Czajkowska Wanda

1

SPIS Z A W A R T O Ś C I TE C Z K I —

...

1/1. Relacja —

1/2. Dokumenty (sensu slriclo) dotyczące osoby relatora ^

1/3. Inne materia ty dokumentacyjne dotyczące osoby relatora _

II. M a te ria ły u z u p e łn ia ją c e re la c ję "

lll/ i - Materiały dotyczące rodziny relatora \J M- - 4 i $"-4 111/2 - Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed '1939 r. '

111/3 - Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji (1939-1945) __

111/4 - Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 r. — , III/5 - inne... —

IV. Korespondencja ^

V. Nazwiskowe karty informacyjne J

VI. Fotografie >J f e & h i ś l

2

3

H al in a C z a y k o w sk a

M y śl i L is to p a d o w e 122

3 0 . X I. 19 51 r ./

Od R ed ..: O ro d zin ie C za y k o w sk ic h p is a ły śm y w nr 24 (wiz esi eń-

pa źd zi em ik 19 95 r). W ie rs ze p a n i H a lin y , zw ią za n e są sta le b o le sn ą

m yś lą z sy n em , któ ry w ty ch d n ia ch ob ch od ził sw e im ie n in y , a k tó re m u to w a rz y sz y ła , w in n ej w p ra w d zie ce li, w w ię zie n iu na M ok ot ow ie . W ty m ro ku A n dr ze j je sz cz e ży ł. Zost ał str a co n y 10 .X . 1 95 3 r.

W ię c to jes t rz ec z z u p e łn ie re a ln a , że je ste ś tu ż b lis k o m n ie , że ty lk o w y c ią g n ą ć rę c e

a m o g ła b y m p rz y tu lić si ę do T w eg o se rc a .

A le , Je d y n y , to się sta ć nie m o ż e , bo T yś za k ra tą

i ja za k ra tą .

I n a w e t gd yb ym ch ci ał a p rz e d o st a ć się do C ie b ie ,

mus iał aby m m in ąć sie de m w ie lk ic h k ra t,

któ re on i nazywają d rz w ia m i

i o tw ie ra ją d z iw n y m i k lu c z a m i.

Kiedyś ...

pr agnęłam m ie ć k lu cz e do lud zkic h se rc , D z is ia j ch cę ty lk o je d n e g o , od ty ch wł aśnie k ra t, k tó re m i za m kn ę ły św ia t,

k ie d y m i z a m k n ę ły C ie b ie .

... I sz uk am d ro g i ... i sz uk am d ro g i ...

J e st !

P ro m ie ń sł o ń ca p rz e n ik a p rz ez k ra ty i ch oc ia ż to jest dla w ie lu n ie re a ln e

p o n ie sie m o je se rc e . - T y, ty , ty ... p ak u jc ie w as ze rz ec zy , za bie ra ć się z e w sz ys tk im i w y c h o d z ić ! P or a dnia , g o d zi n y p o za bi ur o w e w ię zi en n ej a d m in is tr a c ji , w sk az y w ał y w y ra źn ie na to , że nie ch odzi o w id ze n ie z ro d zi n ą cz y a d w o k a te m , cz eg o zr es zt ą g en er a ln ie odmaw iano lo k at o ro m ce li śm ie rc i. A ch o ci aż n aka zy w an o za bie ra ć w sz y stk ie rz e c z y , w ia d o m o by ło ró w n ie ż, że nie chod zi ta kż e o p rz e n ie sie n ie na in n y od d zi ał czy do in ne go w ię z ie n ia . C i z re sz tą , k tó ry ch o te j p o rz e dn ia wyw oływano, lu dz ie z n ie w ą tp li w y m i, n ie ra z w ie lo k ro tn y m i w y ro k a m i śm ie rc i, o cz ek u ją cy na "u p ra w o m o c n ie n ie " się ty c h w yr ok ów od w ie lu za zw y cz aj m ie się cy , cz as em i od la t - w ie d z ie li d o b rz e , że to w ie czo rn e w ez w an ie m oż e o zn ac za ć ty lk o je d n o . Ż e w yr ok zost ał u tr zy m any w m o cy , że "C ez ar " nie sko rz y sta ł z p ra w a łas ki, wskaz ał na k o le jn eg o gl a d ia to ra p a lc e m , k c iu k ie m o b ró co n y m w d ó ł, co na rz ym skie j ar en ie o z n a c z a ło : m a c te ! (g iń , za b ijc ie g o !) .

I na ta k i w ła śn ie a nie in ny w yr ok n ie m al ka żd y z n a s cz ek ał dług o, z n a ra sta ją c ą n ie c ie rp liw o śc ią , ab y się w sz y stk o ju ż ra z sko ńcz yło . C ze k a ł, na sz cz ęś ci e dla sie bi e, nie sa m . P oz o sta w a n ie sam na sam ze śm ie rc ią , k tó ra o d w le k a sw o je p rzy byc ie , by w a na pe w no d o da tk ow ą to rturą dla k aż d eg o w ię ź n ia iz o la tk i. Wp ra wdz ie i w tłu m ie u m ie ra się os ta te cz ni e sa m o tn ie , be z w zg lę d u na to , co i kto na s o ta c z a , ale pe rsp ekt yw a śm ie c i w lic zn ym g ro n ie p o d ob ny ch do na s sk az ań có w tra ci te n szcz eg óln y, in d y w id ua ln y w ym ia r, p o w sz e d n ie je ... W sz ys cy k ie d y ś m u sim y u m rz e ć , m y tu ta j tr o sz k ę sz y b ci ej niż in n i, ale je st n a s w te j ch w ili d o sta tec zn ie dużo, ab y nie u w aż ać się za sz c z e g ó ln ie n ie sz c z ę śl iw y c h . Z w ła sz cz a je śli się w ie , za co się u m ie ra . A w ię k sz o ść z n a s w ie , że niezależnie od tak ie j czy in n ej klasyfikacji cz yn u p rz e z n as zy ch p rz e śl a d o w c ó w , u m ie ra za to , że spr ze ciw ia ło się złu: k ła m stw u , b e z p ra w iu , n a ro d o w e j ni ew ol i - i w o li w yr ok śm ie rci o d ska za nia na d oż y w o tn ią u le g ło ść w ce li - lub po za n ią . Ź le ty lk o ty m , kt ór zy nie w ie d zą lub w ie d zie ć nie chc ą, z a co m ają u m ie ra ć . Ź le lu dz io m ła pc zy w ym na ży cie za k a ż d ą , n a w e t

4

hanieb ną c e n ę , o n eg d aj sz y m w y k o n aw co m h it le ro w sk ie j p o lit y k i lu d o b ó js tw a , ich p o p le c z n ik o m , a w ię c zd ra jc om w ła sn eg o n a ro d u , a ta kż e p o sp o lit y m re zu no m czy ba n d y to m ży ją cy m on gi ś k o sz te m ży cia in ny ch - be z ża d n y ch sz y ld ó w , p ro g ra m ó w i haseł. P a m ię ta m ucze pionego z rozpa czli wą sił ą m is k i k lo z et ow ej p o sp o li te g o rz e z im ie sz k a , k tó re g o o d ry w ał o od te j m is k i i ci ąg n ęł o na k o ry ta rz sz eś ciu str aż n ik ó w pr zy gr ob ow ym m il cz en iu re sz ty m ie sz k a ń c ó w ce li. M yś m y m og li te m u wl eczonem u na śm ie rć co na jw y że j wsp ół czu ć, że nie m a on satys fak cj i u m ie ra n ia za co ś, co je g o śm ie rć tłu m ac zy i u św ię c a . W sz ys tk im nam gr oz iło to sam o : wi ec zor ne w y w o ła n ie pr ze d k ra tk i, p rz e m a rs z po d k on w oj em p rz ez w ię zie nne p o d w ó rz e (c za se m trz eb a by ło na ten spac er ch w ilę p oc zek ać w iz o la tc e d la sk a z a ń c a ), z ep c h n ię ci e na k rę te sc ho dy p iw n ic zn e - i kl a sy c z n y strz ał w ty ł gło w y na je dn ym z za k rę tó w ty ch sch o dó w . T e n w iw at n y st rzał - jak go o k re śli łe m w p rz y to c z o n e j na w st ęp ie te g o o p o w ia d a n ia zw ro tc e je d n eg o z m yc h "k ar naw ało w ych " w ie rs zy - g łu sz y ł hu k tr a k to ro w e g o m o to ru , pracu ją ceg o w tym cz as ie n a w ię zi en n y m p o d w ó rz u . Strz ał o d d an y rę ką pod pitego (d o st a w a ł pr em ię "w w ó dc e" dla k u ra ż u , jak zb iry z hitlerowskich p lu to n ó w egz e k uc yj n yc h ) k a ta , re k ru tu ją c e g o się oc h ot ni cz o sp o śr ó d w ię zie n n y ch st ra ż n ik ó w , by ł rz ec zy w iś ci e za g łu sz an y h u k ie m wi ęz iennego m o to ru , ale na m dla oc en y sy tu ac ji wysta rcza ł sa m m o to r. I ch yb a nie ty lk o nam, do m y śl ał a się też te go R a k o w ie c k a u lic a. O p o w ia d a ł m i je d en z k ol eg ów , że k ie d y ś w ez w an y n a p rz e słu c h a n ie na n aj w y żs ze p ię tro p aw ilo n u śl ed cz eg o do jrzał ta m pr ze z ok no w y ch y la ją cą się z kl atk i schod ow ej je d n e g o z są si ed n ic h do m ów cz y n sz o w y ch p o st ać k o b ie c ą . S ta rs za p a n i w czerni m ia ła w zr ok zw ró co n y w kier u nk u wi ęz iennego p o d w ó rc a i że g n ał a je , błog osł awiła sz e ro k im , m atc zy ny m zn ak ie m k rz y ż a . N a p o d w ó rz u hucz ał w ó w cz as m o to r.. . B yć m oż e b ło g o sł a w iła w te dy sy n a. W ie rz ę , że w sz y stk ic h nas ... W szy st k ich ? Z n o w u w y ła n ia się pr ob le m c h rze śc ija ń sk ie g o w sp ó łc z u c ia , k o e g z y st e n c ji pr ze d g o d zin ą i w g o d zin ie śm ie rc i. P is zę o maka brze zi m o w eg o "k arn aw ału " 19 50 rok u, a le sie d zi ał em prz eci eż w te j ce li p rz es zł o ro k , a p rz ed k a rn a w a łe m ja - Bar ba ra O tw in o w sk a , prz ezy wa na żar tob li wi e p rz ez ła sk a w e

k o le ż a n k i “N a c z e ln ą ” - p rz y d aję się po za d o sta rc z a n ą p o e z ją , ta k ż e ro zle gły m za k re se m k o re sp o n d e n c ji (b ag aż po a n to lo g ii

i w y st a w ie ), z któ re j n ie k ie d y co ś dla “N IK E ” wynik a, a ta k ż e do raźnie usłu gam i k o m p u te ro w y m i (n p . gd y m am y n ie w y ra ź n y rę k o p is , za sa d n ic zo je d n ak przep isuj e te ks ty kt oś in ny) . Ja ta k ż e p o n o sz ę o d p o w ie d z ia ln o ść za ko re kt ę i ew ent ua lne d e fe k ty d ru k a rs k ie . I do m ni e w te j ch w ili na le ży nied ysk ret ny o b o w ią z e k p rz y p o m n ie n ia K o le ża n k o m o p rze dł uże niu p re n u m e ra ty o d p o w ie d n im p rz e k a z e m , z w yr aź ny m ad re se m n a d a w c y .

Poz o sta je ju ż ty lk o na zako ńc zen ie p o n o w ić n a sz e w e z w a n ie : P IS Z C IE ! O so bi e i o inn ych . N a p ra w ac h w y ją tk u zamieszczamy też n ie k ie d y w sp o m n ie n ia więzienne P a n ó w , na sz yc h k re w n y ch lub pr zy ja ci ó ł. N ie ch “N IK E ” za ch o w a swó j c h a ra k te r szero kie j panora my lu d zk ic h lo só w . S am a Redakcja - be z W as - nic nie zdo ła . To dz ię ki W am p rz e c ie ż , d ro g ie A u to rk i

i A u to rz y , na sz a “N IK E ” je st tak ży w a i ci epł a, odd ają ca nie ty lk o h o rr o r i tra giz m ta m ty ch d n i, ale i niep od le g ły h u m o r, rozk wita jącą za m u ra m i p rz y ja źń , p o ety cz n e i n o st a lg ic z n e na st roj e or az ża rli w ą w ia rę , k tó rą by ły śm y na te tr u d n e la ta h o jn ie o b d a ro w a n e . Cz ęśc iej zd ar za nam się , że nie u m ie m y wypo wie dz ieć w sz y st ki eg o , ale ju ż sam fa k t w ypo wi edz eni a je st pe w ny m p sy ch o lo g ic zn y m “o c z y sz c z e n ie m ” n as ze j p a m ię c i i p o d św ia d o m o śc i. A to , że nie g rz es zy m y prz eg ad ani em je st m o ż e lite racką n ie d o sk o n a ło śc ią , ale h is to ry cz n y m w alo re m - w te n sp o só b na sz e p is em k o je st po p ro stu p ra w d z iw e .

B ar b ar a O tw in o w sk a

P .S . W n as tę p n y m nu m er ze zn aj d zi e się re la cj a o p o p rz e d z a ją c e j za łoż en ie n as ze g o p is m a in ic ja ty w ie se rii sy lw et ek k o b ie cy ch p o d w sp ól ny m ty tu łe m “A by nie o d es zł y w m ro k ”, d ru k o w a n e j w r. 19 92 w “G az ec ie P o m o rs k ie j” .

5

6

Strona 1 z 1

fapak@wp.pl________________________________________

Od: Antoine Guerin de Montgareuil <gdm@cea.fr>

Do: <fapak@wp.pl>

Wysłano: 17 maja 2004 16:47 Temat: Czaykowska Wanda

Dear Sir

i found the name o f "Czaykowska W anda" in your site (http://www .um .torun.pl/~archAK/zb iorv/wsk/wsk-wy kaz2.htrinl)

The name o f my grand-m other was W anda Czaykowska di Marsciano. She was killed in Russia in 1922 by the bolsheviks ju st after my father was born

(he is 82 now and never knew her). Do you think there is a relation between the Czaykowska W anda in your site and my grand mother ?

Do you have an idea where i could find inform ations about my grand-m other ? Sincerely yours.

Antoine Guerin de Montgareuil gd m@ cea.fr

7

8

9

10

11

12

13