącą czynu, k tó ry polega n a zniszczeniu poszczególnego d rzew a (lub drzew), nie je s t w sta n ie chronić lasu ja k o pew nego zw a rte g o k o m ­ pleksu, sp ełniającego w ażn e fu n k c je w środow isku b io lo g icz n y m .6 N a o ch ro n ę lasów trz e b a p a trz e ć znacznie szerzej, chociaż u sta le n ie treśc i i z a k re su tego p o ję cia n ie je st sp raw ą prostą. 7

W p raw ie polsk im o ch ro n a lasów rea lizo w a n a je s t przez szereg p rze p isó w ró żn e j rangi. N iek tó re z nich z a w ie ra ją bezp o śred n ie w skazanie celów re g u la c ji u sta w o w e j. Z apoznanie się z ty m i celam i ułatw i o k reśle n ie , co je st i p ow inno być ch ro n io n e przep isam i p ra w a karnego.

Celem u staw y z ’26.X.1971 r. o ochronie g ru n tó w roln y ch i leśn y ch oraz r e k u lty ­ w acji g ru n tó w (Dz. U. N r 27, poz. 249) — w o d n ie sie n iu do g ru n tó w leśn y ch — je s t: 1) o g raniczenie p rzezn aczan ia g ru n tó w leśnych na cele nieleśne,

2) zapobieganie o bniżaniu produ k ty w n o ści g ru n tó w leśnych,

3) p rzy w ra ca n ie w arto śc i użytkow ych g ru n to m , k tó re u tra c iły c h a ra k te r g ru n tó w leśnych n a sk u te k działalności nieleśnej.

U sta w a z 20.XII.I949 r. o państw ow ym gosp o d arstw ie leśn y m (Dz. U. N r 63, poz. 494) jako sw e cele w ym ienia:

1) u trzy m a n ie trw ałości i ciągłości u ż y tk o w a n ia lasów pań stw o w y ch d la z a p ew n ie­ n ia zaspokojenia obecnych i przyszłych p o trze b gospodarki n aro d o w ej w z a k re sie p ro d u k c ji d rze w n e j i n ied rzew n ej,

2) w zm ożenie n a tu ra ln e j produkcyjności lasu,

3) zabezpieczenie korzystnego w pływ u la su n a k lim a t k r a ju , gosp o d ark ę w o d n ą oraz n a zdrow ie i k u ltu rę ludności.

U sta w a z 22.XI.1973 r. o zagospodarow aniu lasów nie stan o w iący ch w łasności p a ń stw a (Dz. U. N r 48, poz. 283) m a n a celu:

1) podniesienie doniosłej roli lasów w k sz ta łto w a n iu n a tu ra ln e g o śro d o w isk a, 2) dalszą in te n sy fik a c ję gospodarki leśnej.

W reszcie celem u ch w a ły n r 18 R ady M in istró w z 31.1.1970 r. w sp ra w ie o ch ro n y lasów p rze d u jem nym i w p ły w am i szkodliw ych pyłów i gazów w y d zielan y ch p rze z zakłady przem ysłow e (M P N r 4, poz. 33) je st:

1) zapobieganie p o w staw an iu szkód w lasach,

2) o g ran iczan ie ujem nego o d działyw ania szkodliw ych pyłów i gazów w y d zielan y ch przez zakłady przem ysłow e,

w s k ie S tu d ia P ra w n ic z e ” 1977, ro ę z n ik X , s. 121.

9 G. R e j m a n : O c h ro n a ś ro d o w is k a n a tu r a ln e g o w p ra w ie k a r n y m , W a rsz a w a 1977, s. 1S. 7 W a rto t u w s k a z a ć n a p rz e p is y n i e k tó r y c h k r a jó w , k tó r e w p r o w a d z iły sz c z e g ó ln e u s t a ­ w y o o c h ro n ie ś ro d o w is k a . W N RD o b o w ią z u je u s ta w a z 14.V.1970 r. o p la n o w y m k s z ta łto w a ­ n iu so c ja lis ty c z n e j k u l t u r y k r a j u . Z p rz e p isu § 23 t e j u s ta w y w y n ik a , że d o c e ló w o c h r o n y la só w z a lic z a się : p o d n o sz e n ie ś ro d o w is k o w y c h i p r o d u k c y jn y c h f u n k c j i la s ó w , n a j e f e k t y w ­ n ie js z e w y k o r z y s ta n ie s u ro w c a d rz e w n e g o , o c h r o n ę p r z e d p o ż a ra m i, o c h r o n ę la s ó w p r z e d o g ra n ic z a n ie m ic h w ie lo s tr o n n y c h f u n k c ji, p rz e d z a n ie c z y s z c z a n ie m i p r z e d z u b o ż a n ie m ic li

N r 3 (243) O chrona lasów w p ra w ie k a r n y m 21

3) u su w an ie sk u tk ó w tego oddziaływ ania.

W rw ią z k u z w ym ienionym i w yżej celam i m ożna k ie ru n k i czy ro d z a je ochrony la só w w p ra w ie polskim ro zp a try w a ć w edług n a stę p u ją c e g o schem atu:

1. o ch ro n a ilościow a g ru n tó w leśnych, 2. o ch ro n a jakościow a g ru n tó w leśnych, 3. o c h ro n a gospodarczych fu n k c ji lasów , 4. o ch ro n a s a n ita rn a lasów ,

5. och ro n a su b sta n c ji leśnej p rze d b ez p raw n y m w yrębem , 6. o c h ro n a lasó w przed szkodnictw em ,

7. och ro n a przyrodniczych, k rajo b raz o w y ch , w ypoczynkow ych i uzdrow iskow ych fu n k c ji lasów ,

8. ochrona lasów p rzed pożaram i.

S y stem aty z ac ja ta nie spełnia oczyw iście w y m ag a ń podziału logicznego, gdyż np. o ch ro n a lasó w przed b ez p raw n y m w y rę b em — to za ró w n o o c h ro n a gospodarczych fu n k c ji lasów , ja k i ochrona fu n k c ji k ra jo b ra z o w y c h czy innych. P o dobnie rzecz się m a w o d n iesien iu do ochrony lasów przed pożaram i. S ądzę je d n a k , że p ro w a ­ d ze n ie dalszej analizy w edług pow yższych k ie ru n k ó w pozw oli n a lepsze zo rie n to ­ w a n ie się w z a k resie d ziałan ia przepisów k arn y c h .

III. OCHRONA ILO ŚCIO W A GRUNTÓW LEŚNYCH

U sta w a z 26.X.1971 r. w ra z z p rze p isam i w y konaw czym i u ru ch o m iła szereg śro d k ó w p raw n y ch , któ ry ch zasadniczym zad an iem je s t o g raniczenie p rze k azy w a n ia g ru n tó w leśnych n a cele nieleśne. U sta w a z a w ie ra w skazów ki, że n a cele ta k ie p rzeznaczyć m ożna w pierw szej kolejności g ru n ty odosobnione, o n isk ie j w arto ści sied lisk , n a to m ia st należy dążyć do oszczędzania w artościow ych d rzew o stan ó w oraz ograniczać p rzek azy w a n e obszary do rozm iaró w m ożliw ie najm n iejszy ch . W skaźniki z a p o trze b o w a n ia n a te re n y leśn e pow in n y być sta le w ery fik o w a n e z te n d e n c ją do ic h ra c jo n a ln e g o ograniczania. T em u sa m em u celow i słu ż ą także d alsze ograniczenia w z a k resie p rze zn ac za n ia n a cele nieleśne g ru n tó w leśnych położonych w g r a n i­

cach ad m in istra c y jn y c h m iast i osiedli, w okół duży ch m ia st i ośrodków p rzem ysło­ w y ch oraz uzdrow isk; celowi te m u służy też u sta le n ie regionów in tensyw nego ro zw o ju gosp o d ark i leśnej.

D alsze szczególne środki p ra w n e m a jąc e n a celu ograniczenie p rze k azy w a n ia g ru n tó w leśn y ch n a cele n ieleśn e to z je d n ej stro n y w p ro w ad zen ie w ysokich o p ła t za g ru n ty p rze k aza n e oraz z d ru g iej — co zre sztą z p u n k tu w id zen ia przepisów k a rn y c h je s t n ajw a żn iejsz e — u zależn ien ie p rz e k a z a n ia g ru n tu leśnego n a cele n ieleśn e od zgody w łaściw ego organu. Z ezw olenie ta k ie w y d ają : M in ister L eśnictw a i P rz em y słu D rzew nego w o d n ie sie n iu do lasów p ań stw o w y ch p o zostających pod jego zarządem albo w łaściw y o rg an a d m in istra c ji w odniesieniu do lasó w p a ń s tw o ­ w ych pozostających pod zarząd em in n y c h m in istró w .

U sta w a z 26.X.1971 r. nie zaw iera p rzep isó w k a rn y c h . P o w staje w zw iązk u z tym p y ta n ie , czy p rz e k a z a n ie g ru n tu leśnego n a cele n ie leśn e w sposób sprzeczny z w y ­

ś w ia ta ro śU n n eg o i zw ie rz ę c e g o , w d o k tr y n ie z a ś r a d z ie c k ie j ja k o c e l p r a w n e j o c h ro n y l a ­ s ó w w y m ie n ia się : z a b e z p ie c z e n ie r a c jo n a ln e g o w y k o r z y s ta n ia b o g a c tw le ś n y c h , z a c h o w a n ie z a s o b ó w le ś n y c h , n ie p r z e r w a n ą r e p r o d u k c ję ro z sz e rz o n ą k u l t u r le ś n y c h , z w ię k s z e n ie o c h r o n ­ n y c h , z d ro w o tn y c h , p rz e m y s ło w o -e k s p lo a ta c y jn y c h i in n y c h sp o łe c z n ie p o ż y te c z n y c h f u n k c ji la s ó w . P o r. w t e j k w e s tii W. W. P i e t r o w : P r a w o w a ja o c h r a n a le s o w (w :) p r a w o w a ja o c h r a n a p r ir o d y w S S S R , pod. re d . W. W. P ię tro w a , M o sk w a 1976, s. 207.

E2 W o j c i e c h R a d e c k i N r 3 (243) m a g a n ia m i u sta w y lu b p rzepisów w ydanych n a je j p odstaw ie m oże być u z n a n e za czyn p rze stęp n y . T rz eb a tu odróżnić dw ie sy tu a c je : p ierw szą, k ie d y pom inięto w a r u n e k u zy sk a n ia zezw olenia n a p rze k aza n ie g ru n tu , i d ru g ą, k ie d y zezw olenie zostało w y d an e , a le z n aru sz e n ie m p rzep isó w u sta w y lu b ro zp o rzą d zeń w y d an y ch n a je j p odstaw ie.

R ozw ażm y s y t u a c j ę p i e r w s z ą . W chodzi tu w ra c h u b ę zaró w n o odpow ie­ dzialność p rze k a z u ją c e g o g r u n t leśny n a cele nieleśn e, np. d y re k to ra p rze d sięb io r­ stw a leśnego czy d y re k to ra O kręgow ego Z arzą d u L asów P ań stw o w y ch , ja k i odpo­ w ied z ia ln o ść p rze jm u ją ce g o g ru n t le śn y n a cele n ieleśne, w szczególności in w esto ra. P o d sta w a odpow iedzialności będzie tu je d n a k różna.

D y re k to r p rze d sięb io rstw a leśnego pow inien m. zd. o dpow iadać za p rzestęp stw o nieg o sp o d arn o ści z a rt. 217 k.k. Chodzi bow iem o to, że w z a k re s z a d a ń gospodar­ czych p rze d się b io rstw lasów pań stw o w y ch w chodzi rów nież za chow anie p o w ierzchni leśn ej. P rz e k a z a n ie g ru n tu leśnego n a cele nieleśne bez w ym aganego u sta w ą zezw ole­ n ia je s t w obec tego przek ro czen iem u p ra w n ie ń w za k re sie praw id ło w eg o g o spodaro­ w an ia . O dpow iedzialność zależy w ięc od w ysokości szkody. S ąd N ajw yższy w w y­ ty czn y ch w y m ia ru spraw iedliw ości i p ra k ty k i sądow ej w sp ra w a c h o p rze stę p stw a niegospodarności, m a rn o tra w s tw a o raz spow odow ania n ied o b o ru w m ie n iu społecz­ n y m g e n e ra ln ie dopuścił ocenę szkody w śro d o w isk u n a tu ra ln y m ja k o szkody w ro zu m ien iu a rt. 217 k .k .8 Je że li zatem szkoda w śro d o w isk u leśn y m przek ro czy 50 000 zł, m ożna będzie m ów ić o p rze stęp stw ie z a rt. 217 § 1 k.k., a jeżeli przekroczy 200 000 zł — o p rze stęp stw ie z a rt. 217 § 2 k.k. W yliczenie je d n a k tej szkody nie je s t ta k ie proste. P o d sta w ą oceny w ysokości szkody nie m ogą być rac zej sta w k i o p ła t za p rze jęc ie g ru n tu leśnego n a cele leśne (gdyż o p ła ty te n ie odzw iercied lają w a rto śc i lasu), a ty lk o w arto ść cennikow a d rzew z n a jd u ją c y c h się n a p rz e ję ty m g runcie. Je d n a k ż e ocena w arto śc i la su ty lk o z p u n k tu w idzenia w arto śc i d rzew je st sp rze cz n a z sam ą id e ą ochrony lasów . W każdym raz ie p o d sta w a oceny w ysokości szkody n ie je s t ja sn a , w obec czego sto so w an ie a rt. 217 k.k. m oże być n ie k ied y u tru d n io n e , m im o że p o trze b a p en a liz ac ji je st tu oczyw ista.

P rz e jd ź m y te ra z do odpow iedzialności in w esto ra , k tó ry p rz e jm u je g r u n t leśny n a cele n ieleśn e bez w ym aganego zezw olenia. N ie m ożna tu ta k ła tw o pow iedzieć, że in w e s to r p o stę p u je niegospodarnie, gdyż jego zad an ia gospodarcze są przecież inne. S y tu a c ja je s t tu nieco in n a niż w sp o m n ia n y w w y ty czn y ch w y p ad e k w y rz ą ­ d ze n ia szkody w środow isku. A le jeżeli po ta k im p rze jęc iu g r u n tu in w e sto r w y d a je p o lecenie w y rę b u d rzew w celu p rzy g o to w a n ia in w esty cji, to ta k ie polecenie je st n a p ew n o b ezpraw ne. N ie w chodzi tu w ra c h u b ę odpow iedzialność z a rt. 213 k.k., gdyż n ie m a celu p rzyw łaszczenia, je d n a k ż e p rze d staw ic ie l in w esto ra , k tó ry w y d ał p o lecen ie w y rę b u drzew , św iadom tego, że g ru n t został p rz e ję ty bez w ym ag an ej p rz e p isa m i zgody w łaściw ego org an u , pow inien odpow iadać co n a jm n ie j za p rz e s tę p ­ stw o u szk o d zen ia m ie n ia z a rt. 212 § 1 k.k., w ty m w y p a d k u — w p o staci s p ra w ­ stw a kierow niczego.

Z d r u g ą s y t u a c j ą m am y do cz ynienia w tedy, kied y zezw olenie zostało w praw dzie- w yd an e, ale w sposób sprzeczny z p rze p isam i u sta w y lu b rozp o rząd zeń w ykonaw czych. W ów czas n ie m oże być oczyw iście m ow y o odpow iedzialności k a rn e j in w e s to ra , k tó ry działa p raw n ie , n a to m ia st m ożna i należy rozw ażyć sp raw ę o d p o ­ w ied z ia ln o ści k a rn e j fu n k c jo n a riu sz a a d m in istra c ji, k tó ry w y d a je decyzję o zezw o­ le n iu n a p rze k a z a n ie g ru n tu , o raz ty c h fu n k cjo n a riu szy , k tó rz y p rzy g o to w u ją

8 U c h w a ła p o łą c z o n y c h Iz b K a r n e j i W o js k o w e j z d n ia 27.11.1976 r . V K Z P 10/75, O SN K W 1976, n r 4—5, p o z. 52.

N r 3 (243) O chrona lasów tu p ra w ie k a r n y m 23

w y d a n ie ta k ie j decyzji. N ie m ożna tu m ów ić o p rz e stę p stw ie n iegospodarności, gdyż decyzję o zezw oleniu w y d a je o rg a n a d m in istra c y jn y . N ato m iast w chodzi w ra c h u b ę a rt. 246 k.k. W ydanie decyzji w sposób sprzeczny z przep isam i u sta w y , n p . z p om inięciem w a ru n k u oszczędzania w arto ścio w y ch drzew ostanów , je s t p rz e k ro ­

czeniem u p ra w n ie ń i d ziała n ie m n a szkodę d o b ra społecznego. Z achodząca sp rzecz­ ność m iędzy zezw oleniem n a pnzekazanie g ru n tu a p rzep isam i u sta w y b ęd z ie n ajczęściej, re a ln ie rzecz u jm u ją c , w y n ik ie m b łęd n ej oceny w arto śc i g ru n tu leśnego. W ty m w y p a d k u jeżeli b łą d b y ł zaw in io n y , m oże w chodzić w grę odpow iedzialność za p rz e stę p stw o nieu m y śln e z a rt. 246 § 3 k.k. W a ru n k ie m odpow iedzialności w ta k ie j sy tu a c ji je s t w y rz ąd z en ie p o w ażnej szkody. W n au ce n ie m a w ątp liw o ści co do tego, że chodzi n ie ty lk o o szkodę m a te ria ln ą , k tó r ą m ożna w y ra zić w p ie ­ niądzach. 9 B iorąc pod u w ag ę og ro m n ą ro lę la só w w śro d o w isk u n a tu ra ln y m , m ożna b ro n ić sta n o w isk a, że p rz e k a z a n ie g ru n tu leśnego n a cele n ieleśn e w sposób sp rzeczn y z przep isam i u sta w y je s t jedno zn aczn e z w y rz ąd z en ie m pow ażnej szkody.

P rz e d sta w io n a tu w y k ła d n ia n asu w a je d n a k szereg w ątpliw ości. Z tego też w zględu w y d a je się, że n a le ż y ta o c h ro n a ilościow a g ru n tó w leśn y ch w y m a g a w p ro w a d ze n ia szczególnego p rz e p isu o odpow iedzialności k a rn e j za n ie u za sad n io n e p rze k a z a n ie g ru n tu leśnego n a cele n ie leśn e lu b za p rze jęc ie g ru n tu le śn eg o n a cele n ie leśn e bez zgody w łaściw ego o rg an u .

IV. OCHRONA JA K O ŚC IO W A G RUNTÓW LEŚNYCH

T en k ie ru n e k ochrony g ru n tó w leśn y ch o b ejm u je obow iązek p rze c iw d z ia ła n ia e ro z ji o raz re k u lty w a c ję i zagospodarow anie g ru n tó w . U sta w a z 1971 r. o ra z ro zp o rząd zen ia w ykonaw cze w p ro w a d z a ją podział z a d a ń pom iędzy o rg an y a d m in i­ stra c ji p ań stw o w e j, w łaścicieli i u ży tk o w n ik ó w g ru n tó w leśnych. N a p rz y k ła d w z a k resie ochrony p rzed ero z ją o rg an y a d m in istra c ji sp o rzą d za ją in w e n ta ry z a c ję g ru n tó w zagrożonych erozją, p la n kom pleksow ej o ch ro n y p rze d ero z ją oraz p r e c y ­ z u ją obow iązki w łaścicieli. N iew y w iązy w an ie się z ty c h obow iązków m oże być u zn a n e w p ew n y ch w y p ad k a ch z a p rze stęp stw o z a r t. 246 k.k.

O bow iązek w y k o n an ia zabiegów p rze ciw ero zy jn y ch obciąża w łaścicieli g ru n tó w leśnych. W yk o n an ie ty c h obow iązków n ie zostało zabezpieczone przep isam i k a rn y m i. Je że li osobą zobow iązaną do w y k o n a n ia zabiegów p rze ciw ero zy jn y ch je s t je d n o s tk a gosp o d ark i uspołecznionej, to w łaściw y fu n k c jo n a riu sz te o re ty cz n ie m oże o dpow ia­ dać za p rze stęp stw o z a r t 217 k.k. w raz ie n ie w y k o n a n ia o bow iązku i w y rz ąd z en ia pow ażnej szkody. P ra k ty c z n ie — sto so w an ie tego p rz e p isu je s t bardzo tr u d n e ze w zględu n a zasadnicze tru d n o śc i w o k re śle n iu w ysokości szkody.

P rz ed się w zię cia w za k re sie re k u lty w a c ji i zag o sp o d aro w an ia g ru n tó w le śn y ch zo stały w łączone w działalność in w e s ty c y jn ą i e k sp lo atacy jn ą. W obec tego w p ew ­ nych w y p a d k a c h też będzie m ożliw e sto so w an ie a rt. 217 k.k. pod w a ru n k ie m w y ­ rzą d z e n ia pow ażnej szkody.

O dpow iedzialność k a r n a m oże m ieć m iejsce ty lk o w w y p ad k a ch n a jp o w a ż n ie j­ szych. W e w szystkich pozostałych w y p ad k a ch n ie w y k o n y w a n ie obow iązków w zak resie p rz e ciw d ziała n ia ero z ji, r e k u lty w a c ji i zag o sp o d aro w an ia g ru n tó w w y s ta r ­ czające w y d a ją się śro d k i eg zekucji a d m in istra c y jn e j przew id zian e w u sta w ie z 26.X.1971 r. •

• A . S p o t o w s k i : P r z e s tę p s tw a s łu ż b o w e — N a d u ż y c ie s łu ż b o w e 1 ła p o w n ic tw o w n o ­ w y m k o d e k s ie k a r n y m , W a rs z a w a 1972, s . 61.

24 W o j c i e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

V. OCHRONA GOSPODA RCZYCH F U N K C JI LAS O W

T en k ie ru n e k o chrony realizo w an y je s t o d m ie n n ie w la sa c h p ań stw o w y ch i n ie ­ państw ow ych. W lasach p aństw ow ych n astąp iło w łączenie g o spodarki le śn ej w system gospodarki plan o w ej przez pow ołanie do życia sp e cja ln ej o rg a n iz a c ji gospo­ darc zej „Lasy P ań stw o w e”, sk ła d a ją c e j się z N aczelnego Z arzą d u L asó w P a ń s tw o ­ w ych, O kręgow ych Z arząd ó w L asó w P aństw ow ych, p rze d sięb io rstw la só w p a ń s tw o ­ w ych m ających c h a ra k te r kluczow ych p rze d się b io rstw p aństw ow ych oraz p rze d się­ b io rstw do zad ań szczególnych. W ra z ie n ie w y w ią zy w a n ia się fu n k c jo n a riu sz y p rze d sięb io rstw leśnych z e sw ych obow iązków gospodarczych w chodzi w ra c h u b ę odpow iedzialność za p rzestęp stw o z a rt. 217 k.k.

In aczej w yg ląd a sy tu a c ja w la sac h n iepaństw ow ych. U sta w a z 22.XI. 1973 r. w p ro w ad za dw a podstaw ow e śro d k i ochrony gospodarczych fu n k c ji lasów . Z jednej stro n y chodzi o sporządzenie p la n u zagospodarow ania lasu , k tó ry r e a liz u je n a d ­ leśniczy lu b d y re k to r p a rk u narodow ego. N iew yw iązyw anie się przez te osoby z nałożonych n a n ie z a d a ń m oże w w y jątk o w y c h w y p ad k a ch sta ć się p rz e stę p stw e m z a rt. 246 k.k., ja k o działan ie jedno cześn ie n a szkodę d o b ra społecznego i d o b ra jed n o stk i. Z d ru g ie j stro n y chodzi o ob ciążający w łaściciela obow iązek o dnow ienia lasu. R ealizacja tego obow iązku nie została zapew n io n a p rzep isam i o c h a ra k te rz e k a rn y m , słusznie zresztą, gdyż b y ła b y to z b y t d alek o id ą c a in g e re n c ja w praw o w łasności. Jeżeli w łaściciel lasu nie w y w iąz u je się ze sw ych obow iązków w z a k resie gosp o d ark i leśnej, istn ie je m ożliw ość p rze jęc ia la su n a w łasność P ań stw a .

VI. OCHRONA SA N ITA R N A LASÓ.W

Sam o pojęcie „ochrona s a n ita rn a ” m a c h a ra k te r w dużym sto p n iu u m o w n y .10 C hodzi p rzede w szystkim o ochronę lasó w przed szkodam i w iążącym i się z zanieczy­ szczeniem pow ietrza, ziem i i e w e n tu a ln ie w ody, a ponad to o ochronę lasó w p rzed chorobam i roślinnym i.

U sta w a z 26.X.1971 r. w p ro w a d za zasadę, że p rz y p ro je k to w a n iu bud o w y lu b ro z ­ budow y zakładów p ro d u k cy jn y c h n ależy w sposób gospodarczo uzasad n io n y w p ro ­ w adzać do technologii p ro d u k cji ta k ie zm iany, k tó re m ogą m ieć w p ły w n a w yeli­ m in o w an ie szkodliw ego o d d ziały w a n ia n a przy leg łe g ru n ty leśne.

W lite ra tu rz e w skazano, że p rze p is te n n ie n a k ła d a żad n y ch sk o n k rety z o w an y c h obow iązków n a inw esto ró w , je s t w ięc w ątp liw e, czy m ożna w n im u p a try w a ć podstaw ę p ra w n ą do w yegzekw ow ania za d ań m ający ch podporządkow ać procesy technologiczne przem y słu w ym ag an io m o chrony g ru n tó w leśnych, n

S a n ita rn ą och ro n ę lasów re a liz u ją p rzede w szystkim przepisy u ch w a ły n r 18 R ady M in istró w z 31.1.1970 r., k tó r e w p ro w a d za ją obow iązek in w e n ta ry z a c ji lasów w sferze szkodliw ego o d d ziały w a n ia zanieczyszczeń p o w ietrz a em ito w an y c h przez

ao W n a u c e r a d z ie c k ie j p rz e z s a n i ta r n ą o c h r o n ę la s ó w r o z u m ie się o b o w ią z u ją c e w g r a n i­ c a c h o b s z a ró w le ś n y c h z a k a z y : d z ia ła ln o ś c i p rz e d s ię b io r s tw p o w o d u ją c y c h z a n ie c z y sz c z a n ie ś r o d o w is k a , s k ła d o w a n ie o d p a d ó w p r z e m y s ło w y c h lu b c h e m ik a lió w , o d p r o w a d z a n ia śc ie k ó w p o w o d u ją c y c h z a n ie c z y sz c z a n ie ś ro d o w is k a le ś n e g o i w y s y c h a n ia la só w , w y s y p y w a n ia o d p a ­ d ó w b y to w y c h i ż y w n o ś c io w y c h , p r z e c h o w y w a n ia o d p a d ó w p r z e d s ię b io r s tw le ś n y c h (W. W . P i e t r o w : P ra w o w a ja o c h r a n a le so w , s. 212).

u M. B ł a ż e j c z y k : K o n s tr u k c ja i i n s tr u m e n ty p r a w n e j o c h ro n y g r u n tó w ro ln y c h , „ P a ń s tw o i P r a w o ” 1972, n r 10, s. 48.

N r 3 (243) O chrona lasów w -prawie k a r n y m 25

zak ład y przem ysłow e, obow iązek u s ta n a w ia n ia s tr e f zagrożenia lasu i gospodarki leśnej o raz obow iązek z a w ieran ia um ów m iędzy z a k ła d am i przem ysłow ym i a je d ­ n o stk a m i zarządzającym i lasam i. U m ow y te m a ją o k re śla ć z je d n ej stro n y o bow ią­ zk i je d n o ste k zarządzających lasam i, a z d ru g iej — n a k ła d y ponoszone przez zakłady przem ysłow e. Ś rodki p rze w id zia n e w u c h w a le m a ją c h a r a k te r p rzede w szystkim cyw ilistyczny, aczk o lw iek — in aczej niż zw y k łe śro d k i cyw ilistyczne — rozw iązania uchw ały w p ły w ają bezpośrednio n a k sz ta łto w a n ie sto su n k ó w w śro d o ­ w isku. 12

U chw ała R ady M inistrów n ie może, oczyw iście zaw ierać przepisów karn y ch . N ie oznacza to jednak, żeby zanieczyszczenia lasó w przez zak ład y przem ysłow e pozostaw ały poza zasięgiem re g u la c ji k a rn o p ra w n y c h . P o niew aż zanieczyszczenia przenoszone są przede w szystkim d rogą p o w ietrz n ą, p rz e to w chodzą w rac h u b ę p rzepisy o odpow iedzialności za zanieczyszczanie p o w ietrz a. U sta w a z 21.IV.1966 r. o ochronie pow ietrza atm osferycznego p rzed zanieczyszczaniem ' (Dz. U. N r 14, poz. 87) nie p rzew id u je w p ra w d zie an i p rze stęp stw a, a n i w y k ro c ze n ia zanieczyszczenia po w ietrza, ale w a rt. 14 ust. 1 o k reśla n a s tę p u ją c e cztery ro d z a je w ykroczeń, k tó ry c h następ stw em może być zanieczyszczenie p o w ietrz a:

1) niebudow anie, n ie in sta lo w an ie lu b n ie ek sp lo ato w an ie u rzą d zeń albo n iestosow anie odpow iednich środków służących do o chrony p o w ietrz a atm osferycznego przed zanieczyszczaniem ,

2) niestosow anie odpow iednich środków ochro n n y ch p rzy u trz y m y w a n iu hałd i w y­ sypisk,

3) n iew ykonyw anie po m iaró w stężeń su b sta n c ji,

4) niezgłaszanie danych dotyczących c h a ra k te ry s ty k i za k ład u .

L as nie je st w p raw d zie p rze d m io te m ochrony żadnego z tych przepisów , je d n a k ­ że m ożna pow iedzieć, że w ja k iś b a rd z o p o śred n i sposób przep isy te m a ją ch ronić la sy przed szkodam i w y rz ąd z an y m i przez em isje pyłów i gazów.

P odobnie rzecz się m a z p rze p isem a rt. 140 § 1 p k t 2 k.k. o odpow iedzialności za sprow adzenie niebezpieczeństw a pow szechnego d la życia lu b zd ro w ia ludzi albo m ien ia w znacznych ro zm iarac h przez zanieczyszczenie pow ietrza, w ody lu b ziem i. P rz ep is te n teoretycznie m ógłby znaleźć zasto so w an ie w o ch ro n ie lasów , gdyż la s z reguły je s t m ieniem „w znacznych ro z m ia ra c h ”, pow ażne w ięc zagrożenie lasów w w yniku zanieczyszczenia p o w ie trz a je st spro w ad zen iem niebezpieczeń­ stw a pow szechnego w ro zu m ien iu tego przepisu. P ra k ty c z n ie je d n a k stosow anie tego przepisu uzależnione je s t od p o w iązan ia (przez zw iązek przyczynow y i w inę) sta n u niebezpieczeństw a pow szechnego z zachow aniem się k o n k retn e g o fu n k c jo ­ n a riu sz a zakładu przem ysłow ego, to zaś je s t n ie zm iern ie tru d n e , zw ażyw szy na k u m u lo w an ie się w p o w ietrz u zanieczyszczeń pochodzących z różnych ź r ó d e ł.13 P rzep is art. 140 § 1 p k t 2 k.k. je s t w ięc w rzeczyw istości m a rtw y ; m ógłby on odgryw ać rolę re p re sy jn ą pod w a ru n k ie m u n ie za leż n ien ia odpow iedzialności od konieczności stw ie rd z en ia s ta n u n ie b ezp ieczeń stw a pow szechnego w p rzy ję ty m r o ­ zum ieniu. 14 12 M. S m ó l s k a : N ie k tó r e z a g a d n ie n ia c y w iln o p r a w n e j o c h ro n y la só w p r z e d sz k o d a m i z w ią z a n y m i z z a n ie c z y sz c z e n ie m p o w ie tr z a a tm o s f e r y c z n e g o , „ P r z e g lą d U s ta w o d a w s tw a G os­ p o d a rc z e g o " 1976, n r 12, s. 322. 13 z o b . t r a f n e u w a g i I. D o b o s z : O c h ro n a n a tu r a ln e g o ś r o d o w is k a c z ło w ie k a w ś w ie tle p rz e p is ó w k o d e k s u k a r n e g o , „ P a ń s tw o i P r a w o " 1972, n r 7, s. 77. 14 S z e rz e j o ty m — zob. W. R a d e c k i : P r a w n o k a r n a o c h r o n a c z y sto śc i w o d y , p o w ie trz a i z ie m i, „ N o w e P ra w o ” 1976, n r 3, s. 373.

26 W o j d e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

W iększe znaczenie re p re sy jn e m oże m ieć p rze p is a rt. 217 k.k . W pow o ły w an y ch ju ż w ytycznych w y m ia ru spraw ied liw o ści i p ra k ty k i sądow ej w sp raw ch o p r z e ­ stę p stw a niegospodarności, m a rn o tra w s tw a i spow odow ania n ie d o b o ru w m ie n iu społecznym S ąd N ajw yższy s ta n ą ł n a sta n o w isk u , że a rt. 217 k.k. m a n a u w ad z e szkodę ocen ian ą z p u n k tu w idzenia ca ło k sz tałtu gosp o d ark i n aro d o w ej, a n ie w y łą c z ­ nie szkodę w y rz ąd z o n ą te j je d n o stc e g o sp o d ark i u społecznionej, w k tó re j fu n k c je gospodarcze pełn i sp raw ca szkody. T ak w ięc np. pow ażn a szkoda w y rz ąd z o n a in ­ te re so m środow iska n a tu ra ln e g o człow ieka, w b re w p o trze b ie o ch ro n y i w łaściw ego k sz ta łto w a n ia tego środow iska, m oże stan o w ić sk u te k p rze stęp n y , o ja k im m ow a w a rt. 217 § 1 k.k., chociażby działalność sp raw cy przy n io sła korzyść je d n o stc e gos­ p o d a rk i uspołecznionej, w k tó re j sp ra w c a b y ł za tru d n io n y . Je ż e li za te m w w y n ik u działalności e k sp lo atacy jn ej p o w sta je szkoda w lasach oraz je że li je s t o n a w y m ie rn a i p rze k ra c z a 50 000 zł, to m oże w ejść w ra c h u b ę stosow anie a r t. 217 k.k.

N ależy tu je d n a k zw rócić u w ag ę n a p o d sta w o w ą spraw ę, a m ianow icie n a to, że o odpow iedzialności m ożna m ów ić ty lk o w tedy, k ie d y d y re k to r za k ła d u m ia ł re a ln e m ożliw ości niedopuszczenia do szkody przez zm ian ę technologii n a n ie ­ u ciążliw ą lu b przez za in stalo w an ie u rzą d z e ń oczyszczających. Je że li n a to m ia st szkody w la sac h są n astę p stw e m w a d liw ie p o d ję te j decyzji o lo k a liz ac ji in w e sty c ji oraz jeżeli zopobieżende szkodom b y łoby ró w noznaczne z z a p rz e sta n ie m p ro d u k cji, to o odpow iedzialności d y re k to ra nie m oże być m ow y, albow iem n ie do niego n ależy decyzja o e w e n tu aln ej lik w id a cji za k ła d u . S łu szn ie w sk a z u je G. R ejm an, że w ta k ie j sy tu a cji ogniw o w ykonaw cze je s t ju ż poza zasięgiem odpow iedzialności, d z ia ła ono w w a ru n k a c h u k sz tałto w an y ch p rzez czynniki d ecydujące o z a tru d n ie n iu i p r o ­ dukcji. 15 16

U re aln ien ie o ch ro n y lasów od stro n y p ra w a k arn e g o m u siało b y iść przez k o n tro lę decyzji o lo k a liz ac ji za k ła d ó w przem ysłow ych. Z d an iem G. R e jm a n p o ­ d ejm o w an ie decyzji lo k a liz ac y jn y ch m oże o dpow iadać znam ionom n ie g o sp o d a r­ ności w ro zu m ien iu a rt. 217 k . k . 18 P rz e stę p stw e m m oże być m. zd. zlok alizo w an ie uciążliw ego zak ład u przem ysłow ego w reg io n ie inten sy w n eg o ro zw o ju gospodarki le śn ej w ro z u m ie n iu p rzep isó w w ykonaw czych do u sta w y z 26.X.1971 r. W ty c h reg io n a ch bow iem o b o w iąz u ją o g ran ic ze n ia lo k a liz ac ji now ych in w e sty c ji ty lk o do zakładów n ieuciążliw ych d la śro d o w isk a oraz do zakładów usługow ych.

S a n ita r n a o ch ro n a lasó w n ie o g ra n ic z a się do ochrony p rz e d p y ła m i i gazam i em ito w an y m i przez zak ład y przem ysłow e. C hodzi rów n ież o och ro n ę lasó w p rze d z a śm ie c a n ie m .17 W p r a w i e polsk im w y k ro czen iem z a r t. 154 § 2 k.w. je st w y rz u ­ ca n ie n a g ru n t leśn y k am ien i, śm ieci, p a d lin y lu b in n y c h nieczystości. W ty m przep isie chodzi o w y p ad k i d robniejsze. W sy tu a c ja c h pow ażniejszych, pro w ad zący ch do zanieczyszczenia ziem i odpadam i, m oże e w e n tu a ln ie w chodzić w ra c h u b ę o d ­ pow iedzialność z a r t. 140 § 1 p k t 2 k.k., jeżeli doszło do n ie b ezp ieczeń stw a pow ­ szechnego.

W p ra w ie polsk im n ie m a p rze p isu o odpow iedzialności k a m e j za szkody w la sac h w y n ik a ją c e z o d p ro w a d z a n ia śc ie k ó w .18 S koro je d n a k dopuszczalne je s t w p ro w ad zan ie do ziem i je d y n ie o dpow iednio oczyszczonych ścieków b y to w o -g o sp o ­

15 G . R e i m a n : O d p o w ie d z ia ln o ś ć k a r n a za n ie w ła ś c iw e w y k o n a n ie n a d z o r u w z e s p o ło ­ w y m d z ia ła n iu , W a rsz a w a 1972, s. 102.

16 G. R e j m a n : O c h ro n a śro d o w is k a n a t u r a ln e g o w p r a w ie k a r n y m , s. 48.

u W m y śl § 27 w z w ią z k u z § 5 ro z p o rz ą d z e n ia z 11.III.1969 r. o o c h r o n ie i u tr z y m a n iu c z y ­ s to ś c i w la s a c h N RD w y k ro c z e n ie m je s t s k ła d a n ie w la s a c h śm ie c i, g r u z u , z ło m u , p o p io łu i in n y c h o d p a d ó w w m ie js c a c h in n y c h n iż s p e c ja ln ie d o te g o c e lu w y z n a c z o n y c h .

1« W p r a w ie r a d z ie c k im d o n a r u s z e ń le ś n y c h z a lic z o n o n a r u s z e n ie p o c ią g a ją c e z a so b ą u s y c h a n ie d rz e w o ra z u s z k o d z e n ie la s u o d p a d a m i p rz e m y s ło w y m i, c h e m ik a lia m i i ś c ie k a m i.

N r 3 (243) O chrona lasów w p ra w ie k a r n y m ₂₇

darczych lu b innych o p o d obnym składzie albo p rzeznaczonych do ich rolniczego lu b leśnego w ykorzystania (§ 7 ro zp o rzą d zen ia R ady M in istró w z 29.XI.1975 r. w s p r a ­ w ie k la sy fik ac ji wód, w a ru n k ó w , ja k im po w in n y o dpow iadać ścieki, oraz k a r pieniężnych za n aru sz an ie tych w a ru n k ó w , Dz. U. N r 41, poz. 214), to w prow adzenie n a g ru n t leśny innych ścieków , k tó re m ogą w y rząd zić szkody w lasach, z reg u ły będzie m ożna uznać za sp ro w ad ze n ie n ieb ez p iec ze ń stw a pow szechnego przez z a ­ nieczyszczenie ziem i w ro z u m ie n iu a r t. 140 § 1 p k t 2 k.k.

G dyby m iało m iejsce w p ro w a d ze n ie do rz e k i p ły n ą ce j przez las ta k ic h su b stan cji, k tó re pow odują w y sy ch an ie la su , to b y ło b y m ożliw e stosow anie p rze p isu a r t. 122 u st. 1 u sta w y z 24.X.1974 r. — P ra w o w o d n e (Dz. U. N r 38, poz. 230) o p rz e ­ stę p stw ie szkodliw ego zanieczyszczenia wód. T ak im zanieczyszczeniem je s t — w m yśl definicji a rt. 62 ust. 2 p ra w a w odnego — w yw o łan ie w w odach zm ian, k tó re pow odują, że w ody n ie n a d a ją się do w y k o rz y sta n ia n a p otrzeby ludności lu b gospodarki narodow ej o ra z p o w o d u ją szkodliw e zm iany w środow isku. U sy­ ch a n ie drzew należy w ty m w y p ad k u u zn ać za ta k ie w łaśn ie zm iany. W w y p ad k a ch pow ażniejszych n ie je st w y k lu cz o n a odpow iedzialność z a rt. 140 § 1 p k t 2 k.k.

W reszcie do sa n ita rn e j o ch ro n y lasów należy zaliczyć och ro n ę p rzed chorobam i roślinnym i. Jeżeli zatem czyn sp raw cy będzie p olegał n a sp ro w ad zen iu n ie b ez­ p ieczeństw a powszechnego p rzez szerzen ie za razy ro ślin n e j w lasach, to w ejdzie w ra c h u b ę stosow anie a r t. 140 § 1 p k t 1 k.k.

P odsum ow ując, m ożna pow iedzieć, że w sensie o chrony sa n ita rn e j la s nie je st bezpośrednio przed m io tem o ch ro n y żadnego p rzep isu , n ie m n ie j je d n a k is tn ie ją d u że możliwości realizacji o ch ro n y s a n ita rn e j lasó w w p ra w ie k arn y m .

V II. OCHRONA SU B ST A N C JI L E Ś N E J PR Z E D BEZPRAW N YM W YRĘBEM B ezpraw ny w y rą b la su zalicza się n ie k ie d y do szk o d n ictw a le śn e g o .19 W p ra w ie polskim je d n ak w y rą b d rzew w lesie w celu p rzy w łaszczen ia zaliczono do p rz e ­ s tę p s tw i w ykroczeń p rzeciw ko m ieniu.

Z daniem W. G u te k u n s ta k luczow ym przepisem , k tó ry stw a rz a w a ru n k i do k a r a ­ n ia za d ew astację lasów , je s t a r t. 213 k.k. 20 M ożna m ieć w ątpliw ości, czy rzeczyw iście najp o w ażn iejsze niebezpieczeństw o grozi lasom ze stro n y osób d okonujących b ez­ p ra w n y c h w yrębów (m. zd. znacznie w ięk sze nieb ezp ieczeń stw o p rze d sta w ia niszcze­ n ie lasów przez zakłady przem ysłow e), a le liczby dotyczące tzw . krad zieży leśnych b u d zą pew ien niepokój. Z d an y c h M in iste rstw a L e śn ic tw a i P rz em y słu D rzew nego w y n ik a, że w sam ych ty lko la sac h p ań stw o w y ch w 1974 r. stw ierd zo n o 12 859 w y ­ p a d k ó w kradzieży, k tó re łączn ie w y rz ąd z iły szkody w w ysokości 9 227 tys. zł; w 1975 r. było 12 079 k rad z ież y , a szkody w yniosły 8 717 tys. zł; w reszcie w ro k u 1976 było 10 242 k radzieże, k tó re spow odow ały szkody w kw ocie 8 611 tys. zł.

W yrazem w zm ożonej o ch ro n y su b sta n c ji leśnej je s t zró w n an ie w a r t. 213 k.k. w y rę b u drzew a w lesie w celu przy w łaszczen ia z k rad zieżą. Z d an iem W. S w idy czyn u ję ty w tym p rzep isie je s t w sw ej istocie p rzy g o to w a n iem do k radzieży, gdyż sp ra w c a w zam iarze k rad z ież y d rze w a czyni z d rze w a rosnącego w lesie (a w ięc będącego rzeczą n ieru ch o m ą n ie n a d a ją c ą się do k radzieży) — za pom ocą w y rę b u — 18

18 B u łg a rs k a u s ta w a o la s a c h z 1.XI.1958 r . w a r t . 42 z a lic z a d o w y k r o c z e ń b e z p r a w n y w y ­ r ą b la s u , z b ie ra n ie lu b w y w o ż e n ie z la s u ja k ie g o k o lw ie k d r z e w a , c h r u s tu lu b ic h części w łą c z n ie z z e sc h ły m i, ś c ię ty m i lu b p o w a lo n y m i, Je żeli s z k o d a w y n o s i p o n iż e j 100 le w ó w . J e ­ ż e li s z k o d a w y so k o ść t ę p r z e k r a c z a , c z y n j e s t p r z e s tę p s tw e m z a r t . 235 k .k . B u łg a rii.

JO W. G u t e k u n s t : P rz e s tę p s tw o w y r ę b u d rz e w a w a s p e k c ie o c h r o n y śro d o w is k a lu d z ­ k ie g o , „ R u c h P ra w n ic z y , E k o n o m ic z n y i S o c jo lo g ic z n y ” 1976, n r 4, s. 15.

28 W o j c i e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

rzecz ru ch o m ą, czyli z d a tn ą do k r a d z ie ż y .« Je że li sp ra w c a k ra d n ie n a stę p n ie w y ­ rą b a n e drzew o, podlega odpow iedzialności' za kradzież, gdyż w ty m w y p a d k u w y ­ rą b d rz e w a należy uznać za czynność u p rze d n ią w sp ó łu k a ra n ą.

U jęcie a rt. 213 k.k. p row adzi ta k że doi rozszerzenia g ran ic k ara ln o ści, a to d la ­ tego, że k a r a ln e je s t usiło w an ie w y rę b u d rzew a, k tó re w b ra k u te j n o rm y nie m ogłoby być o b jęte p en alizacją, jako ty lk o przyg o to w an ie do kradzieży.

K olejnym w y razem w zm ożonej o ch ro n y lasów je st o dm ienne o k re śle n ie g ran ic y m iędzy p rze stęp stw em a w ykroczeniem . W edług a rt. 120 k.w . p rze stę p stw e m je st w y rą b d rze w a w lesie, k rad z ież lu b przyw łaszczenie drzew a, któ reg o w arto ść p rze k ra c z a 150 zł, a n ie — ja k w e w szy stk ich innych p rze stęp stw ach przeciw ko m ien iu — 500 zł.

N astęp n y m w yrazem w zm ożonej o ch ro n y lasów je s t u sta n o w ien ie o b lig a to ry jn e j naw iązk i za p rze stęp stw a i w y k ro czen ia w y rę b u drzew a w lesie, k rad zieży lu b przyw łaszczenia d rze w a w y rąb an eg o lu b pow alonego. N aw iązk a m a tu ta j p o k ry w a ć n ie w y m iern e szkody w yrządzone w śro d o w isk u le ś n y m .82

Z daniem W. G u te k u n s ta a rt. 213 k.k. nie może spełniać roli n arz ęd zia sp ra w n e j p ra w n o k a rn e j ochrony lasu, gdyż u ję ty je s t zbyt w ąsko, bo tylk o z p u n k tu w idzenia ekonom icznego, a n ad to n ie słu sz n ie u zależn ia odpow iedzialność od stw ie rd z e n ia celu p rzyw łaszczenia. 82

N iem niej je d n a k w y rą b drzew a w lesie n ie w celu p rzyw łaszczenia ta k ż e je s t czynem k ara ln y m . Je że li szkoda n ie p rzek ro czy ła 500 zł (nie w chodzi tu w ra c h u b ę k w o ta 150 zł, gdyż ta dotyczy ty lk o w y rę b u w celu przyw łaszczenia), to czyn je st szkodnictw em leśnym w ro zu m ien iu a rt. 153 k.w .; jeżeli szkoda p rze k ra c z a 500 zł, czyn je s t p rze stęp stw em u szkodzenia m ien ia z art. 212 § 1 k.k.

P rz ep isy a rt. 213 k.k. i a rt. 120 k.w . b io rą pod och ro n ę d rze w a w lesie s ta ­ now iącym w łasność społeczną b ąd ź w lesie sta n o w iąc y m w łasność in d y w id u a ln ą, ale „cudzym ” dla spraw cy. In te re s y rac jo n a ln e j g o spodarki leśn ej w y m a g a ją je d n a k ta k ż e o chrony przed n ieu za sad n io n y m w y rę b em d rzew przez w łaścicieli lasów n ie stan o w iący ch w łasności p ań stw a. Z tego w zględu u sta w a z 22.XI.1973 r. u zależnia dokonanie w y rę b u d rz e w a w lesie przez w łaściciela od zezw olenia nadleśniczego. D okonanie w y rę b u bez zezw olenia n adleśniczego lu b w b re w w a ru n k o m zezw olenia je st w ykroczeniem z a rt. 25 ust. 1 p k t 1 te j u staw y . J e s t to b ard z o isto tn e o g ra ­ niczenie p ra w a w łasności, p o d y k to w an e zro zu m iałą tro s k ą o za ch o w an ie su b sta n c ji leśnej, k tó ra m im o że je s t w łasn o ścią in d y w id u a ln ą , sta n o w i je d n a k w ja k im ś sensie dobro ogólnonarodow e.

P o w staje p y ta n ie, co będzie, jeżeli nad leśn iczy w y d a zezw olenie n a w y rą b , n a r u ­ szając przez to in n e in te resy g o sp o d ark i leśnej. W w y p a d k u ta k im w łaściciel oczyw iście n ie może ponosić odpow iedzialności, n ato m ia st n ad leśn iczy w p o w a ż n ie j­ szych w y p ad k a ch może odpow iadać za p rzestęp stw o z a rt. 246 k.k., gdyż p rze k ra cza sw e u p ra w n ie n ia w sk u te k d z ia ła n ia na szkodę d o b ra społecznego. 21 22 23

21 W. S w i d a : P rz e s tę p s tw o p rz e c iw k o m ie n iu (w :) I. A n d r e je w , w. S w id a , w. W o lte r: K o d e k s k a r n y z k o m e n ta r z e m , W a rs z a w a 1973, s. 650.

22 J a k w s k a z u je W. D a sz k ie w ic z , n a w ią z k ę p r z e w id u je się z a z w y c z a j w z w ią z k u z c z y n a ­ m i p o w o d u ją c y m i s z k o d y t r u d n e d o o b lic z e n ia , g d z ie c h o d z i a lb o o s z k o d y m o r a ln e , a lb o o s y tu a c je , k ie d y n ie r z a d k o p o za a k t u a l n i e r e a ln ą i u c h w y tn ą sz k o d ą w c h o d z i w g r ę sz k o d a n a ra z ie n ie u c h w y tn a , a ty m sa m y m n ie ła tw a w s p re c y z o w a n iu (W. D a s z k i e w i c z : N a ­ w ią z k a w p o stę p o w a n iu k a r n y m i k a r n o - a d m in is tr a c y jn y m , „ P a l e s t r a ” 1967, n r 4, s. 109). T a ­ k a j e s t w ła ś n ie s y tu a c ja w w y p a d k a c h s z k ó d w ś ro d o w is k u n a tu r a ln y m . 23 W. G u t e k u n s t : P rz e s tę p s tw o w y r ę b u d r z e w a s. 19—2 0.

N r 3 (243) O chrona lasów w praw ie k a r n y m ₂₉

V III. OCHRONA LASÓW P R ZED SZKOD NICTW EM

W n ajszerszy m ro zu m ien iu szkodnictw o leśn e o b e jm u je w szelkiego ro d zaju cz y n y niedozw olone p o le g ają ce b ąd ź n a b ez p raw n y m k o rz y sta n iu z lasów i p ro ­ d u k tó w leśnych (np. w y rą b i zab ó r d rze w a , p rz e ja z d lu b przechód albo przegon z w ie rz ą t gospodarskich w m iejscach zabronionych), bądź też n a n a ru sz e n iu p rze­ p isó w dotyczących o chrony lasó w lu b z t ą o ch ro n ą zw iązanych. 24 W kodeksie w y ­ k ro cz eń szkodnictw o le śn e u ję te je s t w ęziej, w szczególności nie o b e jm u je ono w y rę b u drzew a w lesie.

Z e szk o d n ictw em leśnym w iążą się dw a zasadnicze p rze p isy : a rt. 8 u sta w y z 20. X I I .1949 r., k tó ry z a k az u je p asan ia i p rze g o n u zw ie rząt w lasach państw o w y ch , o ra z a rt. 10 u sta w y z 22.X I.1973 r., k tó ry z a k a z u je przegonu lu b w y p asu zw ierząt g o sp o d a rstk ich oraz z b ie ra n ia ściółki n a g ru n ta c h leśnych.

O chrona lasów p rze d szkodnictw em w p ra w ie k a rn y m o p ie ra się n a p rzep isach ro zd z iału X IX kodeksu w ykroczeń. R ozdział te n p rz e w id u je cały szereg d robnych czynów , ja k np.: w y rą b czy u sz k ad z an ie gałęzi, k o rze n i lu b k rzew ó w (art. 148 k.w.), w y p a sa n ie zw ierząt gospodarskich n a g ru n ta c h leśnych, przechodzenie, p rze jeż d ża­ n ie lu b p rze g an ia n ie zw ie rząt w m iejscach, w k tó ry c h je s t to zabro n io n e (art. 151 k.w .), n ac in a n ie lu b in n e u sz k ad z an ie drzew , zd z ie ra n ie d a rn i, z b ie ra n ie grzybów lu b aw oców leśnych w m iejscach, w k tó ry c h je s t to zab ro n io n e albo sposobem n ie ­ dozw olonym (art. 153 k.w.), niszczenie lub u sz k ad z an ie u rząd zeń służących do u trz y m a n ia z w ie rząt lub p ta k ó w albo m ro w isk lu b p ta sic h gniazd (art. 154 k.w.), n isz c z e n ia zasiew ów , sadzonek lu b tr a w (art. 156 k.w.). C echą c h a ra k te ry sty c z n ą ty c h w ykroczeń je s t to, że są one zagrożone ty lk o k a r ą grzyw ny, z reg u ły znacznie poniżej górnej g ran ic y 5 000 zł. Je że li czyny n ie godzą w m ienie społeczne, ściganie n a s tę p u je tylk o n a żą d an ie pokrzyw dzonego. C h a ra k te ry sty c z n e je s t ta k ż e um ożli­ w ie n ie w y m ierzen ia n aw ią zk i za w iększość z ty c h w ykroczeń w w ysokości nie p rz e k ra c z a ją c e j 1 000 zł lu b (w a rt. 151 k.w.) 3 000 zł.

W szystkie p rzepisy ro zd z iału X IX k.w., jeżeli łączą się z niszczeniem środow iska leśnego, są przep isam i szczególnym i w zględem a rt. 124 § 1 k.w. D lateg o tru d n o mi s ię zgodzić z L. Ja strz ę b sk im , k tó ry uw aża, że np. o d arcie d rze w a z k o ry czy inne je g o niszczenie je s t w y k ro c ze n iem z a rt. 124 § 1 k.w . 25 26 J e s t to rzeczyw iście w y k ro ­ czenie, ale z a rt. 153 § 1 p k t 1 k.w . Je ż e li w w y n ik u ty c h d ro b n y ch w zasadzie

czynów p rzew idzianych w a r t. 148— 156 k.w. p o w sta n ie szkoda w w ysokości p rz e ­ k ra c z a ją c e j 500 zł, to m am y do czynienia ze zbiegiem p rz e stę p stw a z a rt. 212 § 1 k.k. i w ykro czen ia z odpow iedniego p rzepisu. Zbieg te n je st oceniany w edług z a sa d art. 10 k.w. 20

W ykroczenia z ro zdziału X IX k.w . zo stały p o d d an e o rzecznictw u m andatow em u. J a k w y n ik a z in fo rm ac ji udzielonych m i w M in iste rstw ie L eśnictw a i P rzem y słu D rzew nego, ta fo rm a o rzeczn ictw a je s t sto so w an a n ajczęściej. Z d an y c h ty c h w y n i­ k a , że szkodnictw o leśne sta n o w i isto tn y problem . C zyny przew idziane w rozdzia­ l e X IX k.w. to rzeczyw iście czyny dro b n e, a le w sw ej m asie bardzo niebezpieczne. W ykroczenia szk o d n ictw a leśnego m oże się rów nież dopuścić w łaściciel lasu. W ykroczeniem z a rt. 25 u st. 1 p k t 1 u sta w y z 22.XI.1973 r. je st niszczenie drzew

24 E. S t a n k i e w i c z : S z k o d y le ś n e (w :) L. J a s tr z ę b s k i, E. S ta n k ie w ic z : O c h ro n a la só w p r z e d sz k o d n ic tw e m , W a rs z a w a 1972, s. 51. 25 L. J a s t r z ę b s k i : W o c h ro n ie p r z y ro d y z ie lo n e j, „ Z a g a d n ie n ia W y k ro c z e ń ” 1976, n r 3, s. 30. 26 T a k s a m o D. E g i e r s k a (w :) J . B a ila , D. E g ie rs k a , I. Ś m ie ta n k a : K o d e k s w y k ro c z e ń — K o m e n ta rz , W a rsz a w a 1974, s. 426.

30 W o j c i e c h R a d e c k i _{N r 3 (243)}

w e w łasn y m lesie, w y k ro c ze n iam i zaś z a rt. 25 u s t 1 p k t 2 te j u sta w y są: w y p asa n ie lu b p rze g an ia n ie z w ie rz ą t gospodarskich albo z b ie ra n ie ściółki:

IX . OCHRONA PRZYRODN ICZYCH, K RA JO BR A ZO W Y C H ,

W YPOCZYNKOW YCH I UZDRO W ISK O W Y CH F U N K C JI LA SÓ W

L asy sta n o w ią ta k ż e isto tn y e le m e n t p rz y ro d y w ro z u m ie n iu b a rd z ie j tr a d y c y j­ nym , sta n o w ią w aż n y k o m p o n e n t k ra jo b ra z u , m a ją zn aczen ie d la w y p o czy n k u i r e ­ k re a c ji, w reszcie o d g ry w a ją is to tn ą ro lę w o toczeniu uzdrow isk. W y razem d o ce n ie­ n ia tej ro li lasów je s t tw o rze n ie re z e rw a tó w leśnych, a ta k ż e tw o rz e n ie ochro n n y ch obszarów leśnych w okół dużych m ia st i o śro d k ó w przem y sło w y ch , o g ran iczan ie in w esty cji w tych lasach, zaliczan ie ty c h lasó w do szczególnie chronionych, a ta k ­ że d alsze o g ran iczan ie p rze k azy w a n ia ich n a cele n ie leśn e w u sta w ie z 26.X.1971 r

W p rze p isac h k a rn y c h te n k ie ru n e k o ch ro n y lasó w zn a la zł n ie w ielk ie odzw iercie­ dlenie. W łaściw ie w y ra ze m w zm ożonej o chrony lasó w z p u n k tu w id zen ia ty c h fu n k c ji je s t ty lk o p rze p is a r t. 28 u sta w y z 7.IV.1949 r. o o c h ro n ie p rzy ro d y (Dz. U- N r 25, poz. 180). W m yśl tego p rz e p isu szkodnictw o le śn e — ale ty lk o n a te re n a c h p a rk ó w n arodow ych i re z e rw a tó w p rz y ro d y b ąd ź dotyczące ro ślin po zo stający ch pod o ch ro n ą g a tu n k o w ą — je s t w y k ro c ze n iem zagrożonym k a r ą g rzy w n y do 5000 zł, a w ięc k a r ą z reg u ły su ro w szą n iż p rze w id zia n e w a rt. 148 — 156 k.w . P o n a d to a r t. 32 u sta w y o o ch ro n ie p rzy ro d y w p ro w a d z a obow iązek (n a k ła d a n y o b lig a to ry j­ nie) p rzy w ró c en ia chronionego tw o ru p rzy ro d u do s ta n u poprzedniego, a gd y b y to było niem ożliw e — o b lig a to ry jn ą n aw ią zk ę o rz e k a n ą n a rzecz S k a rb u P a ń s tw a , bez za k re śle n ia p rzy ty m górnej w ysokości te j n a w ią z k i.17

P o n ad to istn ieje m ożliw ość sto so w a n ia p rzep isó w k a rn y c h u sta w y z 17.VI.1966 r. o u zd ro w isk ach i lecznictw ie uzd ro w isk o w y m (Dz. U. N r 23, poz. 150). P rzy k ład o w o : jeżeli s ta tu t u zd ro w isk a u zależn ia w y d a n ie zezw olenia n a w y rą b od zgody n ac ze l­ nego le k a rz a uzd ro w isk a, to d o k o n an ie w y rę b u d rz e w a bez ta k ie j zgody je s t w y ­ kro czen iem z a r t. 16 ust. 1 te j u s ta w y .18

N ie m a n a to m ia st p rzepisów o w zm ożonej o d p o w iedzialności za p rz e stę p s tw a lu b w ykro czen ia d o k o n y w an e np. w o ch ro n n y ch o b sz arac h leśnych. Sądzę, że byłoby celow e w p ro w a d ze n ie k w alifik o w a n y ch p o sta c i p rz e s tę p s tw lu b w yk ro czeń le śn y ch dokon y w an y ch w la sac h po zo stający ch p o d szczególną ochroną.

X. OCHRONA LASÓW P R ZED PO ŻA R A M I

P o ż a ry leśne p o ciąg ają za sobą o grom ne szkody. O ch ro n a lasó w p rze d p o ża ram i je s t n a ogół b ardzo szczegółowo n o rm o w an a , p rze p isy k a r n e zaś są k o n stru o w a n e w te n sposób, że za w ykro czen ie u z n a je się n a ru sz e n ie ja k ieg o k o lw iek p rz e p isu o o c h ­ ro n ie lasó w p rze d pożaram i. W P o lsce podstaw ow e p rz e p isy d o tyczące zapo b ieg an ia pożarom w la sac h z n a jd u ją się w ro zp o rząd zen iu M in istra S p ra w W e w n ętrzn y ch z 30.III.1973 r. w sp ra w ie zabezpieczenia p rzeciw pożarow ego lasów , łą k i w rz o so ­ w isk (Dz. U. N r 12, poz. 91). P rz e p isy te re g u lu ją m . in. ta k ie za g ad n ien ia , ja k * 21

27 W p ra w d z ie a r t. 32 u s ta w y o o c h r o n ie p r z y r o d y m ó w i o „ z a d o ś ć u c z y n ie n iu z a k r z y w d ę w y rz ą d z o n ą in te r e s o w i p u b lic z n e m u ” , je d n a k ż e z a d o ś ć u c z y n ie n ie t o u z n a je s ię z a n a w ią z k ę . Z o b . w t e j k w e s tii S. G r z y b o w s k i : P r o b le m a ty k a o c h r o n y ś r o d o w is k a c z ło w ie k a a p r z e ­ p is y p r a w a c y w iln e g o , „ P a ń s tw o i P r a w o ” 1972, n r 1, s. 38.

21 Z o b . L . K r o t k i e w s k a : O d p o w ie d z ia ln o ś ć k a r n o - a d m i n i s t r a c y j n a w u s ta w ie o u z d r o ­ w is k a c h i le c z n ic tw ie u z d ro w is k o w y m , „ Z a g a d n ie n ia K a r n o - A d m in is tr a c y jn e " 1987, n r 2, s. 9

.

N r 3 (243) P y t a n i a I o d p o i o l e d Ł t p r a w n e 31

w y k o n y w an ie i u trz y m y w a n ie p asó w przeciw p o żaro w y ch , p rzy sto so w y w a n ie zb io r­ n ik ó w w odnych do c z e rp a n ia w ody, w y p o sażen ie w s p rz ę t p rzeciw pożarow y, o rg a­ nizo w an ie o b se rw a c ji i p a tro li przeciw p o żaro w y ch , z a k a z w y k o n y w an ia czynności m ogących w yw ołać niebezpieczeństw o p o ż a ru (np. zakaz p a le n ia ognisk w odległości m niejszej niż 100 m od la su , zakaz m a n ip u lo w a n ia n a ru s z ta c h p a le n is k a w p a r o ­ w ozach w czasie p rze je ż d ż a n ia przez las, z a k az w y p a la n ia p o k ry w y gleby i pozos­

tałości ro ślin n y c h n a łą k a c h i w rzosow iskach).

O chrona p ra w n o k a rn a rea liz o w a n a je s t w te n sposób, że częściow o b la n k ie to ­ w y przepis a r t. 82 § 1 k.w . p rz e w id u je odpow iedzialność za n a ru sz e n ie k tó reg o k o l­ w iek z przepisów dotyczących z a p o b ie g an ia i z w a lcz an ia pożarów . W p k t 7 p rze p is te n przykładow o w y m ie n ia najcz ęstsze w y k ro c ze n ia w z a k re sie o ch ro n y lasó w p rze d p o żaram i, a m ianow icie: u żyw anie n a te re n ie lasu, w rzosow iska, su ch ej łą k i lu b to rfo w isk a w odległości m n iejszej n iż 100 m od n ic h cią g n ik a bez isk ro ch ro n u albo rozniecanie lu b p o zo staw ian ie o g n isk a n a ta k im te re n ie , alb o p o rzu c an ie n ie u g aszo ­ n y ch zap ałek lu b n ie d o p ałk ó w p ap iero só w , alb o d o k o n y w an ie bez zezw olenia in n ej czynności m ogącej w yw ołać niebezpieczeństw o pożaru.

Z w ykroczeniem m am y d o czynienia w ted y , gdy n ie doszło jeszcze do bezp o śred ­ niego n iebezpieczeństw a pożaru. Je ż e li n a to m ia st p o w stało ta k ie niebezpieczeństw o b ąd ź pożar, to w chodzi w ra c h u b ę odpow iedzialność za p rzestępstw o.

W praw dzie a rt. 138 i 139 k.k. n ie w y m ie n ia ją la su ja k o szczególnego p rzed m io tu ochrony, je d n a k ż e p r z y ję ta w p ra w ie p o lsk im k o n s tru k c ja niebezp ieczeń stw a p o ­ w szechnego p o zw a la tw ie rd z ić, że n ie m al k aż d y p o ż a r leśny je s t ró w noznaczny z za­ grożeniem m ie n ia z znacznych ro zm iarac h .

P odsu m o w u jąc p rze p ro w ad z o n e ro zw aż an ia , m o żn a pow iedzieć, że aczkolw iek la s n ie je st w y o d rę b n io n y m p rze d m io te m o ch ro n y p ra w n o k a rn e j, to je d n a k in te r ­ p re ta c ja n ie k tó ry ch p rzep isó w k o d ek su k arn e g o , a zw łaszcza a rt. 140, 212, 217 i 246 k.k. pozw ala n a o bjęcie la su sk u te cz n ą och ro n ą. De lege fe ren d a należałoby p o stu ­ lo w ać p rz e d e w szy stk im w p ro w a d ze n ie szczególnego p rz e p isu o odpow iedzialności k a rn e j za bezzasadne p rz e k a z a n ie g ru n tu leśnego n a cele nieleśne.

P Y T A N I A I O D P O W I E D Z I P D A W N E *

I. 2

P Y T A N IE : C z y d o p u s z c z a l n a j e s t d r o g a s ą d o w a w s p r a w i e o u s t a ­ l e n i e w y s o k o ś c i c z y n s z u i i n n y c h n a l e ż n o ś c i z t y t u ł u n a j m u l o k a l i ? OD PO W IEDZ:

I. S pór o w ysokość czynszu i in n y c h n ależności z ty tu łu n a jm u lo k a li może w ystępow ać:

1. w p rocesie o z a p ła tę należności niep ań stw o w y ch .

2. w p ro cesie o u sta le n ie, że egzekw ow ana należność p ań stw o w a w całości lu b w części n ie is tn ie je (art. 14 i 15 p r a w a lokalow ego z d n ia 10 k w ie tn ia 1974 r.