Sekcja Wileńska Polskiego Towarzystwa
Otorinolaryngologicznego w latach
1924–1939
The Vilnius Section of the Polish Otorhinolaryngological
Society in 1924–1939
Antoni Bruzgielewicz
1ABDEF, Robert Bartoszewicz
1BDEF, Walentyna Krupowies
2E,
Kazimierz Niemczyk
1BDEF1Katedra i Klinika Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi, Warszawski Uniwersytet Medyczny;
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Kazimierz Niemczyk
2Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Article history: Received: 05.10.2020 Accepted: 26.10.2020 Published: 02.11.2020
STRESZCZENIE: Towarzystwo lekarskie zrzeszające lekarzy zajmujących się chorobami uszu, nosa, krtani i gardła na terytorium Rzeczypo- spolitej zostało zarejestrowane w 1921 r. jako Polskie Towarzystwo Otorinolaryngologiczne. Sekcja Wileńska Towarzystwa powstała z kolei w 1924 r. O Sekcji Wileńskiej Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngologicznego wiemy najwięcej, ponie- waż zachowały się protokoły z jej posiedzeń. Wynika z nich, że w ciągu 16 lat istnienia Sekcji Wileńskiej odbyło się 58 po- siedzeń. Przez cały okres działalności Sekcji zademonstrowano ponad 250 różnych przypadków klinicznych, wygłoszono ponad 30 prac i referatów, omawiano i prezentowano wynalazki, nowe metody lecznicze i operacyjne. Koledzy dzielili się doświadczeniem zdobytym za granicą, omawiali staże odbyte w ośrodkach zagranicznych oraz udział w zjazdach w Polsce i zagranicą. Sekcja Wileńska w ramach XIII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Wilnie, który odbył się 26–29.09.1929 r., zorganizowała VIII krajowy Zjazd Towarzystwa oraz posiedzenie sekcji.
SŁOWA KLUCZOWE: historia medycyny, otorynolaryngologia, Wilno
ABSTRACT: The medical society associating doctors dealing with diseases of the ear, nose, larynx and pharynx in the territory of the Republic of Poland was registered in 1921 as the Polish Otorhinolaryngological Society. The Society’s Vilnius Section was established in 1924. We know the most about the Vilnius Section of the Polish Otorhinolaryngological Society because the protocols of the section meetings have been preserved. According to the protocols, 58 sessions were held during the 16 years of the Vilnius Section’s existence. During the entire period of the Section’s activity, over 250 different clinical cases were demonstrated, and more than 30 papers, inventions, new therapeutic and surgical methods were discussed and presented.
Colleagues shared their experience gained abroad, internships held in foreign centers; participation in congresses in Poland and abroad were discussed. On September 26–29, 1929 as part of the 13th Congress of Polish Doctors and Naturalists in Vilnius, the Vilnius Section organized the VIII National Congress of the Society and a Section meeting.
KEYWORDS: history of medicine, otorhinolaryngology, Vilnius
Wkład autorów:
A – projekt badań B – wykonanie badań C – analiza statystyczna D – interpretacja danych E – przygotowanie manuskryptu F – przegląd piśmiennictwa
Otologiczne powstało w Ameryce w 1868 r. [3, 4]. Pierwszym stowarzyszeniem otolaryngologów w Polsce była Sekcja Laryn- gologiczna, założona w 1889 r. przez Teodora Herynga, pryma- riusza ówczesnego Oddziału Rynolaryngologicznego w Szpi- talu św. Rocha. Sekcja działała przy Towarzystwie Lekarskim Warszawskim [5]. W 1912 r. ukonstytuowało się Warszawskie Towarzystwo Otolaryngologiczne. W 1920 r. wspomniane or- ganizacje laryngologiczne połączyły się i utworzyły zalążek Pol- skiego Towarzystwa Otorinolaryngologicznego. 22 grudnia 1921 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Rzeczypospolitej Polskiej zatwierdziło statut nowej organizacji, wpisując ją do Pierwsze towarzystwa lekarskie w Polsce zostały utworzone w XVII
i XVIII w., jednak prawdziwy ich rozwój przypada dopiero na na- stępne stulecia [1]. To właśnie w XIX w., w 1805 r. powstało Wileń- skie Towarzystwo Lekarskie, którego pierwszym prezesem był Ję- drzej Śniadecki, a w 1820 r. – Warszawskie Towarzystwo Lekarskie, kierowane przez Augusta Ferdynanda Wolffa [2]. W XIX w. nastą- pił prężny rozwój nauk medycznych, co spowodowało, że zaczęły wyodrębniać się lekarskie specjalności. Lekarze stawali się świado- mi potrzeby integracji środowiska w celu wymiany myśli naukowej i doświadczeń. Pierwsze Towarzystwo Laryngologiczne zostało za- łożone w Niemczech w Berlinie w 1862 r., a pierwsze Towarzystwo
rejestru jako Polskie Towarzystwo Otorinolaryngologiczne [6].
Po powstaniu ogólnokrajowej organizacji zostały organizowane sekcje Towarzystwa. Jako pierwsza, jednocześnie z powstaniem Towarzystwa, powstała Sekcja Warszawska. W 1923 r. utworzo- no zaś Sekcję Lwowską, w 1924 r. – Łódzką i Wileńską, w 1926 r.
– Poznańsko-Pomorską i w 1928 r. – Krakowską [7].
O Sekcji Wileńskiej Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngolo- gicznego wiemy najwięcej, ponieważ zachowały się protokoły posiedzeń jej członków. Stało się tak dzięki ludzkiej odwadze, obywatelskiej postawie, głębokiemu przekonaniu o konieczności zachowania świadectw historycznych, poczuciu wdzięczności wo- bec tych, którzy byli przed nami, oddaniu dziejowej sprawiedli- wości pionierom otorynolaryngologii. Nasza wdzięczność należy się przede wszystkim Konstantemu Pigulewskiemu, ostatniemu sekretarzowi sekcji, który przechował protokoły podczas okupacji i przewiózł je z Wilna do Warszawy. Następnie przekazał je ostat- niemu przewodniczącemu – prof. Czesławowi Czarnowskiemu.
Z kolei 9 grudnia 1981 r. prof. Cz. Czarnowski podarował je dok- torowi Zbigniewowi Szlenkowi (Ryc. 1.).
W 2017 r. protokoły oficjalnie zostały przekazane prof. Kazimie- rzowi Niemczykowi. Obecnie znajdują się w zbiorach muzeal- nych Katedry i Kliniki Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi (Ryc. 2.).
Założycielskie posiedzenie sekcji odbyło się 2 czerwca 1924 r.
Uczestniczyło w nim 10 osób, założycieli sekcji. Towarzystwo liczyło wówczas 65 członków, w tym 44 przynależało do Sekcji Warszawskiej [8]. Zgodnie z danymi rocznika statystycznego, w latach 1921–1928 w Wilnie chorobami uszu, nosa i gar- dła zajmowało się 21 lekarzy [9]. Członkami założycielami byli:
Cz. Czarnowski, Benedykt Dylewski, Markus Kabacznik, Samuel Lewande, Aleksander Samuel Libo, Romm Hirsz (ze względu na nie- zbyt czytelny zapis nazwiska, jego brzmienie udało się ustalić dopiero dzięki Słownikowi biograficznemu otolaryngologów polskich XIX i XX wieku, autorstwa Stanisława Zabłockiego [10]), Piotr Rozwadowski, Władysław Szalewicz, Jan Szmurło i Tadeusz Wąsowski (Ryc. 3.).
W trakcie zebrania został wyłoniony pierwszy zarząd Sekcji:
•
przewodniczący – prof. Jan Szmurło,•
wiceprzewodniczący – dr Samuel Lewande,•
sekretarz – dr Tadeusz Wąsowski,•
skarbnik – Aleksander Samuel Libo.W następnych latach przewodniczącym sekcji był Kierownik Kli- niki Otolaryngologicznej Uniwersytetu Stefana Batorego. Kolejno funkcję tę pełnili: prof. Tadeusz Wąsowski i prof. Cz. Czarnowski.
Wiceprzewodniczącym był dr Florian Feliks Świeżyński, sekre- tarzami – dr Jan Bielunas, dr Benedykt Dylewski, dr Konstanty Pigulewski, dr Józef Świtek, skarbnikami – dr Władysław Szale- wicz oraz dr Fajngold Noach Nuhym Leon Wołkowyski, który nie- chlubnie zapisał się w historii Kliniki [11].
Uzgodniono również, że zebrania mają odbywać się raz w miesią- cu, w pierwszy wtorek po pierwszym dniu miesiąca o godz. 20.00.
Od 1926 r. organizowano je prawie zawsze w niedzielę. Jak wynika z protokołów, zebrania nie odbywały się regularnie, była też przerwa wakacyjna. Ustalono początkowo, że składka miesięczna będzie wynosić 1 zł, czyli roczna 12 zł. Dla porównania opłata za czynno- ści medyczne na terenie Wileńsko-Nowogródzkiej Izby Lekarskiej wynosiła: za poradę w gabinecie lekarskim w godzinach przyjęć, o ile porada nie trwała dłużej niż 30 min – w Wilnie 8 zł, w innych miejscowościach – 6 zł, za zabiegi małe, np. niekrwawe usuwanie ciał obcych z ucha, nosa – w Wilnie 25 zł, w innych miejscowościach – 15 zł [12]. Zarobki lekarzy w owym czasie były bardzo zróżnico- wane. W 1927 r. wyglądały następująco: profesor zwyczajny zarabiał 755 zł, profesor nadzwyczajny – 613 zł, adiunkt – 312 zł, starszy asystent – 255 zł, młodszy asystent – 206 zł. Policzono, ile w owym czasie powinien wynosić minimalny dochód lekarza miesięcznie (mieszkanie, opał, światło, wyżywienie, ubranie, bielizna, kultural- ne potrzeby itd.). Ustalono, że dochodowe minimum samotnego lekarza niesamodzielnego, tzn. tuż po ukończeniu studiów, powinno wynosić 320 zł, początkującego samodzielnego – 650 zł, żonatego z jednym dzieckiem – 1250 zł, żonatego z trójką dzieci – 1800 zł [13]. Dyskusja nad wielkością składki co jakiś czas była prowa- dzona na posiedzeniach Sekcji; planowano ją uzależnić od sta- żu pracy. Na jednym z posiedzeń prof. J. Szmurło zaproponował podniesienie składki miesięcznej do 2 zł, ale członkowie Sekcji otrzymywaliby jednocześnie prenumeratę „Polskiego Przeglądu Oto-Laryngologicznego”. Na zjeździe krajowym w Ciechocinku w 1936 r. określenie wielkości składki pozostawiono poszcze- gólnym sekcjom. Mimo małej liczby członków (sekcja liczyła od Ryc. 1. Notatka prof. Czesława Czarnowskiego o przekazaniu protokołów posie-
dzeń Wileńskiej Sekcji Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngologicznego dr. Zbigniewowi Szlenkowi (ze zbiorów Katedry i Kliniki Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi WUM).
Ryc. 2. Protokoły Wileńskiej Sekcji Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngologicznego (ze zbiorów Katedry i Kliniki Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi WUM).
Ryc. 3. Protokół z założycielskiego zebrania Wileńskiej Sekcji Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngologicznego (ze zbiorów Katedry i Kliniki Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi WUM).
10 do 15 członków), „składki członkowskie napływały dość ską- po”, szczególnie w czasie kryzysu, „wobec istniejących trudnych warunków praktyki lekarskiej”.
Zebrania odbywały się zazwyczaj w sali wykładowej (120–130 osób) Katedry i Kliniki Otolaryngologicznej U.S.B. Klinika mia- ła siedzibę w Szpitalu Wojskowym Okręgowym na Antokolu (obecnie szpital im. Sapiehy) (Ryc. 4.). Czasami spotykano się w siedzibie Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego [14].
Frekwencja na posiedzeniach nie była zbyt duża. Brało w nich udział około 10 członków.
Jak wynika z protokołów, w ciągu 15 lat istnienia Sekcji Wileńskiej odbyło się 58 posiedzeń. Co prawda, brakuje protokołów z roku 1938. Najprawdopodobniej zaginęły one w zawierusze dziejo- wej, zwłaszcza że część kartek była przechowywana tzw. „luzem”.
Na każdym posiedzeniu sekretarz Sekcji czytał protokół z po- przedniego posiedzenia, po czym głosowano nad jego przyjęciem.
Posiedzenia czasami odbywały się wspólnie z Wileńskim Towa- rzystwem Lekarskim, Pediatrycznym, Okulistycznym. Sprawoz- dania ze wspólnych zebrań były również publikowane w „Polskim Przeglądzie Oto-Laryngologicznym” i „Pamiętniku Wileńskiego Towarzystwa Lekarskiego”. Wygłaszano odczyty i demonstrowa- no przypadki z otorynolaryngologii i dziedzin pokrewnych, oma- wiano ciekawe przypadki z klinik oraz ambulatoriów prywatnych, klinicznych czy społecznych. Większość przypadków klinicznych demonstrowano na „żywo”, zaś przypadki, które nie mogły być za- demonstrowane, omawiano. Zazwyczaj robiono to „na bieżąco”:
na pierwszym posiedzeniu przedstawiono przypadek bez terapii, a na następnych omawiano zastosowane leczenie oraz jego skut- ki. Dyskutowano, dzielono się doświadczeniem. Była to rzeczowa i merytoryczna dyskusja, czasami zwracano się wręcz o poradę, jak postąpić w konkretnej sytuacji klinicznej. Pokazywano przy- padki, które kończyły się niepowodzeniem w leczeniu, aby inni uczyli się „na błędach”, dyskutowano nad innymi rozwiązaniami.
Lektura protokołów pozostawia nieodparte wrażenie, że na pierw- szym miejscu było dobro pacjenta, pomoc, a nie autopromocja.
Warto o tym miejscu przywołać fragmenty protokołów:
•
„Następnie Prof. Szmurło demonstruje dziewczynę lat 20 z dużym nowotworem szczęki górnej z przerzutami znacznemi na szyi. Przy badaniu wyciętego kawałka stwierdzono mięsak. Dokonano wycięcia nowotworu szczęki, również i przerzutów na szyi, które jednak tylko częściowo się udało, gdyż nowotwór rozwijał się koło dużych naczyń szyi i przerastał je, wskutek tego nie można go było usunąć zupełnie. Obecnie na szyi z obu stron nowotwór się rozrasta ponownie, niszczy się go diatermją.Rokowanie niepomyślne” (Posiedzenie dn. 17.01.1928 r.);
•
„Prof. Szmurło omawia przypadek zejścia śmiertelnego, jaki miał miejsce w klinice przed 10 dniami. Chory był operowany przed 2 laty z powodu perlaka i przetoki błędnika. Po operacji doszczętnej poprawił się. Teraz wystąpiły bóle głowy, ropienie z ucha. Na małżowinie usznej zjawiło się głębokie owrzodzenie, w jamie ucha środkowego ziarnina, ściana błędnika obnażona. Pozostały resztki słuchu, błędnik statyczny reaguje na podrażnienie.Po otwarciu rany usunięto rozrosty. Chory zaczął się czuć lepiej, jednak po 10 dniach znów zaczęły się bóle.
Zauważono jakby martwicę w okolicy ściany ślimaka.
Ryc. 4. Sala wykładowa Katedry i Kliniki Otolaryngologicznej U.S.B. [14].
Tem – 38°. Błędnik przestał reagować na podrażnienia.
Słuch zmieniony. Sztywność karku. Nakłucia lędźwiowe bez wyniku. Wykonano operację otwarcia błędnika w znieczuleniu miejscowem. Nakłucie mózgu i móżdżku nic nie dało. Na 3-ci dzień t° – 40°. Nakłucie lędźwiowe dało płyn bez znacznego ciśnienia – posiew płynu m .r. bez wyniku. Nakłucie komory bocznej nie dało płynu. Chory zmarł. Na sekcji nie stwierdzono meningitis. Komory boczne puste, objawy encephalitis. U szczytu piramidy między oponami mała torbiel z zawartością płynną, żółtą, wielkości grochu. Kol. Swieżyński pyta, czy nie robiono sekcji innych narządów. Kol. Lewande zapytuje, czy był obraz encephalitis ac. Przypadek ten zna ze Szpitala Żydowskiego. Po usunięciu ziarniny powstał niedowład nerwu twarzowego, który jednak szybko ustąpił. Można tu myśleć o sepsie. Czy encephalitis nie była skutkiem nakłucia. Kol. Czarnowski przypomina przypadek, w którym na sekcji stwierdzono również objawy obrzęku mózgu. Kol. Rywkind zapytuje, czy nie był to obrzęk mózgu pośmiertny. Prof. Szmurło odpowiada, że objawy obrzęku były dwustronne, przyczyna tego zjawiska jest ciemna, być
może badanie anatomopatologiczne wyświetli sprawę.
Najprawdopodobniej jest to gruźlica kości skalistej”
(Posiedzenie dn. 18.11.1928 r.).
Przez cały okres działalności Sekcji zademonstrowano ponad 250 różnych przypadków. Na porządku dziennym były przypadki cho- rych z: gruźlicą, kiła, ozeną, błonicą, twardzielą, które obecnie są bardzo rzadko spotykane. Często też przedstawiano powikłania wewnątrzczaszkowe zapaleń ucha i zatok przynosowych. Prof.
Cz. Czarnowski (Ryc. 5.) w swojej książce Strzępy wspomnień przy- tacza przykład pacjenta, u którego w obrębie gardła zdiagnozowano jednocześnie trzy jednostki chorobowe: raka, kiłę i gruźlicę [11].
Na posiedzeniach wygłaszano referaty, przedstawiano prace na- ukowe, które później ukazywały się w czasopismach polskich i zagranicznych. Prac i referatów wygłoszonych na posiedzeniach Wileńskiej Sekcji było ponad 30. Omawiano i prezentowano wyna- lazki powstające dzięki członkom Wileńskiej Sekcji Towarzystwa.
Prof. J. Szmurło zaprezentował podręczną lampę do oświetlenia zatok szczękowych i czołowych, doc. T. Wąsowski – oświetlacz praktyczny do badań otolaryngologicznych, doc. B. Dylewski – przyrząd do ustalania i unieruchomienia głowy chorego podczas operacji na głowie, ulepszone dłutko do operacji w głębi wyrost- ka sutkowego oraz udoskonaloną rurę bronchoskopową, Bron- cholaryngoskop, dr Fajngold Noech Nuhym Leon Wołkowyski – lampę czołową własnego pomysłu [15–20].
Wynalazki te zostały opublikowane w literaturze fachowej: „Kol. Dy- lewski demonstruje dłuto trepanacyjne własnego pomysłu, ochrania- jące operującego od zranienia zatoki, lub opony podczas trepanacji.
Kol. Lewande zaznacza, że dłuto takie może mieć znaczenie wtedy, gdy zatoka już jest obnażona; w doświadczonych rękach zwykłe dłu- to nie jest niebezpieczne. Do zatoki dobry jest konchotom z płaską łyżką” (Posiedzenie dn. 23. 01. 1927 r.) (Ryc. 6.).
Demonstrowano nowe metody lecznicze i operacyjne. Na posie- dzeniu z dn. 15.11.1936 r. „prof. T. Wąsowski zademonstruje bio- mikroskop ucha, umożliwiający badanie przyżyciowe błony bęben- kowej oraz aparat Proetz-Le-Mec do leczenia zatok bocznych nosa”.
Jeżeli ktoś z kolegów przestawiał przypadek z leczeniem opera- cyjnym, a metoda nie była dotąd powszechnie znana, proszono o zorganizowanie pokazu operacji dla lekarzy. 16.11.1930 r. prof. J.
Szmurło przedstawił chorą po labiryntektomii. Po wystąpieniu pro- fesora dr S. Lewande zwrócił się do prof. J. Szmurły, „by był łaskaw zorganizować pokazy operacji na błędniku na zwłokach dla lekarzy”.
Ryc. 5. Prof. Czesław Czarnowski podczas wykładu na Uniwersytecie Stefana Batorego [11].
Ryc. 6. Dłutko ulepszone do operacji w głębi wyrostka sutkowego według doc. Benedyk- ta Dylewskiego [18].
Koledzy dzielili się doświadczeniem zdobytym za granicą; oma- wiano staże odbyte w ośrodkach zagranicznych. Wiadomo było, że w Wiedniu pozwalano uczestniczyć jedynie przy małych zabiegach i podczas badań ambulatoryjnych. W Paryżu osoby przybywają- ce na staż pozostawiano bez opieki merytorycznej. Jedynie u prof.
G. Portmann’a w Bordeaux, jak wynika z relacji, można było cze- goś się nauczyć. Oto przykład jednego z kursów organizowanych w Paryżu przez prof. G. Portmann’a (Ryc. 7).
Sekcja Wileńska w ramach XIII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Wilnie, który odbył się w dniach 26–29.09.1929 r., zorganizowała VIII krajowy Zjazd Towarzystwa oraz posiedze- nie sekcji (Ryc. 8.).
Było to wydarzenie dużej wagi dla Towarzystwa i Sekcji, któ- re zostało umówione na posiedzeniu Sekcji. Zaznaczono, że Sekcja Otolaryngologiczna była licznie reprezentowana nie tylko przez przedstawicieli Klinik Otolaryngologicznych i kolegów ze stolicy, lecz również przez otolaryngologów z pro- wincji różnych części kraju. Z Kliniki Lwowskiej przybyli: prof.
T. Zalewski, doc. A. Dobrzański i kol. K. Szumowski, z Poznań- skiej – doc. A. Laskiewicz, z Warszawy – prof. F. Erbrich. Je- dynie Klinika Krakowska nie przysłała swoich przedstawicieli.
Oprócz referatów programowych, wygłoszono szereg referatów z innych z dziedzin medycyny. Wobec zainteresowania i ożywio- nej dyskusji kilka odczytów musiało spaść z porządku dziennego.
Na Sekcji referowano udział członków sekcji w zjazdach krajo- wych i zagranicznych. 30.01.1936 r. na posiedzeniu poruszono temat XI Zjazdu krajowego, który odbył się w Krakowie w dniach 15–16.09.1935 r. Główny temat zjazdu to: „Patologia krtani i tcha- wicy. Zespół uszno-jelitowy”. Przyjęto wniosek, że „pod względem serdeczności przyjęcia i gościnności należy Zjazd Krakowski do bardzo udanych”. Na owym posiedzeniu trwała też dyskusja nad ustąpieniem prof. J. Szmurły z funkcji prezesa z powodu stanu zdrowia. Dyskusja była tak burzliwa, że posiedzenie zakończyło się o godzinie 23.00.
Członkowie Wileńskiej Sekcji Towarzystwa brali czyn- ny udział w pracach czasopisma „Polski Przegląd Oto-Laryn- gologiczny”. Redakcja pisma w latach 1926–1936 mieściła się w Wilnie, a jego naczelnym redaktorem był prof. Jan Szmurło.
Wileńska Sekcja Polskiego Towarzystwa Otorinolaryngologicz- nego przez cały okres swojej 15-letniej działalności była jedną z najbardziej aktywnych i wniosła istotny wkład w rozwój oto- rynolaryngologii w Polsce. Wynika to z faktu, że tworzyli ją wy- bitni specjaliści, tacy jak profesorowie: Jan Szmurło, Tadeusz Wąsowski, Czesław Czarnowski. To dzięki ich talentowi, pracowitości i oddaniu otolaryngologia w Wilnie osiągnęła, jak na owe czasy, wysoki poziom.
Ryc. 7. Ulotka kursu praktycznego operacyjnego organizowanego przez prof. G. Portmann’a [21].
Ryc. 8. Książka zjazdowa XIII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Wilnie (ze zbio- rów Katedry i Kliniki Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi WUM).
Piśmiennictwo
1. Wiśniewski S.: Narodziny Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego w 1874 roku.
Ann UMCS, sec. F, 1999/2000; 54/55: 412–432.
2. Konopka S.: Polskie Towarzystwa Lekarskie w XIX wieku. Pol Tyg Lek., 1966;
21: 737–742.
3. Zabłocki S.: Zarys chronologiczny dziejów otolaryngologii od czasów starożytnych do XX wieku. Mater Nauk Sekcji Hist Ptol., 1989; 5(1–3): 15–60.
4. Carmody T.E., Hagens E.W.: American laryngological, rhinological and otological society. Arch Otolaryngol., 1937; 25(2): 222–232.
5. Kierzek A.: Ćwierćwiecze Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Otoryno- laryngologów – Chirurgów Głowy i Szyi. Pol Przegl Otorynolaryngol., 2012; 2 (1): 161–165.
Word count: 2382 Tables: – Figures: 8 References: 21 Access the article online: DOI: 10.5604/01.3001.0014.4670 Table of content: https://otorhinolaryngologypl.com/issue/13697
Some right reserved: Polish Society of Otorhinolaryngologists Head and Neck Surgeons. Published by Index Copernicus Sp. z o.o.
Competing interests: The authors declare that they have no competing interests.
The content of the journal „Polish Society of Otorhinolaryngologists Head and Neck Surgeons” is circulated on the basis of the Open Access which means free and limitlessaccess toscientific data.
This material is available under the Creative Commons – Attribution-NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0). The full terms of this license are available on:
https://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/legalcode
Corresponding author: dr hab. n. med. Antoni Bruzgielewicz; Katedra i Klinika Otorynolaryngologii, Chirurgii Głowy i Szyi Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego; ul. Banacha 1a, 02-097 Warszawa, Polska; e-mail: a.bruzgielewicz@wp.pl
Cite this article as: Bruzgielewicz A., Bartoszewicz R., Krupowies W., Niemczyk K.: The Vilnius Section of the Polish Otorhinolaryngological Society in 1924–1939;
Pol Otorhino Rev 2021; 10 (1): 36-41
6. Kierzek A., Szlenk Z., Niemczyk K., Składzień J., Bruzgielewicz A.: Polskie Towa- rzystwo Oto-Rinolaryngologiczne – geneza, powstanie, założyciele. Pol Przegl Otorynolaryngol., 2016: 5(2): 12–20.
7. Szlenk Z.: Historia Polskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego (1889–1988).
Mater Nauk Sekcji Hist Ptol., 1989; 5(4–6): 1–20.
8. Skarżyński H., Gołębiewska E., Szlenk Z.: Działalność sekcji Wileńskiej Polskiego Towarzystwa Otolaryngologicznego. Mater Nauk Sekcji Hist, 1985; 1(1): 3–17.
9. Magistrat Miasta Wilna. Centralne Biuro Statystyczne m. Wilna. Rocznik Staty- styczny Wilna 1921–1928. Magistrat Miasta Wilna, Wilno 1930.
10. Zabłocki S.: Słonik biograficzny otolaryngologów polskich XIX i XX wieku. Ko- mograf, Warszawa 2012.
11. Czarnowski Cz.: Strzępy wspomnień. IW PAX, Warszawa 1973.
12. Opłata za czynności na terenie Wileńsko-Nowogródzkiej Izby Lekarskiej. Uchwa- ła Rady Izby z dnia 22.01.1925 r. Wil Dzien Woj 1925,9: poz. 500.
13. Cieszyński A.: Stan lekarski. Przyszłość stanu lekarskiego w Polsce. Piller-Neu- mann, Lwów 1928.
14. Szmurło J.: Organizacja Kliniki Otolaryngologicznej na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Stefana Batorego. Pol Przegl Otolaryngol., 1926; 3(3–4): 85–100.
15. Szmurło J.: Podręczna lampa do oświetlenia zatok szczękowych i czołowych Oświetlacz praktyczny do badań otolaryngologicznych. Pol Przegl Otolaryn- gol., 1930; 7(4): 272–273.
16. Wąsowski T.: Oświetlacz praktyczny do badań otolaryngologicznych. Pol Przegl Otolaryngol., 1930; 7(4): 273–276.
17. Dylewski B.: Przyrząd do ustalania i unieruchomiania głowy chorego podczas operacji na głowie. Pol Przegl Otolaryngol., 1927; 4(3): 188–192.
18. Dylewski B.: Ulepszone dłótko do operacji w głębi wyrostka sutkowego. Pol Przegl Otolaryngol., 1927; 4(3): 194–195.
19. Dylewski B.: Udoskonalona rura bronchosopowa. Broncholaryngoskop. Pol Przegl Otolaryngol., 1934; 10(2): 147–150.
20. Wołkowyski N.: Lampa czołowa własnego pomysłu. Pol Przegl Otolaryngol., 1934; 10(2): 158–159.
21. Wiadomości bieżące. Pol Przegl Otolaryngol., 1938; 15(1–2): 393.
