Prasa o adwokaturze

(1)

E. M.

Prasa o adwokaturze

Palestra 33/2(374), 91-123

(2)

Nr 2 (374)

Prasa o adwokaturze

91

w ie d liw o ś c i, ta k ja k is tn ie je sze re g u s ta w o u tw o rz e n iu u rz ę d ó w in n y c h m in is tr ó w ( o s ta tn io : u s ta w y z d n ia 23 p a ź d z ie r n ik a 1987 r. o g ło s z o n e w Dz. I_K N r 3 3 4). W y d a je się, że ta k a „ lu k a p ra w n a ” p o w in n a b y ć ja k n a js z y b c ie j w y p e łn io n a . T o ty lk o ta k a u w a g a na m a rg in e s ie c z y te ż re fle k s ja g lo s a to ra na tle o m a w ia n e j u c h w a ły S N. Leszek Sługocki

* Skorowidz przepisów prawnych ogłoszonych w Dz. U. i M.P., wydany przez Biuro Prawne Urzędu Rady Ministrów (Warszawa 1986), przewiduje dla urzędu Mi nistra Sprawiedliwości: jako utworzenie — art. 2 Dz. U. z 1944 r. Nr 19, poz. 93, a jako zmianę — Dz. U. z 1956 r. Nr 41, poz. 188 (s. 313), czyli ustawę z dnia 11 września 1956 r. o przejściu więziennictwa do zakresu działania Ministra Spra wiedliwości.

PRASA O ADWOKATURZE

N a d a l tr w a d y s k u s ja n a d r e fo rm ą p ra w a k a rn e g o . N ie m a ty g o d n ia bez z n a c z ą c e j p u b lik a c ji W ty m z a k re s ie . N a p rz y k ła d „G a z e ta P ra w n ic z a ” ( n r 22 z d n ia 16.X I.1988 r.) p u b lik u je w te j m ie rz e s y n te ty c z n y a r t y k u ł J a ro s ła w a ' B i e r n a c k i e g o p t.: Założenia reformy prawa karnego mate rialnego. A u to r z ta le n te m p u b lic y s ty - p r a w n ik a o m a w ia o w o c p ra c y K o m is ji w n a jis to tn ie js z y c h fra g m e n ta c h , p is z ą c m .in .:

„P o tr w a ją c e j b lis k o ro k p ra c y p o w o ła n a p rz e z p re z e s a R a d y M in is tr ó w a d z ia ła ją c a p rz y m in is trz e s p r a w ie d liw o ś c i K o m is ja d o s p ra w re fo rm y p ra w a k a rn e g o u c h w a liła z a ło ż e n ia re fo rm y u s ta w o d a w s tw a k a rn e g o . C e le m K o m is ji je s t d o k o n a n ie g r u n to w n e j i g łę b o k ie j r e fo r m y p o ls k ie g o p ra w a k a rn e g o . P ra w o to m u s i b y ć b o w ie m d o s to s o w a n e d o z m ia n z w ią z a n y c h z p o s tę p e m n a u k o w o - te c h n ic z n y m , r e fo rm ą g o s p o d a rc z ą , p rz y ję ty m i p rz e z P o ls k ę z o b o w ią z a n ia m i m ię d z y n a ro d o w y m i i — p rz e d e w s z y s tk im — d o z m ia r w p o lity c e k a rn e j p a ń s tw a . (...) K o m is ja d o s p ra w re fo rm y p ra w a k a rn e g o w s w y c h p o g lą d a c h na u s ta w o d a w s tw o o b o w ią z u ją c e n ie b y ła b y n a jm n ie j je d n o m y ś ln a . Ś la d y o w e j n ie je d n o m y ś ln o ś c i o d n a le ź ć m o ż n a w te k ś c ie Z a ło ż e ń , w k tó r y m n ie je d n o k r o tn ie p r o p o z y c je z m ia n n o rm p ra w n y c h p r z e d s ta w io n e są w a r ia n to w o z je d n o c z e s n y m p o d a n ie m ro z k ła d u g ło s ó w c z ło n k ó w K o m is ji o p o w ia d a ją c y c h s ię za k o n k re tn y m i ro z w ią z a n ia m i. T r u d n o te ż s ię te j n ie je d n o lito ś c i p o g lą d ó w d z iw ić . W s k ła d K o m is ji w e s z ło tr z y d z ie s tu te o r e ty k ó w , p rz e d s ta w ic ie li n a u k i p ra w a , o ra z tr z y d z ie s tu s ie d m iu p r a k ty k ó w , p r a c o w n ik ó w o r g a n ó w ś c ig a n ia , w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i o ra z a d w o k a tu ry , to te ż s iłą rz e c z y p o g lą d y p o s z c z e g ó ln y c h c z ło n k ó w K o m is ji z w ią z a n e z p o trz e b ą i z a k re s e m k o n k re tn y c h z m ia n n ie m o g ły b y ć to ż s a m e . (...)

P o s tu la te m n a jb a r d z ie j c h y b a s p e k ta k u la rn y m je s t p r o p o z y c ja o g r a n i c z e n ia s to s o w a n ia k a ry ś m ie rc i b ą d ź w y k r e ś le n ia te j k a ry z p o ls k ie g o k a ta lo g u k a r w o g ó le . (...)

(3)

92

S ta n o w is k a c z ło n k ó w K o m is ji w k w e s tii k a ry ś m ie rc i b y ły ro z b ie ż n e . N a 47 o s ó b o b e c n y c h na p o s ie d z e n iu 15 g ło s o w a ło za z n ie s ie n ie m k a ry ś m ie rc i w o k re s ie p o k o ju , 19 — za w p ro w a d z e n ie m p ię c io le tn ie g o m o r a to r iu m na je j s to s o w a n ie , 25 — za s to s o w a n ie m k a ry ś m ie rc i w y łą c z n ie za c ię ż k ie z a b ó js tw a , 19 z a c ię ż k ie z a b ó js tw a i z d ra d ę o jc z y z n y , a 15 — z a c ię ż k ie z a b ó js tw a , z d ra d ę o jc z y z n y i te r ro ry z m ze s k u tk ie m ś m ie r te ln y m . T a k ie te ż są w a r ia n ty ro z w ią z a ń p r o p o n o w a n e p rz e z K o m is ję . O s ta te c z n ą d e c y z ję p o d e jm ie S e jm . G d y b y je d n a k k a ra ś m ie rc i m ia ła p o z o s ta ć w k o d e k s o w y m k a ta lo g u ka r, to K o m is ja o p o w ia d a s ię za o g r a n i c z e n ie m je j s to s o w a n ia w s to s u n k u d o s p ra w c ó w , k tó rz y w c h w ili p o p e ł n ie n ia c z y n u n ie u k o ń c z y li 21 la t i z w y łą c z e n ie m je j s to s o w a n ia w o b e c k o b ie t c ię ż a rn y c h . (...) W e fr a g m e n c ie Z a ło ż e ń p o ś w ię c o n y m k a rz e p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i K o m is ja p ro p o n u je : o b n iż e n ie d o ln e j g ra n ic y te j k a ry z trz e c h m ie s ię c y d o je d n e g o m ie s ią c a ; d o k o n a n ie g e n e ra ln e g o p rz e g lą d u s a n k c ji i w ty c h p rz y p a d k a c h , w k tó r y c h ro z m ia r s a n k c ji n ie o d p o w ia d a s p o łe c z n e j w a r to ś c i c h r o n io n e g o d o b ra ; o b n iż e n ie d o ln y c h i — w y ją tk o w o — g ó r n y c h ic h g r a n ic ; w p ro w a d z e n ie d o k o d e k s u k a rn e g o s a n k c ji be z p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i za n a jd ro b n ie js z e p rz e s tę p s tw a . (...)

O d k ilk u n a s tu te ż la t re a liz o w a n a w P o ls c e p o lity k a k r y m in a ln a n a le ż y d o n a js u ro w s z y c h w E u ro p ie . W s p ó łc z y n n ik p o z b a w io n y c h w o ln o ś c i na 100 00 0 m ie s z k a ń c ó w w y n o s ił w P o ls c e w c z e rw c u b r. 265 o s ó b , a b y w a ło , ż e p rz e k r a c z a ł i 3 0 0 o s ó b , p o d c z a s g d y w w ię k s z o ś c i k ra jó w e u r o p e j s k ic h n ie p rz e k ra c z a 100 u w ię z io n y c h . W z w ią z k u z ty m K o m is ja p r o p o n u je , a b y o k r e ś lić w k o d e k s ie k a rn y m z a s a d ę , iż w z a k re s ie d r o b n e j i ś re d n ie j p rz e s tę p c z o ś c i k a ra p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i s ta n o w i u ltim a ra tio i n ie n a le ż y je j o rz e k a ć , g d y in n e s a n k c je m o g ą s p e łn ić c e le k a ry . N a le ż y p o n a d to z a p e w n ić p r io r y te t c e lu w y c h o w a w c z e g o w w y m ia rz e i o rz e k a n iu k a r w ty c h w y p a d k a c h , w k tó r y c h z a c h o d z i p o trz e b a r e s o c ja liz a c ji, a ce l te n je s t o s ią g a ln y . (...) K a ra o g r a n ic z e n ia w o ln o ś c i, b ę d ą c a w z a ło ż e n iu n o w o c z e s n y m ś r o d k ie m o d d z ia ły w a n ia k a rn e g o , je s t o rz e k a n a z b y t rz a d k o . W y n ik a to p rz e d e w s z y s tk im z tr u d n o ś c i z je j p ra w id ło w y m w y k o n a n ie m . (...) U r e g u lo w a n ia k o d e k s u k a rn e g o z 1969 r. d o ty c z ą c e k a ry g rz y w n y , z a ró w n o ja k o k a ry z a s a d n ic z e j ja k i k a ry d o d a tk o w e j, z o s ta ły g e n e ra ln ie u z n a n e p rz e z K o m is ję d o s p ra w r e fo r m y p ra w a k a rn e g o za w a d liw e . O b e c n ie o b o w ią z u ją c y k o d e k s , w p r z e c iw ie ń s tw ie d o k o d e k s u k a rn e g o z 1932 r., n ie p rz e w id u je m o ż liw o ś c i o d s tą p ie n ia o d o rz e c z e n ia d o d a tk o w e j k a ry g rz y w n y , g d y je j o rz e c z e n ie n ie je s t c e lo w e . O d m ie n n ie n iż w ie le k o d e k s ó w e u ro p e js k ic h , k o d e k s n a s z n ie u z a le ż n ia te ż o rz e c z e n ia k a ry g r z y w n y o d m o ż liw o ś c i je j u is z c z e n ia . W e fe k c ie ka ra g rz y w n y s ta je się c z ę s to d o le g liw o ś c ią w y m ie r z o n ą n ie ty le w s p ra w c ę p rz e s tę p s tw a , c o w je g o ro d z in ę . P o n a d to k o d e k s p rz e w id u je za n ie u is z c z o n ą i n ie ś c ią g n ię tą k a rę g r z y w n y z a s tę p c z ą k a rę p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i w w y m ia rz e d o la t trz e c h . (...) W m y ś l Z a ło ż e ń r e fo r m y u s ta w o d a w s tw a k a rn e g o w p ro w a d z e n ie d o p o ls k ie g o k o d e k s u k a rn e g o s y s te m u g r z y w n y p a ra m e try c z n e j z m ie n ić ma tę n ie k o rz y s tn ą s y tu a c ję . S y s te m te n , z w a n y ró w n ie ż s y s te m e m s ta w e k d z ie n n y c h , z o s ta ł o p ra c o w a n y w k ra ja c h s k a n d y n a w s k ic h i je s t k o rz y s tn ie

(4)

Nr 2 (374)

93

o c e n ia n y n a ś w ie c ie . P o le g a o n na o rz e k a n iu lic z b y s ta w e k d z ie n n y c h w ty g o d n ia c h i m ie s ią c a c h — p rz y o d rę b n y m u s ta le n iu p rze z s ą d w y s o k o ś c i je d n e j s ta w k i d z ie n n e j. (...) K o m is ja p r o p o n u je o k re ś le n ie d o ln e j g r a n ic y s ta w e k na d w a ty g o d n ie , g ó rn e j n a 3 6 0 d n i, a p rz y k a rz e łą c z n e j — na 450 d n i ( o z n a c z a ło b y to m in im u m 1 ty d z ie ń , a m a x im u m 7,5 m ie s ią c a z a s tę p c z e j k a ry p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i) . K o m is ja p r o p o n u je te ż re z y g n a c ję z o b lig a to r y jn e j g r z y w n y k u m u la ty w n e j, u z a le ż n ie n ie je j o rz e k a n ia o d fa k ty c z n e j m o ż liw o ś c i je j u i s z c z e n ia , w p ro w a d z e n ie m o ż liw o ś c i: p rz e s u n ię c ia o b o w ią z k u u is z c z e n ia g rz y w n y na o k re s p o o d b y c iu k a ry p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i p rz e z s p ra w c ę , ro z ło ż e n ia g r z y w n y na ra ty be z s z c z e g ó ln y c h r y g o r ó w , z m n ie js z e n ia ilo ś c i s ta w e k d z ie n n y c h w ra z ie z m ia n y s y tu a c ji m a te ria ln e j s p ra w c y , r o z ło ż e n ia g r z y w n y na ra ty be z s z c z e g ó ln y c h ry g o ró w , z m n ie js z e n ia ilo ś c i s ta w e k d z ie n n y c h w ra z ie z m ia n y s y tu a c ji m a te ria ln e j s p ra w c y , z m ia n y g rz y w n y n a z a s tę p c z ą k a rę o g ra n ic z e n ia w o ln o ś c i, w p ro w a d z e n ia — w z o re m k o d e k s u k a rn e g o z 1932 ro k u — p ra c y n a ra c h u n e k g r z y w n y o ra z z ła g o d z e n ia ry g o r ó w z a w ie s z a n ia w y k o n a n ia k a ry z a s tę p c z e j. (...)

Z n a c z n e k o n tr o w e r s je w ło n ie K o m is ji w z b u d z iła k w e s tia s to s o w a n ia k a ry k o n fis k a ty m ie n ia . K a rę tę, o d c z a s u n o w e li z 1985 ro k u , o rz e k a się n ie t y lk o za z b r o d n ie p rz e c iw k o p o d s ta w o w y m in te re s o m p o lity c z n y m i g o s p o d a rc z y m P R L, za z b ro d n ie z a g a rn ię c ia m ie n ia s p o łe c z n e g o z n a c z n e j w a r to ś c i, i za in n ą z b r o d n ię p o p e łn io n ą w c e lu o s ią g n ię c ia k o rz y ś c i m a ją tk o w e j, le c z ta k ż e w ra z ie s k a z a n ia za w y s tę p e k na k a rę p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i, c h o ć b y n a w e t z w a ru n k o w y m z a w ie s z e n ie m je j w y k o n a n ia , be z w z g lę d u n a w y s o k o ś ć k a ry i bez z w ią z k u z w y s o k o ś c ią o s ią g n ię te j k o rz y ś c i.

K a ra k o n fis k a ty m ien.ia s ta n o w i r e lik t e p o k i fe u d a ln e j. J e s t o n a n ie z n a n a o g r o m n e j w ię k s z o ś c i n o w o ż y tn y c h k o d e k s ó w , a k ry ty k o w a n a b y ła o d w ie k ó w . U d e rz a o n a g łó w n ie w ro d z in ę i w ie rz y c ie li s p ra w c y . (...)

K o m is ja n ie b y ła w s ta n ie u z g o d n ić je d n o lite g o s ta n o w is k a , w z w ią z k u z c z y m p rz e d s ta w ia w ty m z a k re s ie d w a ro z w ią z a n ia a lte rn a ty w n e .

P ie rw s z e p o le g a ło b y na z n ie s ie n iu k a ry k o n fis k a ty m ie n ia i z a s tą p ie n iu je j k a rą d o d a tk o w ą u tr a ty k o rz y ś c i u z y s k a n y c h b e z p o ś re d n io lu b p o ś r e d n io z p rz e s tę p s tw a — za ty m ro z w ią z a n ie m p a d ły 22 g ło s y p rz y 23 p rz e c iw n y c h i je d n y m w s trz y m u ją c y m się.

D r u g ie ro z w ią z a n ie p o le g a ło b y na z n a c z n y m o g ra n ic z e n iu s to s o w a n ia te j k a ry — z a ty m ro z w ią z a n ie m p a d ły 43 g ło s y .

W z a k re s ie k a r d o d a tk o w y c h K o m is ja p o n a d to p r o p o n u je , a b y : w p r o w a d z ić m o ż liw o ś ć o rz e k a n ia z a k a z u p e łn ie n ia fu n k c ji (n ie ty lk o z a jm o w a n ia s ta n o w is k a , ja k d o ty c h c z a s ) w o rg a n iz a c ja c h s p o łe c z n y c h ; s to s o w a ć o rz e k a n ie z a k a z u w y k o n y w a n ia z a w o d u i p ro w a d z e n ia p o ja z d u m e c h a n i c z n e g o t y lk o fa k u lta ty w n ie (z a k a z te n g o d z i w ro ln ik ó w , u n ie m o ż liw ia ją c im u p ra w ę r o li) ; p rz e w id z ie ć m o ż liw o ś ć p o p rz e s ta n ia na o rz e c z e n iu n a w ią z k i. In s ty tu c ja w a r u n k o w e g o u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia je s t fa k ty c z n ie in s ty tu c ją w a r u n k o w e g o u w o ln ie n ia o d k a ry z a s a d n ic z e j. J e s t o n a s to s o w a n a w k ilk u ty s ią c a c h s p ra w r o c z n ie w s ą d a c h i w o k o ło c z te r d z ie s tu ty s ią c a c h s p ra w ro c z n ie w p ro k u r a tu ra c h . In s ty tu c ji te j je d n a k w ż a d n y m p rz y p a d k u n ie p o w in n i s to s o w a ć p ro k u r a to rz y . (...)

(5)

Nr 2

(374)-P ro p o z y c je K o m is ji w z a k re s ie w a ru n k o w e g o u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia z m ie rz a ją d o z a p e w n ie n ia te j in s ty tu c ji w y ra ź n e g o c h a ra k te ru re s o c ja liz a c y jn e g o . R y g o ry je j s to s o w a n ia p o w in n y z o s ta ć ro z lu ź n io n e , a z a k re s s to s o w a n ia ro z s z e rz o n y . R o z s z e rz o n y m a te ż z o s ta ć z a k re s o b o w ią z k ó w r e s o c ja liz a c y jn y c h . K o m is ja z a le c a p rz e k a z a n ie o rz e k a n ia o w a r u n k o w y m u m o rz e n iu s ą d o m w c e lu z a p e w n ie n ia w ię k s z e j e la s ty c z n o ś c i s to s o w a n ia te g o ś ro d k a k o n tr a d y k to r y jn o ś c i w p ro c e s ie je g o s to s o w a n ia , je d n o lite j p o lity k i s to s o w a n ia ś r o d k ó w p r o b a c y jn y c h i e fe k ty w n e j k o n tr o li. K o m is ja z a le c a te ż d o p u s z c z e n ia m o ż liw o ś c i s to s o w a n ia w a ru n k o w e g o u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia w o b e c s p ra w c ó w ju ż k a ra n y c h in n ą k a rą n iż p o z b a w ie n ie w o ln o ś c i, je ż e li o d u k a ra n ia m in ę ły 2 la ta , w c z a s ie k tó r y c h s p ra w c a p r o w a d z ił się n ie n a g a n n ie . (...) K o m is ja r e fo rm y p ra w a k a rn e g o p r o p o n u je d o k o n a n ie z m ia n y c h a ra k te ru ró w n ie ż in s ty tu c ji w a ru n k o w e g o z a w ie s z e n ia w y k o n a n ia k a ry p rz e z w p ro w a d z e n ie d o z o ru d y s p o n u ją c e g o s z e rs z y m z a k re s e m u p ra w n ie ń k u ra to ra z a w o d o w e g o n a d s k a z a n y m w o k re s ie p ró b y . W a ru n k i w y k o n a n ia te g o ś ro d k a o ra z k o n s e k w e n c je c z ę ś c io w e g o n e g a ty w n e g o w y n ik u o k r e su p r ó b y ró w n ie ż u le g ły b y z m ia n ie . Z w ię k s z o n a m a z o s ta ć ilo ś ć k o d e k s o w y c h tz w . w y p a d k ó w m n ie js z e j w a g i i c z y n n e g o ż a lu ; ro z s z e rz e n iu m a te ż u le c z a k re s p rz e s tę p s tw p r y - w a tn o s k a rg o w y c h i ś c ig a n y c h na w n io s e k . K o m is ja p ro p o n u je ró w n ie ż re z y g n a c ję z k a ra ln o ś c i u s iło w a n ia w w y p a d k u d ro b n y c h p rz e s tę p s tw . (...) W k o ń c o w e j c z ę ś c i Z a ło ż e ń s z c z e g ó ło w y c h re fo rm y p ra w a k a rn e g o m a te r ia ln e g o K o m is ja fo r m u łu je k ilk a n a ś c ie p r o p o z y c ji z m ia n w c z ę ś c i s z c z e g ó ln e j k o d e k s u k a rn e g o . Z m ia n y te z m ie rz a ją d o d o s to s o w a n ia p rz e p is ó w te j c z ę ś c i k o d e k s u d o n o w e j s y tu a c ji s p o łe c z n o - p o lity c z n e j w k ra ju . D e k la ro w a n y m p rz e z K o m is ję c e le m z m ia n c z ę ś c i s z c z e g ó ln e j je s t u d o s k o n a le n ie k o d e k s o w e j s y s te m a ty k i i d e fin ic ji p rz e s tę p s tw , a ta k ż e d o k o n a n ie e w e n tu a ln e j d ę k r y m in a liz a c ji n ie k tó ry c h z a c h o w a ń . (...)

O d rę b n a c z ę ś ć Z a ło ż e ń r e fo r m y p ra w a k a rn e g o m a te ria ln e g o p o ś w ię c o n a z o s ta ła z m ia n o m w c z ę ś c i w o js k o w e j k o d e k s u k a rn e g o . Z e s p ó ł p ra w a k a rn e g o w o js k o w e g o K o m is ji r e fo r m y p ra w a k a rn e g o p r o p o n u je z a c h o w a n ie o b e c n e g o p o d z ia łu k o d e k s u na c z ę ś ć p o w s z e c h n ą i w o js k o w ą p rz y je d n o c z e s n y m m a k s y m a ln y m z in te g ro w a n iu p rz e p is ó w p ra w a k a rn e g o p rz e z z m n ie js z e n ie is tn ie ją c y c h w y ją tk ó w i o d rę b n o ś c i w c z ę ś c i w o js k o w e j. W z w ią z k u z ty m d o k a ta lo g u k a r z a s a d n ic z y c h z o s ta ła b y w p ro w a d z o n a k a ra u s u n ię c ia z z a w o d o w e j s łu ż b y w o js k o w e j, a w s to s u n k u d o ż o łn ie rz a s łu ż b y z a s a d n ic z e j — k a ra o d d z ia łu d y s c y p lin a r n e g o ja k o fo r m a k a ry o g r a n ic z e n ia w o ln o ś c i. Z w ię k s z e n iu u le g ły b y m o ż liw o ś c i s to s o w a n ia w a r u n k o w e g o u m o r z e n ia p o s tę p o w a n ia , ro z s z e rz o n y z o s ta łb y k a ta lo g p rz e s tę p s tw ś c ig a n y c h na w n io s e k d o w ó d c y je d n o s tk i w o js k o w e j, z w ię k s z o n o b y z a k re s o c h r o n y b ro n i, a m u n ic ji i m a te ria łó w w y b u c h o w y c h ” . (...) J a k w y n ik a z p o w y ż s z e g o , je s t n a d c z y m d y s k u to w a ć . W y d a je się , że Z a ło ż e n ia te p o ic h o p u b lik o w a n iu (m ie jm y n a d z ie ję , że ju ż w k ró tc e ) b ę dą s ta n o w ić d o b r y p u n k t o d n ie s ie n ia d la k a ż d e g o a d w o k a ta w d a ls z y c h d e b a ta c h i w y m ia n ie p o g lą d ó w ).

(6)

Nr 2 (374)

Prasa o adwokaturze

95

„P ra w o i Ż y c ie ” ( n r 43 z d n ia 2 2 X 1 9 8 8 r.) p u b lik u je a r t y k u ł A n d rz e ja J a n k o w s k i e g o Jakie prawo karne. A r ty k u ł o m a w ia w s k r ó c ie Z a ło ż e n ia r e fo r m y p ra w a k a rn e g o o p ra c o w a n e p rz e z K o m is ję d o s p ra w re fo rm y p ra w a k a rn e g o . W p o p rz e d n im a r ty k u le s ta ra łe m s ię w y p u n k to w a ć n a j b a rd z ie j is to tn e p r o p o z y c je . C z y n i to ta k ż e A n d rz e j J a n k o w s k i m n ie j w ię c e j w p o d o b n y s p o s ó b . Z a c y tu ję je d n a k k ilk a je g o m y ś li i n o w y c h s fo r m u ło w a ń : „ P r z e k o n a n ie o p o tr z e b ie g łę b o k ic h z m ia n w p ra w ie k a rn y m je s t p o w s z e c h n e . M ó w i s ię w rę c z o ic h p iln o ś c i, c h o ć je d n o c z e ś n ie p rz e s trz e g a p rz e d p o ś p ie c h e m . J a s n e je s t, że w g rę n ie m o ż e w c h o d z ić je s z c z e je d n a e p iz o d y c z n a n o w e liz a c ja . P rz y s to le , za k tó r y m o d m a ja 1987 r. z a s ie d li c z ło n k o w ie p o w o ła n e j p rz e z p re z e s a R M K o m is ji d o s p ra w r e fo rm y p ra w a k a rn e g o , d y s k u tu je s ię o n o w e j filo z o fii k a ra n ia , m ó w i s ię o z m ia n a c h d a le k o s ię ż n y c h , p o s tę p o w y c h , u w z g lę d n ia ją c y c h p e rs p e k ty w ę n ie ta k o d le g łe g o X XI w ie k u . (...)

C h o d z i p rz e d e w s z y s tk im o z a p e w n ie n ie w w ię k s z y m s to p n iu p rz e s tr z e g a n ia p ra w o rz ą d n o ś c i, o w ię c e j g w a ra n c ji p ro c e s o w y c h p ra w o b y w a te ls k ic h , o ra c jo n a liz a c ję p o lit y k i k a rn e j, a w ię c o b a rd z ie j w y w a ż o n y s y s te m k a ra n ia , a d e k w a tn y d o s to p n ia z a w in ie n ia i o s o b o w o ś c i p rz e s tę p c y , a n ie h o łd u ją c y id e i o d s tra s z a n ia . G d z ie z a te m le ż ą n ie p rz e k ra c z a ln e g r a n ic e z a o s tr z e n ia re p re s ji, ja k ie e fe k ty i k o s z ty s p o łe c z n e p rz y n o s i ka ra p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i? W ja k i s p o s ó b p rz e p is y m a ją s ty m u lo w a ć s to s o w a n ie k a r n ie iz o la c y jn y c h i ś r o d k ó w p r o b a c y jn y c h ? K to p o w in ie n d e c y d o w a ć o s to s o w a n iu a re s z tu ty m c z a s o w e g o : p ro k u r a to r , k tó r y je s t p rz e c ie ż s tr o n ą w p ro c e s ie , c z y n ie z a w is ły s ą d ? (...) U p o d s ta w o g ó ln y c h z a ło ż e ń r e fo r m y u s ta w o d a w s tw a k a rn e g o le g ły d w a b a rd z o is to tn e s tw ie rd z e n ia k o m is ji: « P o lity k a k ry m in a ln a re a liz o w a na w P o ls c e o d k ilk u n a s tu la t n a le ż y d o n a js u ro w s z y c h w E u ro p ie » o ra z d ru g ie : « P o ls k a n a le ż y d o n a jb a r d z ie j b e z p ie c z n y c h k ra jó w ś w ia ta » . N ie są to s ło w a be z p o k ry c ia . N p . w s p ó łc z y n n ik p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i na k o n ie c c z e rw c a 1988 r. w y n o s ił w P o ls c e o k . 265 o s ó b na 100 ty s . m ie s z k a ń c ó w (w n ie k tó r y c h o k re s a c h p rz e k r a c z a ł n a w e t 3 0 0 o s ó b ), p o d c z a s g d y w w ię k s z o ś c i k ra jó w e u r o p e js k ic h n ie p rz e k ra c z a o n 100 u w ię z io n y c h . N a to m ia s t w s p ó łc z y n n ik p rz e s tę p c z o ś c i je s t w n a s z y m k ra ju d w u - c z te r o k r o tn ie m n ie js z y n iż w n ie k tó r y c h k ra ja c h e u r o p e js k ic h . I ta k , m o ż e m y w y c z y ta ć w Z a ło ż e n ia c h , że p o d k o n ie c la t s ie d e m d z ie s ią ty c h w s p ó łc z y n n ik p rz e s tę p c z o ś c i w P o ls c e k s z ta łto w a ł s ię p o n iż e j 1000 o s ó b na 100 ty s . m ie s z k a ń c ó w . W 1984 ro k u w z ró s ł d o o k . 1450, a o b e c n ie w y n o s i o k . 1350 o s ó b . D la p o r ó w n a n ia w R FN w 1984 r. — 6 755 o s ó b , w e F ra n c ji — 6714, w A u s tr ii — 5185, w S z w a jc a rii — 5134, na W ę g rz e c h — 1470 (a le w 1987 r. ju ż 1750 o s ó b ), w N R D — o k . 800. (...) K o m is ja o p o w ie d z ia ła s ię ró w n ie ż za p o trz e b ą ro z s z e rz e n ia w K o n s ty t u c ji z a k re s u fu n d a m e n ta ln y c h z a s a d p ra w a k a rn e g o , z w ią z a n y c h z o c h r o n ą p ra w i w o ln o ś c i c z ło w ie k a . Z w r ó c iła te ż u w a g ę na k o n ie c z n o ś ć z a p e w n ie n ia s p ó jn o ś c i p o m ię d z y p ra w e m k a rn y m ą p ra w e m o w y k r o c z e n ia c h . W s z c z e g ó ln o ś c i k o m is ja w y ra z iła p o g lą d , ż e o rz e k a n ie k a ry p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i w in n o p o z o s ta w a ć w y łą c z n ie w k o m p e te n c ji sądów ., N a le ż y r ó w n ie ż z a p e w n ić w ię k s z y n iż d o te j p o ry n a d z ó r s ą d ó w nad o rz e c z n ic tw e m k o le g ió w d o s p ra w w y k ro c z e ń . (...)

(7)

96

Is to tn e novum p ro p o n u je s ię n a to m ia s t w p rz e p is a c h d o ty c z ą c y c h s ę d z io w s k ie g o w y m ia r u k a ry . C h o d z iło b y o w p ro w a d z e n ie d o k .k . z a s a d y , że ka rę b e z w z g lę d n e g o p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i w p rz y p a d k u d ro b n e j i ś re d n ie j p rz e s tę p c z o ś c i (z a g ro ż o n e j k a rą d o 5 la t) n a le ż y o rz e k a ć o s ta te c z n ie , je ż e li in n e k a ry i ś ro d k i n ie m o g ą s p e łn ić c e ló w k a ry . In n a p r o p o z y c ja m ó w i, że z a m a c h na m ie n ie s p o łe c z n e , p o w r o tn o ś ć d o p rz e s tę p s tw a o ra z c h u lig a ń s k i c h a r a k te r w y s tę p k u n a le ż y w p rz y s z ło ś c i tr a k to w a ć ja k o o k o lic z n o ś c i o b c ią ż a ją c e . (...) B o d a j n a jc z ę ś c ie j k r y ty k o w a n y m i p rz e p is a m i k .k. są te , k tó r e d o ty c z ą re c y d y w y . K o m is ja w y p o w ie d z ia ła s ię p rz e c iw k o m e c h a n ic z n e m u z a o s trz e n iu k a r w s to s u n k u d o re c y d y w is tó w . (...) O k a rz e p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i, n ie z a le ż n ie o d ro d z a ju c z y n u k a ra ln e g o , p o w in ie n o rz e k a ć sąd. J e ś li n a to m ia s t c h o d z i o s to s o w a n ie a re s z tu ty m c z a s o w e g o w p o s tę p o w a n iu p rz y g o to w a w c z y m , to K o m is ja — w o b e c b ra k u z g o d n o ś c i — p rz e d s ta w iła ro z w ią z a n ie a lte rn a ty w n e :

1) ty m c z a s o w e a re s z to w a n ie s to s u je sąd na w n io s e k p ro k u r a to r a lu b 2) ty m c z a s o w e a re s z to w a n ie s to s u je p r o k u r a to r p o d n a d z o re m s ą d u ja k o o rg a n u o d w o ła w c z e g o o d k a ż d e j d e c y z ji w ty m p rz e d m io c ie . Z m ia n y p o w in n y ró w n ie ż o b ją ć p o d s ta w y ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia , m ia n o w ic ie w k ie ru n k u ic h o g ra n ic z e n ia , n a to m ia s t z a re s z tu o b lig a to r y j n e g o n a le ż y — z d a n ie m K o m is ji — w o g ó le z re z y g n o w a ć . Z a ło ż e n ia o p o w ia d a ją s ię za w p ro w a d z e n ie m m a k s y m a ln y c h te r m in ó w s to s o w a n ia a re s z to w a n ia . M o ż liw o ś ć ic h p rz e d łu ż e n ia p rz y s łu g iw a ła b y S ą d o w i N a j w y ż s z e m u w s y tu a c ja c h w y ją tk o w y c h p rz e w id z ia n y c h w u s ta w ie . O m a w ia n y d o k u m e n t o p o w ia d a s ię ró w n ie ż za s ą d o w ą k o n tr o lą le g a l n o ś c i i z a s a d n o ś c i z a trz y m a n ia . M ó w i o o b o w ią z k u z a w ia d o m ie n ia ta k ie j o s o b y n a p iś m ie o p rz y c z y n a c h z a trz y m a n ia o ra z o u m o ż liw ie n iu je j k o n ta k tu z a d w o k a te m . Z d a n ie m k o m is ji, w o g ó le n a le ż y p o z a m y k a ć te f u r t ki, k tó r e u m o ż liw ia ją o d m o w ę u d z ie le n ia o b r o ń c y z e z w o le n ia na k o n ta k t z p o d e jr z a n y m (o s k a rż o n y m ) p o z b a w io n y m w o ln o ś c i w to k u c a łe g o p o s tę p o w a n ia k a rn e g o ” . (...) „ Ż y c ie W a rs z a w y ” ( n r 267 z d n ia 17.X I.1988 r.) p u b lik u je ro z m o w ę T a d e u s z a K u c h a r s k i e g o z H ip o lite m S t a r s z a k i e m , z a s tę p c ą P ro k u ra to r a G e n e r a ln e g o P R L. N ie w ie m , c z y t y t u ł ro z m o w y (Nie wzruszać za sad!) z o s ta ł u s ta lo n y p rz e z ro z m ó w c ó w , c z y te ż je s t p o m y s łe m je d n o s tr o n n y m , o d d a je je d n a k d o ś ć w y ra ź n ie s ta n o w is k o z a jm o w a n e p rz e z P ro k u ra to ra S ta rs z a k a i P ro k u ra to ra G e n e ra ln e g o ja k o in s ty tu c ję . T rz e b a tu n a d m ie n ić , ż e ro z m o w a d o s z ła d o s k u tk u w z w ią z k u z p rz e d s ta w ie n ie m p rz e z K o m is ję d o s p ra w r e fo r m y p ra w a k a rn e g o d o k u m e n tu n a z w a n e g o w s k r ó c ie „ z a ło ż e n ia m i r e fo rm y u s ta w o d a w s tw a k a rn e g o ” . W a rto z a c y to w a ć tu k ilk a fr a g m e n tó w te j ro z m o w y :

• „P a n ie p ro k u r a to rz e , K o m is ja d o s p ra w r e fo rm y p ra w a k a rn e g o p rz e d s ta w iła d o k u m e n t z a ty tu ło w a n y « Z a ło ż e n ia re fo rm y u s ta w o d a w s ta w a k a rn e g o » , k tó r y — p o p u b lic z n e j d y s k u s ji — m a s ta n o w ić p o d s ta w ę d o s p re c y z o w a n ia k o n k re tn y c h a r ty k u łó w k o d e k s u k a rn e g o , k o d e k s u p o s tę p o w a n ia k a rn e g o i k o d e k s u k a rn e g o w y k o n a w c z e g o . J a k i je s t s to s u n e k P ro k u r a tu r y G e n e ra ln e j d o te g o d o k u m e n tu ?

(8)

Nr 2 (374)

97

— G e n e r a ln ie o c e n ia m y Z a ło ż e n ia p o z y ty w n ie . Z a s łu g u ją na w y s o k ą o c e n ę , p o n ie w a ż p r o p o n u ją ro z w ią z a n ia u s ta w o w e z m ie rz a ją c e d o z w ię k s z e n ia e fe k ty w n o ś c i p o lit y k i k ry m in a ln e j, d o w y d a tn e g o z m n ie js z e n ia e k o n o m ic z n y c h i s p o łe c z n y c h k o s z tó w te jż e p o lity k i, a je d n o c z e ś n ie u w z g lę d n ia ją p o tr z e b ę p e łn ie js z e g o , in s ty tu c jo n a ln e g o z a b e z p ie c z e n ia p ra w i in te re s ó w u c z e s tn ik ó w p o s tę p o w a n ia k a rn e g o , w re s z c ie — z a p e w n ia ją n a le ż y tą o c h r o n ę g o s p o d a rk i, in te re s ó w e k o n o m ic z n y c h p a ń s tw a i p ra w o b y w a te li. (...) — Z a r y s o w u je się d o ś ć z a s a d n ic z a ró ż n ic a m ię d z y s ta n o w is k ie m p r o k u r a tu r y a p r o p o z y c ja m i K o m is ji d o s p ra w r e fo r m y p ra w a k a rn e g o w k w e s tii p o d s ta w o w e j p rz e s ła n k i r e fo rm y p ra w a k a rn e g o . W Z a ło ż e n ia c h tw ie r d z i się , ż e je s t o n a u z a s a d n io n a n a d m ie rn ą r e p r e s y jn o ś c ią o b e c n e g o s y s te m u p ra w a k a rn e g o w P o ls c e . U w a ż a m y , że te z a ta n ie je s t w p e łn i u d o k u m e n to w a n a . (...)

Z a ło ż e n ia f o r m u łu ją w n io s e k , że P o ls k a je s t je d n y m z n a jb a r d z ie j b e z p ie c z n y c h k r a jó w ś w ia ta , a je d n o c z e ś n ie k ra je m , w k tó r y m p o c z u c ie z a g ro ż e n ia p rz e s tę p c z o ś c ią je s t n ie z w y k le w y s o k ie , T o tw ie r d z e n ie je s t t y l k o p o z o rn ie p a ra d o k s a ln e . P o c z u c ie z a g ro ż e n ia w y n ik a g łó w n ie z d y n a m ik i w z ro s tu p r z e s tę p c z o ś c i. J e ś li n p . w 1980 ro k u s tw ie r d z o n o o k o ło 50 ty s ię c y w ła m a ń d o m ie s z k a ń , a w 1987 ro k u — ju ż 93 ty s ią c e , to fa k t te n m u s i w p ły w a ć na z w ię k s z e n ie s ię p o c z u c ia z a g ro ż e n ia p rz e s tę p c z y m i z a m a c h a m i n a m ie n ie . P rz e d s ta w io n y w Z a ło ż e n ia c h w y w ó d n ie z a w ie ra d o w o d u na tr ą fn o ś ć te z y , że n a s z s y s te m je s t n a d m ie rn ie r e p r e s y jn y . (...)

— W a d liw a 'o c e n a s y s te m u p ra w a k a rn e g o m o ż e d o p r o w a d z ić p rz y d a ls z y c h p ra c a c h d o b łę d n y c h ro z w ią z a ń s z c z e g ó ło w y c h , a w re z u lta c ie d o z a c h w ia n ia p r o p o r c ji m ię d z y ty m , c o p o w in n o b y ć tr a k to w a n e s u ro w o , a ty m , c o na ta k ie tr a k to w a n ie n ie z a s łu g u je . (...) — Z a s trz e ż e n ia b u d z ą n ie k tó re z p r o je k tó w o d n o s z ą c y c h s ię d o p o z y c ji p r o k u r a to r a w p o s tę p o w a n iu k a rn y m . Z a s a d n ic z a k o n tr o w e r s ja d o ty c z y p ro b le m u s to s o w a n ia ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia . W e d łu g o b e c n e g o p ra w a ś ro d e k te n s to s u je się w p o s tę p o w a n iu p rz y g o to w a w c z y m (ś le d z tw o , d o c h o d z e n ie ) p r o k u r a to r p o d k o n tr o lą s ą d u . Z a ło ż e n ia p rz e w id u ją w je d n y m z w a r ia n tó w p ro p o z y c ji, że ty m c z a s o w e a re s z to w a n ie m a s to s o w a ć w y łą c z n ie sąd na w n io s e k p ro k u r a to ra . U w a ż a m y , że je s t to p o d e jś c ie n ie tra fn e . (...) In n ą k w e s tią s p o rn ą je s t to , c z y p r o k u r a tu r z e n a le ż y p o z o s ta w ić p ra w o d o s to s o w a n ia w a ru n k o w g o u m o rz e n ia p o s tę p o w a n ia k a rn e g o . Z a ło ż e n ia p rz y jm u ją , że p r o k u r a to r n ie p o w in ie n m ie ć te g o p ra w a , a p o w in n o b y ć o n o w g e s tii w y łą c z n ie s ą d u . Z n a jd u je to o p a rc ie m .in . w p o g lą d z ie , iż w a r u n k o w e u m o r z e n ie p o s tę p o w a n ia w ią ż e się ze s p ra w o w a n ie m w y m ia ru s p r a w ie d liw o ś c i, a te n — w e d łu g K o n s ty tu c ji — n a le ż y w y łą c z n ie d o s ą d ó w . U w a ż a m y , ż e w a ru n k o w e u m o r z e n ie n ie je s t fo r m ą w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i, le c z fo r m ą re z y g n a c ji ze s to s o w a n ia ś r o d k ó w re p r e s ji k a rn e j i z a s tą p ie n ia ic h ś ro d k a m i o d d z ia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o . (...)

• P a n ie p r o k u r a to r z e , Z a ło ż e n ia p rz e w id u ją , że lic z b a m ie js c w z a k ła d a c h k a rn y c h b ę d z ie lim ito w a n a p rz e z R a d ę M in is tró w , a w p rz y p a d k u b r a k u m ie js c d la o s a d z e n ia w s z y s tk ic h s k a z a n y c h , b ę d ą o n i p rz y jm o w a n i d o z a k ła d ó w n a z w o ln io n e m ie js c a w k o le jn o ś c i z a le ż n e j o d s u ro w o ś c i

(9)

w y r o k u . D la ty c h s k a z a n y c h , k tó r z y p rz e z k ilk a m ie s ię c y n ie b ę d ą m o g li d o c z e k a ć s ię s w e g o m ie js c a w z a k ła d z ie k a rn y m , Z a ło ż e n ia p rz e w id u ją m o ż liw o ś ć z a w ie s z e n ia ic h k a ry lu b z m ia n y na k a rę in n ą , n ie iz o la c y jn ą . C o p a n o ty m są d z i? — U w a ż a m , że je s t to p ro p o z y c ja , k tó r e j a k c e p to w a ć n ie m o ż n a . O g r a n ic z a ła b y o n a p o lity k ę k a rn ą p rz e z p o d p o r z ą d k o w a n ie je j s fe rz e w y k o n a n ia k a ry , a p rz e c ie ż p ie rw s z o p la n o w y m w y z n a c z n ik ie m p o lity k i k a rn e j p o w in ie n b y ć w z g lą d n a b e z p ie c z e ń s tw o p a ń s tw a i o b y w a te li, o c h r o n ę ła d u i p o rz ą d k u p u b lic z n e g o . (...)

• W k w e s tii k a ry ś m ie rc i Z a ło ż e n ia p rz e w id u ją tr z y w e rs je ro z w ią z a n ia : c a łk o w ite je j z n ie s ie n ie w o k re s ie p o k o ju , w p ro w a d z e n ie p ię c io le tn ie g o m o r a to r iu m na s to s o w a n ie k a ry ś m ie rc i d la s p ra w d z e n ia , c z y re z y g n a c ja z n ie j w p ły n ę ła b y na s ta n c ię ż k ie j p rz e s tę p c z o ś c i, o ra z z n a c z n e o g r a n i c z e n ie k a ry ś m ie rc i. Z a k tó r y m ro z w ią z a n ie m o p o w ia d a s ię p r o k u r a tu ra ? — Z a z a c h o w a n ie m k a ry ś m ie rc i, a le o g ra n ic z e n ie m je j s to s o w a n ia t y l k o d o p rz y p a d k ó w z a b ó js tw a w s z c z e g ó ln ie o b c ią ż a ją c y c h w a ru n k a c h o ra z d o z b ro d n i z d ra d y o jc z y z n y . (...) — W to k u d o ty c h c z a s o w y c h d y s k u s ji fo r m u ło w a n o m .in . p o g lą d , ż e n a le ż y p o z b a w ić p ra w a w n o s z e n ia re w iz ji n a d z w y c z a jn e j I p re z e s a S ą d u N a jw y ż s z e g o , a p rz y z n a ć to p ra w o p re z e s o w i N a c z e ln e j R a d y A d w o k a c k ie j. S p ra w a ta w y m a g a je s z c z e s z c z e g ó ln e g o ro z w a ż e n ia . P ro k u ra tu ra o p o w ia d a s ię za ty m , a b y re w iz ja n a d z w y c z a jn a w p o d o b n y m d o o b e c n e g o k s z ta łc ie p o z o s ta ła w k o d e k s ie k a rn y m . P ra k ty k a d o w io d ła , iż je s t to ś ro d e k u ż y te c z n y , k o n ie c z n e je s t n a to m ia s t z a d b a n ie o to , a b y n ie b y ł w y k o r z y s ty w a n y z b y t c z ę s to i b y je g o s to s o w a n ie n ie p r z e k s z ta łc iło się w ja k b y trz e c ią in s ta n c ję s ą d o w ą . • Z a ło ż e n ia p rz e w id u ją p rz y z n a n ie p o k rz y w d z o n e m u p ra w a w n ie s ie n ia w ła s n e g o a k tu o s k a rż e n ia za p rz e s tę p s tw o ś c ig a n e z u rz ę d u , je ś li sąd u z n a za z a s a d n e z a ż a le n ie n a o d m o w ę w s z c z ę c ia p o s tę p o w a n ia k a rn e g o lu b je g o u m o rz e n ia , a p r o k u r a to r p o n o w n ie o d m ó w i ś c ig a n ia . C o p a n o ty m s ą d z i?

— R o z w ią z a n ie to n a s u w a w ą tp liw o ś c i. N a ru s z a ło b y z a s a d ę ś c ig a n ia z u rz ę d u p rz e s tę p s tw p u b lic z n o - s k a r g o w y c h .

• Z a s a d y p ro c e s o w e m o ż n a z m ie n ić , n ie ra z s ię to c z y n iło .

— N ie m o ż e to d o ty c z y ć p o d s ta w o w y c h z a s a d p ra w a k a rn e g o . T y c h z m ie n ia ć n ie p o trz e b a . A c o d o p o d n ie s io n e j p rz e z p a n a k w e s tii: c z y b y ło b y to z a w s z e z g o d n e z in te re s e m s p o łe c z n y m , z o c h ro n ą p ra w o b y w a te ls k ic h ? P ro s z ę ro z w a ż y ć n a s tę p u ją c ą , w c a le n ie a b s tr a k c y jn ą s y tu a c ję , że b e z w ła s n e j w in y s p o w o d o w a ł p a n tr a g ic z n y w s k u tk a c h w y p a d e k k o m u n ik a c y jn y , w k tó r y m p o n io s ło ś m ie rć d z ie c k o . P r o k u r a to r u m o r z y ł p o s tę p o w a n ie , n ie d o p a tr u ją c s ię p a ń s k ie j w in y , a le ro d z ic e d z ie c k a — ja k o p o k rz y w d z e n i — u w a ż a ją p a n a za z a b ó jc ę i c h c ą d o p ro w a d z ić d o s k a z a n ia p a n a za z a b ó js tw o . P rze z w ie le m ie s ię c y a lb o i la t (g d y b y u w z g lę d n ić p r o p o z y c ję ) p rz e d o r g a n a m i p a ń s tw o w y m i b ę d z ie r o z p a try w a n a p a ń s k a s p ra w a , w p ra w d z ie z o c z y w is ty m re z u lta te m k o ń c o w y m , a le i u s z c z e rb k ie m d la p a ń s k ie g o c z a s u , s p o k o ju , s ło w e m — d la p a ń s k ic h s w o b ó d o b y w a te ls k ic h . S ą d z ę w ię c , że ta k ż e ta p ro p o z y c ja w y m a g a ć b ę d z ie s z c z e g ó ło w e g o ro z w a ż e n ia w to k u d a ls z y c h p ra c k o m is ji.” (...)

(10)

Nr 2 (374)

Pr a s a o a d w o k a t u r z e

99

O c z y w iś c ie n ie s p o s ó b p rz y to c z y ć c a łe j a r g u m e n ta c ji p. P ro k u ra to ra , a le n a w e t z ty c h fr a g m e n tó w w y p o w ie d z i w id a ć , o ja k ie z a s a d y tu c h o d z i. S z a n u ję p o g lą d y p. P ro k u ra to ra , a le na te m a t ta k w y p u n k to w a n y c h „z a s a d " m a m in n e z d a n ie . C ó ż , w id o c z n ie je s t to d e fo rm a c ja z a w o d o w a . N ie t y lk o z re s z tą ja m a m in n e z d a n ie c o d o „z a s a d ” u ja w n io n y c h p rze z p r o k u r a to r a S ta rs z a k a . „Ż y c ie W a rs z a w y " (n r 287 z d n ia 3 0 .X I.1 9 8 8 r.) p u b lik u je a r t y k u ł p ro f. d ra h ab. A lfre d a K a f t a l a p o d ty tu łe m Reforma

realna czy pozorna. P rz e c z y ta jm y z a te m , c o na te n te m a t p is z e z n a n y i

c e n io n y te o r e ty k p ra w a k a rn e g o :

„B e z p o ś r e d n im b o d ź c e m d o z a b ra n ia g ło s u w d y s k u s ji na d z a ło ż e n ia m i r e fo r m y p ra w a k a rn e g o s ta ła się w y p o w ie d ź H. S ta rs z a k a („ N ie w z ru s z a ć z a s a d !” , Ż W n r 2 6 7 /8 8 ), fa k ty c z n ie o p o w ia d a ją c a s ię za is tn ie ją c y m s ta n e m p ra w n y m , p o d d a w a n y m w ie lo k r o tn ie w c ią g u k ilk u d z ie s ię c iu la t k r y ty c e , a s p ro w a d z a ją c a s ię d o a firm o w a n ia z m ia n o c h a ra k te rz e k o s m e ty c z n y m , a p rz y ty m z a c h o w a w c z y c h . (...)

S z c z e g ó ło w e z a ło ż e n ia re fo rm y a k c e p tu ją o b o w ią z u ją c y m o d e l p o s tę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o , fa k ty c z n ie w p r o w a d z o n y w ż y c ie w 1949 r., a w ię c w b a rd z o z n a m ie n n y m , je ś li id z ie o s k u tk i, o k re s ie i p o z a n ie w ie l k im i z m ia n a m i o b o w ią z u ją c y d o d n ia d z is ie js z e g o . J e s t rz e c z ą p o w s z e c h n ie z n a n ą , że o d w ie lu la t p o d n o s z o n e są lic z n e z a rz u ty w s k a z u ją c e na n ie p r a w id ło w o ś c i, ja k ie m ia ły m ie js c e w ś le d z tw a c h p ro w a d z o n y c h w o p a r c iu o z a ło ż e n ia te g o w ła ś n ie m o d e lu p o s tę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o . N ie m a o b e c n ie g a z e ty , k tó ra n ie p o d a w a ła b y p rz y k ła d ó w , k tó r e ta k ą o c e n ę p o tw ie rd z a ją . T y m c z a s e m p rz e d s ta w io n e w s z c z e g ó ło w y c h z a ło ż e n ia c h p ro p o z y c je ż a d n y c h — p o z a « k o s m e ty c z n y m i» — z m ia n n ie p ro p o n u ją . J e d y n ą b o w ie m z g ło s z o n ą p r o p o z y c ją je s t p o s tu la t ro z s z e rz e n ia o b o w ią z k u b e z p o ś re d n ie g o p ro w a d z e n ia n ie k tó r y c h p o s tę p o w a ń p rz e z p ro k u r a to ra i z w ię k s z e n ie lic z b y c z y n n o ś c i z a s trz e ż o n y c h d o o s o b is te g o w y k o n y w a n ia p rz e z n ie g o . R z e c z w ty m , że w e d łu g o b o w ią z u ją c e g o p ra w a w s z y s tk ie te u p r a w n ie n ia p r o k u r a to r p o s ia d a . (...) A p rz e c ie ż z n a n e są p o s tu la ty d o ty c z ą c e u d z ia łu c z y n n ik a s ą d o w e g o w p o s tę p o w a n iu p rz y g o to w a w c z y m c z y to p rz e z w p ro w a d z e n ie in s ty tu c ji s ę d z ie g o ś le d c z e g o , k tó r y p o s ia d a łb y d a le k o id ą c e u p ra w n ie n ia k o n tr o l- n o - ju r y s d y k c y jn e ( p r o je k t s p o łe c z n y ), c z y te ż p rz e z p rz y z n a n ie ta k ic h u p r a w n ie ń w p r o s t s ą d o w i ( p r o je k t m in is te r ia ln y ) . T y lk o w p ro w a d z e n ie c z y n n ik a s ą d o w e g o d o p o s tę p o w a n ia p r z y g o to w a w c z e g o — z u w a g i na je g o n ie z a w is ło ś ć i n ie z a in te r e s o w a n ie b e z p o ś re d n io s p ra w ą — b ę d z ie s ta n o w ić p e łn e z a b e z p ie c z e n ie p ra w o b y w a te la w ty m p o s tę p o w a n iu . N ie m o ż e te g o z a p e w n ić p r o k u r a to r , k tó r y je s t s tr o n ą w p ro c e s ie , z a in te re s o w a n ą je g o w y n ik ie m , a n a d to p o d le g a h ie r a r c h ic z n e m u p o d p o r z ą d k o w a n iu . (...) R z e c z c ie k a w a , że n a w e t ta k o s tr o ż n e p ro p o z y c je , ja k ie są p o s tu lo w a n e w z a ło ż e n ia c h r e fo r m y o b o w ią z u ją c e g o k o d e k s u p o s tę p o w a n ia k a rn e g o , w y w o ła ły z a s trz e ż e n ia ze s tr o n y H. S ta rs z a k a . N ie w ą tp liw ie , s z c z e g ó ln ie is to tn a z p u n k tu w id z e n ia g w a r a n c ji p ra w o b y w a te la w p ro c e s ie k a rn y m je s t s p ra w a p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i, a w

(11)

100

s z c z e g ó ln o ś c i — ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia . Z a ło ż e n ia , w w a ria n c ie I, u w z g lę d n ia ją c n ie m a l p o w s z e c h n e p o g lą d y d o k tr y n y , p o d o b n ie ja k to c z y n iły p ro je k ty s p o łe c z n e i m in is te r ia ln y z 1981 r., p o w ie rz a ją p ra w o d o je g o s to s o w a n ia n ie z a w is łe m u s ą d o w i. (...) W a ż n e te ż je s t i to , że p o w ie rz e n ie w y łą c z n ie s ą d o w i p ra w a s to s o w a n ia ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia z g o d n e b ę d z ie z r a ty fik o w a n y m i p rz e z P o l s k ę k o n w e n c ja m i, k tó r e p rz e w id u ją p rz y z n a n ie ta k ic h u p ra w n ie ń s ą d o w i lu b o d p o w ie d n ie j w ła d z y s ą d o w e j, p o s ia d a ją c e j a tr y b u ty je u z a s a d n ia ją c e , tj. n ie z a w is ło ś ć o ra z b ra k z a in te re s o w a n ia s p ra w ą . (...)

D la te g o s łu s z n ie z a ło ż e n ia re fo rm y , a n a lo g ic z n ie ja k p ro je k ty n o w e liz a c ji k .p .k . z 1981 r., p rz y z n a ją p ra w o d o s to s o w a n ia ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia w y łą c z n ie s ą d o w i. P o d o b n ie — p o z o s ta w ie n ie p r o k u r a to r o w i p ra w a d o w a r u n k o w e g o u m o r z e n ia p o s tę p o w a n ia s p rz e c z n e je s t z r a ty fik o w a n y m i p rz e z P o ls k ę k o n w e n c ja m i, a lb o w ie m w te n s p o s ó b p o z b a w ia się o b y w a te la p ra w a d o s ą d u . (...) Z a ło ż e n ia re fo rm y p ra w a k a rn e g o p ro c e s o w e g o , u w z g lę d n ia ją c p o g lą d y d o k tr y n y ja k ró w n ie ż ro z w ią z a n ia z a w a rte w p ro je k ta c h n o w e liz a c ji k .p .k . z 1981 r., s łu s z n ie p rz y z n a ją p o k rz y w d z o n e m u p ra w o d o tz w . w y m u s z e n ia s k a rg i. O c ó ż tu ta j c h o d z i? C h o d z i o s y tu a c ję , g d y , z d a n ie m p o k r z y w d z o n e g o , p r o k u r a to r b e z p o d s ta w n ie u c h y la się o d w n ie s ie n ia a k tu o s k a rż e n ia , u m a rz a ją c p o s tę p o w a n ie . W ta k ie j s y tu a c ji p o k r z y w d z o n y m a p ra w o z w r ó c ić się d o s ą d u o p rz y z n a n ie m u p ra w a d o w n ie s ie n ia w ła s n e g o a k tu o s k a rż e n ia . J a k ie ra c je p rz e m a w ia ją za ta k im ro z w ią z a n ie m ? P rz e d e w s z y s tk im c h o d z i tu ta j o z a p o b ie ż e n ie s p o ty k a n y m c z a s a m i w p ra k ty c e p rz y p a d k o m z a n ie c h a n ia p rz e z p ro k u r a to ra ś c ig a n ia ze w z g lę d ó w o p o r tu n is ty c z n y c h . Z n a n e b y ły p rz e c ie ż w p ra k ty c e p rz y p a d k i u le g a n ia ró ż n e g o ro d z a ju n a c is k o m z m ie rz a ją c y m d o z a n ie c h a n ia ś c ig a n ia . P ro p o n o w a n e ro z w ią z a n ia w z m a c n ia ją c p o z y c ję p ro k u r a to ra p rz e c iw s ta w ia ją c e g o się ta k im n a c is k o m , g d y ż z a w s z e b ę d z ie o n m u s ia ł lic z y ć s ię z m o ż liw o ś c ią , że s p ra w a tr a fi d o s ą d u z a k te m o s k a rż e n ia o s k a rż y c ie la p o s iłk o w e g o .

P o d a n y p rz e z H. S ta rs z a k a p rz y k ła d , że s p ra w a o s o b y , k tó r a s p o w o d o w a ła b e z w ła s n e j w in y w y p a d e k k o m u n ik a c y jn y , w k tó r y m p o n io s ło ś rh ie rć d z ie c k o , b ę d z ie r o z p a try w a n a p rz e z w ie le m ie s ię c y lu b la t z o c z y w is ty m re z u lta te m k o ń c o w y m , tj. w y ro k ie m u n ie w in n ia ją c y m , w y d a je s ię b y ć w y n ik ie m o c z y w is te g o n ie p o r o z u m ie n ia . P rz e c ie ż są d b ę d z ie o c e n ia ł, c z y u m o rz e n ia b y ło p o d s ta w n e , c z y te ż n ie . J e ż e li b y ły ja k ie ś w ą tp liw o ś c i, to d la c z e g o m a m y z a m y k a ć d ro g ę o c e n y s p ra w y p rz e z sąd, k tó r y ro z s trz y g n ie , c z y s p o w o d o w a n y tr a g ic z n y w s k u tk a c h w y p a d e k b y ł z a w in io n y p rz e z o s k a rż o n e g o , c z y te ż n ie . S k ą d te ż p e w n o ś ć c o d o o c z y w is te g o re z u lta tu k o ń c o w e g o w p o w y ż s z e j s p ra w ie ? W re s z c ie , s p ra w a w e r y fik a c ji p o d m io tó w u p r a w n io n y c h d o w n ie s ie n ia re w iz ji n a d z w y c z a jn e j. Is to tn ie , z a ło ż e n ia r e fo rm y w s p o m in a ją w s p o s ó b b a rd z o o g ó ln ik o w y , p o d o b n ie z re s z tą ja k i w w ie lu in n y c h k w e s tia c h , o w e r y fik a c ji p o d m io tó w u p r a w n io n y c h d o w n o s z e n ia re w iz ji n a d z w y c z a j n e j, n ie w y ja ś n ia ją c p rz y ty m , n a c z y m m a o n a p o le g a ć . T r u d n o s ię z o rie n to w a ć , c z y m a u le c ro z s z e rz e n iu k rą g p o d m io tó w d o te g o u p r a w n io n y c h , c z y te ż z a w ę ż e n iu . O s o b iś c ie o p o w ia d a m s ię za ro z s z e rz e n ie m

(12)

Nr 2 (374)

101

tego kręgu przez przyznanie prawa do wniesienia rewizji nadzwyczajnej również prezesowi Naczelnej Rady Adwokackiej, jak to proponował pro jekt społeczny. Dlaczego? Dlatego, że praktyka wykazała, iż rewizja nad zwyczajna, generalnie rzecz biorąc, nie jest wykorzystywana jako środek nadzoru niesłusznych orzeczeń, ale faktycznie jako trzecia instancja przysługująca tylko niektórym podmiotom”. (...)

W ra m a c h d y s k u s ji na d n a s z y m p ra w e m k a rn y m z a b ra ł g ło s a d w . d r K a z im ie rz Ł o j e w s k i — ja k o P re z e s N a c z e ln e j R a d y A d w o k a c k ie j — w fo r m ie ro z m o w y z re d a k to r E w ą W i l k . R o z m o w ę tę o p u b lik o w a ło „Ż y c ie W a rs z a w y ( n r 271 z 2 2 .X I.1988 r.). T rz e b a tu d o d a ć , że a d w . d r K. Ł o je w ski je s t c z ło n k ie m K o m is ji d o s p ra w r e fo rm y p ra w a k a rn e g o , a t y t u ł ro z m o w y je s t z n a m ie n n y : O miejsce dla praw człowieka. O to fr a g m e n ty te j ro z m o w y :

• „ K ie d y K o m is ja d o s p ra w r e fo rm y p ra w a k a rn e g o p r z y s tę p o w a ła d o p ra c y , w y d a w a ło się, że ź r ó d ło te g o p rz e d s ię w z ię c ia je s t ja s n e : z b y tn ia r e p r e s y jn o ś ć p o ls k ie g o p ra w a . A je d n a k n a w e t w ło n ie s a m e j K o m is ji p o ja w ia ją s ię w c ią ż c o d o te g o w ą tp liw o ś c i. J a k ie s ta n o w is k o z a jm u je a d w o k a tu ra ?

— N ie w ie m , w ja k im s to p n iu m o g ę w y p o w ia d a ć się za c a łą a d w o k a tu rę, a le tw ie rd z ę , że p ra w o je s t z b y t re p re s y jn e : z b y t p e n a liz u je p e w n e s to s u n k i s p o łe c z n e , zaś le k a rs tw a na w s z y s tk ie b o lą c z k i s p o łe c z n e u p a tr u je w k a rz e p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i.

J e ś li m o w a o p e n a liz a c ji, to c h o r o b ą m in io n y c h c z te r d z ie s tu la t b y ło n a iw n e p rz e k o n a n ie , że p rz y p o m o c y p ra w a k a rn e g o m o ż n a m o d e lo w a ć s to s u n k i g o s p o d a rc z e i s p o łe c z n e . J e d n y m w ie lk im n ie p o r o z u m ie n ie m je s t w ia ra , że tą d ro g ą m o ż n a z w ię k s z y ć d o s ta w y p ło d ó w ro ln y c h na ry n e k , u k r ó c ić m a rn o tra w s tw o , w z m ó c d y s c y p lin ę p ra c y . (...)

• C z y re fo rm a m a z a te m s łu ż y ć o d e b ra n iu n ie k tó ry m c z y n o m c h a r a k te ru p rz e s tę p s tw a ?

— T a k , p ra w o b o w ie m n ie m o ż e k re o w a ć p e w n y c h s ta n ó w fa k ty c z n y c h , k tó r e b y ły n ie z ro z u m ia łe d la s p o łe c z e ń s tw a . O to p rz y k ła d : m a m y w te j c h w ili d w a r y n k i p ie n ię ż n e . D o la ry z a c ja r y n k u p o s tą p iła ta k d a le k o , że p o d s ta w o w e tr a n s a k c je — c z y te g o c h c e m y , c z y n ie — z a w ie ra n e są w d o la r a c h . Z a z ło tó w k i n ie m o ż n a k u p ić s a m o c h o d u , n ie m a l ż a d n e j n ie r u c h o m o ś c i, nie d o ś ć te g o — za d o la r y z m u s z e n i je s te ś m y k u p o w a ć le k i. A le p r a w o za ty m n ie n a d ą ż a , b o g d y b y m c h c ia ł w te j c h w ili k u p ić od p a n i 100 d o la ró w , to o b o je „ p o d p a d n ie m y ” p o d a r ty k u ł 47, z a g ro ż o n y c ię ż k ą k a rą p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i i g rz y w n ą . U trz y m y w a n ie te g o p rz e p i su, g d y p a ń s tw o to le r u je ry n e k d e w iz o w y , a k c e p tu je g o , w rę c z o d n o s i się d o ń z ż y c z liw o ś c ią , k tó ra k łó c i s ię i z p o c z u c ie m m o ra ln o ś c i, i — p o p r o stu — ze z d ro w y m ro z s ą d k ie m . (...)

• W y n ik a z te g o , że o k re s o w e r e fo r m o w a n ia p ra w a je s t n a tu r a ln ą k o n ie c z n o ś c ią i w P o ls c e n ie d z ie je s ię n ic w y ją tk o w e g o . J a k u s ta liliś m y na p o c z ą tk u — p o ls k ie p ra w o w y m a g a je d n a k ró w n ie ż h u m a n iz a c ji. Na c z y m — z d a n ie m a d w o k a tu ry — m a o n o p o le g a ć ?

(13)

— P rz e n ie ś m y się z g r u n tu p ra w a m a te ria ln e g o na te r e n p ro c e d u r y k a rn e j, b o to o n a w ła ś n ie p o w in n a b y ć z g o d n a z P a k ta m i P ra w C z ło w ie ka i O b y w a te la , k tó r e P o ls k a ra ty fik o w a ła . C z y m je s t k o d e k s p o s tę p o w a n ia k a rn e g o ? W u p ro s z c z e n iu je s t to ta k a k s ią ż k a , za p o m o c ą k tó re j o b y w a te l b ro n i się p rz e d o m n ip o te n c ją p a ń s tw a w p ra w ie k a rn y m . • T a m te ż k ry ją s ię g łó w n e z a g ro ż e n ia d la w o ln o ś c i i p ra w o b y w a te l s k ic h ? — P rz y z a s a d z ie d o m n ie m a n ia n ie w in n o ś c i, k tó ra je s t k a m ie n ie m w ę g ie ln y m w s z y s tk ic h c y w iliz o w a n y c h p ro c e d u r, k o d e k s ó w p o w in ie n z a w ie ra ć g w a ra n c je d la o s o b y u w ik ła n e j w tr y b y m a c h in y w y m ia r u s p ra w ie d liw o ś c i. M usi je j z a p e w n ia ć p ra w o d o g o d n o ś c i i p e w n e g o b e z p ie c z e ń s tw a d o p ó ty , d o p ó k i n ie z o s ta n ie o n a u z n a n a za w in n ą . S łu ż y te m u p rz e d e w s z y s tk im p ra w o d o o b r o n y i tu w ła ś n ie m a m y d o c z y n ie n ia z u re g u lo w a n ia m i, k tó r e w rę c z u rą g a ją p o d s ta w o w y m z a s a d o m s p r a w ie d li w o ś c i. (...) • C z y s a m o ty m c z a s o w e a re s z to w a n ie , k tó re je s t w g r u n c ie rz e c z y d o le g liw o ś c ią c ię ż s z ą n iż w ła ś c iw e o s a d z e n ie w w ię z ie n iu , n ie je s t ju ż n a ru s z e n ie m p o d s ta w o w y c h p ra w c z ło w ie k a ?

— P o z b a w ie n ie w o ln o ś c i c z ło w ie k a p o d e jrz a n e g o je s t c z y m ś n a jg o r s z y m z p u n k tu w id z e n ia p ra w i w o ln o ś c i o b y w a te ls k ic h , ale je s t — n ie s te ty — s p o łe c z n ie k o n ie c z n e . W ja k i w ię c s p o s ó b m o ż e o n o n a s tą p ić — to s p ra w a a b s o lu tn ie z a s a d n ic z a . W te j c h w ili c z y n i to p r o k u r a to r . W c ią g u s ie d m iu d n i p o d e jr z a n y i o b r o ń c a m a ją p ra w o z a s k a rż y ć p o s ta n o w ie n ie d o s ą d u , ale je s t to p r a k ty c z n ie n ie w y k o n a ln e , c h o ć b y z te g o p o w o d u , że o b r o ń c a n ie je s t w s ta n ie w c ią g u ty g o d n ia n a w e t p o z n a ć s w e g o k lie n ta i z a p o z n a ć się z a k ta m i s p ra w y . • C z y w z w ią z k u z ty m a d w o k a tu r a je s t u s a ty s fa k c jo n o w a n a je d n y m z w a r ia n tó w z a p is a n y c h p rz e z K o m is ję w z a ło ż e n ia c h n o w e g o u s ta w o d a w s tw a , b y d e c y z ję o ty m c z a s o w y m a re s z to w a n iu z g e s tii p ro k u r a to r a p rz e n ie ś ć w g e s tię są d u ? — T a k , p o n ie w a ż o d p o w ia d a to n a s z e m u p rz e k o n a n iu , że je d y n y m p o d m io te m u p ra w n io n y m d o o d e b ra n ia c z ło w ie k o w i w o ln o ś c i p o w in ie n b y ć sąd. T w ie rd z im y , że ró w n ie ż k o le g ia d o s p ra w w y k ro c z e ń , n a w e t t y tu łe m k a ry z a s tę p c z e j, a le m o g ą p o z b a w ia ć o b y w a te li w o ln o ś c i. J e ś li z a j d z ie ta k a k o n ie c z n o ś ć , m o g ły b y z w ra c a ć s ię d o s ą d u . N ie c h c e m y z a te m c h r o n ić p rz e s tę p c ó w , c h c e m y s tw o rz y ć m a k s im u m g w a ra n c ji p ro c e s o w y c h . (...) • P r o k u r a to r je s t te ż w y p o s a ż o n y w p ra w o w a ru n k o w e g o u m a rz a n ia p o s tę p o w a n ia . C o p rz e m a w ia za p rz e k a z a n ie m te j in s ty tu c ji w rę c e s ą d u , b o p rz y p u s z c z a m , że i za ty m ro z w ią z a n ie m w y p o w ia d a ją s ię a d w o k a c i?

— T a k , p o n ie w a ż s to im y na s ta n o w is k u , że u m o rz e n ie p o s tę p o w a n ia je s t s u ro g a te m w y ro k u , je s t u z n a n ie m w in y , a o w in ie lu b n ie w in n o ś c i p o w in ie n d e c y d o w a ć ty lk o sąd. (...) • J e ś li ju ż m o w a o p o z b a w ie n iu w o ln o ś c i, t o z a ło ż e n ia r e fo r m y p rz e w id u ją s to s o w a n ie te j k a ry w u z a le ż n ie n iu o d a k tu a ln y c h m o ż liw o ś c i z a k ła d ó w k a rn y c h . C o p a n na to ro z w ią z a n ie ? — J e s te m m u a b s o lu tn ie p rz e c iw n y z d w ó c h p o w o d ó w : w d z ie d z in ie w ię z ie n n ic tw a n ic z e g o n ie m o ż n a p la n o w a ć , o c z e k iw a n ie za ś na w y k o n a n ie k a ry p rz e z rok, d w a , tr z y je s t z n ę c a n ie m n a d c z ło w ie k ie m . M y ś lę , że

(14)

Nr 2 (374)

103

p o ls k i s y s te m p e n ite n c ja r n y p o w in ie n z n a le ź ć tu ja k ie ś ro z w ią z a n ia , na p rz y k ła d : s to s o w a n e s z e ro k o w ś w ie c ie p ó łw o ln o ś c io w e fo r m y o d b y w a n ia k a ry . J e s t to k o n ie c z n e , p o n ie w a ż u s c h y łk u XX w ie k u m u s im y s tw o rz y ć g o d n e w a r u n k i p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i, k tó r e n ie d e g r a d o w a ły b y o s o b o w o ś c i c z ło w ie k a . (...) • Z a ło ż e n ia p o ls k ie j re fo rm y p o d c h o d z ą d o k a ry ś m ie rc i o s tro ż n ie . J a k ie je s t w te j m a te rii s ta n o w is k o p a le s try ? — J e s te ś m y p rz e c iw k o k a rz e ś m ie rc i. C h o ć n ik t d o k o ń c a n ie z d e fi n io w a ł p ra w i w o ln o ś c i o b y w a te ls k ic h , to je d n a k s ą d z ę , że n a le ż y tu m ie ć na u w a d z e p rz e d e w s z y s tk im p ra w a o s o b is te . O s o b is ty m p ra w e m k a ż d e g o c z ło w ie k a , ż y ją c e g o p o d k o n ie c XX w ie k u n a ty m g lo b ie , je s t p ra w o d o ż y c ia . S y s te m y p ra w n e w y p rz e d z a ją c e na s w s w y c h ro z w ią z a n ia c h z d a ły s o b ie z te g o s p ra w ę . C o c ie k a w e , a b o lic jo n iz m re a liz u ją k o n s e k w e n tn ie te d e m o k r a c je , k tó r e p rz e ż y ły fa s z y z m i n ie c z y n ią w y ją tk ó w n a w e t d la w a lk i z te r ro ry z m e m . U na s m a m y w ie lu z w o le n n ik ó w i w ie lu p rz e c iw n ik ó w k a ry ś m ie rc i. A le ci p ie rw s i z a ła m u ją s ię , g d y m o w a o te r r o r y z m ie i lu d o b ó js tw ie . A n i p ra k ty k a p a ń s tw z a b o lic jo n iz m e m , a n i ż a d n e b a d a n ia n a u k o w e nie p o tw ie rd z a ją te z y , że z a g ro ż e n ie ja k ie g o ś c z y n u k a rą ś m ie rc i o d s tra s z a p o te n c ja ln y c h p rz e s tę p c ó w . W rę c z o d w r o tn ie — d o w ie d z io n o , że z b y t s u ro w a k a ra p o w o d u je , iż p rz e s tę p c a z a m ia s t z p o tę p ie n ie m s p o ty k a się ze s p o łe c z n y m w s p ó łc z u c ie m .

C h iń c z y c y w p ro w a d z ili k ie d y ś ka rę ś m ie rc i z a k a ż d y ro z b ó j. J a k ie b y ły te g o e fe k ty ? S p ra w c a , k tó r y o b r a b o w a ł c z ło w ie k a , je d n o c z e ś n ie g o z a b i ja ł, p o z b y w a ją c się w te n s p o s ó b ś w ia d k a .

P ro b le m je s t je d n a k z ło ż o n y , p o n ie w a ż g d y b y w te j c h w ili p rz e p ro w a d z ić w P o ls c e re fe re n d u m , to m y ś lę , ż e ja k ie ś 60 p ro c . lu d z i o p o w ie d z ia ło b y s ię z a p o z o s ta w ie n ie m k a ry ś m ie rc i za n a jc ię ż s z e z b ro d n ie . M o że w ię c ra c ję m a ją c i, k tó r z y p o s tu lu ją w p r o w a d z e n ie m o r a to riu m . Z n ie ś m y na p ię ć la t m o ż liw o ś ć o rz e k a n ia k a ry ś m ie rc i i z o b a c z y m y , ja k b ę d z ie się k s z ta łto w a ła p rz e s tę p c z o ś ć .

P a m ię ta jm y , że k a ra ś m ie rc i o p ie ra s ię w y łą c z n ie n a z a s a d z ie p re w e n c ji o g ó ln e j, n ie m a na c e lu p o p ra w y c z ło w ie k a , a le je g o e lim in a c ję p rz e z z a b ic ie . Z a ś p re w e n c ja o g ó ln a , c z y li o d s tra s z a n ie , k a ra n ie «dla p rz y k ła d u » , d o c z e k a ło s ię z łe j o p in ii, z w ła s z c z a w n a u c e p ra w a k a rn e g o .

• C z y z te g o w ła ś n ie p o w o d u w z re fo r m o w a n y m p ra w ie z o s ta n ą z ła g o d z o n e k a ry za n ie k tó re p rz e s tę p s tw a ?

— M y ś lę , że w o g ó le p o ję c ie k a ry n a le ż y d z iś n a n o w o w y m o d e lo w a ć s e n s ie filo z o fic z n y m , s p o łe c z n y m i k a rn o p r o c e s o w y m . S łu s z n e je s t w ię c z m n ie js z e n ie n a jn iż s z e g o w y m ia r u p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i d o je d n e g o m ie s ią c a . S łu s z n a je s t tr a n s p o z y c ja d o le g liw o ś c i o s o b is ty c h na d o le g li w o ś c i fin a n s o w e , na p rz y k ła d p rz y w y p a d k a c h d r o g o w y c h . M o ż e lu d z ie je ź d z ilib y o s tr o ż n ie j, g d y b y n a s tę p s tw e m w y p a d k u b y ła k o n ie c z n o ś ć u tr z y m y w a n ia p o s z k o d o w a n e g o d o k o ń c a ż y c ia ? • J a k m o ż n a z a u w a ż y ć , a d w o k a tu ra s w e s ta n o w is k o w e w s z y s tk ic h n ie m a l p o d s ta w o w y c h k w e s tia c h o p ie ra na id e i o c h r o n y p ra w i w o ln o ś c i o b y w a te ls k ic h . C z y ta a r g u m e n ta c ja d a je s ię r ó w n ie ż z a s to s o w a ć d o m o ż liw o ś c i w n ie s ie n ia re w iz ji n a d z w y c z a jn e j na k o rz y ś ć o s k a rż o n e g o p rz e z p re z e s a N a c z e ln e j R a d y A d w o k a c k ie j?