Prawo konstytucyjne
Parlament. Status prawny posłów i senatorów
Mateusz Radajewski Katedra Prawa Konstytucyjnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
Parlament
Parlament
organ przedstawicielski, którego co najmniej jedna izba pochodzi w wyborów powszechnych
pełni funkcję ustawodawczą, powołuje niektóre organy i kontroluje administrację rządową
Dwuizbowość (bikameralizm)
geneza:
• w państwach federalnych – druga izba reprezentacją jednostek składowych
• w państwach unitarnych – zabezpieczenie interesów stanów wyższych (zasiadających w drugiej izbie) w obliczu demokratyzacji powoływania pierwszej izby
rodzaje:
• symetryczna
• niesymetryczna
• także współcześnie druga izba („izba wyższa”) nie zawsze pochodzi z wyborów powszechnych
Autonomia parlamentu
niezapisana wprost w Konstytucji
wynikająca z wyjątkowego charakteru parlamentu wśród innych organów państwa
umożliwia mu nieskrępowaną działalność
szczególne aspekty autonomii parlamentu:
• autonomia regulaminowa (wprost przewidziana w Konstytucji)
• autonomia personalna
• autonomia finansowa (budżetowa, finansowo-budżetowa)
• autonomia terytorialna
• autonomia jurysdykcyjna
Autonomia regulaminowa parlamentu
regulaminy parlamentarne jako szczególny rodzaj źródeł prawa – Konstytucja przewiduje istnienie regulaminów:
• Sejmu (art. 112 Konstytucji RP)
• Senatu (art. 124 w zw. z art. 112 Konstytucji RP)
• Zgromadzenia Narodowego (art. 114 ust. 2 Konstytucji RP)
zakres przedmiotowy regulaminów Sejmu i Senatu:
• organizacja wewnętrzna i porządek prac (art. 112)
• tryb powoływania i działalności organów wewnętrznych (art. 112)
• sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków innych organów wobec Sejmu/Senatu (art. 112)
• odrębności postępowania ustawodawczego w sprawie projektu pilnego (art. 123 ust. 2)
• tryb udzielania informacji publicznej przez Sejm/Senat (art. 61 ust. 4)
zakres przedmiotowy regulaminu Zgromadzenia Narodowego
• art. 114 ust. 2
• art. 112 i 61 ust. 4 per analogiam?
charakter prawny regulaminów parlamentarnych:
• akty prawa wewnętrznego czy powszechnie obowiązujące?
• w razie niezgodności ustawy z regulaminem, który akt ma pierwszeństwo?
Kadencja
Okres, na jaki organ w danym składzie personalnym otrzymuje
pełnomocnictwo do sprawowania władzy
Kadencja Sejmu i Senatu
Kadencja Senatu zawsze równa kadencji Sejmu
Kadencja Sejmu i Senatu co do zasady trwa około 4 lata:
• bieg kadencji rozpoczyna się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie (a zatem poprzednia kadencja kończy się dzień wcześniej)
• wybory w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od pierwszego posiedzenia Sejmu kończącej się kadencji
• pierwsze posiedzenie nowego Sejmu – w ciągu 30 dni od dnia wyborów
Skrócenie kadencji Sejmu:
• obligatoryjne – nieutworzenie rządu zgodnie z procedurą
• fakultatywne:
nieprzedstawienie Prezydentowi RP do podpisu ustawy budżetowej w 4 miesiące od wpłynięcia projektu ustawy (Prezydent RP ma na decyzję 14 dni)
uchwałą Sejmu (tzw. samorozwiązanie Sejmu) – 2/3 ustawowej liczby posłów (to nie to samo co większość 2/3 w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów)
wówczas wybory w 45 dni, a pierwsze posiedzenie Sejmu w 15 dni od dnia wyborów
niedopuszczalne w stanach nadzwyczajnych
Kadencja Sejmu i Senatu
Przedłużenie kadencji
w czasie stanów nadzwyczajnych i 90 dni po ich zakończeniu nie mogą odbyć się wybory, a kadencja parlamentu ulega odpowiedniemu przedłużeniu
teoretycznie możliwe ustawą o zmianie Konstytucji (praktyka spotykana w PRL)
Parlament z prawnego punktu widzenia do ostatniego
dnia kadencji – nawet po wyborach – zachowuje
wszystkie kompetencje (z perspektywy politycznej
niewskazane jest jednak podejmowanie decyzji
strategicznych, kontrowersyjnych lub co do których
zwycięzcy wyborów wyrażają odmienne poglądy)
Dyskontynuacja prac parlamentu
wszystkie nierozstrzygnięte przez parlament sprawy uznaje się za zamknięte
rozstrzygnięcie danej sprawy wymaga ponownego zainicjowania całej procedury od początku
wyjątki:
• prace nad obywatelskim projektem ustawy (art. 4 ust. 3 ustawy o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli)
• nierozpatrzenie sprawozdania komisji śledczej (art. 21 ust. 1 ustawy o sejmowej komisji śledczej)
• postępowanie z tzw. wstępnym wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej (art. 13a ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu)
• postępowanie przed sejmową Komisją do Spraw Unii
Europejskiej (art. 148e regulaminu Sejmu)
Zgromadzenie Narodowe
oddzielny od Sejmu i Senatu konstytucyjny organ państwa
złożony z posłów i senatorów
obraduje pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub – w jego zastępstwie – Marszałka Senatu
uchwala swój regulamin
zbiera się tylko w sytuacjach określonych w Konstytucji:
• odebranie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta RP
• wysłuchanie orędzia Prezydenta RP
• postawienie Prezydenta RP w stan oskarżenia
• uznanie trwałej niezdolności Prezydenta RP do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia
• uchwalenie swojego regulaminu
Pierwsze posiedzenie Sejmu
Prezydent RP powołuje Marszałka-Seniora
jeden z posłów najstarszych wiekiem
przewodniczy pierwszemu posiedzeniu do czasu wyboru Marszałka Sejmu
ślubowanie posłów
wybór Marszałka Sejmu
• bezpośrednio po ślubowaniu (wcześniej można tylko wnioski formalne)
• kandydatów zgłasza co najmniej 15 posłów
• wybór bezwzględną większością głosów (jeśli w I turze żaden kandydat jej nie uzyska, w II turze usuwa się nazwisko kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów)
wybór wicemarszałków Sejmu
• Sejm najpierw uchwałą ustala ich liczbę
• wybór na takich samych zasadach jak wybór Marszałka Sejmu
wybór sekretarzy Sejmu (20) – kandydatów zgłasza Prezydium
wybór członków Trybunału Stanu
Prezes Rady Ministrów obligatoryjnie składa dymisję rządu
Organy wewnętrzne Sejmu i Senatu
kierownicze:
• Marszałek Sejmu/Marszałek Senatu (są również konstytucyjnymi organami państwa)
• Prezydium Sejmu/Prezydium Senatu
• Konwent Seniorów
pomocnicze – komisje:
• stałe
• nadzwyczajne
• śledcze (nie ma w Senacie)
Marszałek Sejmu
Konstytucyjny organ państwa (druga osoba w państwie)
• zarządza wybory na urząd Prezydenta RP
• zastępuje Prezydenta RP w razie przejściowej niemożności pełnienia przez niego obowiązków
• pełni funkcję głowy państwa w razie opróżnienia urzędu
• przewodniczy Zgromadzeniu Narodowemu
• może złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego
Organ kierujący Sejmem:
• przewodniczym obradom
• zwołuje posiedzenia
• przewodniczy Prezydium i kieruje jego pracami
• zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom
• strzeże praw Sejmu
• reprezentuje Sejm na zewnątrz
• udziela posłom niezbędnej pomocy w ich pracy i czuwa nad wykonywaniem przez inne organy obowiązków wobec posłów
• odpowiada za porządek i spokój na terenie Sejmu
• powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców
Marszałek Sejmu
Powoływanie – na pierwszym posiedzeniu
Odwołanie – „konstruktywne wotum nieufności”
• wniosek min. 46 posłów wskazujący imiennie następcę
• bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
• głosowanie po min. 7 dniach (ale nie więcej niż 45)
W razie śmierci lub rezygnacji jego obowiązki aż do
wyboru następcy pełni najstarszy wiekiem
wicemarszałek
Prezydium Sejmu
Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie (zwyczajowo pochodzący również z klubów opozycyjnych)
Odwołanie wicemarszałka – Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów na wniosek min. 15 posłów
Główne kompetencje:
• ustala plan prac Sejmu i tzw. tygodnie posiedzeń
• dokonuje wykładni regulaminu Sejmu
• organizuje współprace między komisjami sejmowymi
• ustala zasady doradztwa naukowego na rzecz Sejmu
W posiedzeniach bierze udział (z głosem doradczym) Szef Kancelarii Sejmu
uchwały większością głosów (w razie remisu rozstrzygający
jest głos Marszałka Sejmu)
Konwent Seniorów
Skład:
• Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie Sejmu
• przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów
• przedstawiciele:
porozumień klubów lub kół poselskich
klubów parlamentarnych, jeśli zrzeszają co najmniej 15 posłów
kół reprezentujących w dniu wyborów osobną listę wyborczą
W posiedzeniach bierze udział (z głosem doradczym) Szef Kancelarii Sejmu
organ zapewniający współdziałanie klubów
opiniuje zwłaszcza:
• projekty planów pracy Sejmu
• projekty porządku dziennego posiedzeń Sejmu i ich terminy
• wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów
Komisje sejmowe
1. Stałe
obecnie 29
dwa rodzaje:
• „resortowe”
• związane ze szczególnymi funkcjami Sejmu:
do Spraw Petycji
do Spraw Służb Specjalnych
do Spraw Kontroli Państwowej
do Spraw Unii Europejskiej
Etyki Poselskiej
Regulaminowa i Spraw Poselskich
Ustawodawcza
Łączności z Polakami za Granicą
Mniejszości Narodowych i Etnicznych
Odpowiedzialności Konstytucyjnej
2. Nadzwyczajne – powołując, Sejm określa cel, zasady i tryb działania
3. Śledcze
Skład osobowy komisji
skład poszczególnych komisji Sejm wybiera uchwałą:
• na wniosek Prezydium Sejmu
• po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
pierwsze posiedzenie komisji otwiera Marszałek Sejmu
komisja zwykłą większością głosów wybiera prezydium komisji (przewodniczącego i jego zastępcę)
szczególne regulacje dotyczące składów:
• Komisja Etyki Poselskiej
tylko osoby o nieposzlakowanej opinii i wysokim autorytecie moralnym
kandydatów proponują przewodniczący klubów
kandydat może wnieść zastrzeżenie co do innego kandydata, co wstrzymuje wybór
utrata członkostwa w klubie skutkuje utratą członkostwa w komisji
funkcję przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rotacyjnie pełnią wszyscy członkowie (zmiana co 6 miesięcy)
• Komisja do Spraw Unii Europejskiej
powinien odzwierciedlać polityczny skład całego Sejmu
Szczególne komisje stałe
Komisja do Spraw Służb Specjalnych
• posiedzenia tajne
Komisja Etyki Poselskiej
• szczególny skład
• rozpatrywanie spraw wynikających z oświadczeń majątkowych
• przedstawia Sejmowi projekt „Zasad etyki poselskiej”
• wydaje rozstrzygnięcia wobec posłów zachowujących się
niezgodnie z „Zasadami etyki poselskiej” – bezwzględną
większością może zwrócić uwagę, udzielić upomnienia lub
nagany (przysługuje odwołanie do Prezydium Sejmu)
Posiedzenia Sejmu
„Sejm i Senat obradują na posiedzeniach” (wykluczenie sesyjności)
uczestnicy
• Prezydent RP jeśli uzna to za stosowne
• członkowie rządu i Prezes NIK (albo ich zastępcy)
• mogą uczestniczyć:
Marszałek Senatu
Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prezes TK
RPO, RPD i Prokurator Generalny
Przewodniczący KRS i Przewodniczący PKW
Prezes NBP, GIODO, Przewodniczący KRRiT
Szef Kancelarii Prezydenta oraz sekretarze stanu w niej
jawność obrad – utajnienie dopuszczalne:
• gdy wymaga tego dobro państwa
• na wniosek Prezydium lub grupy 30 posłów
• bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (bez publiczności i mediów)
Posiedzenia Sejmu
Termin – ustalany przez Prezydium lub Sejm
Porządek dzienny:
• ustala Marszałek Sejmu po opinii Konwentu Seniorów
• wnioski o uzupełnienie – kluby, koła i grupy 15 posłów najpóźniej do 21:00 dnia poprzedzającego posiedzenie
• w razie braku jednolitej opinii Konwentu – rozstrzyga Sejm (najpóźniej w 4 miesiące – nie dotyczy to wniosku o odwołanie Marszałka Sejmu)
Dyscyplinowanie posłów:
• jeśli mówi od rzeczy – dwukrotne wezwanie „do rzeczy”, a potem odebranie głosu
• jeśli uniemożliwia obrady – dwukrotne przywołanie „do porządku”
• wykluczenie z posiedzenia:
jeśli, mimo przywołania „do porządku”, dalej robi swoje
może się odwołać do Prezydium, które niezwłocznie rozpatruje sprawę
obowiązek opuszczenia sali posiedzeń – jeśli nie, przerwa w obradach
Obrady Sejmu
kieruje Marszałek Sejmu lub jeden z wicemarszałków przy pomocy 2 sekretarzy
listę mówców prowadzi sekretarz
udzielenie głosu poza porządkiem dziennym tylko dla:
• sprostowania błędu
• wniosku formalnego (tj. o przerwę, zamknięcie posiedzenia, zamknięcie listy mówców, uchwalenie tajności posiedzenia, głosowania bez dyskusji, stwierdzenia quorum, przeliczenia głosów etc.)
oświadczenia poselskie
• poza porządkiem dziennym
• na zakończenie posiedzenia
poza kolejnością głos zabrać mogą:
• Prezydent RP w celu wygłoszenia orędzia (nawet poza porządkiem dziennym)
• inna osoba mogąca z mocy regulaminu brać udział w posiedzeniu
Sposoby głosowania
podniesienie ręki z równoczesnym wykorzystaniem urządzenia do liczenia głosów
głosowanie imienne
podniesienie ręki i policzenie głosów przez sekretarzy
Sejmu (w razie niemożności wykorzystania urządzenia do
liczenia głosów)
Reasumpcja głosowania
możliwe (nie obowiązkowe!), gdy istnieją uzasadnione wątpliwości co do wyników głosowania
na pisemny wniosek 30 posłów zgłoszony na tym samym posiedzeniu Sejmu
Sejm najpierw rozstrzyga o wniosku, a potem – w razie uwzględnienia – dokonuje się ponowne głosowania
nie można dokonać reasumpcji głosowania imiennego
Kancelaria Sejmu
urząd wykonujący czynności techniczno-organizacyjne oraz doradcze związane z działalnością Sejmu i jego organów
na czele Szef Kancelarii powoływany i odwoływany przez
Marszałka Sejmu po opinii KRiSP
Status prawny
posłów i senatorów
Mandat wolny
posłowie i senatorowie są przedstawicielami Narodu
nie wiążą ich instrukcje wyborców
nie mogą być pozbawieni mandatu – wyjątki:
• utrata prawa wybieralności
• objęcie funkcji, której nie można łączyć z mandatem poselskim/senatorskim
• pozbawienie mandatu wyrokiem Trybunału Stanu za
naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 Konstytucji RP
(tzw. odpowiedzialność konstytucyjna sui generis)
Niepołączalność
ma przeciwdziałać konfliktom interesów
funkcji posła/senatora nie można łączyć z funkcją:
• członka drugiej izby parlamentu i Parlamentu Europejskiego
• Prezydenta RP
• Prezesa NBP, jego zastępcy i członków RPP
• Prezesa NIK i jego zastępcy
• RPO, RPD i ich zastępców
• członka KRRiT
• ambasadora
• zatrudnieniem w:
Kancelarii Sejmu lub Senatu
Kancelarii Prezydenta
administracji rządowej (z wyjątkiem stanowisk sekretarzy stanu)
sędziego i prokuratora (Prokuratora Generalnego?)
urzędnika służby cywilnej
funkcjonariusza policji i służb ochrony państwa
Zakazy antykorupcyjne
(tzw. niepołączalność formalna)
w zakresie określonym ustawą poseł/senator nie może:
• prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego
• nabywać majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego
w razie naruszenia zakazów odpowiedzialność konstytucyjna sui generis:
• oskarża dana izba na wniosek jej marszałka
• Trybunał Stanu orzeka wyłącznie w przedmiocie pozbawienia mandatu
obecna ustawa w zasadzie nie wykonuje delegacji
określonej w art. 107 Konstytucji, a nawet dopuszcza
zachowania w nim zakazane
Immunitety – rodzaje
ze względu na charakter:
• materialny (indemnitet) – wyłącza dany czyn spod definicji czynu zabronionego
• formalny – uniemożliwia ściganie czynu zabronionego (negatywna przesłanka procesowa)
ze względu na trwałość:
• trwały – skuteczny również po zakończeniu pełnienia funkcji, z którą wiąże się jego posiadanie
• nietrwały – skuteczny tylko w trakcie pełnienia funkcji
ze względu na możliwość uchylenia:
• względny
• bezwzględny
ze względu na zakres:
• zupełny
• częściowy
Immunitet materialny posła i senatora (art. 105 ust. 1)
wszelkie czyny wchodzące w zakres sprawowanego mandatu – zwłaszcza wnioski, wystąpienia i głosowania na posiedzeniach
odpowiedzialność wyłącznie przed Sejmem/Senatem (dyscyplinarna lub finansowa)
w razie naruszenia praw osób trzecich – odpowiedzialność sądowa wyłącznie za zgodą Sejmu
trwa również po wygaśnięciu mandatu
zgodnie z orzecznictwem SN nie obejmuje działań przy
pomocy niegodziwych metod (np. głosowania na dwie
ręce)
Immunitet materialny posła i senatora (art. 105 ust. 1)
Z samej istoty tego mandatu – piastowanego przez posła w imieniu i z wyboru Narodu – wynika, że musi on być wykonywany przy użyciu godziwych metod postępowania, nie naruszających zasad dobrej wiary ze strony społeczeństwa do tego, kto go posiada. Nie może on być więc wykonywany za pomocą rozmaitych nieuczciwych machinacji, takich np., jak posługiwanie się fałszywymi dokumentami lub fałszowanie wykorzystywanych dokumentów w swej działalności poselskiej, nie może wyrażać się w podburzaniu do dokonywania aktów przemocy lub braniu w nich udziału, albo w publicznym nawoływaniu do nieposłuszeństwa obowiązującej ustawie itp.
(Uchwała SN z 16 lutego 1994 r., sygn. akt I KZP 40/93)
Immunitet formalny posła i senatora
od dnia ogłoszenia wyników wyborów do wygaśnięcia mandatu
obejmuje wszelkie etapy postępowania karnego (w tym np.
apelację na jego korzyść)
obejmuje także odpowiedzialność za wykroczenia
poseł/senator może się go dobrowolnie zrzec
Sejm/Senat uchyla go (w odniesieniu do konkretnego czynu) bezwzględną większością ustawowej liczby posłów
nie jest nim objęte postępowania karne wszczęte przed wyborem danej osoby na posła/senatora – chyba że Sejm/Senat osobną uchwałą zdecyduje inaczej:
• na wniosek posła/senatora
• nie może to dotyczyć wykonania kary prawomocnie orzeczonej
• większością 3/5 ustawowej liczby posłów/senatorów
Przywilej nietykalności posła i senatora
jeden z elementów immunitetu formalnego albo osobny przywilej procesowy
zakaz zatrzymania lub aresztowania – chyba że:
• zgoda Sejmu/Senatu
• ujęcie na gorącym uczynku, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania (wówczas niezwłocznie zawiadamia się Marszałka Sejmu/Senatu, który może nakazać niezwłoczne zwolnienie)
• w stanie wyższej konieczności (orzecznictwo TK)
obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub ograniczenia wolności przez organy stosujące przymus
nie dotyczy wykonania prawomocnie orzeczonej kary pozbawienia wolności (art. 10 ust. 8 uowmpis) – przepis ten w obecnym stanie prawnym jest „pusty” (jego hipoteza nigdy się nie spełni)
Sejm/Senat wyraża zgodę bezwzględną większością ustawowej
liczby posłów/senatorów
Wygaśnięcie mandatu
śmierć
utrata prawa wybieralności (lub jego nieposiadanie w dniu wyborów)
pozbawienie mandatu orzeczeniem Trybunału Stanu
zrzeczenie się mandatu (w tym odmowa ślubowania)
niezłożenie rezygnacji (w ciągu 14 dni od ogłoszenia wyników wyborów w Dzienniku Ustaw) z pełnienia funkcji, której nie można łączyć z mandatem poselskim lub senatorskim
powołanie na stanowisko, którego zajmowania nie
można łączyć z mandatem poselskim lub senatorskim (w
tym wybór na posła do Parlamentu Europejskiego)
Prawa posłów/senatorów
uczestnictwa w posiedzeniach izby i ZN
składania interpelacji i zapytań poselskich
uzyskiwania od organów państwowych i samorządowych wyjaśnień w sprawach wynikających z wykonywania mandatu
tworzenia klubów, kół i zespołów
wglądu w działalność organów państwowych i samorządowych, przedsiębiorstw państwowych i samorządowych oraz spółek z udziałem Skarbu Państwa
interwencji poselskiej/senatorskiej – również w jednostkach prywatnych
uczestnictwa w posiedzeniach rad i sejmików
samorządowych (właściwych ze względu na okręg, w którym
został wybrany, lub siedzibę biura poselskiego)
Obowiązki posłów/senatorów
czynnego uczestnictwa w posiedzeniach izby i ZN oraz ich organów wewnętrznych, do których zostali wybrani
przyjmowanie wniosków, postulatów i opinii wyborców i branie ich pod uwagę w swojej działalności
utworzenie biura poselskiego/senatorskiego
Warunki wykonywania mandatu
uposażenie równe wynagrodzeniu podsekretarza stanu (tylko posłowie/senatorowie zawodowi) – w 2016 r.: 5,6 x 1766,46 = 9892,18 zł
dieta parlamentarna (wszyscy parlamentarzyści – 25%
uposażenia – tj. 2473,05 zł)
prawo do urlopu bezpłatnego w miejscu pracy
obowiązek składania oświadczeń majątkowych
• na początku kadencji
• corocznie do 31 kwietnia (stan na 31 grudnia poprzedniego roku)
• na końcu kadencji
bezpłatne przeloty i przejazdy na terenie kraju
rejestr korzyści
Rejestr korzyści
obowiązek zgłaszania do niego informacji (w 30 dni od wystąpienia danego faktu) o:
• zatrudnieniu i wykonywanej pracy
• uzyskanych darowiznach
• materialnym wspieraniu działalności publicznej przez inne osoby
• udziale w organach spółek, fundacji i spółdzielni, nawet jeśli nie jest z tego tytułu pobierane wynagrodzenie
rejestr jest jawny
prowadzi go marszałek odpowiedniej izby
Odpowiedzialność regulaminowa posłów
Prezydium Sejmu
• po opinii KRiSP
• za naruszenie obowiązków poselskich z ustawy
• zwrócenie uwagi, upomnienie lub nagana
• odwołanie w ciągu 14 dni do całego Sejmu
Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich
• za niewykonywanie obowiązków poselskich
• zwrócenie uwagi, upomnienie lub nagana
• odwołanie w ciągu 14 dni do Prezydium Sejmu
Obniżenie uposażenia lub diety
• za uniemożliwienie prac Sejmu lub jego organów (Prezydium Sejmu)
• za nieusprawiedliwioną nieobecność lub wykluczenie z posiedzenia (Marszałek Sejmu)
Formy zrzeszeń posłów/senatorów
według kryterium politycznego
• kluby (15 posłów/7 senatorów)
• koła (3 posłów/senatorów)
według kryterium merytorycznego -
zespoły
Kazusy
15 września 2015 r. ustępująca Rada Ministrów złożyła projekt budżetu państwa na rok 2016.
25 września upłynęła kadencja dotychczasowego Sejmu. Nowa Rada Ministrów, wychodząc z założenia, że projekt ustawy budżetowej został objęty dyskontynuacją prac parlamentu, 2 października 2015 r. ponownie wniosła do Sejmu projekt ustawy budżetowej.
Prace nad budżetem w nowym Sejmie trwały bardzo długo. Z tego względu 20 stycznia 2016 r.
Prezydent RP w rozmowie z Marszałkiem Sejmu zagroził skróceniem kadencji parlamentu.
Marszałek Sejmu w komunikacie przesłanym tego samego dnia do mediów stwierdził jednak, że Prezydent RP obecnie nie może rozwiązać parlamentu, a zatem jego groźby należy zignorować.
Prezes Rady Ministrów, sądząc, że rację w tym sporze ma jednak Prezydent RP, przekonał go, by nie skracał kadencji Sejmu. Prezydent zgodził się na to, przez co posłowie nie czuli już presji i prace nad budżetem przeciągnęli aż do 17 marca 2016 r.
W drugiej połowie marca, gdy budżet był rozpatrywany przez Senat, wybuchła afera, którą pogrążyła polityków rządzącej partii. Prezydent RP doszedł do wniosku, że najlepszym sposobem wyjścia z kryzysu będzie rozwiązanie Sejmu. Okazją do tego były wciąż niezakończone prace nad budżetem. Po konsultacjach ze swoimi doradcami Prezydent RP skrócił kadencję Sejmu 25 marca 2016 r.
Pytania:
1. Kto miał rację w sporze między Prezydentem RP a Marszałkiem Sejmu w styczniu 2016 r.?
2. Czy skrócenie kadencji Sejmu 19 marca 2016 r. było zgodne z prawem?
Kazus nr 1
Marcin Kowalski wspólnie i w porozumieniu z senatorem Maciejem Kowalskim, swoim bratem, w dniu 9 kwietnia 2015 r. dokonał zabójstwa Adrianny P., swojej żony.
Dzień później prokuratura wszczęła przeciwko obu mężczyznom postępowanie karne. Maciej Kowalski oświadczył jednak, że chroni go immunitet materialny, a zatem konieczne jest uzyskanie zgody Sejmu na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. Prokuratura skierowała w tej sprawie odpowiedni wniosek. Za pociągnięciem senatora do odpowiedzialności karnej zagłosowało 200 posłów, przeciw było 199, a wstrzymało się od głosu 14 parlamentarzystów. Reszta nie była obecna na sali.
W dniu 13 maja 2015 r. odbyły się wybory, w wyniku których posłem został Marcin Kowalski. Ich wyniki ogłoszone zostały w dniu 15 maja, natomiast Marcin Kowalski ślubowanie poselskie złożył w dniu 31 maja 2015 r. Tego dnia prokurator zawiesił przeciwko niemu postępowanie karne z tego powodu, że uzyskał on immunitet parlamentarny.
Kazus nr 2
Dzień 9 kwietnia 2015 r. był pechowy dla Partii Uczciwych Ludzi.
Tego dnia jeden z jej posłów, Piotr Nowak, spowodował katastrofę w ruchu lądowym, w której zginęło 15 osób, drugi poseł (Paweł Kowalski) natomiast pod gmachem Sejmu dopuścił się rozboju z użyciem niebezpiecznego narzędzia.
Przeciwko obu tym posłom prokuratura zamierzała wszcząć postępowanie karne. W tym celu należało im jednak uprzednio odebrać immunitet. Za tym rozwiązaniem w Sejmie zagłosowało 200 posłów, 10 było przeciw, a 11 wstrzymało się od głosu. Niezwłocznie po tym głosowaniu Paweł Kowalski został aresztowany.
Wkrótce obaj posłowie za swoje czyny zostali skazani. Piotr Nowak na 4 lata pozbawienia wolności, a Paweł Kowalski na 3 lata. Obaj stwierdzili jednak, że „nie dadzą się tak łatwo zamknąć” – ich bowiem zdaniem do pozbawienia posła wolności potrzebna jest osobna uchwała Sejmu, niezależna od tej pozbawiającej immunitetu.
Kazus nr 3
Poseł Antoni Pawlicki w czasie debaty nad ustawą o denazyfikacji RP stwierdził z sejmowej mównicy, że: „Faszyzm jest najlepszą ideologią, jaka stworzyła ludzkość. Koniecznie musimy w Polsce wprowadzić ustrój faszystowski”.
Prokuratura Okręgowa w Warszawie uznała, że słowa te wyczerpują znamiona przestępstwa opisanego w art. 256 § 1 Kodeksu karnego („Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”). By pociągnąć posła Pawlickiego do odpowiedzialności należało jednak uchylić mu immunitet. Za rozwiązaniem tym zagłosowało 220 posłów, 90 było przeciw, a 150 wstrzymało się od głosu. Oprócz tego, taką samą większością głosów, Sejm pociągnął posła Pawlickiego za te słowa do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu, by ten pozbawił go mandatu.
Kazus nr 4
Senator Grzegorz Braun w dniu 5 października 2014 r. nabył nieruchomość należącą do Skarbu Państwa.
Gdy dowiedzieli się o tym posłowie opozycji, zgłosili ten fakt Marszałkowi Sejmu. Ten jednak zignorował całą sprawę. W związku z tym grupa 30 senatorów wniosła projekt uchwały o pociągnięcie senatora Brauna do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Za uchwałą odpowiedziało się 59 senatorów, przeciw było 41. Trybunał Stanu po błyskawicznym postepowaniu stwierdził naruszenie i skazał senatora Brauna na 10-letni zakaz pełnienia funkcji publicznych.
Kazus nr 5
Na następne zajęcia
art. 115-124 oraz 221-226 Konstytucji RP
przepisy regulaminu Sejmu i Senatu dotyczące:
• postępowania ustawodawczego
• powoływania przez Sejm i Senat osób na stanowiska państwowe
• interpelacji i zapytań poselskich
• informacji bieżących
• pytań w sprawach bieżących