Ekran i widz: "Ostatni pociąg z Gun Hill"

Mirosław Derecki (md)

EKRAN I WIDZ: „OSTATNI POCIĄG Z GUN HILL”

Niedawno oglądaliśmy „Konie Valdeza”, włosko-hiszpańsko-francuski spaghetti- western, film bardzo mierny, o którym może nie warto by było nawet wspominać, gdyby nie nazwisko reżysera, Johna Sturgesa, twórcy „Siedmiu wspaniałych”, „Czarnego dnia w Black Rock” i „Ostatniego pociągu z Gun Hill” - właśnie wyświetlanego na naszych ekranach.

„Ostatni pociąg z Gun Hill” jest natomiast jednym z najciekawszych filmów Sturgesa, wchodzący wprawdzie na polskie ekrany po osiemnastu latach od dnia premiery, ale właśnie dlatego tym bardziej interesującym, że wprowadza nas w klimat okresu, w którym w łonie westernu następował rozłam, rodził się „western psychologiczny”, „antywestern”, a dotychczasowym, klasycznym opowieściom o kowbojach, szlachetnych szeryfach i podłych

„czarnych charakterach” groziło odejście do lamusa. Triumfy świecił wciąż film Freda Zinnemanna „W samo południe” z Gary Cooperem i późniejsza, księżna Monaco, Grace Kelly, w głównych rolach, film, w którym opuszczony przez wszystkich, targany wewnętrznymi rozterkami szeryf ma zmierzyć się z polującymi na niego bandytami. Stawia im czoła nie tyle w obronie prawa, co w swojej własnej, a kiedy wymaga tego sytuacja, strzela nawet przeciwnikowi w plecy! Zwolennik anty-westernu, Deimer Daves, nakręcił równie głośny : „15.10 do Yumy” - opowieść o groźnym bandycie, którego racje moralne nie zawsze dawały się przebić racjami moralnymi reprezentowanymi przez szeryfa, a zwycięstwo stróża porządku publicznego było bardzo problematyczne: to sam złoczyńca oddawał się w końcu w ręce sprawiedliwości i nie wiadomo właściwie było, czy robi to powodowany tylko skruchą, czy też swoistą fantazją. W obydwóch filmach punktem kulminacyjnym było przybycie lub odjazd pociągu.

W „Ostatnim pociągu z Gun Hill” sytuacja jest podobna, oto szeryf, który ujął przestępcę, otoczony przez czyhających na jego życie ludzi, musi wywieźć wieczornym pociągiem aresztowanego z miasteczka, aby postawić go przed sądem. Samotny, szlachetny, niezłomny i wspaniały, wprowadzi swój zamiar w czyn, chociaż ma przeciw sobie prawie całą miejscową społeczność. I tutaj właśnie tkwi dowód na to, że film Sturgesa nie był

„naśladownictwem” westernów Zinnemanna czy Davesa, ale jakby wyzwaniem rzuconym

obu reżyserom przez twórcę opowiadającego się po stronie tradycji, ucznia Johna Forda.

Wykazać na podobnej kanwie sytuacyjnej wyższość tradycyjnego westernu; podnosząc rozgrywaną w klasyczny sposób partie do granic doskonałości - oto co musiało przyświecać Sturgesowi w tworzeniu „Ostatniego pociągu z Gun Hill”. Może dlatego jego dzieło jest zbyt czyste, zbyt klarowne, a przez to także momentami zbyt chłodne. Musiał też Sturges wyposażyć swój film w coś więcej niż to dotychczas uwzględniał klasyczny western;

wprowadził jako leitmotiv problem rasowy: zgwałcona, a następnie zamordowana przez

„porządnego chłopca”, żona szeryfa, jest Indianką. Czy szlachetny szeryf z równą zaciętością tropiłby przestępcę, gdyby ofiara była tylko „zwykłą” Indianką? Czy można obojętnie przechodzić nad krzywdą, która spotkała „tylko” Indianina? Stawiając takie i inne pytania, Sturges chwilami nieświadomie staje po stronie swoich przeciwników…

Doskonałe kreacje aktorskie Kirka Douglasa i Anthony Quinna przydają blasku temu filmowi, który jednakże nie zachował tak doskonałej młodości i świeżości jak to nam stara się sugerować reklama kinowa, ale który na pewno wart jest obejrzenia.

„Ostatni pociąg z Gun Hill”. Film prod. USA, 1959 r. Reż.: John Sturges. Zdjęcia:

Charles Lang jr. Muzyka: Dimitri Tiomkin. Wykonawcy: Kirk Douglas (Matt Morgan), Anthony Quinn ( Craig Beiden), Carolyn Jones (Linda), Earl Holliman (Riok Belden) i inni.

Pierwodruk: „Kamena”, 1977, nr 11, s. 14.