Prasa na Kielecczyźnie w początkach Polski Ludowej (1944-1945)

(1)

Adamczyk, Mieczysław

Prasa na Kielecczyźnie w początkach

Polski Ludowej (1944-1945)

Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 24/4, 61-78

(2)

PL ISSN 0137-2998

M IECZYSŁAW A D A M C ZY K

P R A S A NA K IE L E C C Z Y Ź N IE W P O C Z Ą T K A C H P O L S K I L U D O W E J (1944— 1945)

W k o ń co w y ch d n ia c h lip ca 1944 r. w y zw o lo n y zo stał n ie w ie lk i sk ra w e k d aw n eg o w o je w ó d z tw a kieleck ieg o , z n a n y w d z ie jo p isa rstw ie II w o jn y św ia to w e j pod nazw ą P rz y c z ó łk a S a n d o m iersk ieg o . O b e jm o w a ł o n p ra w ie cały p o w ia t sa n d o m ie rsk i, w sch o d n ią część p o w ia tu sto p n ick ieg o oraz p o łu d n io w ą część p o w ia tu opatow skiego. T u w ła ś n ie zro d ziła się p ra sa w y zw o lo n ej K ielecczy zn y .

P r a s a o k re s u P K W N n a K iełec czy ź n ie p o p rz ed zo n a zo stała w y d a n ie m k o n sp ira c y jn e g o p ism a W o jew ó d zk iej R a d y N a ro d o w ej (W RN). 5 n u m e ró w „ B iu le ty n u In fo rm a c y jn e g o ” , gdyż ta k i t y tu ł nosiło to częściow o po w ielan e, częściow o zaś d ru k o w a n e pism o, u k a z y w a ło się w o k re sie od 28 sie rp n ia do 20 w rz e śn ia 1944 r. „ B iu le ty n I n f o rm a c y jn y ” b y ł po czątk o w o g a z e tk ą k o n sp ira c y jn ą , gdyż d ec y zję o jego p o w sta n iu p o d ję ła n a o k u p o w a n y c h te re n a c h K ielec czy z n y , w H ańczy, k o n s p ira c y jn a W RN. N a w e t fo rm a t n u m e ru p ierw szeg o g a z e tk i by ł m n ie js z y od p ozo stały ch , p rz y s to sow ano go b o w iem do w a ru n k ó w k o n s p ira c y jn e g o k o lp o rta ż u . Po p rz e n ie sie n iu sied zib y W R N z H a ń c z y do R y tw ia n — m iejscow ości położonej w 'zasięgu w yzw olonego P rz y c z ó łk a S a n d o m ie rsk ie g o — „ B iu le ty n ” s ta ł się p ism em ja w n y m . O d p a ź d z ie rn ik a 1944 r. S a n d o m ie rz b y ł sied zib ą w ład z w o jew ódzkich, k tó ry c h o rg a n e m s ta ła się „W oln a P o ls k a ”, ale w y d a w a n a ju ż pod p a tro n a te m W y d z ia łu In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y p o d le g łe go R eso rto w i In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y (R liP ) p rz y P K W N . R ów nież n a p o zo stały c h te re n a c h o k u p o w a n e j jeszcze części K ie le c c z y z n y w y d a w a n a była, ró w n o le g le do p ra s y w S a n d o m ie rz u , p ra s a k o n s p ira c y jn y c h ra d n a ro d o w y ch , 'będąca n o śn ik ie m idei z a w a rty c h w M an ife ście L ip co w y m i p ro p a g u ją c a działaln o ść n o w y c h w ład z n a te re n a c h jeszcze nie w y z w o lo n y c h 1.

1 O prasie k on sp ira cy jn y ch rad narod ow ych na K iełecczy źn ie p isali: A. S } o m - k o w s k a , P rasa P P R , G L - A L i K R N 1942— 1945, W arszaw a 1976, s. 148— 156 oraz M. A d a m c z y k , Prasa k o n s p i r a c y j n a n a K ie ł e c c z y ź n i e w la t a c h 1939— 1945, K ra  k ów 1982, s. 133— 135.

(3)

62 M I E C Z Y S Ł A W A D A M C Z Y K

N a P rz y c z ó łk u S a n d o m ie rsk im u k a z y w a ły się tr z y po sobie n a s tę p u jące e fe m e ry d y . B y ły to: w sp o m n ia n y ju ż „ B iu le ty n In fo rm a c y jn y ” , „W ol na P o ls k a ” i „Z ie m ia K ie le c k a ” , po la ta c h n a z w a n e tra f n ie p rz ez jed n eg o z ich w sp ó łre d a k to ró w Z d zisław a W ojto w icza p ie rw o c in a m i p ra so w y m i K ie le c c z y z n y 2. W y d a w cą ty c h p ism była k ie le c k a W o jew ó d zk a R ad a N a ro d o w a z sied zib ą w S a n d o m ie rz u . P ie rw s z y m , ja w n y m od p o c z ą tk u sw e go is tn ie n ia p ism em w y z w o lo n ej spod o k u p a c ji h itle ro w s k ie j K ielec czy z n y b y ł ty g o d n ik „W olna P o ls k a ” . R ed ag o w ał go S te fa n R afało w sk i, k tó re m u ca ły za p as p a p ie ru , ja k i z n a jd o w a ł się w ty m czasie w S a n d o m ie rz u , p r z e k a z a ł ó w c zesn y s e k r e ta rz W R N —■ Jó z e f O zga M ichalski. T y g o d n ik od b ija n y b y ł czcio n k am i d r u k a r n i „N o w o cze sn ej” C zesław a C y rk łe ra , z n a nego z o k re s u m ię d z y w o je n n e g o d ru k a rz a sa n d o m iersk ie g o . P r z y r e d a g o w a n iu p ism a, obok S. R afało w sk ieg o , w sp ó łp ra co w ali: Z d zisław W o jto w icz — zaw o d o w y d z ie n n ik a rz , p rz e b y w a ją c y w ty m czasie w B u k o w ej koło S a n d o m ie rz a ; W ik to r B u re k — p is a rz lu d o w y , k tó r y p u b lik o w a ł w czaso p iśm ie od cin k i sw o ich pow ieści; K a z im ie rz B a n a ś -P u rw in — d z ie n n ik a rz o ra z Jó ze f O zga M ich alsk i. W c a ły m o k re sie u k a z y w a n ia się p i sm a, tj. od 8 p a ź d z ie rn ik a do 12 listo p a d a 1944 r., w y d a n o dziesięć n u m e ró w teg o ty g o d n ik a w n a k ła d z ie ok. 3 ty s. egz., o o b jęto ści 4 s tro n w u k ła d z ie trz y sz p a lto w y m . Z u ż y to w ów czas c a ły za p as p a p ie ru , czyli 21 ry z , k tó r y p rz e k a z a n o r e d a k c ji3.

„W o ln a P o ls k a ” b y ła czaso p ism em o c h a ra k te r z e in fo rm a c y jn o -p u b li- c y sty c z n y m . A r ty k u ły p o tę p ia ły i o sk a rż a ły m .in. sk ry to b ó jc z e m o rd y d o k o n y w a n e p rz e z p o d ziem ie z b ro jn e , z a p o w ia d a ły u k a r a n ie ich in ic ja to ró w . D ru k o w a n o ta k ż e w sp o m n ie n ia i p a m ię tn ik i z la t w a lk i i t e r r o r u o k u p a c y jn e g o n a K ielecczy źn ie. S ta ły m i p o zy c ja m i b y ły k o m u n ik a ty , k ro n ik a i k ą c ik sp ółdzielcy. K o m u n ik a ty z a w ie ra ły in fo rm a c je o s y tu a c ji n a fro n ta c h , k ro n ik a re je s tr o w a ła w y d a rz e n ia o sta tn ic h d n i n a w y zw o lo n ej części K ielec czy z n y , n a to m ia s t w k ą c ik u sp ó łd zielcy p u b lik o w a n o p o g a d a n k i p o p u la ry z u ją c e id eę spółdzielczości, o d w o ły w a n o się do tra d y c ji h is to ry c z n e j teg o r u c h u w P o lsce i ag ito w an o za o d ro d z en iem się te j idei, szczególnie w ro ln ic tw ie 4. Z p e r s p e k ty w y czasow ej m o żn a d o m n iem y w ać , że b y ły to p ie rw sz e z w ia s tu n y w p ro w a d z a n e j p o te m k o le k ty w iz a c ji w si.

W p ie rw s z y c h d n ia c h listo p a d a re d a k to re m n a c z e ln y m „W o ln ej P o l sk i” z o sta ł Z. W ojtow icz, k tó r y z a p ro p o n o w ał zm ian ę ty t u łu p ism a n a „Z ie m ię K ie le c k ą ” . P o d k re ślo n o w te n sposób zw iązek p ism a z ziem ią, n a k tó r e j b y ło w y d a w a n e , a jed n o c z e śn ie u n ik n ię to p o w ie la n ia ty t u łu on- g a n u Z w ią z k u P a trio tó w P o lsk ic h . P ie rw s z y n u m e r „Z ie m i K ie le c k ie j” 2 Z. W o j t o w i c z , P i e r w o c i n y p r a s o w e n a P r z y c z ó ł k u S a n d o m i e r s k i m w 1944, „Prasa P o lsk a ”, 1949, nr 4 i 5. 3 T a m ż e , nr 4, s. 12, nr 5, s. 7—8; Z. W o j t o w i c z , S a n d o m i e r z , „Z eszyty P r a  so zn a w cze”, 1964, nr 3, s. 218. 4 „W olna P o lsk a ”, nr 8 z 2— 4 X 1 1944.

(4)

u k a z a ł się 24 listo p a d a 1944 r. W z a m ie rz e n iu b y l to d zien n ik , je d n a k ze w z g lę d u na b ra k p a p ie ru w y d a w a n o go ty lk o w k a ż d y p ią te k ty g o d n ia. W ty m czasie do p ra c y w re d a k c ji zgłosił się P ie tra s z e w s k i — in ż y n ie r a r c h ite k t, a ta k ż e z a d e k la ro w a ł sw o ją w sp ó łp ra c ę r e p o r te r p rz y fro n to  w ej g a z e ty ra d z ie c k ie j k p t. S te fa n B u c h tja k , k tó r y p isa ł do g a z e ty re p o r taże w o je n n e 5.

P ie rw s z y n u m e r „Z ie m i K ie le c k ie j” , w y d a n y w n a k ła d z ie 5 ty s. egz., o o b jęto ści 12 stro n , ro z szed ł się b ły sk aw icz n ie. Ś w iad czy ło to o o g ro m n y m z a p o trz e b o w a n iu n a p o lsk ie słow o d ru k o w a n e i in fo rm a c je z L u b li na. N a d alsze w y d a w a n ie p ism a z a b ra k ło je d n a k p a p ie ru i fa rb y d r u k a r sk iej. K ie ro w n ik w y d z ia łu k u lt u r y i s z tu k i u rz ę d u w o jew ó d zk ieg o z w ró cił się do R liP z p ro śb ą o p rz y d z ia ł m a te ria łó w d ru k a rs k ic h , lecz L u b lin ta k ż e n ie d y sp o n o w ał ich z a p a sa m i6. P r z y pom ocy sp o łecz eń stw a ze b ran o re sz tk i ró ż n o k o lo ro w eg o p a p ie ru z m ag az y n ó w i sch o w k ó w S a n d o m ierz a, fa rb ę d ru k a rs k ą za k u p io n o w R zeszow ie i O stro w c u Ś w ię to k rz y sk im (n ie w ie lk ą je j ilość p rz e k a z a ła p ra c u ją c a w ów czas w m ieście ra d z ie c k a d r u k a rn ia fro n to w a ) i p rz y stą p io n o do d alszeg o w y d a w a n ia pism a. K a ż d y k o le jn y jego n u m e r w y ch o d ził n a ró ż n y m k olo rze p a p ie r u (zielony, c z e r w ony, n ieb iesk i), w n ie je d n a k o w y m fo rm a cie, a n ie k ie d y w b rą z o w y m kolorze d ru k u , k tó ry u z y sk a n o w sposób n ie z a m ie rz o n y p o p rz ez zm iesza nie fa rb y d ru k a rs k ie j poch o d zącej z ró ż n y c h źródeł. P o za ty m i tru d n o ściam i n a t u r y te c h n ic z n e j n isk i b y ł ta k ż e poziom o p ra c o w a n ia r e d a k c y j nego. Dość często p o ja w ia ły się, poza b łęd am i g ra m a ty c z n y m i i sty lis ty c z n y m i, ta k ż e b łę d y o rto g ra fic z n e . S p ra w a ta b y ła n a w e t p rz e d m io te m p o sied zen ia K o m ite tu W ojew ódzkiego P P R w S a n d o m ie rz u (11 g ru d n ia 1944 r.), n a k tó ry m zw rócono u w a g ę, a b y w „Z iem i K ie le c k ie j” n ie po ja w ia ły się „ n ied o p u sz cza ln e b łę d y ”7.

W y d an o d ziew ięć n u m e ró w p ism a; o s ta tn i u k a z a ł się 20 sty czn ia .1945 r. z ty tu łe m w czołów ce: W o js k a n i e m i e c k ie ro zg ro m io n e — A r m i a C ze rw o n a w b ł y s k a w i c z n e j o f e n s y w i e w y z w a l a z i e m ie polskie. P o k o m u  n ik a ta c h fro n to w y c h zam ieszczono n a to m ia s t o p ty m is ty c z n y i m o b iliz u ją cy a r ty k u ł p t. Z w y c i ę s k i m a r s z na zachód.

W zw ią zk u z tr w a ją c ą w o jn ą i o k u p a c ją w ięk sz ej części K ielec czy z n y w p ra s ie P rz y c z ó łk a S a n d o m ie rsk ie g o n a czołow e m ie jsc e w y s u w a ła się p ro b le m a ty k a w o jen n a . D o m in o w ały w n ie j k o m u n ik a ty z fr o n tu w sch o d niego, zach o d n io eu ro p e jsk ie g o , śró d z ie m n o m o rsk ie g o i d a le k o w sc h o d n ie

5 W ojew ód zk ie A rch iw u m P a ń stw o w e w K ielcach (W AP K ielce), W ojew ód zk i U rząd In form acji i P rop agan d y (W UIiP) sygn. 135 (brak p agin acji kart; dalej: k.b.p.).

6 W A P K ielce, U rząd W ojew ód zk i K ieleck i (UW K), W ydział K u ltu ry i S ztuki (W KiS), sygn. 2105, k.b.p.

7 A rch iw u m K om itetu W ojew ó d zk ieg o PZ P R w K ielca ch (A K W P Z P R K ielce), S ek reta ria t K om itetu W ojew ód zk iego P P R (SKW PPR ), A k ta z teren u P rzyczółk a S an d om iersk iego 1944—1945, sygn. l / I / O , k.b.p.

(5)

go. In fo rm a c jo m ty m w y znaczono sta łe p o zy c je pod ró ż n y m i n azw am i: „ P rz e g lą d w o je n n y c h d z ia ła ń za o s ta tn i ty d z ie ń ”, „ O sta tn ie ra d ic d e p e - sze” lu b „ K o m u n ik a ty ” 8. P o d ję to ta k ż e p ro b le m o dp ow ied zialn o ści za z b ro d n ie p o p ełn io n e na n a ro d z ie p o lsk im p rz ez h itle ro w sk ie g o o k u p a n ta , d ru k u ją c n a te n te m a t p a m ię tn ik i i w sp o m n ien ia z o k re su o k u p a c ji czy re la c je u c ie k in ie ró w z O św ięcim ia. N a ła m a c h „Z iem i K ie le c k ie j” P ie - tra s z e w s k i zap o czą tk o w ał m a ją c y w te j ch w ili w a rto ś ć d o k u m e n tu cy kl a r ty k u łó w p t. S a n d o m ie r z a n ie , o fia r y n ie m ie c k ie g o terroru. A p elo w an o te ż do ludno ści, a b y szczególną o p iek ą o toczy ła o fia ry fa szy zm u i w o j n y . W iele w ty m czasie było siero t, k a le k , uchodźców , lu d n o ści e w a k u o w a n e j; wt/w ielu w y p a d k a c h zd a n i oni b y li w sw ej b ezsiln o ści n a lu d z k ą

życzliw ość9.

N a ła m a c h o m a w ia n e j p ra s y p o w a żn e m ie jsc e z a jm o w a ła te m a ty k a zw ią z a n a z re f o r m ą ro ln ą. .„B iu lety n In fo rm a c y jn y ” d ru k o w a ł k ro n ik ę z a w ie ra ją c ą in fo rm a c je o p rz e b ie g u re fo rm y ro ln e j na w y z w o lo n y ch t e re n a c h K ie le c c z y z n y , „Z ie m ia K ie le c k a ” w p u b lik o w a n y c h a rty k u ła c h o m a w ia ła zało żen ia i za sad y re fo rm y oraz p o d k re śla ła , że je s t ona w y ró w n a n ie m k rzy w d y ^,d ziejo w ej chłopów . Z tą te m a ty k ą łą c z y ły się ta k ż e odcinki p ow ieści W ik to ra B u rk a Z w y r o b k u na .ziem ię10.

P ra s a w sp ó łu c z e stn ic z y ła .w o d b u d o w ie i u s u w a n iu zniszczeń w o je n n y c h w S a n d o m ie rz u ,i pow iecie. A p e lo w ała o p o d jęcie p ra c y na d o ty c h czasow ych sta n o w isk a c h , o zw ro t w cześn iej p rzy w łaszczo n eg o m ie n ia sp o łecznego o ra z u ru c h a m ia n ie u słu g o w y ch i p ro d u k c y jn y c h za k ła d ó w p r a cy. T oczyła ta k ż e w a lk ę z p lo tk ą , jak o in s tru m e n te m w a lk i p ro p a g a n d o w e j s k ie ro w a n e j p rz e c iw k o d ziała ln o śc i P K W N i ra d n aro d o w y ch . W y k a z y w a ła w iele tro s k i o p o z y sk a n ie sp o łecz eń stw a d la p ro g ra m u g ło szo n e go p rz e z n o w ą w ład zę. P o w a ż n a część sp o łecz eń stw a n ie ro z u m ia ła no w y ch p rz e m ia n , odnosiła się do jnich z re z e rw ą i p o w ą tp ie w a n ie m . P rz e k o n y w a no w ięc o p o trz e b ie b u d o w y siln e j, d e m o k ra ty c z n e j P o lsk i, w o p arciu o z a sa d y u s tro jo w e z a w a rte w p ro g ra m ie P K W N i K ra jo w e j R a d y N a ro d o w e j. P isa n o m .in .: ,,W u w o ln io n y c h od w ro g a częściach P o lsk i p o w o łan o ju ż do życia ^wojew ódzkie r a d y n aro d o w e, za k tó ry c h w sk a z ó w k a m i tw o rz ą się r a d y n a ro d o w e p o w iato w e , g m in n e i g ro m ad z k ie. Z ra d ty c h w y ła n ia ją się now e z a rz ą d y a d m in is tra c y jn e , tj. p o w s ta je sam orząd , a b y w sw e rę c e u ją ć k ie ro w n ic tw o ż y w o tn y c h s p ra w n a r o d u ”11.

W iadom ości o z a k ła d a n iu n o w y c h czasopism d o c ie ra ły do L u b lin a ze z n a c z n y m o p ó źn ien iem . J a k pisze J . :M y śliń sk i, w ład z e sa n d o m ie rsk ie

0 „W olna P o lsk a ”, 1944, nr 8 z 2—4 X 1 ; „Z iem ia K ieleck a ”, nr 1 z 24X 1 1944; „ B iu lety n In fo rm a cy jn y ”, nr 2 z 2 i 3 IX 1944.

9 „ B iu lety n In fo rm a cy jn y ”, nr 2 z 2 i 3 IX 1944, nr 4 z 14 IX 1944. 10 „Z iem ia K ie le c k a ”, nr 1 z 24 X I 1944.

(6)

■1 g ru d n ia in fo rm o w a ły , iż na ty m te re n ie n ie w y ch od zi „G łos D e m o k ra ty c z n y ” — ja k m y ln ie sąd z o n o w L u b lin ie — lecz „Z ie m ia K ie le c k a ” 12. K o lp o rta ż w p o cz ątk o w y m o k re sie tw o rz e n ia p ra s y n a s trę c z a ł w iele tru d n o śc i. B rak o w ało śro d k ó w tra n s p o r tu , sy ste m łączności zm u sza ł r e d a k c je do sam o d zie ln e g o ro z p o w sz e c h n ia n ia czasopism . Z ch w ilą u tw o rz e n ia re d a k c ji „Z ie m i K ie le c k ie j” zo rg an izo w an o d ział a d m in is tra c y jn y , k tó ry m k ie ro w a ł M a ty sia k ·— n au c zy ciel w y sie d lo n y sp ed K ru sz w icy . W sp ó łd zia ła ł on z W y d z ia łe m In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y W R N o raz z jego p o w ia to w y m i i m ie js k im i o ddziałam i, k tó re m .in. z a jm o w a ły się k o lp o rta żem p ra s y lu b e ls k ie j i w y d a w a n e j w S a n d o m ie rz u . W listo p a d zie 1944 r. w S a n d o m ie rz u is tn ia ły c z te ry p u n k ty s p rz e d a ż y p ra sy : poza je d n y m p rz ezn a czo n y m do teg o ce lu k io sk iem „ R u c h u ” , p ozo stałe m ie śc iły się w sk le p a c h p ro d u k tó w spożyw czych. 18 lis to p a d a zgłosiły one n a s tę p u ją c e zam ó w ien ie:

L ok alizacja punktu sp rze daży „R zecz p o sp o li ta ” „Ziem ia K ie  le c k a ” „Odro d zen ie” „W ol n o ść ” „W ieś” „R uch”, ul. O patow ska 13 400 300 200 400 200 J. Mróz i M. K nap, ul. O pa

to w sk a 1 400 500 300 200 300

Ż arska, ul.

M ick iew icza 1 150 150 50 100 50

S trzeszew sk a , ul. S o k o ln ick ie-

go 100 100 100 100 100

R azem : 1050 1050 650 800 650

Ź ró d ło : J. M y ś l i ń s k i , Z d z ia ła ln o ś c i R e s o r t u I n f o r m a c j i i P r o 

p a g a n d y P K W N го z a k r e s i e p r a s y i i n f o r m a c j i p r a s o w e j , ..R o c zn ik H is to r ii C z a so p iś m ie n n ic tw a P o ls k ie g o ” , t. 6: 1967, z. 1, s. 159.

P o n a d to w ty m sa m y m m ie sią c u zam ów iono 150 egz. „ B a ry k a d y W ol n ości” oraz 400 egz. m a ją c e g o się u k a z a ć w L u b lin ie „ R o b o tn ik a ” . N a le ży p rz y z n a ć , ;że b y ła ,to w o w y m czasie zn a czn a ilość p ra sy , ja k na m ia stecz k o liczące ok. 10 ty s. osób13.

Z am ó w io n y c h ilości p r a s y S a n d o m ie rz nie o trz y m a ł. Ś w iad czą o ty m za ch o w a n e sp ra w o z d a n ia p o w iato w e g o i m ie jsk ie g o od d ziału in fo rm a c ji

12 J. M y ś l i ń s k i , Z d z i a ła ln o śc i R e s o r t u I n f o r m a c j i i P r o p a g a n d y P K W N w

z a k r e s i e p r a s y i i n f o r m a c j i p r a s o w e j , „R ocznik H istorii C zasop iśm ien n ictw a P o l

sk ieg o ”, t. 6: 1967, s. 158. 13 T a m ż e , s. 159.

(7)

66 M I K C Z Y S ł . A W A D A M C Z Y K

i p ro p a g a n d y z 1944 r., w k tó ry c h o dnotow ano , że od p a ź d z ie rn ik a do g ru d n ia z L u b lin a d o starczono: 1362 egz. „W olnej P o ls k i” , 67 egz. „O d ro d ze n ia ", 1280 egz. „W si” i 1788 egz. „R ze c z y p o sp o lite j”14. N a to m ia st w trz e c h w y zw o lo n y ch p o w ia ta c h P rz y c z ó łk a W ydział In fo rm a c ji i P ro p a g an d y WRN ro z p o w szec h n iał p ra sę p rzez p o s te ru n k i M ilicji O b y w a te l sk iej, sieć g m in n y c h św ie tlic lu b p r e n u m e r a tę 15. Ś w ietlic e za p e w n ia ły fu n k c jo n o w a n ie k o lp o rta ż u m ięd zy g m in am i. W z a je m n ie w y m ie n ia n o so bie e g z e m p la rz e pism . B ył to dość p o p u la rn y sposób k o lp o rta ż u p ra s y i m a te ria łó w p ro p a g a n d o w y c h aż do czasu n o rm a ln e g o fu n k c jo n o w a n ia poczty. Do 30 p a ź d z ie rn ik a 1944 r. W ydział In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y W RN obok w łasn e j p ra s y k o lp o rto w ał: „R ze czp o sp o litą” , „W ieś” , „Z ielo ny S z ta n d a r ” , „W ici” , „N ow e Ż y c ie ” i „O d ro d z e n ie ” . Ł ączn ie na te re n ie P rzy c zó łk a ro zp ro w ad zo n o 12 ty s. egz. ty c h p is m 16. P ism a z L u b lin a do S a n d o m ie rz a d o c ie ra ły z k ilk u d n io w y m opóźnien iem . W listo p a d zie od dział in fo rm a c ji i p ro p a g a n d y P o w ia to w e j R ad y N a ro d o w ej (PR N ) p ro sząc w y d z ia ł w o jew ó d zk i, b y nie d o sta rc z a n o zd e z a k tu a liz o w a n e j p ra sy , in fo rm o w ał, że „R ze czp o sp o lita” p rz y w o żo n a je s t z p ięciod niow y m opóź n ie n ie m 17.

Na pozo stały ch te re n a c h K ielecczy zn y , z n a jd u ją c y c h się jeszcze w ty m czasie pod o k u p a c ją h itle ro w s k ą , k o lp o rto w a n o sp e c ja ln e w y d a n ie „R ze cz y p o sp o lite j” , „ T ry b u n y W o ln o ści” oraz in n e m a te r ia ły p ro p a g an d o w e, łącznie z M a n ife ste m P K W N . B ył to sp ecy ficzn y ro d z aj k o lp o rtażu : p r a sa i m a te r ia ły p ro p a g an d o w e zrz u c a n e b y ły z sam o lo tu w p o je m n ik a c h ra zem z u z b ro je n ie m . M a te ria ły te ro z p ro w a d z a li żo łn ierze A rm ii L u d o w ej w śród lu d n o ści c y w iln e j w czasie postojów . M an ife st P K W N ro z le piano na p ło ta c h i dom ach, lu b też o rg an izo w an o w iece, n a k tó ry c h o m a w iano jego te k s t i ro zd aw an o . Z rz u ty p ra s y i lite r a t u r y d o k o n y w a n e b y ły na K ielec czy ż n ie jeszcze p rz e d p o w sta n ie m P K W N . A k c je ta k ie p o d ejm o w ał w ydział p o lity c zn o -w y ch o w aw czy d z ia ła ją c y w S z ta b ie P o lsk ie g o R u ch u P a rty z a n c k ie g o p rz y D ow ó d ztw ie 1 A rm ii W ojsk a P o lskiego. P r o w adził on szk o len ie dow ódców oddziałów p a rty z a n c k ic h do s p ra w p oli- iy c z n o -w y ch o w a w cz y ch o raz osób m a ją c y c h działać n a ty ła c h w roga. Od m a ja do w rz e śn ia 1944 r. zrzucono na ty ły w rog a (tj. w w o jew ó d z tw ac h k ielec k im , k ra k o w sk im i częściow o lu b e lsk im ) 165 600 egz. odezw i u lo tek oraz 50 995 egz. b ro sz u r i g a z e te k 10. N a to m ia st od 1 do 30 w rz e

14 W AP Kie lue, A kta p o w ia to w y ch i m iejsk ich od d ziałów in form acji i p ropa gandy, sygn. 42, k.4.

16 A rch iw u m A kt N ow ych (A A N ), P olsk i K om itet W yzw olen ia N arod ow ego (1’KWN), sygn. 289, k. 163, sygn. 290, k. 41; np. w listop ad zie 1944 gm ina R y tw ia n y /.aprenum erow ała 25 egz. „W olnej P olski", 25 egz. „W ici” i 5 egz. „ R zeczyp osp olitej”.

10 AKW PZPR K ielce, SKW PPR , A kta z teren u P rzyczółk a S an d om iersk iego 1944— 1945, sygn. l / I / 0 , k . b . p .

17 A A N , PK W N , sygn. 289, k. 157.

(8)

śn ia n a te re n ie w o je w ó d z tw a k ielec k ie g o d ro g ą lo tn ic zą i ko ło w ą ro z p ro w adzono 13 ty s. egz. ró ż n y c h m a te ria łó w p ro p a g a n d o w y c h , z czego: p la

k a tó w M a n ife stu P K W N — 100 egz., u lo te k — 10 500, h a se ł — 350, p la k a tó w b a rw n y c h — 320, p o rtre tó w — 120, p la k a tó w -d e k re tó w — 500, u lo te k -d e k re tó w — 20, b ro s z u r — 105 i k a le n d a rz y re fo rm y r o ln e j — 1000 egz.19 S y tu a c ja n a o k u p o w a n y c h te re n a c h K ielec czy z n y u le g ła p o g o rsz e n iu (w je sie n n y c h m ie sią c a c h 1844 r., gdyż od listo p a d a całko w icie zo stała p rz e rw a n a łączność z L u b lin e m . Ľ s ta ł w ięc i d o p ły w p ra s y . P r z y czy n ą teg o b y ły d z ia ła n ia w o jsk n ie m ie c k ic h w stre fie p rz y fro n to w e j i spow odow an e ty m cz ęste z m ia n y m ie jsc p o sto ju o d d ziałó w A rm ii L u d ow ej. W te j s y tu a c ji d z ia ła ją c e w o k u p o w a n e j części K ieleck ieg o r e d a k c je k o n s p ira c y jn y c h p is m P P R , A L i K R N d ru k o w a ły m a te r ia ły n a p o d sta w ie n a słu c h u ra d io w eg o a u d y c ji lu b e ls k ie j „ P szc zó łk i” i p o p u la ry zow ały w śró d sp o łecz eń stw a d ziała ln o ść rz ą d u lu b e lsk ie g o 20.

P ie rw o c in y p ra so w e P rz y c z ó łk a S a n d o m ie rsk ie g o za p o czą tk o w ały n o w y ro d z a j p ra s y n a K iełec czy ź n ie w o k re sie P o ls k i L u d o w e j. Z asad niczo zm ien ił się e d y to r te j p ra sy , je j fu n k c je i za d an ia. P ra s a p rz e s ta ła być to w a re m . S tr a c iła p rz e d w o je n n y k o m e rc ja ln y c h a ra k te r , a zy sk i w y d a w ców p rz e s ta ły m ieć ja k ie k o lw ie k znaczenie.

P ra s a ta in fo rm o w a ła , p ro p a g o w ała, ag ito w ała , w sp ó łu cz estn ic ząc w te n sposób w zach o d zący ch p rz e m ia n a c h g o sp o d arczy ch i sp ołeczn o-po li ty c z n y c h . S ta r a ła się k sz ta łto w a ć i u ra b ia ć p o sta w y a k c e p tu ją c e now e p ry n c y p ia u stro jo w e P olski.

N ow y o k re s w d z ie ja c h p ra s y k ie le c k ie j za p o c z ą tk o w a n y zo stał w ra z z ru sz e n ie m zim ow ej o fe n sy w y n a fro n c ie w sch o d n im , w w y n ik u k tó re j w y zw olona zo stała ca ła K ielec czy z n a. W raz z p rz e s u w a ją c y m się fro n te m p rz e m ie sz c z a ły się w ład z e a d m in is tr a c y jn e i p o lity czn e.

W sty c z n iu 1945 r. sied zib a W o jew ó d zk iej R ad y N a ro d o w ej p rz e n ie siona zo stała z S a n d o m ie rz a do K ielc, a w ra z z n ią p rz e n ió sł się i zespół re d a k c y jn y „Z ie m i K ie le c k ie j” . T ru d n o śc i p o lig rafic zn e K ielc n ie s tw a r z a ły d o b ry c h w a ru n k ó w do w y d a w a n ia tu d z ie n n ik a , w zw ią zk u z czym r e d a k to r n a c z e ln y g a z e ty Z d zisław W ojtow icz zap ro p o n o w ał w ice w o je w odzie k ie le c k ie m u B ro n isław o w i B ełczew sk iern u , a b y re d a k c ja „Z iem i K ie le c k ie j” p rz e ję ła d ru k a rn ię po b y ły m „ g a d z in o w y m ” „ D z ie n n ik u R a d o m sk im ” , k tó ra ocalała po w o jn ie w ra z z w y p o saż en iem i zn a czn y m za p ase m p a p ie ru . Z a m ia r te n je d n a k nie został z realizo w a n y , gdyż d r u k a r nię p rz e ję ła S p ó łd z ie ln ia W y d a w n icza „ C z y te ln ik ” , m a ją c a w ów czas po w a żn e tru d n o ś c i z d ru k o w a n ie m p ra s y c e n tr a ln e j, k tó rą w y d a w a n o w

19 A A N , P K W N , sygn. 288, k. 62.

20 S zerzej na ten tem at p isali: A. B a k a l a r c z y k -D u k l a, L e ś n e boje. W s p o m 

n ie n i a o ficera I I B r y g a d y A L „ S w i t ”, W arszaw a 1961, s. 97; T. O r k a n - Ł ę c k i , N a d w i e r n ą r z e k ą , W arszaw a 1970, s. 87; S l o m k o w s k a , op. cit., s. 152— 156,

(9)

ró ż n y c h m ia s ta c h P o lsk i ze w z g lę d u n a c a łk o w ite zniszczen ie W a rsza w y . Wr te n sposób u p a d ła m y śl w y d a w a n ia „Z ie m i K ie le c k ie j” w R adom iu. P o za ty m je j r e d a k to r o trz y m a ł p o lecen ie o rg a n iz o w a n ia p ra s y w w y zw o lo n y m G d a ń sk u 21.

P ie rw s z y m ty tu łe m p ra so w y m , ja k i u k a z a ł ,się n a K ielecczy żn ie, poza p ism a m i w y d a w a n y m i w o k re sie P K W N , b y ł ty g o d n ik „O jc z y z n a ” , o r g a n P o w ia to w e g o O d d z ia łu In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y (P O IiP ) jw B u sk u . P ie rw s z y n u m e r w y d a n o 29 sty c z n ia 1945 r. P ism o , k o lp o rto w a n e p o p rzez sieć p o ste ru n k ó w M ilicji O b y w a te lsk ie j, n ie cieszyło się p o czy tn o ścią (z w ro ty ro z p o w sz e c h n ia n e b y ły w śró d lu d n o ści jak o m a te r ia ł p ro p a g a n dow y), p o m im o że do m a rc a 1945 r. poza n im n ie d o c ie ra ła tu ż a d n a in n a g az eta. W po ło w ie m a rc a B usko o b ję te zostało siecią k o lp o rta ż o w ą „C zy t e ln ik a ” , k tó r y d o sta rc z a ł co d z ie n n ie do P io tr a B a ra d z ie ja 1000 egz. g az et i czasopism . S tą d , p o p rz ez p u n k ty sp rz e d a ż y g a z e t zo rg a n iz o w a n e w p o w iecie p rz e z P. B a ra d z ie ja , p ra s a c e n tr a ln a i w o jew ó d zk a d o c ie ra ła do cz y te ln ik ó w . W te j s y tu a c ji w s trz y m a n o (17 m a rc a 1945 r.) w y d a w a n ie lo k a ln e g o ty g o d n ik a , k tó r y n ie b y ł k o n k u re n c y jn y w s to su n k u do p ism o g ó ln o p o lsk ic h 22. P o za ty m jego lik w id a c ją z a in te re s o w a n y b y ł ta k ż e W o je w ó d z k i U rz ą d In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y (W U IiP) w K ielcach , k tó r y d ąż y ł do s tw o rz e n ia je d n e g o w o jew ó d zk ieg o d zie n n ik a .

Do cz asu w y d a n ia w K ie lc a c h d z ie n n ik a jego m ie s z k a ń c y cz y ta li, ro z d a w a n ą b e z p ła tn ie , z d e z a k tu a liz o w a n ą p ra s ę p rz y w ie z io n ą z L u b lin a i S a n d o m ie rz a . W ce lu złag o d z en ia g ło d u p ra sy , od 22 ,sty c z n ia 1945 r. ro zpoczęto d ru k o w a ć k o m u n ik a ty w o je n n e , k tó re ro z le p ian o n a m u ra c h b u d y n k ó w 23.

M yśl k o n ty n u o w a n ia „Z ie m i K ie le c k ie j” p o n o w n ie p o d ję to n a p osie d z e n iu W U IiP w p ie rw sz y c h d n ia c h po w y z w o le n iu K ielc. Z a u tr z y m a n ie m d o ty ch cz aso w e j n a z w y t y t u łu o p to w ał szczeg ólnie Z b ig n ie w K u lc z y cki ■— k ie ro w n ik W y d z ia łu In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y . O sta te c z n ie k o m ite t r e d a k c y jn y zd ecy d o w ał o n o w y m ty tu le d z ie n n ik a , k tó ry n a z w a n o „G a z e tą K ie le c k ą ” . R ozpoczęcie e d y c ji n o w e j g a z e ty p rz e d łu ż y ło się o k ilk a n a śc ie d n i ze w z g lę d u n a zły s ta n te c h n ic z n y d r u k a r ń i b r a k p rą d u e le k try c z n e g o w K ielca ch , co u n iem o żliw iło u ru c h o m ie n ie m a s z y n y p ła s k ie j. P ie rw s z y n u m e r d z ie n n ik a , w n a k ła d z ie 3 ty s. egz., w y d a n o 3 lu te g o

1945 r. z p o d ty tu łe m : „ O rg a n s p o łe c z n o -d e m o k ra ty c z n y ” . N a k ilk u p ie rw szy ch n u m e ra c h w id n ia ł n ap is: „Z o k az ji w y d a n ia p ierw szeg o n u m e ru »G azety K ie le c k ie j« w W yzw o lo n ej, N iep o d leg łe j i D e m o k ra ty c z n e j P o

l-21 Z. W ó j t o w i c z : 1) P i e r w o c i n y prasowe..., s. 8; 2) P i e r w s z e i n i c j a t y w y w y 

d a w n i c z e w G d a ń s k u po w y z w o l e n i u w 1945 r., s. 10— 15 (m pis w B ib lio tece S to 

w a rzy szen ia D zien n ik arzy PR L w W arszaw ie).

22 W A P K ielce, W U IiP, sygn . 49, k. 1—4; A K W PZ P R K ielce, KW P P R W y d zia ł P rop agan d y, sygn. 1 / V I I /6 8 , k.b.p.

(10)

see Szczęść Boże w p ra c y n a d o d b u d o w ą P a ń s tw a — życzy P e rs o n e l D r u k a r n i”24.

R e d a k c ja i a d m in is tr a c ja m ie śc iły się w d a w n y m h o te lu „ P o ls k im ” p rz y ul. S ie n k ie w ic z a 32. P ism o , liczące 4 s tro n y w u k ła d z ie trz y s z p a lto - w y m , d ru k o w a n e było w d r u k a r n i K a ta rz y n y S ta c h u rs k ie j i J a n a W ie chy. R ed ag o w ali je J a n A le k sa n d e r Z a re m b a oraz M arceli Ł ab ę d ź — n a u czyciele m ie jsc o w y c h szkół śre d n ic h . D w u d z ie s ty n u m e r „ G a z e ty K ie le c k ie j”, k tó r y u k a z a ł się 26 lu te g o 1945 r., in fo rm o w a ł, że n a s tę p n y w y jd z ie w nieco z m ie n io n e j szacie, z ty tu łe m „D z ie n n ik K ie le c k i” . N ie zam ieszczono ju ż p o d ty tu łu , w p ro w ad zo n o p ięcio sz p alto w e ła m a n ie p ism a i n o w ą — p o d w ó jn ą n u m e ra c ję . W sk a zy w ała o n a k o le jn y n u m e r „D zien n ik a K ie le c k ie g o ” i k o n ty n u a c ję p o p rz ed n ieg o ty tu łu , oznaczonego liczb ą z a w a rtą w n a w ia sie . R ozszerzono ta k ż e sk ła d zespo łu re d a k c y jn e g o . Do w sp ó łp ra c y p o z y sk a n o Jó z e fa M o rto n a — p isa rz a lu d o w eg o z p o w ia tu pińczow skiego, k tó r y od 3 m a ja 1945 r. został re d a k to re m o d p o w ied z ia l nym , n a to m ia s t o p iek ę n a d d ziałe m p o lity c z n y m g a z e ty sp ra w o w a ł M a r celi Ł abędź. P ism o u k a z a ło się 4 m a rc a i in fo rm o w ało , że jego w y d a w cą je s t S p ó łk a W y d a w n icza „ D z ie n n ik a K ie le c k ie g o ” . 14 m a rc a 1945 r. p rz e ję te zostało p rz e z W U IiP , co o d n o to w an o w k o le jn y m , 9(29) n u m e rz e . K o m ite t r e d a k c y jn y zo b o w iązan o do re a liz a c ji za le ceń U rz ęd u . D e cy zja ta z a p a d ła n a p o sie d z e n ia W U IiP ju ż 13 lu te g o 1945 r. N a to m ia st 10 m a rc a u rz ą d p o w iad o m ił z n a jd u ją c e się n a te re n ie w o je w ó d z tw a re d a k c je , k tó re n ie b y ły o rg a n a m i p a r tii p o lity c z n y c h , że p rz ech o d z ą pod n ad z ó r jego ag e n d , a re d a k to rz y n a c z e ln i p ism w in n i być w y b ie ra n i p rz ez k o leg ia r e

d a k c y jn e , w k tó ry c h sk ła d z ie m a ją się zn aleźć p rz e d s ta w ic ie le w s z y st k ich le g a ln y c h p a r tii i s tro n n ic tw p o lity c zn y ch . O d tąd re d a k c je zob ow ią z a n e z o sta ły ta k ż e do p rz e s y ła n ia po 10 e g z e m p la rz y k ażd eg o n u m e ru do W U IiP 25.

P o k ilk u m ie się c z n y m o k re sie w y d a w a n ia d z ie n n ik a w K ie lc a c h od 10 m a ja jeg o d ru k p rz e ję ła II D ru k a rn ia P a ń s tw o w a w R a d o m iu 20. W y d an o t u je d y n ie c z te ry n u m e ry — o s ta tn i w y sze d ł 15 m a ja 1945 r. W w y n ik u z a in ic jo w a n e j p rz e z W U IiP fu z ji „D z ie n n ik a K ie le c k ie g o ” z „G ło sem Z iem i R a d o m sk ie j” p o w sta ł „D z ie n n ik P o w s z e c h n y ” — p ie rw sz e p i sm o o za się g u w o jew ó d zk im .

P o d e jm o w a n e ,w p ie rw sz y c h d n ia c h po w y z w o le n iu K ielc in ic ja ty w y w y d a w n ic z e W U IiP z a k ty w iz o w a ły ta k ż e w ty m z a k re sie in n e m ia s ta w K ielec k iem . C hęć p o sia d a n ia w łasn e g o p ism a lo k a ln e g o w y w o ła n a b y ła b ra k ie m p ra s y c e n tr a ln e j w ilo ściach d o sta te c z n y c h w s to s u n k u do za p o trz e b o w a n ia o raz p o w a żn y m i o p ó źn ien ia m i k o lp o rtaż o w y m i, co w p ły

-21 „G azeta K ie le c k a ”, nr 1 z 3 II 1945; [Bez autora — B.a.], K i e l e c k a prasa p o 

w o j e n n a , „Ż ycie R ad o m sk ie”, nr 60 z 1 III 1948.

:з W A P K ielce, W U IiP , sygn. 136, k.b.p. 20 „D ziennik K ie le c k i”, nr 51 z 10 V 1945.

(11)

w aîo na d e z a k tu a liz a c ję in fo rm a c ji. B y ły te ż i ta k ie p o w ia ty w w o jew ó d z tw ie, gdzie od sty c z n ia d o czerw ca 1945 r. p ra s a nie d o cierała w ogóle. W ty m czasie w z g lę d y n a tu r y a m b ic jo n a ln e j sch o d ziły ra c z e j n a p la n dalszy, d o m in o w ała zaś chęć o b co w an ia ze sło w em d ru k o w a n y m , k tó re n a b ieżąco in fo rm o w a ło o a k tu a ln e j s y tu a c ji w św iecie i k r a ju . R ozpo częto w7ięc, obok K ielc, w y d a w ać p ra sę w R ad om iu, C zęstochow ie >— w m ia s ta c h o d u ży c h tra d y c ja c h czaso p iśm ien n iczy ch , ja k też ta m , gdzie ty c h d o św iad c zeń p ra w ie nie było. P rz e z k ró tk i czas u k a z y w a ła się w B u sk u , O stro w c u Ś w ię to k rz y sk im , czyniono ta k ż e p rz y g o to w a n ia w S k a r- ż y s k u -K a m ie n n e j i O p a to w ie 27.

P ie rw sz ą gazetą, ja k a u k a z a ła się w w y z w o lo n y m R ad o m iu , b y ł „ B iu le ty n I n f o rm a c y jn y ” w y d a w a n y od 7 lu te g o do 5 k w ie tn ia 1945 r. N ie k tó re ź ró d ła a rc h iw a ln e b łę d n ie in fo rm u ją , że w ty m czasie w y ch o d ziła „G a z e ta R a d o m sk a ”28. „ B iu le ty n ” o d b ija n y b y ł w d r u k a r n i b y łe j „g ad zi- n ó w k i” — „D z ie n n ik a R ad o m sk ie g o ” , n a p o d sta w ie k o m u n ik a tó w radio*- w y c h ste n o g ra fo w a n y c h p rz e z Z d zisław a T ra n d a , p rz e d w o je n n e g o d e p e szow ca ze L w o w a29. O bok n ieg o w re d a k c ji p ra co w ali: J a n K ry ń s k i, p e ł n ią c y obow iązki r e d a k to ra naczeln eg o , o raz H ie ro n im M ich alsk i. P ism o , liczące 2 s tro n y o b jęto ści, w y ch o d ziło w n a k ła d z ie od 4 do 5 tys. egz.

Z in ic ja ty w y w o jew o d y k ieleck ieg o ty tu ł p ism a .zm ieniono na „G łos Z iem i R a d o m sk ie j” , k tó re g o p ie rw s z y n u m e r w y sze d ł 6 k w ie tn ia 1945 r. R e d a k to re m n a c z e ln y m został H. M ichalski, k tó ry ro z sz e rz y ł zespół r e d a k c y jn y : J a d w ig a C h u d zik o w sk a re d a g o w a ła k ro n ik ę m ie jsk ą , T ad e u sz M a ria n D u tk o w sk i p isał re p o rta ż e i fe lie to n y , zaś J a n J a s te r b y ł s e k r e ta rz e m re d a k c ji. P o zm ian ie ty tu łu zw iększono o b jętość p ism a do 4 stro n o ra z n a k ła d d z ie n n y do 8 ty s. egz. O d p o ło w y lu te g o do 1 m a ja 1945 r. w y d a w c ą obu d zie n n ik ó w b y ł K o m ite t M iejsk i P P R w R ad o m iu , po czym fu n k c ję tę p rz e ją ł W U IiP , k tó ry d o p ro w a d ził do w sp o m n ian eg o ju ż po łą c z e n ia z „ D z ie n n ik ie m K ie le c k im ” .

W O stro w c u Ś w ię to k rz y sk im in ic ja ty w ę w y d a w n ic z ą p o d ją ł K o m ite t M iejsk i P P R . W d n ia c h od 14 do 21 lu te g o 1945 r. w y d a w a n o ta m „ T y g o d n ik R o b o tn ic zy ” pod re d a k c ją L esz k a W ysznackiego, w n a k ła d z ie je d n o ra z o w y m 1500 egz.30 Do ch w ili o b ec n ej nie za ch o w a ł się żad en z eg z e m p la rz y teg o p ism a, d la te g o też poza p rz e k a z e m a rc h iw a ln y m tru d n o coś w ięcej o n im pow iedzieć.

W k ilk a d n i po w y z w o le n iu C zęstochow y (m iasto w y zw olon e zostało

27 W A P K ielce, W U Iir , sygn. 36, k. 13. 28 T am że, sygn. 24, k. 5 i 6.

■* A. Ł a w r y n o w i c z , A z a c z ę ło :>ię tak..., „Ż ycie R ad om sk ie”, nr 60 z 1 III 1948.

·'" A K W P Z P R K ielce, KW F P R W ydział P ropagandy, sygn. 1 / V I I /6 8 , k.b.p. A A N , M in isterstw o In form acji i P rop agan d y (M liP), sygn. 655, m f. 28547, k. 10; S. K u ś m i e r s k i , P r o p a g a n d a p o l i t y c z n a P o l s k i e j P a rtii R o b o t n i c z e j w la ta ch 1944— 1948, W arszaw a 1S76, s. 121.

(12)

16 sty czn ia 194.5 r.) ró w n ie ż ta m p o d ję to d z ia ia n ia w celu zo rg an izo w an ia w łasn e g o w y d a w n ic tw a . Z in ic ja ty w y K o m ite tu M iejsk ieg o P P R , p rzy w sp ó łu d ziale p e łn o m o cn ik a M in iste rs tw a In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y C ze sław a D a g an a, p rz e ję to d r u k a r n ię F ra n c isz k a D ionizego W ilk oszew skiego, w ielo letn ieg o w y d a w c y „G ońca C zęstochow skieg o". W sklad tw o rz ą cego się zesp o łu re d a k c y jn e g o w eszli: K a ro l Z a jd a ·— ho no ro w y p rz e w odn iczący k o leg iu m , w ow ym czasie ró w n ie ż p rz ew o d n iczący M iejsk iej R ad y N a ro d o w ej w C zęstochow ie; Jó ze f Ś liw a ;— n a c z e ln y re d a k to r; Z y g m u n t F a b isia k — d y re k to r w y d a w n ic tw a ; S ła w o m ir F o lfa siń sk i — se k r e ta r z re d a k c ji; C zesław G ra je k —· k ie ro w n ik d r u k a r n i oraz S te fa n Ś liw a, W acław; R ousseau, B ogdan S ty p u łk o w s k i ■— p ó źn iejsz y re d a k to r „Ż ycia W a rsz a w y ” i W ła d y sła w Z a sła w sk i -— p ó źn iejsz y w sp ó ła u to r po w ieści ra d io w e j M a tysia ko w ie.. Na p o sied ze n iu tw o rząceg o się kolegiu m re d a k c y jn e g o po stan o w io n o , że ty tu ł pism a b rzm ieć b ęd zie „C zęstochow ski G łos N a ro d u ”. W y d a n ie g a z e ty p o p rzed zo n e zostało p u b lik a c ją u z y s k iw a n y c h od k o m e n d a n ta m ia sta płk. S ie d o ra k o m u n ik a tó w R ad zieck ieg o B iu ra In fo rm a c y jn e g o , k tó re u k a z y w a ły się od 22 sty c z n ia do 2 lu te g o 1945 r. w n a k ła d z ie 3 tys. egz. W y d a n ie k o m u n ik a tó w u z n a n e zostało p rzez M iej ski O ddział In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y (M O liP ) za d a tę p o w stan ia pism a, s tą d w z a ch o w a n y ch sp ra w o z d a n ia c h s y tu a c y jn y c h tego u rz ę d u w y k a z y w a n e są różne, m y ln e d a ty w y d a n ia p ierw szeg o n u m e ru d z ie n n ik a 31.

P ie rw s z y n u m e r g a z e ty w y d a n o 3 lu te g o 1945 r., czyli w ty m sam ym d n iu co „G aze tę K ie le c k ą ” i k ilk a dn i w c ześn iej niż „ B iu le ty n In fo rm a - СУІПУ” w R ad o m iu . P o k ilk u n u m e ra c h zm ienion o ty tu ł pism a na „G łos N a ro d u ”32. J u ż w p ie rw sz y c h ty g o d n iach u k a z y w a n ia się d zie n n ik a w w y d a w n ic tw ie i d r u k a r n i p ra c o w a ło 75 osób oraz 5 m ilic ja n tó w c z u w a ją cych n a d ich b ez p ie cze ń stw em . Do w s p ó łp ra c y p o zy sk an o ta k ż e m .in.: S te fa n a G ajosa, K a z im ie rz a J u r k a , A nnę S ty p u łk o w s k ą , T ad e u sza R óże w icza, R om an a G rz y w n o w sk ieg o , L e sła w a B a rte ls k ie g o i inny ch. R e d a k to re m n ac zeln y m został Z. F a b isia k , a s e k re ta rz e m re d a k c ji ■— S. F o lfa siń sk i. O d 14 m a rc a 1945 r. o fic ja ln y m w y d a w cą pism a był W U IiP w K ielca ch . -W lu ty m je d n o ra z o w y d z ie n n y n a k ła d „G łosu N a ro d u ” w y n o sił 6 tys. egz., n a to m ia st w k w ie tn iu ogólny m iesięcz n y n ak ład teg o d z ie n n ik a o siąg n ął 500 tys. egz.33

P oza C zęstochow ą i je j okolicam i pism o o b jęło sw y m zasięgiem k o l

81 N a jczęściej podaw ano 30 1 1945 lub 3 i 1 9 II 1945. W AP K ielce, W U IiP, sygn. 41, k. 4, sygn. 173, k. 3. P atrz tak że S. F o 1 f a s i ń s к i: 1) P o c z ą tk i c z ę s t o c h o w s k i e j

prasy w P olsce L u d o w e j , „Z eszyty P ra so zn a w cze”, 1971, nr 1, s. 74; 2) Z a r y s d z i e  j ó w p r a s y w y d a w a n e j w C z ę s t o c h o w i e , [w:] D z ie j e C z ę s t o c h o w y od za rania do c z a  s ó w w s p ó ł c z e s n y c h , K atow ice 1964, s. 346; 3) B a r w y czasu i zd a r z e ń , s. 1 - 4 9 (m pis

w zbiorach B ib liotek i S to w a rzy szen ia D zien n ik arzy PRL w W arszaw ie). 52 „Glos N arod u ”, nr 10 z 23 II 1945.

(13)

p o rta ż o w y m ca łą p ó łn o cn o -z ach o d n ią część w o je w ó d z tw a k ieleck ieg o oraz p o w ia ty w ie lu ń s k i i ra d o m sz cza ń sk i.

N a u w a g ę z a s łu g u ją ta k ż e in ic ja ty w y w y d a w n ic z e „G łosu N a ro d u ” . K o leg iu m re d a k c y jn e za in ic jo w ało w y d a n ie sp e c ja ln e g o d o d a tk u lite ra c k o - -a rty s ty c z n e g o „ P rz e m ia n y ”, sp o rto w e g o — „ S p o rto w ie c ” i szacho w eg o — „ S z a c h y ” . D o d a tk i te po p e w n y m czasie u s a m o d z ie ln iły się i s ta ły się p ism a m i o d rę b n y m i. T ak np. „ P rz e m ia n y ” w fo rm ie d o d a tk u u k a z y w a ły się od 31 m a rc a 1945 r., n a to m ia s t w o k re sie od 14 k w ie tn ia do 20 m a ja b y ły p ism em sam o d zie ln y m , w y d a w a n y m p rz e z Z w ią z e k Z aw o d o w y L ite ra tó w w C zęstochow ie. U k azało się pięć n u m e ró w teg o ty g o d n ik a , pod re d a k c ją L u c ja n a A n d re g o i W . R o u sseau , w n a k ła d z ie 17 ty s . egz. W „ P rz e m ia n a c h ” p u b lik o w a n o u tw o ry p o e ty c k ie i p ro z a to rs k ie m iejsco w y c h p o etó w i p isa rz y , a m .in . W a cław a R o u sseau (w iersze K o n w a lie , N afta), S ła w o m ira F o lfasiń sk ieg o (w iersz G ruźlica)34 o raz a r ty k u ły z ró ż n y c h d zie d zin sztu k i, m a la r s tw a i m u z y k i. Z ap o w ia d an o sz e rsz y u d z ia ł p rz e d s ta w i cieli p r o le ta r ia tu i ch ło p ó w w tw o rz e n iu i k o rz y s ta n iu z d ó b r k u lt u r y n a ro d o w e j. S ta łą p o zycją, d ru k o w a n ą n a o s ta tn ie j, 16 stro n ie p ism a, b y ła k ro n ik a z a ty tu ło w a n a „Ż ycie k u l tu r a ln e ” , k tó ra r e je s tr o w a ła p rz e ja w y o d ra d z a n ia się życia k u ltu ra ln e g o w re g io n ie .

O bok teg o re d a k c ja w y d a w a ła d w u ty g o d n ik d la dzieci szk o ln y ch — ' „N asz Ś w ia te k ” . W ychodził on od 1 k w ie tn ia 1945 r. za zezw o len iem M iejsk ieg o O d d z ia łu In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y (M O IiP) p rz y w sp ó łp ra c y Z w ią z k u N a u c z y c ie lstw a P o lsk ie g o w C zęstochow ie. P ism o d ostoso w an e było do p ro g ra m u n a u c z a n ia w szk o łach p o w sze ch n y ch i za stę p o w ało p o d rę c z n ik . Z a w ie ra ło k olorow e ob razk i, zagadki, p o w iastk i, k ró tk ie op ow ia d a n ia , b a jk i, h u m o ry s ty c z n e w ie rsz y k i. W su m ie s tw a rz a ło w esoły, r a d o sn y i b e z tro sk i n a s tró j dziecięceg o ś w ia ta . „N asz Ś w ia te k ” w y ch od ził n a p rz e m ia n w d w ó ch w e rsja c h . J e d n a p rz ezn a czo n a b y ła d la dzieci m ło d szych, d ru g a dla sta rsz y c h . N u m e ry p rz ezn a czo n e d la dzieci sta rsz y c h , po zb aw io n e k o lo ro w y c h ry s u n k ó w , z a w ie ra ły p rz e w a ż n ie te m a ty k ę je d n o ro d n ą . (Dla p rz y k ła d u : n u m e r 4 pism a, p o św ięc o n y B ałty k o w i, z a w ie ra ł o p o w iad a n ia o b u rs z ty n ie , p o rc ie g d a ń sk im i w p a d a ją c e j t u do m o rza W iśle o raz k ró c iu tk i a r ty k u ł o po w ro cie P o lsk i n a d B a łty k 35.) R e d a k to r a m i o d p o w ied z ia ln y m i p ism a b y li kolejn o : K . A rty n ie w ic z , F ra n c is z e k P r a s a ł i H e n ry k J ę d r u s ik .

P ism a w y d a w an e w C zęstochow ie ro z p ro w a d z a n e b y ły n a te r e n ie p o w ia tu za p o śre d n ic tw e m k o lp o rte ró w , k tó rz y tr z y r a z y w ty g o d n iu za b ie ra li z P O IiP 50— 100 egz. p ra sy . T a k np. w k w ie tn iu 1945 r. o sie m n a s tu k o lp o rte ró w d o sta rc z y ło 15 ty s. egz. p ra sy . N ie w s z y stk a ona zo stała

34 „ P rzem ia n y ”, nr 2 z 22 IV 1945; W A P K ielce, W U IiP, sygn. 137, k.b.p.; AKW PZ P R K ielce, KW P P R W yd ział P rop agan d y, sygn. 1 / V I I /6 8 , k.b.p.

(14)

sp rz e d a n a , gdyż z liczb y te j o d n o to w an o 1738 egz. zw ro tó w , k tó re p rz e kazan o b e z p ła tn ie św ietlico m te re n o w y m 36.

W ojew ó d zk i U rz ąd In fo rm a c ji i P ro p a g a n d y Gd w y z w o len ia K ie le c czy zn y czy n ił s ta ra n ia o stw o rz e n ie jed n eg o d z ie n n ik a w ojew ód zkieg o. Liczono, że w m ia rę p o p ra w y po łączeń k o m u n ik a c y jn y c h k o lp o rta ż p ra s y c e n tr a ln e j p o k ry je za p o trz e b o w a n ie n a p ra sę. W ty m c e lu p lan o w a n o s tw o rz e n ie w K ielca ch c e n tr u m w y d a w n iczo -p raso w e g o w o jew ó d ztw a. P la n o w ano ró w n ie ż p o p ra w ę b az y p o lig ra fic z n e j k o sztem R ad o m ia i C zęstocho w y, co w szak że ok azało się n ie w y k o n a ln e , g dyż m ia s ta te ,nie zgodziły się n a p rz e k a z a n ie m a sz y n ro ta c y jn y c h do sto lic y w o je w ó d z tw a 37. W te j s y tu a c ji W U IiP o g ra n ic zał in ic ja ty w y w y d a w n icze , d o p ro w a d ził do lik w i d a c ji p ism w y d a w a n y c h w m a ły c h m ia ste c z k a c h , p rz e jm o w a ł pod sw ój n ad z ó r jp rasę R ad o m ia i C zęstochow y. Z ab ie g i te d a ły e fe k t je d y n ie po łow iczny, 'bow iem p o zostaw iono o sta te c z n ie w w o je w ó d z tw ie d w a d z ie n niki: obok „ D zien n ik a P o w szec h n eg o ” w y d a w a n e g o w R ad o m iu u k a z y w a ł się ró w n o le g le „G łos N a ro d u ” w C zęstochow ie.

R ozm ieszczenie p ra s y c o d z ie n n ej poza K ie lc a m i n a s trę c z a ło w ład zo m w o jew ó d zk im w iele kłopotów . O d d a le n ie re d a k c ji u tru d n ia ło p rz e p ły w in fo rm a c ji, poza ty m n ie c h ę tn ie za m ie szcz ały one a r ty k u ły i m a te r ia ły z in n y c h m iejscow ości w w o jew ó d ztw ie, tłu m a c z ą c się ich zły m o p ra co w a n ie m r e d a k c y jn y m lu b b ra k ie m p ie n ię d z y na „ w ie rsz ó w k ę ” . P o n a d to w y stę p o w a ły po w ażn e o p ó źn ien ia w k o lp o rta ż u : „ D zien n ik P o w s z e c h n y ” d o cierał do K ielc z 2 4 -g o d z in n y m op óźnieniem . N iez ależn ie od ty c h w sz y stk ic h tru d n o ś c i R adom i C zęstochow a tra k to w a ły te p ism a jak o sw oje lo k aln e o rg a n y p ra so w e. W ocenie W U IiP z a ró w n o „ D zien n ik P o w szec h n y ” , Ijak „G łos N a ro d u ” n ie ciesz y ły się z a u fa n ie m spo łeczny m . U znano, że n ie s p e łn ia ją one fu n k c ji g a z e t w o jew ó d zk ich , b o w iem w z o ru ją c się n a p ism a c h c e n tr a ln y c h w y d a w a n y c h w Ł odzi i K ra k o w ie , zb y t rz a d k o p o ru s z a ją p ro b le m y jw ażne d la w o jew ó d ztw a. B ard zo n isko oceniono ró w

n ież ich sk u tecz n o ść p ro p a g a n d o w ą , p o d k re ś la ją c , że re d a k c je n ie ro z u m ie ją p o lity k i p a ń stw a , a p rz ez to „w ięcej w y rz ą d z a ją zła niż k o rz y ś c i”38. W celu u re g u lo w a n ia ty c h k w e stii d e le g a t W U IiP o d b y ł z zesp ołem r e d a k c y jn y m „D z ie n n ik a P o w szech n eg o , sp o tk an ie, n a k tó ry m u re g u lo w a n o sposób re d a g o w a n ia d z ie n n ik a i jeg o k o lp o rta ż . P o sta n o w io n o w y d z ie lić w p iśm ie je d n ą k o lu m n ę dla K ielc (p ełn iła ona fu n k c ję k ro n ik i w o jew ó d z tw a) o ra z je d n ą dla sp ra w u rz ę d o w y c h i w iad o m o ści z p o w iató w . W celu u s p ra w n ie n ia k o lp o rta ż u podzielono w o jew ó d ztw o n a re jo n y . P o w ia ty za chodnie, a w ięc położone b liżej C zęstochow y, o trz y m y w a ły „G łos N a ro d u ” ,

a3 W A P K ielce, W U IiP, sygn . 28, k. 28.

37 T am że, sygn. 53, k.b.p.; W. K l i m c z y k , P ra sa w w o j e w ó d z t w i e k i e l e c k i m V) la t a c h 1944— 1947, „Z eszyty N a u k o w e P o lite c h n ik i Ś w ię to k r z y sk ie j”. N au k i sp o 

łecz n o -ek o n o m ic zn e, nr 5, K ielce 1978, s. 208— 209.

(15)

n a to m ia st „ D zien n ik P o w sz e c h n y ” k o lp o rto w a n y b y ł do p o w iató w są sia d u ją c y c h z R adom iem . O ba d z ie n n ik i d o sta rc z a n e b y ły ró w n ie ż do K ielc. P o n a d to za k u p io n o sam o ch ó d , k tó ry m bez opóźnień p ra s a d o c ie ra ła z R a d o m ia do K ielc. N a to m ia st ta k ie p o w iaty , ja k B usko, P ińczów , O p ató w , S ta ra c h o w ic e i O stro w iec, o trz y m y w a ły p ra sę w o jew ó d zk ą z K ie lc 39.

W y d a n ie p ierw szeg o n u m e ru „D z ie n n ik a P o w sz e c h n e g o ” sta n o w i w d z ie ja c h p r a s y na K ielec czy ż n ie p e w n ą cezu rę, k tó rą w y z n acz y ło k ilk a zb ie g a ją c y c h isię z sobą w y d a rz e ń . P rz e d e w s z y s tk im zak o ń czo n y został p o cz ątk o w y ro z w ó j p ra s y w K ie le c k ie m pod p a tro n a te m W U IiP . O d lu teg o do m a ja H945 r. n a s tą p iła z m ia n a k ilk u ty tu łó w pism , d o k o n an a n a d ro d z e p o łą c z e ń w z g lę d n ie lik w id a c ji, ja k to m iało m ie jsc e w B u sk u i O stro w c u Ś w ię to k rz y sk im . Od m a ja n a to m ia s t zw ię k szy ła się ak ty w n o ść p ra so w o -w y d a w n ic z a p a rtii, s tro n n ic tw p o lity c z n y c h i o rg a n iz a c ji spo łecz n ych , k tó re u ru c h a m ia ły w y d a n ia n o w y c h ty tu łó w p ra so w y ch .

Z ak o ń c zen ie II w o jn y św ia to w e j n a le ż y ch y b a u zn ać za ko n iec p ie rw szego e ta p u w d z ie ja c h p o w o je n n e j p ra s y k ie le c k ie j. Z a m y k a ł on zabiegi W U IiP z m ie rz a ją c e do c e n tra liz a c ji p ra s y w o jew ó d zk iej, a jed n o cześn ie zap o czą tk o w ał ro z ro s t ty tu łó w p ra so w y ch , z ró w n o c z e sn y m ich zróżn ico w a n ie m p o lity c z n y m i ty p o lo g ic zn y m . E ta p te n zbiega się ta k ż e z k o ń co w ą fazą d ziałaln o ści R ząd u T ym czasow ego i p o w sta n ie m T ym czasow ego R ząd u Je d n o śc i N a ro d o w ej, k tó ry p o w o ła n y zo stał p rz ez p re z y d e n ta K r a jo w ej R ad y N a ro d o w ej 28 cz erw c a 1945 r. W p e rio d y z a c ji d z ie jó w p ra s y P o lsk i L u d o w e j ta k i e ta p w y d z ie lił ta k ż e Jó z e f S k rz y p e k 40; jego p ro je k t p o d ziału p o zo staje w p e w n e j ro zb ieżn o ści z p e rio d y z a c ją p ra s y p ro p o n o w a n ą p rz e z A lin ę S ło m k o w sk ą 41.

Do czasu z a k o ń cze n ia II w o jn y św ia to w e j dom inow rała p ra s a ty p u o g ó ln o in fo rm ac y jn e g o , n a k tó r e j ła m a c h g łó w n e m ie jsc e za jm o w a ła p ro b le m a ty k a z w ią zan a z w o jn ą i m o b iliza cją w y siłk ó w sp o łecz eń stw a n a rzecz w a lk i w y z w o leń cz ej. W k a ż d y m n ie m a l n u m e rz e w z y w an o spo łe cz eń stw o do w a lk i z o k u p a n te m i po m szczen ia k rz y w d w y rz ą d z o n y c h p rzez n ajeźd źcę. P ie rw s z y n u m e r „ G a z e ty K ie le c k ie j” u k a z y w a ł ogrom zn iszczeń w o je n n y c h i n a w o ły w a ł do w stę p o w a n ia w sze reg i W o jska P o l skiego, ;by p rz y b o k u A rm ii C z erw o n ej d okonać d zieła zw y c ię stw a n ad fa szy zm em n ie m ie c k im 42. G a z e ty śle d z iły m a rs z A rm ii C zerw o n ej i W o j ska P o lsk ie g o n a tra s ie z w y c ię stw do B e rlin a . Z a w ie ra ły in fo rm a c je o d z ia ła n ia c h n a w s z y stk ic h fr o n ta c h i o s y tu a c ji m ilita r n e j w św iecie. D r u k o w a n o w sp o m n ie n ia , re p o rta ż e i k o re s p o n d e n c je ż o łn ie rz y — u c z e stn

i-ss W A P K ielce, W U IiP, sygn. 24, k. 19, 20, 29.

40 J. S k r z y p e k , E t a p y r o z w o j u p r a s y ιυ P olsce L u d o w e j , „Z eszyty P ra so  zn a w cze”, 1964, nr 3, s. 30—33.

41 S zerzej na ten tem a t p isze A. S ł o m k o w s k ą , P ra sa w P R L . S z k i c e h i s t o 

r y c z n e , W arszaw a 1980, s. 8— 10.

42 J. A. Z a r e m b a , N a r ó d d o m a g a się bro ni, „G azeta K ieleck a ”, nr 1 z 3 11 1945; „G łos N arod u ”, nr 1 z 3 II 1945.

(16)

ków stoczo nych w a lk i p o ty c z e k 43. W zyw ano lu d n o ść w ie js k ą do o d d a w a n ia św ia d c z e ń rz eczo w y ch , tłu m a czo n o ic h sens. I n s tr u k c je M liP w sp o sób k a te g o ry c z n y z a le c a ły d o k o n y w a n ie o bow iązk o w y ch do staw , p rz y czym p o d k re śla n o , że k a ż d y d zień zw łoki u w a ż a n y b ęd zie za p rz e s tę p stw o w obec o jczy z n y i p a ń s tw a 44.

N a ła m a c h p ra s y często g ościła te m a ty k a zb ro d n i h itle ro w sk ic h , u k a zyw ano s t r a t y w d z ied z in ie k u ltu r y , n a u k i, o św iaty . M n iej a k c e n to w a n o w ty m czasie s t r a ty w sfe rze g o sp odarki, nie znan o b o w iem jeszcze ro z m ia ró w zniszczeń. P rz y p o m in a n o d zień p o w sze d n i o k u p o w a n e j K ie le c czy zn y i .k raju , n a k tó r y s k ła d a ły się ła p a n k i, eg z ek u cje, t o r t u r y i p rz e śla d o w a n ia P o lak ó w . P o d k re śla n o , że n a ró d n ie p o zo stał b ie rn y w obec d o k o n y w a n y c h p rz e z o k u p a n ta b e stia ls tw . W sp o m n ien ia, a n a w e t ju ż i a r ty k u ły p u b lic y sty c z n e u k a z y w a ły b o h a te rs tw o i w a lk ę k ie le c k ic h p a r ty z a n tó w z G L i A L, p o m ija n o n a to m ia s t całk o w icie d ziała ln o ść A K 45. T e m a ty k a jw ojenna siln ie pow dązana b y ła z p o p u la ry z a c ją b ra te r s tw a b ro n i i so ju szu p o lsk o -ra d zieck ie g o p rz y ró w n o c z e sn e j b a rd z o o s tre j k r y ty c e p o lity k i z a g ra n ic z n e j rz ą d ó w p rz e d w rz e śn io w y c h o raz d ziała ln o śc i po lskiego r z ą d u n a e m ig ra c ji. Z am ieszczo no te k s t p o ro z u m ie n ia m ię d z y P K W N a rz ą d e m ra d z ie c k im . K ilk a a r ty k u łó w n a te n te m a t o p u b lik o w a ły „G łos N a ro d u ” , „G a z e ta K ie le c k a ” , „ D zien n ik K ie le c k i” . W zw iąz k u z 27 ro c zn icą p o w sta n ia A rm ii C zerw o n ej w y d a n o p o d w ó jn y 19 n u m e r „ G a z e ty K ie le c k ie j” ; z n a la z ł w n im m ie js c e sze reg a r ty k u łó w m ó w iąc y ch o p rz e s ła n k a c h h isto ry c z n y c h so ju szu p o lsk o -ra d zieck ie g o oraz sp ra w o z d a n ie z u ro c z y ste j a k a d e m ii pośw ięco n ej te j ro czn icy 46. N a to m ia st w ra d o m s k im „ B iu le ty n ie In f o rm a c y jn y m ” i „G łosie Z iem i R a d o m sk ie j” b r a k b y ło p u b lic y s ty k i o te j te m a ty c e , d o m in o w ała n a to m ia s t in fo rm a c ja

o d z ia ła n ia c h A rm ii R ad zie ck iej w zw y cięsk im m a rsz u do B erlin a. T e m a ty k a w o je n n a w p ra s ie p ra k ty c z n ie k o ń cz y ła się z d n ie m 9 m a ja 1945 'r. W ty m d n iu ca łą o b jęto ść p ism pośw ięcono k a p itu la c ji N iem iec h itle ro w sk ic h . P o n a d to n ie k tó re , ja k np. „G łos N a ro d u ” , w y d a ły d o d a tk i n a d z w y c z a jn e , w k tó ry c h zam ieszczono te k s t a k tu o b ez w zg lęd n e j k a p i tu la c ji n ie m ie c k ic h sił zb ro jn y c h . O d teg o czasu p ro b le m a ty k a w o je n n a z a stą p io n a zo stała p u b lik a c ja m i z z a k re s u m a rty ro lo g ii n a r o d u polskiego, w k tó ry c h ró w n o c ześn ie d o m ag an o się u k a r a n ia z b ro d n ia rz y w o je n n y c h .

T e m a ty k a w a lk i n aro d o w o w y zw o le ń cze j b y ła n a ła m a c h p ra s y w ią za n a z :h asłam i p rz e o b ra ż e ń społeczn y ch . W iele m ie jsc a p o św ięcano s p ra w ie re f o r m y ro ln e j. N a p o sie d z e n iu w y d z ia łu in fo rm a c y jn o -p ra s o w e g o 43 „Głos Z iem i R ad o m sk iej”, nr 59 z 17 IV 1945; [B.a.], J a k z d o b y t o K ie lc e , „G a zeta K ieleck a ”, nr 2 z 4 i 5 II 1945.

44 [B.a.], W ieś r a t u j e m ia s t o , „ B iu letyn In fo rm a cy jn y ”, nr 42 z 27 III 1945; [B.a.], N a r ó d i w o j n a , tam że, nr 43 z 28 III 1945.; W A P K ielce, W U IiP, sÿgn. 2, k.b.p.

45 „G azeta K ieleck a ”, nr 11 z 15 II 1945; „G łos N arod u ”, nr 3 z 17 II 1945; „P rze m ia n y ”, nr 1 z 1 4 IV 1945.

(17)

W U IiP w d n iu 22 lu te g o 1945 r. p o d ję to d ecy zję, że p ra sa n a bieżąco b ęd zie śledzić p rz e b ie g i re a liz a c ję te j re fo rm y w w o jew ó d ztw ie. P la n o w an o n a w e t d ru k o w a ć w „G azecie K ie le c k ie j” s ta lą w k ła d k ę p t. „B iu le ty n In fo rm a c y jn y R e fo rm y R o ln e j” , z a m y sł te n n ie zo stał je d n a k z re a li zo w an y ze (w zględu n a tru d n o ś c i te c h n ic z n e 47. K ró tk ie n o ty in fo rm a c y j ne, n ie k ie d y k o re sp o n d e n c je , sp ra w o z d a n ia o d n o to w y w a ły re a liz a c ję r e fo rm y ro ln e j w p o w ia ta c h o p ato w sk im , jęd rz e jo w sk im , p iń czo w sk im (np. k w ie tn io w y n u m e r „G łosu N a ro d u ” donosił, że 31 m a rc a 1945 r. za k o ń czona zo stała re fo rm a ro ln a w p ow iecie częstochow skim ). Z g od nie z d e k re te m P K W N , ro z p a rc e lo w a n o ogółem 49 m a ją tk ó w , o łącz n ej p o w ie rz ch n i 8234 h e k ta r ó w 48. N ie k ie d y re fo rm a ro ln a o m a w ia n a b y ła w w ię k szy ch te k s ta c h d z ie n n ik a rsk ic h . A rty k u ły o m a w ia ją c e p ro ces n a d a n ia i p rz e k a z a n ia chłopom ziem i p o d k re ś la ły pom oc ro b o tn ik ó w w p ra c a c h zw ią zan y c h z ^parcelacją ziem i d w o rsk ie j. Z d ru g ie j zaś s tro n y a k c e n to w an o zn a cze n ie w si w w y ż y w ie n iu m ia s ta . T e m a ty k a ta p rz e d sta w io n a z o stała m .in. w ta k ic h a rty k u ła c h , jak : B r y g a d y r o botnicze w y r a z e m p r z y  m ie r z a r o b o tn ic z o -c h ło p sk ie g o , D e m o k r a t y c z n y f r o n t n a ro d o w y , W ie ś ra tu je m i a s to , R e f o r m a rolna w t o k u realizacji, czy te ż P o d n i e s i e m y k u l t u r ę rolniczą w s i p o ls k ie j49.

P o za ty m i (dwoma g łó w n y m i te m a ta m i u k a z y w a n o co dzienność i od ra d z a ją c e się życie sp o łecz n o -p o lity c zn e i g ospodarcze. D o n iesien ia ty p u sp ra w o zd aw cze g o w ciąż in fo rm o w a ły o p o w sta w a n iu n o w y c h k o m ó rek p a r ty jn y c h , szczególnie P P S , P P R i O M TU R , czy też in a u g u ra c y jn y c h p o sied ze n iach g m in n y c h i m ie js k ic h ra d n aro d o w y ch . Z am ieszczano w y w ia d y z p rz e d s ta w ic ie la m i tw o rz ą c y c h się o rg a n iz a c ji spo łeczn y ch i w ład z a d m in is tra c y jn y c h . P isa n o o o d ra d z a n iu się ży cia k u ltu ra ln e g o na K ielec - czyźnie. P o d e jm o w a n o z a b ezp iec zan ie p o d w o rsk ic h d zieł sztu k i, m eb li i k siąże k . A p e lo w an o o p rz e k a z a n ie z ra b o w a n y c h p rz e d m io tó w i k siąże k do m u z e ó w i b ib lio te k . N a to m ia s t n ie w ie le m ów iło się o ro li in te lig e n c ji w n o w y c h w a ru n k a c h sp o łecz n o -p o lity c zn y ch ; o d n o to w an o n a te n te m a t je d y n ie tr z y k ró tk ie a r ty k u ły 50. W m ia rę ja k fr o n t zb liżał się do zach o d n ich i p ó łn o cn y ch ziem p o lsk ich , n a ła m a c h p ra s y p o ja w ia ły się a r ty k u ły 0 h isto ry c z n y c h p ra w a c h P o la k ó w do B a łty k u i ziem n a d o d rz a ń sk ic h .

P r a s a p ie rw sz y c h la t P o lsk i L u d o w e j m a ta k ż e w a rto ść d o k u m e n tu . S zczególnie c e n n e są k ro n ik i, r e je s tr u ją c e p rz e ja w y ży cia społecznego. O d n o to w y w a n o k a ż d ą now o o tw a r tą szkołę, p lacó w k ę k u ltu r a ln ą , k a ż d y w ię k sz y i m n ie js z y za k ła d p ra c y , p rz y czym in fo rm o w a n o o szkodach 1 s tr a ta c h p o n iesio n y ch w w y n ik u o k u p a c ji h itle ro w s k ie j.

47 W A P K ielce, W U IiP, sygn. 3, k. 7.

48 „G azeta K ieleck a ”, nr 11 z 15 II 1945, nr 42 z 3 IV 1945.

48 „ B iu lety n In fo rm a cy jn y ”, nr 22 z 3 III 1945, nr 33 z 16 III 1945, nr 42 z 27 III 1945; „D ziennik K ie le c k i”, nr 13 z 19 III 1945; „G łos N arod u ”, nr 42 z 3 IV 1945.

f0 „D ziennik K ie le c k i”, nr 15 z 21 III 1945; „Głos Z iem i R ad om sk iej”, nr 59 z 17 IV 1945.