Wyspowe stanowiska jodły pospolitej (Abies alba Mill.) w północnej części woj. lubelskiego - Biblioteka UMCS

(1)

UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

VOL. XXII, 22 SECTIO C 1967

Z Zakładu Ogrodu Botanicznego Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi UMCS Kierownik: doc. dr Dominik Fijałkowski

Kazimierz KOZAK

Wyspowe stanowiska jodły pospolitej (Abies alba Mili.) w północnej części woj. lubelskiego

Insular Stands of Abies alba Mill, in the Northern Part of the Lublin District

WSTĘP

Osobliwościami florystycznymi Płaskowzgórza Łukowsko-Siedleckiego są mię

dzy innymi wyspowe stanowiska jodły poza zwartym zasięgiem tego drzewa (9).

Na stanowiskach tych Abies alba tworzy niewielkie skupienia, składające się z kilku lub kilkudziesięciu drzew utrzymujących się w małych fragmentach leśnych. Od

biegają one wyraźnie pod względem dorodności jodeł i składu florystycznego pła

tów od pobliskich rezerwatów jodły „J a t a” i „T o p ó r” w nadl. Kryńszczak (7).

Na badanych stanowiska wykonano w lipcu 1965 r., według ogólnie przyjętej me

tody (2), 13 zdjęć fitosocjologicznych (tab. 1).

WYKAZ STANOWISK JODŁY

Większość stanowisk znajduje się w obrębie powiatu łukowskiego, pozostałe — parczewskiego i radzyńskiego.

Stanowisko 1 (zdj. 12). Najbardziej na N wysunięte stanowisko jodły znajduje się w borze sosnowo-świerkowym, pomiędzy miejscowo

ściami Gozdy i Anonin (pow. Łuków). Tworzy go kilka małych skupień z ubogim nalotem jodłowym. Runo lasu stanowią gatunki borowe z pa

nującymi Vaccinium myrtillus i V. vitis-idaea. Stanowisko to uważane jest za jedno z najdalej na NE wysuniętych w Polsce (1).

Stanowiska 2 i 3 (zdj. 9, 8). Następne zgrupowania jodły od dalone są od poprzedniego o przeszło 10 km w kierunku SW i na E od miasteczka Żelechów. Jedno z nich znajduje się w pobliżu wsi Germa- nicha i Kasyldów, drugie — koło wsi Teodorów (oba na terenie pow.

Łuków). W pierwszym stanowisku jodła rośnie na łagodnym skłonie, spadającym do pobliskich łąk, w odrastającym lesie mieszanym. Młody

(2)

las przerastają pojedyncze okazy sosny, świerka, brzozy brodawkowatej i jodły, osiągające ok. 20 m wysokości. Niższą (do 15 m wysokości) warstwę drzew tworzą te same gatunki oraz osika. W bujnie rosnącym podszyciu nalot jodłowy osiąga miejscami zwarcie do 20%. V/ runie panuje Vaccinium myrtillus z domieszką Festuca ovina i Pteridium aquilinum. Siewki jodły należą tu do rzadkości.

Skupienie k. Teodorowa oddalone jest zaledwie o kilka km na S od poprzedniego. Kilkanaście jodełrośnie tu w słabo zwartym lesie sosnowo- -świerkowym o parkowym charakterze zadrzewienia. Jodły osiągają wysokość 25 m oraz przeszło 40 cm w pierśnicy. Podrost i nalot jodłowy jest tu bardzo nieliczny.

Rye. 1. Stanowisko jodły pospolitej {Abies alba Mili.) k. wsi Gołe Łazy.

Fragment lasu od strony wschodniej

An Abies alba stand near the village Gole Łazy. Fragment of the forest from the eastern side

Fot. autor Stanowisko 4 (zdj. 7). W odległości ok. 700 m na E od Teodo

rowa, niedaleko wsi Podosie (pow. Łuków), znajduje się w tym samym lesie drugie skupienie Abies alba. Na powierzchni ok. 100 m2 rośnie w młodniku sosnowym 20 jodeł. Posiadają one około 24 m wysokości i ponad 40 cm w pierśnicy. Korony większości drzew rozwijają się

(3)

już na wysokości 3 m od ziemi. W podszyciu brak jodły. W runie prze waża Festuca ovina, a siewki jodły osiągają do 10% zwarcia.

Stanowisko 5 (zdj. 1—5). Większe od poprzednich stanowisko jodły znajduje się na S od wsi Gołe Łazy (pow. Łuków). W przerzedzo nym lesie rosną: dąb szypułkowy, grab, świerk, osika i jodła. Ta ostatnia tworzy kilka skupień, z których każde posiada po kilkanaście egzempla

rzy. Większość z nich dochodzi do 25 m wysokości i około 28 cm w pierśnicy. Na ściętym pniu jodły o wysokości 20 cm i średnicy 56 cm, obliczono wiek drzewa na ok. 140 lat. Jodła wchodzi również w skład niższej warstwy drzew, dorastając do 15 m wysokości. Miejscami sta

nowi ona 50% podszycia. W runie, reprezentowanym głównie przez Vac cinium myrtillus, Majanthemum bifolium i Dryopteris spinulosa, siewki jodły spotyka się bardzo rzadko. Odnowienie jodły na tym terenie utrudnia wypasanie. Według relacji leśniczego ob. Przykuckiego znaczna część tego drzewostanu została zniszczona w r. 1946 przez hu

ragan.

Stanowisko 6 (zdj. 6). W południowej części tego lasu na SW od wsi Feliksin (pow. Łuków) spotykamy następne skupienie jodły.

Góruje ono ponad rzadkim lasem sosnowo-świerkowym z domieszką osiki i grabu. Miejscami w zwartym podszyciu Abies alba osiąga do 40%

pokrycia. W dość mocno spasanym runie panują: Agrostis vulgaris, Sieglingia decumbens i Vaccinium myrtillus. Pozostałe zgrupowania jodły w tym lesie, leżące jeszcze bardziej na S, k. wsi Gęsia Wólka znajdują się już poza granicami woj. lubelskiego.

Stanowisko 7. Na E od ostatniego stanowiska Abies alba, a na W od miejscowości Radoryż (pow. Łuków), było jeszcze przed 20 laty dość liczne skupienie jodły, które w kilka lat po wojnie zostało wycięte.

Na miejscu tym posadzono świerka (1). Ostatnio znaleziono tu w pobliżu wsi Cisownik pojedyncze jodły w podszyciu boru wilgotnego.

Wszystkie wymienione wyżej stanowiska jodły z woj. lubelskiego zostały podane przez Abramowicza (1).

Stanowisko 8 (zdj. 13). W czasie badań przeprowadzanych na tym terenie znaleziono jeszcze 3 stanowiska jodły. Jedno z nich znajduje się w odlegości 1 km na NW od wsi Nowiny k. Serokomli (pow. Radzyń Podlaski). W borze sosnowym razem z pojedynczymi ogłowionymiświer

kami rośnie tylko jedna jodła, pod której okapem rozwija się bujnie jej nalot i podrost.

Stanowisko 9 (zdj. 11). W nadl. Adamów (pow. Łuków) jodła występuje w dwóch miejscach, wśród zwartego dość dużego kompleksu leśnego. Jedno z nich leży w oddz. 191. W środkowej części zrębu, obsa

dzonego sosną, rośnie na dwóch niewielkich powierzchniach ok. 100 drzew.

Wysokość ich nie przekracza 23 m, a wymiar w pierśnicy waha się w gra

(4)

nicach od 30 cm do 40 cm. Wiek jodły obliczony na pniach wynosił od 65 do 80 lat. Towarzyszą jej pojedyncze okazy świerka i dębu szy- pułkowego, a w słabo rozwiniętej warstwie krzewów osika, kruszyna i jarzębina. W kępiasto rozwiniętym runie panują Vaccinium myrtillus, Molinia coerulea i Convallaria maialis. Nalot jodłowy osiąga miejscami do 20% zwarcia.

Ryc. 2. Nadl. Adamów, oddz. 191. Kępa jodły pospolitej (Abies alba Mili.) na porębie leśnej

Forest region Adamów. A group of Abies alba in the forest clearing Fot. autor Stanowisko 10 (zdj. 10). W drugim miejscu w nadl. Adamów jodła rośnie w oddz. 193 obok drogi prowadzącej z Horodzieszki do Woli Gułowskiej. W kilkunastoletnim młodniku sosnowym stoi stara jodła, nazywana przez okoliczną ludność „Królową lasu”. Posiada ona wyso kość ok. 30m, awymiar w pierśnicy — 84 cm. Rozgałęzienia na pniu wy stępują już przy 3 m od ziemi. W najbliższym otoczeniu spotyka się nieliczny podrost i siewki tego gatunku oraz kilka przestojów dębu szy- pułkowego. W warstwie runa panuje Vaccinium myrtillus oraz V. vitis- -idaea i Pteridium aquilinum.

Na terenie pow. parczewskiego utrzymałysię cztery stanowiska jodły.

Stanowisko 11. Najliczniejsze skupienie Abies alba znajduje się w pobliżu wsi Wola Tulnicka, przy drodze Lubartów—Parczew. Tu w widnym lesie z udziałem sosny, świerka, dębu szypułkowego i grabu

(5)

występuje ponad 500 egzemplarzy jodeł. Najstarsze okazy tego gatunku osiągają wysokość 40 m oraz 80 cm w pierśnicy. Wiek drzew obli

czony na pniach waha się od 70 do 85 lat. Podrost i nalot jodłowy skupia się głównie pod okapem lub w pobliżu drzew macierzystych. Tylko nie-

Ryc. 3. Nadl. Adamów, oddz. 193. Stary okaz jodły pospolitej (Abies alba Mili) nazywany „Królową lasu”

Forest region Adamów. An old specimen of Abies alba called ’’Forest Queen”

Fot. autor które okazy z nalotu przechodzą do podszytu. Runo w bardziej zwartych partiach lasu ma charakter borowy, w prześwietlonych miejscach panują gatunki światłolubne. Prawie cały obszar jest spasany. Wcześniejsze i bardziej szczegółowe opisy tego stanowiska przedstawione są w opra

cowaniach Wierdaka (11), Wiercieńskiego (10) i K o- zaka (5).

(6)

Tab. 1. Skład florystyczny 13 zdjęć fitosocjologicznych z wyspowych stanowisk jodły pospolitej (Abies alba Mili.) w północnej części woj. lubelskiego The floristic composition of 13 phytosociological records of insular stands of Abies

alba Mill, in the northern part of the Lublin district

Nr zdjęcia

No. of record hj kA ,00*. SO O' □r

Wysokość maks.

Uax. height of drzew w m trees in a średnica oaks, drzew w cm Max. diameter of trees in cm

’Af'jO'*AOATA0O,*>0O

? j ? ? H ?•? ? * ? ?

Zwarcie warstwy drzew aq

Covei' of tree-layer ■T < T r- t UA o o o o o o’ o □ o* o o o* o Zwarcie warstwy drzew a?

Cover of tree-layer a, * »Ao o - • I - - - I I T o o o C*-^k^A o T - II o4-

Zwarcie warstwy Krzewów b

Cover of sbruu-layer b ^■AO OOO OOOO-OOOOO^r^co^P*^{A jQ}^cs.^4-^Z\^d\^c-^X)^O Zwarcie warstwy run?, c w %

Cover of herb-layer c in % o-oooo- o

Zóć.rcie w&r.uvy menów d w % Cover of roc:.-_?.yer d in % Vaccinia Llcee'-.&

Vaccinia-A. .e- t—ia x Vaccirdc-Piceioa xx

OOO IO o O

•>. > -A -J

Betula verrucosa b Veronica officinalis xx hieraciur. mu: «ru:»

'uaiperut communis c licea cxcolca a- xx

’•stula verruccud a- jryopt-....-is spir.uicse.

Picea txcolsa a- xx óorous aucuparia c Poly trichina attenuatus Sorbur aucuparia o Populus tremula a- Ficea excelsa c xx Picea excelsa b xx Vaccinium myrtillus x Entodon Scnreberi Melampyrum pratense ::

Pcpulus tremula 0 Juniporus communis b Hylocomium splendens Vaccinium vitis-idkea z Polytrichuii jur.iperinum Dicranum scoparium Sieglingie decumoens Trientalis europaea xx Dicranum undulatum xx Fopulus tremula c Eetula verrucosa a^

Gatunki sporadyczne Sporadic species

1 i I 1 ♦ 1 1 •

♦ *

* ♦ ♦ i X

f ♦

1 1 1

t- 1 X 4

«- * 4 1 4 4

1 2 . 5 «• 1 ♦

* ♦ ♦ 4 4

* ♦ h X 4

4 4- 1 «• 2 2 1 t + 3 2 1 i 56 7

♦ 4- 5 i 7 6 > 2 1 2 +■ 4-

1 4 ♦ 1 ♦

4- 4 4 1 2 1 2

1 ♦

4 * 1 ♦

1 4 ♦ 1 4 i- 1

5 4 4 ♦ 1

♦ 2 * 1 1 *

4 ♦ 4

* 1 ♦ 4-

i «• 4 ♦

1 ♦ 1

Carex pxlulifera 1$/*-, Chimaphila uitbollata xx /A»

Genista germanica 7A, 8/+, Hieracium Lachonalii xx 1A, 7/*, K. ur.oellatum 8/*, Lycopodium unnotinum xx 6A» Leu- eobriun glaucum 9/x. Populus tremula a~ 6A» 9/*, Solidago virga-aurea 7A, Scorzor.era humilis xx vA.

o o o o o

>- S o

o o CO ®

Stanowisko 12. W odległości ok. 10 km od wyżej wymienionego zgrupowania rośnie samotnie kilka jodeł w pobliżu wsi Władysła

wów (3). Poprzednie doniesienia z tego terenu (10) mówią o występo

waniu tu znacznie większej liczby okazów tego gatunku.

Stanowisko 13 i 14. Jeszcze do niedawna istniały w obrębie dużego kompleksu leśnego nadl. Parczew dwa stanowiska Abies alba (6),' odległe o kilka i kilkanaście km w kierunku NE od poprzednio wymie

nionych. Jedno z nich znajdowało się w SE części oddz. 96, w borze

(7)

2, Querceto-Fagetea

Carpinus betulus b * . . . 1 ^{x . .} Carpinus betulus a- * . % , 4. , ‘ ‘ ’

Carex digitata * **...1**x* + ;*

Catharinea undulata 1/5, 2/5, Carpinus betulus a„ 2/>

C. betulus c 1/1, 2/1, Chryaosplftniun aiternifolium 1/+, Corylus avellana b 15/1, Evonymus verrucosa b 6/x, E. ver

rucosa c 6/*, Galeobdolon luteum 1/*, 6/*, iiepatica nobi- lis 1/*, 2/*, Padus avium c 1/*, Poa nenoralis 1/*, 2/1.

Polygonatum odoratum 7/+, 13/*, Stellaria nolostea 1/*.

Trifoliun alpestre ?/♦, 8/+.

Gatunki towarzyszące Accompanying species

Abies alba ap 1 1 . . * 4 . . .

Oxalis acetosella + * . . , X . . . Hypericum perforatum + ♦ .

Veronica chamaedrys ♦ * • • • * • * »

Ajuga reptans • »*.*.

Leontodon autumnaii3 * * . • •***.

Viola canina * * . . • * * *»,

Achillea n-ilefolium ♦ * • . . * * * . anaphalium silvaticum • * •

hieracLUm pilo3ella • * . . • * * 2 . Pimpinella saxifraga • * • ..♦*+.

Cytisus nigricans ♦ ..+*.

Rumex acetosella • •**♦.

Quercus robur 1 1 . . 1 ... *

Ficus silvestris a~ 1 . . 2 . 1 . . J

Agrostis vulgaris 1 ; . 1.4.1*

.-estuca ovina * . • 6 . . J 7 1

Quercus robur c ♦ * * + •♦*•♦ *

Pinus silvestris c ♦ »••** X

Fra. aria vesca • * . . , * " * . X majanthemum oifolium 1 * * . } ... ♦ 1

Lunula pilosa 1 1 * . * 1 * * * * 1

moIog alua c 2 1 * . * . 1 . * ♦ e.

Abiea alba a^ } ; i 2 2 4 5 5 1* ^? 2 1 Pinus silvestris a^ 1 x . 1 . . * * 1 . ) * Frangula alnus b ♦ . 1 ... 1 . 1 2 *

Abies alba b . J 6 15 4.*. . 1

Quercus robur b . . 1 . 1 ... 1 * 5 4

Pinus 3ilvestris b I X . 1 . . * * 1 . 4 Calluna vulgaris , . • 1 . . * . * . X * * Linaria vulgaris . . . . 1 X X . . . cysimachia vulgaris . . • . . X . . * . X • Calamagrostis epigeios • • • • ••*•*• X

Potentilla erecta ♦

Frangula alnus c *

Pteridium aquilinum ...2 1 * 1 1 Quercus robui' a.j . 1 . ...* • *■

agrostis alba 11/*, Alnus giutinosa a^ ó/x, Antenaria dio

ica 7/*, Aquilegia vulgaris 8/*, Athyrium filix-femina 6/x, Betonica officinalis 7/*, Bidens tripartitus b/x, 9/x, CajQpanula rotundifolia 3/*, Carex palloscens 4/., Cladonia sp. 7/*, 8/*, Convailaria maialis 7/*, lł/1. Cra- tegus ;p. b 2/*, ieschampsia caespitosa 5/+, Supnrasla Rostkoviana 2/*, Eurhynchium Swartzii 1/+, Galium mollugo 7/*, 8/*, Helichrysuir. arenarium 8/*, Hypnum sp Leadens 11/*, Juncus bufonius 1/*, J. effusuc 9/x, Lysimachia num

mularia 2/*, o/x, Lotus corniculatus 8/*, toium affine 1/1, ti. sp. 11/*, Moliuia coerulea- 11/1, kycelis auralis 2/4, 6/x, Nardus stricta,9/2, 12/*, Peucecanun oreosolinum

?/♦, Flantago - • . -die 5/*, Polygonum amphi'oium 9/x, Tritium crista castrensis 9/*« Ranunculus acer 8/*, 9/x, Jlubua idaeus 2/*, R. saxatilis ?/*, 9/*, B« ..p, 6/*, 8/x, R. subercctus 2/*f Salix -/♦, 8. aurita c 9/x, Scleranthus perenni3 8/*, Gilene v.nosa 3/+, Spnagnum palustre 9/*, Ti.ymus serpyllum 7/1. 3/1, Trifoliuu pratense 2/*, r. repens 8/*, 9/x, T. stropens

8/*, Veronica spicata ?/*, Viola palustris 1/*.

sosnowo-dębowym. Rosło tu 6 drzew oraz liczny .podrost i nalot W r. 1956 stare podsychające okazy jodły zostały ścięte.

Drugie stanowisko, położone w S części oddz. 83, posiadało również S starych drzew. Osiągały one 30 m wysokości i miały przeszło 40 cm w pierśnicy. Towarzyszyły im tutaj: świerk, dąb szypułkowy i sosna.

(8)

Dobrze rozwijający się nalot przechodził często w warstwę podrostu.

Runo lasu miało charakter grądowy. W r. 1962, gdy podjęto starania o utworzenie rezerwatu jodły, wszystkie okazy z podrostem zostały wy rąbane, a na miejscu tym podsadzono sosnę.

Wiadomości o stanowisku jodły w lasach parczewskich (oddz. 83) spotykamy w pracy Karpińskiego (4) i Wiercieńskiego (10).

W Przewodniku po Lubelszczyźnie (12) oraz w Słowniku geografii tu

rystycznej Polski zamieszczono omyłkowo informacje o kilkudziesięciu rosnących tu okazach jodły.

CHARAKTERYSTYKA FITOSOCJOLOGICZNA BADANYCH STANOWISK JODŁY

Jak wynika z tab. 1, zbiorowiska stanowisk jodły należą do związku V accinio-Piceion z klasy Vaccinio-Piceetea. W runie badanych płatów przeważają zdecydowanie gatunki charakterystyczne klasy Vaccinio- Piceetea, rzędu Vaccinio-Piceetalia i związku Vaccinio-Piceion (28 gat.).

Wśród nich największą stałość i przewagę wykazują: Vaccinium myr tillus, V. vitis-idaea, Entodon Schreberi oraz Picea excelsa, Juniperus communis i Sorbus aucuparia. Udział gatunków z klasy Querceto-Fage tea jest przeszło o połowę mniejszy (13 gat.). W grupie tej większą sta łością wyróżnia się jedynie Carex digitata. Ponadto w 4 zdjęciach wy

stąpił Carpinus betulus. Największa liczba gatunków z tej klasy skupia się w zdj. 1 i 2. Wśród gatunków towarzyszących przeważają: Luzula pilosa, Abies alba, Pinus silvestris i Quercus robur.

Główną przyczyną niejednolitości składu florystycznego oraz braku gatunków charakterystycznych jest niszcząca działalność człowieka. Na podstawie dzisiejszego składu florystycznego stanowisk jodły trudno mówić o jej dawnych siedliskach. Możliwe, że były to płaty zajęte przez Abietetum polonicum, chociaż udział jodły w borach mieszanych nie jest wykluczony.

WARUNKI EKOLOGICZNE i ZALECENIA OCHRONNE

Rozproszone stanowiska jodły w północnej części woj. lubelskiego są do siebie bardzo podobne pod względem ekologicznym. Drzewo to wy

stępuje na glebie utworzonej z piasku słabo gliniastego (zdj. 7, 8, 9), gliniastego lekkiego (zdj. 1) oraz gliniastego mocnego (zdj. 11). War

tości pH (w H2O) w odkrywkach glebowych wahają się od 4,2 w górnych warstwach gleby do 5,6 w dolnych (tab. 2). Bardzo ważnym czynnikiem dla jodły, jak się wyda je, jest poziom wody gruntowej, utrzymujący się w lecie płytko, w granicach od 1,5 m do 2 m. Z tego powodu jodłę spo

(9)

tykamy w pobliżu łąk, mokradeł i zbiorników wodnych. Dość luźne zwarcie drzewostanu i podszycia, towarzyszące większości siedlisk jo

dłowych, jest wynikiem gospodarki przerębowej.

Tab. 2. Niektóre własności fizyczne i chemiczne gleb wyspowych stanowisk jodły pospolitej (Abies alba Mili.) w północnej części woj. lubelskiego Some physical and chemical soil properties of the insular stands of

Abies alba Mill, in the northern part of the Lublin district

11 1

1

*dP

<d oo

•H 0 OP

•OC>h

Nd o P Ó

S3 »5 a a

o o s a

•HP

N -HO p 0.0

•O•O«H OO -M0.3

,QP O* O.

"M O i

A

pO U)

•H P

•3 8 No«

Ulrj«J

•H PO O

Ulr-I

©•©

O CO

Części ziemiste Earth parts in

vmm

mm ^*

• *3

* .A

OO O

ocd

<dO O -(0O -P p a

as 5§

tao r-1

HOOM

su O oAJ

Att

®8 SJSSO.O.

I

O ca ta d H

•o o 40O P

P © op

*a ai o NO <

V*

O 1

IAO O 1 V

O 0,05-0,02 __! 900*0

-

20*0i 0,006-0,002 Al 8

O

V

.6-10 4,0 66 14 ₇ 4 4 5 - 5,0 4,2 3,75

1 24-40 18,0 78 9 4 4 2 3 - 4,5 4,9 -

62-70 1.4 42 16 1J 9 8 12 - 4,2 5,2 _-

4-8 1,2 78 8 7 2 2 3 ^- 4,1 4,7 1,22

7 ^25-50 0.9 81 7 6 1 2 3 - 5,9 4,6 1,84

<4-50 0,7 ³⁴ ⁶ 5 1 2 2 - 4,> 5,1 -

90-100 0,0 36 8 3 1 1 ¹ - 4,7 5,6 -

6-10 1.0 70 9 5 2 2 4 - 4,1 ^4,8 1.55

8 >5-40 0,5 82 8 5 1 1 ₅ - 3,9 4,6 1,11

76-85 0,0 77 9 10 1 ¹1 ²

____4

- 4,3 5,0 -

6-10 0,4 74 10 6 4

1 5

i

? ; - 3,3 4,0 2,75

9 47-55 1.5 36 > > 1 2 i 3 ! ^- 4,2 4,8 -

86-35 0,5 ⁹⁰ ⁴ 2 1 1 i

2 i ^- ^4,1

4 4.8

— .--- i_I

8-16 6,7 50 14 17 ! ₉ 4 l ₆! - 4,0 i 4,7 J 2,>8 11 >5-40 3,> 4> 1> 26 i 10 4 ! * ! - i 4,2 4,9 ! ...

80-90 9.7 72 12

—

8 I 2 2 !

____J

II ____I

__- 11

Kilka przyczyn składa się na stopniowe zanikanie placówek jodły.

Do najważniejszych należy ogólne zmniejszanie się powierzchni leśnej oraz protegowanie sosny i świerka kosztem innych gatunków. Bardzo ujemny wpływ mają melioracje, które powodują ogólne osuszanie terenu i obniżenie poziomu wody gruntowej w glebie. Do znacznych ubytków w drzewostanach jodłowych na glebach podmokłych przyczyniają się silne wiatry. Odnawianie się tego drzewa napotyka duże trudności z powodu niszczenia siewek i podrostu przez zwierzynę leśną i pasące się w lasach prywatnych bydło. Jednym z dowodów, że drzewo to daw

niej było bardziej rozpowszechnione na tym obszarze są nazwy miejsco

(10)

wości, wywodzące się od jodły, na przykład Jedlanka k. Łukowa i Je- dlanka k. Ostrowa Lubelskiego. W celu zabezpieczenia przed całkowitym wyniszczeniem jodły na jej północno-wschodnich wyspowych stanowi

skach w Polsce należałoby w najbliższym czasie otoczyć ją specjalną opieką przez: 1) całkowity zakaz wyrębu tego gatunku, 2) zapewnienie odpowiedniej otuliny odsłoniętym skupieniom, przynajmniej o pasie do 20 m szerokości, 3) przestrzeganie zakazu wypasu, 4) stosowanie takich metod hodowlano-pielęgnacyjnych, które faworyzowałyby rozwój sie

wek i podrostu jodły, 5) otoczenie specjalną opieką prawną stanowisk znajdujących się na terenie lasów „chłopskich” poprzez utworzenie tam rezerwatów i pomników' przyrody.

PIŚMIENNICTWO

1. Abramowicz A.: Nowe stanowiska jodły na północno-wschodniej granicy zasięgu. Roczniki Dendrologiczne, 8, Warszawa 1952.

2. Braun-Blanquet J., Sissingh G„ Vlieger J.: Klasse der Vaccinio- -Piceetea. Prodromus der Pflanzengesellschaften, fasc., 6, 1939.

3. Fijałkowski D.: Wykaz rzadszych roślin Lubelszczyzny. Cz. II. Fragm.

Flor, et Geobot., ann. III, pars 2, 1958.

4. K a r p i ń s k i J. J.: Korniki świerkowe i jodłowe na terenie nadleśnictw pań

stwowych: Lublin, Parczew, Kijowiec i Łuków. Las Polski, nr 4—5, 1934.

5. Kozak K.: Stanowisko jodły pospolitej (Abies alba Mili.) w lesie k. Woli Tulnickiej pod Parczewem. Ann. Univ. Mariae Curie-Skłoaowska, sectio C, vol. XVI, 6, Lublin 1961.

6. Kozak K.: Rzadsze rośliny lasów nadleśnictwa Parczew (woj. Lublin). Fragm.

Flor, et Geobot., ann. X, pars 1, 1964.

7. Niedziałkowski W.: Monografia fitogeograficzna rezerwatów jodłowych w Nadleśnictwie Państwowym Luków. Instytut Badań Leśnych, seria A, z. 13, Warszawa 1935.

8. Słownik geografii turystycznej Polski. Wyd. zbiorowe, t. I, Warszawa 1956.

9. Szafer W.: Szata roślinna Polski Niżowej, [w:] Szata roślinna Polski, t. II, Warszawa 1959.

10. Wiercieński W.: W sprawie wyodrębnienia Chełmskiej Dzielnicy Przy

rodniczo-Leśnej. Sylwan, t. XCIX, z. 1, Warszawa 1955.

:1. Wierdak S.: O rozsiedleniu niektórych naszych drzew i krzewów. Sylwan, t. XLIII, nr 8, Lwów 1925.

12. W i lg a to wie K., T., i Ga warecki H.: Województwo lubelskie. War

szawa 1957.

OcTpoBHbie MeCTOoSHTaHHH niixTbi (.Abies alba Mill.)

b ceBepHoił Haem JIioSjihhckoto BoeBoacTBa P e 3 k) m e

Abtop npuBOflMT reoóoTaHMuecKyio xapaKTepncTHKy 14 octpobhbix

MecTOOÓiiTaHMM roixTbi, BbicTynafOipnx BHe ruiOTHoro apeajia 3Toro bm-

(11)

na B HCKOTOpbIX MeCTHOCTflX CeBepHOK HaCTM JIloSjIMHCKOrO BOeBO^CTBa:

ro3flbi, repiwaHMxa, Teo^opyB, TIofloce, Tojis JIa3bi, <J>ejiMKCMH, Pa.no- pujK, AflaiwyB (JlyxOBCKHM paiioH), a Taxxce okojio Hobmh (Fa^3biHb rio/viHCKMK), Bojiji TyjibHnpKOM, Bjia,zwcjiaBOBa, IlapneBa (IlapHeBCKim pafioH).

Ha ocHOBe npoBeneHHoro (JuiopMCTMHecKoro aHajin3a 13 cJimtocouho-

JIOrMHeCKMX CHMMKOB (TaSjI. 1) COoSipeCTBa M3 riHXTbl OTHeceHbl k Vac cinio-Piceion KJiacca Vaccinio-Piceetea. HccjiegoBaHHbie yuacTKM nnxTbi MMeiOT oneHb 6jiM3KMe SKOJiorMHecKMe ycjiOBMH. IlMXTbi pacTyT Ha nec- iaHblX HJIM CyrjIMHMCTbIX nOHBaX Ha paBHMHHbIX M nOHMXCeHHbIX Teppil- TOpMHX, npeMMyipCCTBCHHO BÓJIM3M BOflOeMOB M JiyrOB. /fjUI 3amHTbI MecTooSMTaHMM nnxTbi BHe njioTHoro apeajia peKOMeHnyeTca c^parMen- Tbi jieca c Abies alba cnejiaTb 3anoBenHMKOM.

Insular Stands of (Abies alba Mill.) in the Northern Part of the Lublin District

Summary

The author gives a geobotanic characteristic of 14' insular stands of Abies alba which occur beyond the range of compact growth of this species in the northern part of the Lublin district in: Gozdy, Germa- nicha, Teodorów, Podosie, Gołe Łazy, Feliksin, Radoryż, Adamów in the region of Łuków, and near Nowiny in the region of Radzyń Podlaski, at Wola Tulnicka, Władysławów, and at Parczew.

On the basis of the floristic analysis of 13 phytosociological records (Table 1) the communities with Abies alba were included into the association of Vaccinio-Piceion from the class of Vaccinio-Piceetea. The examined stations of Abies alba possess very similar ecological condi tions. They occur on soils formed of heavy and light loamy sands and of slightly loamy sands (Table 2) on flat and low land, mainly in the vicinity of meadows and water reservoirs. To protect the stations of Abies alba outside its compact range, the author suggests the formation of reserves or protection of single old and rare trees.

Papier druk. sat. Ill kl. 80 g Annales UMCS Lublin 1987 1100 + 125 egz. C-3

Format 70 X 100

Lub. Zak!. Graf. Lublin, Unicka 4 Manuskrypt otrzymano 20.III.68

Druku str. 11 Zam. 1016. 20.III.68 Druk ukończono 27.XI.63

(12)